Lý do Mỹ bất ngờ thay đổi lập trường về xung đột ở Lebanon

[june04]

Sau các các nỗ lực ngoại giao kéo dài nhiều tuần nhằm thuyết phục Israel và Hezbollah ngừng bắn, lập trường của Mỹ đã thay đổi.

Chỉ 2 tuần trước, Mỹ và Pháp kêu gọi ngừng bắn trong 21 ngày để ngăn chặn Israel tiến hành chiến dịch trên bộ vào Lebanon. Nỗ lực đó đã bị phá hỏng bởi vụ ám sát thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah, việc Israel phát động các hoạt động trên bộ ở miền nam Lebanon từ 1/10 và các cuộc không kích của Tel Aviv đã tiêu diệt phần lớn lãnh đạo của nhóm này.

Hiện tại, các quan chức Mỹ đã từ bỏ lời kêu gọi ngừng bắn, với lý do bối cảnh hiện nay đã thay đổi.


Israel không kích thủ đô Beirut của Lebanon, ngày 10/10/2024, Ảnh: Reuters

“Chúng tôi ủng hộ các cuộc tấn công của Israel nhằm phá hủy cơ sở vật chất của Hezbollah, từ đó chúng tôi có thể đưa ra những giải pháp ngoại giao”, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller nói.

Sự thay lập trưởng cho thấy các mục tiêu của Mỹ: kiềm chế xung đột Trung Đông đang ngày càng gia tăng trong khi làm suy yếu nghiêm trọng lực lượng Hezbollah do Iran hậu thuẫn.

Lập trường mới của Mỹ vừa thực tế, vừa mạo hiểm.

Mỹ và Israel sẽ được hưởng lợi từ việc đánh bại kẻ thù chung - Hezbollah, lực lượng mà Tehran sử dụng như một giải pháp để đe dọa biên giới phía Bắc của Israel. Tuy nhiên, việc ủng hộ chiến dịch quân sự mở rộng của Israel ở Lebanon có nguy cơ khiến cuộc xung đột vượt khỏi tầm kiểm soát.

Jon Alterman, cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ và hiện là người đứng đầu chương trình Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế cho biết, Washington muốn thấy Hezbollah suy yếu nhưng phải cân nhắc điều đó với rủi ro “tạo ra khoảng trống” ở Lebanon hoặc gây ra một cuộc chiến tranh khu vực.

Theo ông, cách tiếp cận của Washington dường như là: nếu không thể thay đổi cách tiếp cận của Israel thì có thể cố gắng định hướng nó theo cách mang tính xây dựng.

Lợi ích của Mỹ

Giao tranh giữa Israel với Hezbollah bắt đầu khi nhóm vũ trang Lebanon phóng tên lửa vào các vị trí của Israel ngay sau cuộc tấn công ngày 7/10/2023 của Hamas vào Israel, gây ra cuộc chiến tranh ở Gaza. Hezbollah và Israel liên tiếp đấu pháo qua biên giới kể từ đó.

Khi nhiều tháng đàm phán ngừng bắn gián tiếp giữa Israel và Hamas không đem lại kết quả, đến tháng 9, Israel bắt đầu tăng cường không kích Hezbollah và giáng những đòn đau đớn vào nhóm này, bao gồm cả việc kích nổ máy nhắn tin và bộ đàm, khiến hàng nghìn thành viên của Hezbollah bị thương.

Sau cái chết của Hezbollah Nasrallah, mà Mỹ gọi là “một biện pháp công lý”, Tổng thống Joe Biden một lần nữa kêu gọi ngừng bắn dọc theo biên giới Israel-Lebanon.

Chính phủ của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vẫn tiến hành chiến dịch trên bộ. Chỉ trong vòng vài ngày sau đó, Mỹ đã từ bỏ lời kêu gọi ngừng bắn và bày tỏ ủng hộ chiến dịch của đồng minh.

Aaron David Miller, cựu nhà đàm phán của Mỹ về Trung Đông, cho biết Washington rất khó kiềm chế Israel và cũng thấy được những lợi ích tiềm tàng trong chiến dịch này.

Theo ông, đó chắc chắn là lý do khiến Mỹ cho rằng thay đổi lập trường là cần thiết. Mặt khác, Washington cũng muốn dồn sức ảnh hưởng của mình nhằm hạn chế hành động trả đũa của Israel đối với cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo của Iran đầu tháng này.

Các nguồn tin châu Âu quen thuộc với vấn đề này cho biết, hiện tại, không có cuộc đàm phán ngừng bắn có ý nghĩa nào đang diễn ra. Họ cũng nói thêm rằng Israel sẽ tiếp tục chiến dịch ở Lebanon “trong nhiều tuần, thậm chí là nhiều tháng”.

Hai quan chức Mỹ cũng đưa ra những bình luận tương tự.

Đối với Mỹ, chiến dịch của Israel có thể mang lại ít nhất 2 lợi ích.

Đầu tiên, việc làm suy yếu Hezbollah - lực lượng dân quân ủy nhiệm mạnh nhất của Iran - có thể hạn chế ảnh hưởng của Tehran trong khu vực và làm giảm mối đe dọa đối với Israel và lực lượng Mỹ ở Trung Đông.

Washington cũng tin rằng áp lực quân sự có thể buộc Hezbollah hạ vũ khí và mở đường cho cuộc bầu cử một chính phủ mới ở Lebanon, hạ bệ phong trào dân quân hùng mạnh này, vốn đã là một nhân tố quan trọng ở Lebanon trong nhiều thập kỷ.

Chiến lược nhiều rủi ro

Các quan chức Mỹ cho biết, mục tiêu cuối cùng là thực thi nghị quyết 1701 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, trong đó thành lập một phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc (được gọi là UNIFIL) để giúp quân đội Lebanon đảm bảo khu vực biên giới phía Nam với Israel không có vũ khí hoặc nhân sự vũ trang nào khác ngoài lực lượng của nhà nước Lebanon.

Các cuộc thảo luận với các bên để đạt được những mục tiêu nói trên có thể diễn ra trong khi giao tranh vẫn đang tiếp diễn, mặc dù các nhà phân tích cảnh báo, cuộc xung đột có thể làm tăng đáng kể nguy cơ xảy ra một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn, đặc biệt là khi khu vực này đang chờ đợi đòn đáp trả của Israel sau cuộc tấn công bằng tên lửa của Iran hôm 1/10.

Ngoài khả năng xảy ra một cuộc chiến có thể kéo theo sự can dự của Mỹ, còn có nỗi lo ngại rằng Lebanon sẽ trở thành một Gaza khác.

Theo các quan chức y tế Gaza, chiến dịch quân sự kéo dài 1 năm qua của Israel đã biến vùng đất này thành một vùng đất hoang và khiến gần 42.000 người thiệt mạng. Các quan chức Mỹ công khai cảnh báo rằng cuộc tấn công của Israel ở Lebanon hoàn toàn không giống với cuộc tấn công ở Dải Gaza.

Nhà phân tích về Trung Đông Jon Alterman cho hay, các hoạt động ngoại giao khó có thể ngăn chặn được cuộc chiến trong thời gian tới.

“Thủ tướng Netanyahu nhận thấy tất cả những canh bạc của ông đều có lợi và sẽ rất khó để Israel từ bỏ lợi thế của mình”, ông Alterman nói.