Người tìm ra kho báu 69.000 Bitcoin cho Mỹ đang ngồi tù

[Romano]

Đem về hàng tỷ USD cho quốc gia, nhưng cựu điều tra viên Gambaryan lại đang phải chịu đựng bất công nghiệt ngã tại một đất nước xa lạ.69.370 Bitcoin trị giá 4,4 tỷ USD đang trên đường về kho bạc Mỹ. Trong khi đó, người trực tiếp thu giữ số tiền này, Tigran Gambaryan - cựu điều tra viên của Sở Thuế vụ Liên bang (IRS) - lại đang bị giam giữ trong một nhà tù ở Nigeria. Ông vướng vào hàng loạt cáo buộc liên quan đến rửa tiền và trốn thuế.

Vụ tịch thu tài sản tội phạm lớn nhất nước Mỹ
Câu chuyện bắt đầu từ tháng 11/2020. Khi đó, một người được Bộ Tư pháp Mỹ đặt tên là "kẻ X" (Individual X) đã ngồi cùng điều tra viên IRS Tigran Gambaryan và các công tố viên ở San Francisco.

“Kẻ X” đã nhập vào máy tính của Gambaryan một chuỗi ký tự dài. Đây chính là khóa bí mật của ví tiền số chứa 69.370 Bitcoin. Kho báu Bitcoin này là tài sản bị đánh cắp từ chợ đen Silk Road - một nền tảng buôn bán ma túy trực tuyến. Chỉ với vài cú click chuột, 69.370 Bitcoin đã được chuyển từ ví của "kẻ X" sang tài khoản do chính phủ Mỹ kiểm soát.

Từ đó đến nay, quá trình pháp lý để chính phủ Mỹ giành quyền sở hữu hợp pháp số tài sản này kéo dài đến 4 năm. Giá trị của số tiền ban đầu đã tăng lên theo từng ngày cùng với đà tăng của Bitcoin. Hiện, số tài sản này trị giá 4,4 tỷ USD và có thể sẽ trở thành số tiền phạm pháp lớn nhất từng bị chính phủ Mỹ tịch thu.Tuy nhiên, điều kỳ lạ là chính đặc vụ IRS Tigran Gambaryan - người đã truy tìm và thu giữ số tiền điện tử khổng lồ này - lại đang ngồi tù ở Nigeria, trong khi hàng tỷ USD đó sắp sửa đi vào kho bạc của chính phủ Mỹ.

Ngày 9/10, Tòa án Tối cao Mỹ đã từ chối xét xử đơn kháng cáo phán quyết cho phép chính phủ Mỹ tịch thu gần 70.000 Bitcoin của "kẻ X". Số tiền từ hành vi buôn bán ma túy này từng bị nhiều bên tuyên bố quyền sở hữu. Gần đây nhất là một công ty có tên Battle Born Investments đã tìm cách kháng cáo để thu hồi số Bitcoin này. Họ viện dẫn lý do rằng đã mua chúng thông qua thủ tục phá sản.

Đến khi đơn kháng cáo bị bác bỏ, chính phủ Mỹ cuối cùng đã có thể chính thức sở hữu số Bitcoin khổng lồ này. Dự kiến số Bitcoin này sẽ được chính phủ Mỹ bán đấu giá lấy USD. Đây cũng là cách họ từng làm với các số tiền điện tử từng bị tịch thu trước đây.

Theo công tố viên Will Frentzen, đây là vụ tịch thu tài sản tiền mã hóa lớn nhất trong lịch sử Mỹ. "Việc Tòa án Tối cao từ chối kháng cáo vụ này đồng nghĩa với việc số tài sản này giờ sẽ được sung vào công quỹ nước Mỹ”, Frentzen giải thích.

Trên thực tế, theo Wired, nhờ vào chuỗi tăng giá chóng mặt của Bitcoin trong những năm gần đây, đây có thể là vụ tịch thu tài sản tội phạm lớn nhất từng được đưa vào ngân sách liên bang Mỹ.

Người có công lớn lại phải ngồi tù
Tuy nhiên, trong thời gian đó, cuộc đời của Gambaryan lại rẽ sang một hướng không thể ngờ tới. Năm 2021, ông rời IRS để trở thành Giám đốc điều tra tại Binance, sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới. Năm ngoái, Binance đã phải nộp phạt 4,3 tỷ USD cho chính phủ Mỹ vì cáo buộc rửa tiền.

Khi Nigeria cũng buộc tội Binance với các hành vi tương tự và làm suy yếu đồng tiền quốc gia, Gambaryan đã được mời đến Abuja để đàm phán với chính phủ. Song, tại đây, ông bị chính quyền Nigeria giam giữ với cáo buộc rửa tiền và trốn thuế. Wired xem đây như một cách để ép buộc và tìm người chịu tội thay cho Binance.

Gambaryan hiện đã bị giam giữ hơn 6 tháng không có hộ chiếu và phải đối mặt với điều kiện sống khắc nghiệt trong nhà tù Nigeria.

"Câu chuyện này hoàn toàn phi lý. Nó giống như một tập phim Twilight Zone mỗi ngày”, Frentzen, hiện là một trong những luật sư bào chữa cho Gambaryan ở Nigeria, nói.

Theo luật sư, tầm ảnh hưởng của ông ấy khi còn là một đặc vụ liên bang rất lớn. Đến mức, dù ông đã rời khỏi chính phủ 3 năm nay, nhưng chính phủ Mỹ và người dân Mỹ vẫn đang hưởng lợi từ công việc của ông.

“Thế mà ông lại đang phải chịu cảnh ngồi tù ở Nigeria vì những cáo buộc vô căn cứ. Thật không thể tưởng tượng nổi”, Frentzen nói với Wired.Vụ việc của Gambaryan đã thu hút sự chú ý của dư luận khi các nhà lập pháp và quan chức Mỹ nhiều lần kêu gọi chính phủ Nigeria trả tự do cho ông. Gambaryan bị thoát vị đĩa đệm cột sống và cần phải phẫu thuật ngay để tránh chấn thương vĩnh viễn. Tuy nhiên, ông không được nhận dịch vụ chăm sóc y tế trong tù. Một đoạn video quay lại cảnh ông bước vào phòng xử án ở Abuja với cây nạng, cầu xin sự hỗ trợ nhưng bị từ chối.

Hồi tháng 6, 16 thành viên Quốc hội đã kêu gọi chính phủ Mỹ xem vụ việc của Gambaryan như một trường hợp bắt giữ con tin. "Tôi kêu gọi Bộ Ngoại giao và Tổng thống Biden: Hãy gia tăng áp lực lên Nigeria. Phải tôn trọng quyền công dân của một người Mỹ bị bắt giữ vô lý”, Đại biểu French Hill, từng đến thăm Gambaryan trong tù, phát biểu tại phiên điều trần hồi tháng trước.

Trong suốt 10 năm làm việc tại IRS, Gambaryan là người tiên phong trong việc sử dụng công nghệ truy vết tiền mã hóa. Từ năm 2014-2017, ông đã phát hiện ra 2 đặc vụ liên bang tham nhũng. Họ đã làm giàu bất hợp pháp từ việc điều tra Silk Road. Gambaryan cũng là người truy tìm được nửa tỷ USD Bitcoin bị đánh cắp từ sàn giao dịch Mt. Gox.

Cựu điều tra viên IRS đã tham gia phát triển công nghệ bí mật giúp phát hiện máy chủ của chợ tội phạm AlphaBay và góp phần triệt phá mạng lưới video lạm dụng trẻ em Welcome to Video. Vụ án này đã dẫn đến 337 vụ bắt giữ trên toàn thế giới và giải cứu 23 đứa trẻ khỏi tình trạng bóc lột.

Trong vụ án “kẻ X”, Gambaryan và đồng nghiệp Jeremy Haynie đã bắt đầu lần ra dấu vết của 69.370 Bitcoin bị đánh cắp từ Silk Road vào năm 2012-2013. Số tiền này không hề di chuyển trong suốt nhiều năm sau đó. Với sự trợ giúp của công nghệ phân tích blockchain và dữ liệu từ các máy chủ bị thu giữ của sàn BTC-e, Gambaryan đã xác định được “kẻ X” là một hacker và yêu cầu họ giao nộp số tiền này.

Khi số tiền đó chảy vào tài khoản của chính phủ liên bang, luật sư Frentzen hy vọng rằng các quan chức liên bang sẽ nhớ rằng số tiền này đến từ đâu. Chính Gambaryan là người đã mang về số tiền 4,4 tỷ USD cho chính phủ Mỹ.

"Đây nên là lời nhắc nhở về ảnh hưởng to lớn của ông ấy với chính phủ và người dân Mỹ. Bỏ mặc ông ấy trong tù trong khi Kho bạc Mỹ đang thu về 4,4 tỷ USD từ công sức của ông ấy là một điều rất khó hiểu. Chúng tôi kêu gọi chính phủ Mỹ tiếp tục làm việc để ông ấy được thả tự do. Chúng tôi cũng mong rằng Nigeria sẽ làm điều đúng đắn và trả tự do cho ông ấy", Frentzen kết luận.