Nhớ 'một câu nhịn chín câu lành', người Việt sẽ không hung dữ
Hơn nhau không phải ở nắm đấm mà là ở khả năng học tập, làm việc, chia sẻ, thương yêu, tử tế với ḿnh, với người trong mối quan hệ với cuộc sống xung quanh!
Hạ cẳng tay, thượng cẳng chân sau khi va chạm giao thông - Ảnh do bạn đọc cung cấp
Cách đây mấy bữa, trên đường đi làm về, tôi thấy một đám đông ở Hàng Xanh (Q.B́nh Thạnh, TP.HCM), nghĩ là có kẹt xe. Tới gần mới phát hiện là vừa có vụ va quẹt và hai tài xế đang căi nhau, người đi đường ngang qua ai cũng lắc đầu.
Chuyện va quẹt trên phố đông như Sài G̣n giờ tan tầm là chuyện cơm bữa, nếu cảm thông và chia sẻ được th́ có lẽ người ta sẽ nhẹ nhàng cho qua, tôi nghĩ vậy!
Môi trường nhiều mầm mống bạo lực
Thường người ta sẽ nổi nóng khi gặp một chuyện bất như ư nào đó, như vừa bị sếp la, ra cổng cơ quan bảo vệ đùa một câu, liền sân si. Nỗi buồn, sự bực bội là thứ năng lượng chi phối hành xử khiến người ta không thể kiềm chế được cơn tức dâng lên, lây sang người khác.
V́ vậy, có người dễ nổi nóng đă cảnh báo: "Thấy tôi ‘khó ở’ là tránh xa xa giùm, không ăn mắng ráng chịu". Theo đó, người nóng lâu ngày họ cũng biết tính khí của ḿnh nên có "chống chỉ định" chuyện nói đùa, tiếp xúc lúc họ đang không vui, căng thẳng. Thực ra, khi quá mệt mỏi, phiền muộn trong ḷng, ta không c̣n giữ được ḿnh.
Có người bạn của tôi b́nh thường hiền queo, ai nói ǵ cũng cười. Bỗng một ngày, tôi hỏi "sao buồn dữ rứa?" lại bị bạn nạt cho một câu nghe chưng hửng. Trời, bạn ḿnh đây sao? Mới đầu tôi phản ứng vậy, nhưng chợt dừng lại v́ nhớ ra, đây không phải là bản chất của bạn. Có thể bạn đang có một nỗi niềm, áp lực từ cuộc sống, gia đ́nh, t́nh yêu hoặc bản thân đang trải qua bệnh tật, sự cố…
Ai cũng có lúc nóng giận, nếu ḿnh hiểu th́ sẽ không khiến ngọn lửa trong họ cháy phừng. Tôi im lặng và không bỏ mặc, cuối cùng cũng nghe được thổ lộ từ bạn. Bạn bị nhiều áp lực trong công việc: sếp chèn ép, đồng nghiệp t́m cách chơi khăm, lương không cao, phải chật vật trang trải cuộc sống…
Tất nhiên, nhiều người khó khăn hơn nhưng họ không nổi nóng. Đó là tính cách và sức chịu đựng của từng người. Sự nóng tính là một thói quen được huấn tập hằng ngày theo nguyên lư:
"Thói quen tạo nên tính cách, tính cách tạo nên số phận".
V́ thế, các chuyên gia tâm lư khi chia sẻ với tôi về thói vũ phu của chồng vẫn thường lưu ư, có thể anh ấy từng bị bạo hành lúc nhỏ, từng sống gần những gia đ́nh lớn tiếng, ồn ào đánh căi nhau như cơm bữa.
Sự tác động của cuộc sống xung quanh lên tính cách con người theo hướng đó được ông bà xưa đúc kết rằng "gần mực th́ đen". Cái đen đó cần có thời gian thanh lọc để dần trắng, nhưng nếu vẫn tiếp tục nuôi dưỡng trong môi trường đen hơn th́ sẽ đen đậm hơn.
Ngày nay các văn hóa phẩm mang tính bạo lực vẫn đầy rẫy trên mạng và tồn tại trong cuộc sống, giải trí của nhiều người: từ game online đến phim ảnh. Thường ngày tiếp xúc với sự đánh đấm, máu me trong các "thức ăn tinh thần" đó khiến năo quen với những "mùi vị" của bạo lực, từ đó hành xử theo.
Những kẻ "giang hồ mạng" được ngưỡng mộ và thu tiền trăm triệu cũng chính là một "h́nh tượng" khiến người ta thay đổi suy nghĩ: cần ǵ học hành, tử tế, chỉ cần có "số má" là có thể lên đời.
Môi trường bên ngoài đă vậy, trong nhà trường, gia đ́nh cũng đầy mầm mống bạo lực, tránh sao người trẻ không hoang mang và hành xử theo cách tương tự. Đây mới là điều đáng lo, và người lớn muốn thay đổi không khí bạo lực lan tràn th́ chính bản thân phải nỗ lực để ứng xử nhẹ nhàng với nhau trước.
Nhẫn để yêu thương
Không thể có kết cục tốt với những người nóng nảy. Nhân vật Trương Phi trong Tam Quốc Chí là h́nh mẫu của nóng tính dẫn đến hư sự và mang họa sát thân. Ai cũng nóng nảy trong hành xử th́ chiến tranh sẽ nổ ra, thương vong là tất yếu.
Một câu nói đùa cũng thành chuyện lớn v́ con người ta quá nóng, quá hung dữ; đi nhậu lo hát karaoke cũng bị đánh chết th́… ôi thôi, cuộc sống quá kinh khủng. Pháp luật cần nghiêm minh để trừng trị việc vô cớ đánh, giết người nhưng đó là xử lư phần ngọn, c̣n cái gốc vẫn là giáo dục.
Làm sao để con người có thể chậm lại để phân tích kỹ hơn từng câu nói, từng biểu hiện của người khác, trong đó có thân nhân, bạn bè ḿnh để không chụp mũ rồi hành xử như người điên, người say?
Sống thiền hay b́nh tĩnh sống, sống chậm, sống có chánh niệm… là những cách sống theo tinh thần "nhẫn để yêu thương". Đầu tiên là thương ḿnh. Một người chỉ được người khác tin tưởng, nể trọng và giao việc khi có sự chín chắn, điềm tĩnh trong xử lư. Như vậy, người sống có lư trí, điềm tĩnh chính là cách sống lợi lạc tự thân.
C̣n cái lợi cho người xung quanh, nhất là người thân - thương th́ cũng dễ dàng để thấy. Con cái sẽ học được nhiều điều hay ho từ bố mẹ có cách sống nhẹ nhàng, t́nh cảm. Đó mới là gia tài quư giá để lại cho con.
Hành xử nóng tính dẫn tới hư việc, hại người th́ ṿng lao lư chờ ḿnh là chắc chắn. Một khi đă gây ra sự cố mới hối th́ đâu c̣n kịp. Nhiều người b́nh luận thiếu niên 16 tuổi rút dao đâm chết người nhắc ḿnh chuyện chạy xe chính là "anh hùng rơm", chứng tỏ với bạn gái nhưng rồi được ǵ sau lần ra tay đó? Tù tội và có thể mất luôn bạn gái.
Ai đợi và ai chấp nhận một người giết người làm người yêu, người chồng, người cha tương lai?
Thực ra, sân si - ai cũng có. Cái chính là cách quản lư năng lương tiêu cực đó để những năng lượng tích cực phát triển. Để làm được điều đó, phải xây dựng lối sống nhân văn từ chính mỗi gia đ́nh, người lớn dạy trẻ nhẫn nhịn để an lành như ông bà ḿnh nhắc "một câu nhịn chín câu lành".
Không ít các nghiên cứu khoa học gần đây cho thấy nhiều loại thuốc tây y mà con người đang sử dụng để chữa các bệnh kinh niên như tiểu đường, tim mạch có thể gây ra các tác dụng phụ đáng lo ngại. Bác sĩ David Bailey, chuyên gia nghiên cứu tại Viện y tế Lawson, Canada, người đă từng có nhiều các nghiên cứu về tác dụng phụ của thuốc cho chúng tôi biết vào năm 2012 như sau:
BS. David Bailey: vào năm 2008 chúng tôi đă liệt kê 17 loại thuốc có khả năng gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng. Bây giờ chúng tôi có danh sách 44 loại thuốc. Như vậy là trong ṿng 4 năm qua, số loại thuốc đă tăng lên nhanh chóng. Khi tôi nói tác dụng phụ nghiêm trọng, tôi muốn nói đến đột tử do tim ngừng đập, hư thận cấp, suy hô hấp, chảy máu dạ dày,.. chúng tôi có danh sách khoảng 27 loại thuốc mới trên thị tṛng ṿng 4 năm qua có thể gây ra các hậu quả này. Đây là một lo ngại thực sự mà mọi người không biết.
Hồi đầu năm nay, nghiên cứu của các nhà khoa học thuộc trường đại học Johns Hopkins, Mỹ cho thấy những người bị tiểu đường dạng 2 và đang uống các thuốc tiểu đường loại mới có nguy cơ bị viêm tuyến tụy cao gấp hai lần so với những người không uống các loại thuốc này. Bác sĩ Sonal Singh, người dẫn đầu nghiên cứu cho biết:
BS. Sonal Singh: chúng tôi thấy các dấu hiệu bệnh rất sớm, có khi chỉ trong ṿng 2 tháng sau khi uống thuốc mới. Đôi khi lâu hơn. Các trường hợp này rất nghiêm trọng v́ viêm tụy là bệnh không thể coi thường và họ đều phải nhập viện.
Theo Bác sĩ Singh, các loại thuốc mới trên thị trường thường có hiệu quả sớm trong điều trị bệnh tiểu đường, nhưng có những cơ chế hoạt động bên trong thuốc mà con người chưa nắm bắt rơ, có thể gây ra viêm tụy.
Y học tự nhiên là ǵ?
Với những lo ngại về tác dụng phụ của thuốc, người Mỹ ngày nay đang t́m đến y học tự nhiên để có câu trả lời cho các bệnh kinh niên mà ḿnh mắc phải, từ tiểu đường, tim mạch cho đến cả ung thư.
Nhu cầu về hướng điều trị mới phổ biến đến mức hôm 11 tháng 9 vừa qua, Thượng viện Mỹ đă chấp thuận thông qua một nghị quyết chọn tuần từ ngày 7 đến 13 tháng 10 hàng năm là tuần của y học tự nhiên. Theo Hiệp hội các bác sĩ y học tự nhiên Hoa Kỳ, việc thông qua nghị quyết này là một thành tựu lịch sử cho ngành y học tự nhiên. Quốc hội giờ đây đă chính thức thừa nhận tầm quan trọng của y học tự nhiên trong các nhu cầu về y tế của quốc gia. Cũng theo Hiệp hội này, hiện có đến hơn 4000 bác sĩ y học tự nhiên có giấy phép hành nghề trên khắp nước Mỹ. Người bệnh có thể t́m tên các bác sĩ này ở hầu hết mọi tiểu bang trên trang web của hiệp hội.
Hiệp hội các bác sĩ y học tự nhiên Mỹ định nghĩa y học tự nhiên là cách chữa trị tập trung vào pḥng chống, điều trị và sức khỏe tuyệt đối qua các phương thức và chất giúp cơ thể con người tự hồi phục. Cách điều trị này là kết hợp cả hiện đại, và truyền thống. Nguyên tắc của điều trị là tập trung vào sức mạnh tự hồi phục của cơ thể, điều trị căn nguyên của bệnh và không gây tác dụng phụ hoặc hạn chế một cách tối đa.
Nói về hướng điều trị của y học tự nhiên, bác sĩ Iverson cho biết cách mà ông áp dụng tại cở sở của ḿnh như sau:
BS. Andrew Iverson: chúng tôi có sử dụng thuốc, nhưng nó chỉ có tác dụng ngắn để đưa chúng ta khỏi khủng hoảng ngay lúc đó. Ví dụ phần đông những người đến với chúng tôi là những người đang dùng 2 3 hay 6 loại thuốc khác nhau. Họ đến với chúng tôi v́ họ nhận ra rằng họ không muốn tiếp tục dùng các hóa chất cho cơ thể, và họ biết đó là không tự nhiên. Nhưng tôi nói với họ là không thể bỏ thuốc ngay lập tức mà phải làm cho cơ thể khỏe mạnh trước đă. Chúng tôi cho bệnh nhân dùng cách ăn mà cha ông ta đă dùng, xây dựng lại dưỡng chất cho họ, giảm các chất gây dị ứng, giảm các tiếp xúc với chất độc không chỉ từ thực phẩm mà c̣n từ các hóa chất mà chúng ta dùng hàng ngày như xà pḥng, nước gội đầu, lăn nách, hay tại nơi làm việc. Chúng tôi phải kiểm tra những viêm nhiễm nhỏ có thể là tác nhân gây bệnh. Chúng tôi cũng phải xem xét điều hết sức quan trọng là bạn có niềm vui trong cuộc sống không hay bạn rất căng thẳng. Nếu bạn không có đủ các yếu tố này th́ đừng ngừng thuốc.
Tại cơ sở của ḿnh, bác sĩ Iverson vẫn sử dụng các xét nghiệm máu như trong các cơ sở khám chữa bệnh khác, nhưng cách chẩn đoán và điều trị khác hẳn.
BS. Andrew Iverson: ở đây chúng tôi dựa vào khoa học để chẩn đoán, tôi không đoán ṃ với dinh dưỡng. Tôi kiểm tra máu của từng bệnh nhân, và tôi nh́n vào kết quả thử máu khác với các bác sĩ khác…Cái mà chúng tôi làm hơi khác là chúng tôi sử dụng các số liệu để xác định thực phẩm mà người bệnh cần, họ cần thêm chất đạm hay thêm chất béo, hay nhiều rau hơn, liệu họ có cần thêm các loại khoáng chất nào, loại kiềm hay acid, thiên về âm tính hay dương tính. Chúng tôi sử dụng cách này kết hợp với từ trường điều trị (biomagnatic therapy) như châm cứu điện, hay liệu pháp laser.
Với cách tiếp cận hướng vào giải quyết căn nguyên của căn bệnh, và pḥng ngừa bệnh, cách điều trị bệnh của các bác sĩ y học tự nhiên có thể có lúc làm người bệnh ngạc nhiên. Bác sĩ Iverson đưa ví dụ có người bị bệnh khớp nhưng sau các xét nghiệm th́ được điều trị gan trước v́ gan là nơi lọc các độc tố vốn làm khớp bị đau. Hoặc ví dụ như với bệnh về tuyến giáp trạng, kết quả thử máu với chỉ số TSH của tuyến giáp được các bác sĩ y học tự nhiên quy định ở mức thấp hơn rất nhiều so với mức thông thường. Tại cơ sở của bác sĩ Iverson, ông quyết định điều trị ngăn ngừa bệnh của tuyến giáp trạng ngay khi TSH vượt quá 2.5, trong khi con số này được quy định ở tây y là quá 5.0.
Với hướng tiếp cận dựa vào thực phẩm tự nhiên để điều trị và tạo cơ hội cho cơ thể tự điều chỉnh và hồi phục, người bệnh thường không thấy những kết quả ngay tức khắc như với thuốc tây y thông thường nhưng các bác sĩ y học tự nhiên đảm bảo đó sẽ là kết quả lâu dài nếu người bệnh tuân thủ một cách sống khỏe mạnh. Điều quan trọng trong y học tự nhiên chính là ư chí của người bệnh, bởi v́ trong y học tự nhiên bác sĩ như một người thầy giúp bệnh nhân hiểu về bệnh và khuyến khích tính tự kỷ luật của họ trong khi điều trị.
Xin quư vị chia sẻ các thông tin và câu hỏi về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa
- Khi Tôn Ngộ Không chuẩn bị giơ gậy giết yêu quái th́ luôn có 1 vị phật nào đó xuống nói là: "Thú cưỡi của người này"," Cháu của người kia", "Con của người nọ" ...
Ư nghĩa: "Mấy đứa làm chuyện ác toàn là Con Ông Cháu Cha
- Trên đường đi thỉnh kinh tất cả các rắc rối đều do cái "ngu" của Đường Tăng mà ra.
Ư nghĩa: Mấy thằng ngu lúc nào cũng làm sếp.
- Bát Giới xua nịnh nhưng lúc nào cũng được ăn no, ngủ kỹ.
Ư nghĩa: Mấy thằng nịnh thường được sung sướng.
- Sa Tăng thật thà và lúc nào cũng bưng bê khuân vác, bao nhiêu việc nặng điều làm hết.
Ư nghĩa: thật thà lúc nào cũng thiệt tḥi.
- Tôn Ngộ Không: Tài giỏi xuất chúng và bị Đường Tăng cho đeo cái ṿng kim cô, nhưng lúc nào cũng là thằng đầu tiên phải xông vào hang cọp cứu "sếp".
Ư nghĩa: Người tài luôn bị sếp ḱm hăm (ṿng kim cô), không có cơ hội phát huy tài năng và gặp chuyện ǵ nguy hiểm ǵ th́ cũng là thằng lĩnh đ̣n trước tiên.
- Bạch Mă: Chân dài đến nách nhưng cũng chỉ làm thú cưỡi cho "sếp".
Ư nghĩa: Đẹp mà không có "cái đầu" th́ cũng chỉ làm "thú cưng" cho "sếp" 1 thời gian. Khi già, yếu sẽ bị thải ra để tuyển "ngựa mới"
Trong chuyện phiếm này, tôi gọi ”thời chú Sam” để chỉ miền Nam trước tháng 4 năm 1975 và ”thời bác Hồ” để chỉ miền Nam dài dài sau đó. Cho thấy miền Nam trước có chú, rồi sau có bác thay thế nhau chăm sóc tận t́nh. Thật là…đại phước !
Ở xứ nào không biết, chớ ở Việt Nam xưa nay người dân vẫn được coi như không có… kí lô nào hết, mặc dù họ đông như kiến !
Hồi thời Pháp thuộc (Phải lấy thời này để làm cái mốc cho thời chú Sam và thời bác Hồ. Bởi v́ không có Pháp thuộc th́ làm ǵ có bác Hồ, làm ǵ có chú Sam ?), có ”ông Tây bà Đầm” ăn trên ngồi trốc. Người dân sanh ra vốn… thấp cổ bé miệng, không ngóc đầu lên được. Văn chương hồi đó hay viết ”dân ngu khu đen” nghe thật miệt thị nhưng lại diễn tả rất rơ nét vị-trí… sát đất của người dân (chỉ có ngồi lê dưới đất nên khu mới đen như vậy !) và xác nhận với chính sách ngu dân thời ấy, người dân ngu là cái chắc.
Câu ”dân ngu khu đen” cũng từ từ biến thể cho hợp thời trang ngôn ngữ, và trở thành ”dân đen” cộc lốc. Không… sáng sủa hơn bao nhiêu, nhưng bớt được tiếng ”ngu” cũng đă là một… tiến bộ. Không phải nhờ vậy mà người dân khôn ra, lẽ dĩ nhiên. Nhưng hai tiếng ”dân đen” nói lên rơ rệt sự khác biệt giữa dân bản xứ da vàng và nhà cầm quyền hồi đó, toàn là dân da trắng !
Người dân hồi đó được thực dân gọi một cách miệt thị : cu-li, nhà quê. Dù anh có ăn học, dù anh có nghề nghiệp, người da trắng vẫn coi anh là cu-li là nhà quê tuốt.
Nhớ lại một hôm, anh tôi và tôi đạp xe đi dạo bến tàu Sạc-ne (sau này gọi là bến Chương Dương và sau này nữa tên là… Tôn Đức Thắng !). Thấy hai tên lính lê-dương (légionnaire) Pháp, to như cái tủ đứng, ngồi chồng lên nhau trên một chiếc xích-lô đạp, làm chổng bánh sau lên. Anh phu xích-lô, ốm tong ốm teo, không biết làm sao để giải thích rằng ảnh không thể nào chở được hai người, v́ ảnh nhẹ quá. Ảnh bèn cầu cứu chúng tôi. Có lẽ ảnh thấy chúng tôi có vẻ học sinh sinh viên chắc biết ít nhiều tiếng Pháp nên nhờ thông-ngôn. Anh tôi ”ra tay nghĩa hiệp” can thiệp. Một tên lê-dương túm ngực anh tôi, sừng sộ bằng tiếng Pháp : ”Đi chỗ khác ! Đồ cu li khốn nạn !”. Dĩ nhiên chúng tôi không đợi nói thêm một tiếng, vội vă phóng lên xe, đạp đi. Một đỗi xa nh́n lại thấy một thằng lê-dương đạp xích-lô chở một thằng lê-dương, chạy vù vù, cười hắc hắc ! C̣n anh phu xích-lô th́ hổn hển chạy bộ phía sau, chẳng nói chẳng rằng… Những h́nh ảnh đó bây giờ nhớ lại, đă sáu chục năm qua mà sao ḷng vẫn c̣n nghe căm phẫn !
Sau hiệp định Genève, Pháp… phú-lơ-căng (Âm tiếng Pháp ”Foutre le camp” = dông mất – rất thông dụng thời đó) Việt Nam bị chia làm đôi, lấy sông Bến Hải làm ranh giới. Người dân miền Bắc sống với cái-gọi-là tự do của miền Bắc. Người dân miền Nam cũng có cái tự do riêng của miền Nam. Cũng là ”tự do” cả nhưng trong h́nh thức có rất nhiều dị-biệt. Bắc Nam bỗng trở thành hai xứ như là lạ hoắc ! Tuy nhiên, dù đất nước bị chia hai, cái ”khối” người dân không có ǵ thay đổi, nghĩa là vẫn c̣n nguyên là những con cờ…
Rồi miền Nam có ông vua Bảo Đại – chuyên sống ở Pháp – v́ thương dân nên gởi ông Diệm về Việt Nam tham chánh. (Ông vua này th́ người dân biết từ lâu. Ít ra cũng biết… tên !). Rồi có ông Diệm, v́ thương dân nên… lật ông Bảo Đại rồi lên làm tổng thống. (Ông này th́ người dân chỉ mới biết khi ổng trèo lên ghế tổng thống. Cứ nghe ra rả hằng ngày ”Toàn dân nhớ ơn Ngô tổng thống “, không biết rồi cũng phải biết !) Rồi có chú Sam, v́ thương dân Việt Nam, ra tay giúp đỡ ông Diệm hết ḿnh. Người dân bắt đầu biết đến chú Sam với lá cờ nhiều sao và h́nh vẽ hai bàn tay nắm lấy nhau được dán lên nhiều món hàng ngoại quốc nhập cảng. Nh́n cái nhăn, người ta hiểu đơn giản là bàn tay chú Sam nắm bàn tay người bạn mà chú giúp đỡ. Chẳng nghe ai thắc mắc : ”Chú Sam muốn nói chú giúp ḿnh hay chú muốn nói tao bắt mày phải đi theo tao ?” Người dân miền Nam vốn… thiệt thà !
Bây giờ, người dân hết là dân đen. Không phải được… đổi màu như người dân miền Bắc, mà là được tẩy sạch trong từ ngữ miền Nam. Tuy nhiên tùy hoàn cảnh, tùy trường hợp, tùy tâm trạng mà người ta cũng có gọi người dân bằng ”thằng dân“, nghe hơi nặng một chút. Nhưng riết rồi ”người dân” hay ”thằng dân” đều nghe cũng… xêm xêm (Âm tiếng Mỹ ”Same same” = như nhau). Bởi v́, nặng nhẹ ǵ th́ người dân cũng đă quen được coi như không có kí lô nào hết xưa nay !
Lâu lâu người dân cũng nghe các chánh trị gia gọi ḿnh là ”khối quảng đại quần chúng” nghe thật… rổn-rảng khó hiểu nhưng lại khoái lỗ tai, hoặc gọi là ”toàn thể nhân dân” rất nho-nhă nhẹ nhàng, và lắm khi gọi ”đồng bào thân mến” nghe thật là… âu yếm !
Thật t́nh, người dân vào thời này bắt đầu thấy rằng ḿnh coi vậy mà cũng ”có giá“. Hết c̣n nghe gọi người ”dân” cộc lốc, mà lại được ghép vào với tiếng ”công” oai vệ để trở thành ”công dân“. Không có ǵ, nhưng mang thêm chữ ”công” vẫn thấy quan trọng như ”công chức“, ”công sở“, ”công khố “, ”công an” … những thứ ”công” làm toát ra sự ”chẳng có thằng nào dám đụng tới“. Sướng chớ ! Mà thật vậy, có ai dám gọi ”thằng công dân” đâu ? Thường th́ gọi ”người công dân” hay ít lắm cũng gọi “anh công dân“. ( Chưa nghe ai gọi ”ông công dân”. Có lẽ tại v́ gọi như vậy, người ta sẽ nghĩ là có ”ẩn ư nhạo báng” !)
Từ ngày mang ”chức” công dân, người dân được nhà nước chiếu cố…”đậm“. Ngày nào cũng kêu gọi ”Này công dân ơi ! Quốc gia đến ngày giải phóng…”. Rồi gần đến ngày bầu cử tổng thống, dân biểu v.v… luôn luôn được nhắc nhở ”đi làm bổn phận công dân“.
Nhân nói đến vụ bầu cử, phải thấy lúc đó người dân được… trọng vọng đến mức nào. Các ứng cử viên hay các liên danh ứng cử, trong thời gian vận động bầu cử, đều hết lời ”o bế” người dân. Hằng ngày, trên truyền thanh truyền h́nh, trên báo chí bích chương… họ cúi xuống nâng người dân lên như nâng trứng mỏng, nói ngon nói ngọt để người dân bầu cho họ. C̣n khuyên ”nên chọn mặt gởi vàng“, làm cho người dân thấy tự nhiên ḿnh… giàu ngang xương ! Cái lá phiếu trong tay người dân – bằng giấy – coi vậy… mà nặng kí !
Sau bầu cử, người dân được trả về cương vị b́nh thường của người dân, cộng thêm những người bị thất cử. Những người này, không cần hỏi ư kiến ai, cứ ”đánh trống thổi kèn” tuyên bố rân lên rằng “Chúng tôi đứng về phe người
dân để đối lập với chánh quyền!” Làm như hễ là dân th́ phải đối lập với chánh quyền vậy ! Cũng chẳng thấy có người dân nào đứng lên phản đối. Đă nói: người dân miền Nam vốn… thiệt thà !
Bỗng một hôm, ”người ta” đảo chánh ông Diệm. Người dân ngơ ngác bởi v́, trái với những lần bầu bán, lần này người dân không được ai ”hỏi thăm” hết, thậm chí chẳng nghe ai tuyên bố theo… truyền thống rằng ”đảo chánh v́ dân” ! Th́ ra, ”người ta” toàn là tướng tá, binh chủng này binh chủng nọ. Họ không phải…dân !
”Họ” đảo rồi, lại đảo nữa. Cuối cùng cũng lật được ông Diệm. Lần này, người dân thấy có vẻ an toàn nên cũng xuống đường hoan hô. Thật ra, trong thời đệ nhứt cộng hoà, người dân đâu có bị chèn ép đè đầu cỡi cổ bốc lột tơi bời như thời Pháp thuộc. Người dân chỉ ”ngứa con mắt” ở cái lối trịch thượng ăn trên ngồi trốc quá lố lăng của gia đ́nh ông Diệm, cộng thêm hành động kỳ thị tôn giáo quá lộ liễu. V́ vậy, khi ông Diệm và gia đ́nh bị lật xuống, người dân thấy như được… nhổ cái gai trong con mắt, cho nên họ cũng vỗ tay hoan hỉ !
Tiếp theo là mấy ông tướng, ông tá đảo chánh nhau, đảo qua đảo lại. Người dân vẫn bị cho ra ŕa, nên đứng ở bên ngoài xem như xem tuồng hài hước trên sân khấu. Vở tuồng đang diễn bỗng bị chú Sam núp ở đâu đó giựt giây hạ màn ! Người dân ngẫn ngơ, rồi cũng… xách đít ”đi chỗ khác chơi” để ”người ta” làm chánh trị.
Thật ra, vào thời điểm đó, miền Nam c̣n được cái may là có một người trong giới lănh đạo ”biết” nghĩ đến dân : đó là ông tướng tầu bay Nguyễn Cao Kỳ. Khi nắm chánh quyền, ông tuyên bố và cho kẻ khẩu hiệu đầy đường : ”Chính phủ Nguyễn Cao Kỳ là chính phủ của dân nghèo“. Thật là ngạc nhiên đến… ngỡ ngàng ! Người dân nào đă lỡ giàu bỗng thấy ḿnh thuộc vào loại… vô chánh phủ nên cứ phập phồng lo sợ, c̣n người dân nghèo th́ lại bâng khuâng không dám hoan hô v́ không biết ḿnh có thuộc vào cái…”típ” nghèo mà ông tướng đă tuyên bố ? Bởi v́ có hạng nghèo xơ nghèo xác, có hạng nghèo rớt mồng tơi, có hạng nghèo mạc rệp, có hạng nghèo kiết .v.v… Thành ra, lời tuyên bố rất ”nổ” của ông tướng giống như cục đá nhỏ rơi xuống mặt nước hồ, nghe cái chũm rồi… hết ! Tuy nhiên, lần đầu tiên người dân thấy ḿnh được đứng chung với chánh quyền – dù chỉ là trên khẩu hiệu – cũng thấy có chút ǵ an ủi !
Rồi chú Sam ồ ạt đổ quân và đồ ”PX” lên miền Nam mà chẳng thấy có ”trưng cầu dân ư .
Người xưa nói ”ư dân là ư trời“. Người nay cầm quyền, đă không cần đến ư dân th́ đâu có ông nào nói với chú Sam : ”Thưa chú, ông bà tôi nói như vầy…như vầy…”. Cho dù có ai nói cho chú Sam th́ cũng chỉ làm cho chú cười văng… sơ-quynh-gum, bởi v́ chú đâu có tin. Chú đă từng bay lên trời, bay lên cung trăng, bay lên bay xuống như ăn hamburger hằng bữa… chú đă gặp ông trời đâu mà tin ! Vă lại xưa nay chú Sam chỉ thấy ư của chú là ”năm bờ oan” th́ chú đâu cần hỏi ư kiến của ai khác. V́ vậy, chú cứ… nhắm mắt đưa quân vào miền Nam như đi… vào chỗ không người. Chẳng có một người dân nào đứng lên phản đối. ”Họ” – người dân – nói : ”Mấy ổng (ám chỉ nhà cầm quyền) đă ô-kê Salem với chú Sam rồi, ḿnh có la nô-gút nô-gút (no good ! no good !) chỉ có… chó nó nghe !”
Trong ”thời chú Sam“, mặc dù đang đánh giặc với Bắc Việt, người dân vẫn đi lại thong thả, miễn là đừng… lội sông Bến Hải để ra ngoài Bắc. Năm khi mười hoạ mới bị hỏi căn cước. Trong trường hợp vào ra ở các ”lănh địa” của chú Sam th́ lúc nào người dân cũng bị chú lính của chú Sam hỏi giấy bằng tiếng Việt bỏ sai dấu: ”Cán cuốc! Cán cuốc !” (căn cước). Chẳng thấy người dân nào …cười !
Ngoài ra th́ đời sống của người dân rất tự do thoải mái. Tự do buôn bán. Đồ PX (dân gọi là pi-éc – là các mặt hàng nhập vào Việt Nam bán riêng cho quân đội chú Sam, không có thuế nên giá rẻ – lính chú Sam mua ra bán lại cho dân) tràn ngập các chợ trời. C̣n hàng hoá sản xuất trong xứ cũng bán đầy các chợ các phố. Tự do ngôn luận, in sách, ra báo. Thật t́nh, ở đây có… lạm phát : báo đủ loại – báo ngày, báo tuần, báo tháng… khoảng chừng trên 30 tờ ! Người dân đọc… mờ con mắt luôn !
Cuộc sống tương đối dễ chịu, dễ…thở. Đùng một cái,Việt Cộng tổng tấn công ngay trong ngày tết Mậu Thân. Chúng tin tưởng rằng ”toàn dân miền Nam sẽ nổi dậy lật đổ chánh quyền !”. Té ra, người dân, v́ sợ, nên chỉ lo bồng bế nhau chạy ! Lần đó, Việt Cộng thất bại nặng. Lần đó, người dân thật sự thấy tận mắt Việt Cộng là ai, để sau đó biến sợ hăi thành căm thù. Chỉ cần một ng̣i nổ là nó bùng lên để ”quạt” cho Việt Cộng một đ̣n ”chí tử“. Vậy mà không thấy chú Sam… nhúc nhích một ngón tay ! Chú không đánh trả, đă đành. Chú c̣n ngăn không cho quân đội quốc gia đánh trả. Chú đi một nước cờ mà không ai hiểu ǵ hết ! Và lần đó người dân nh́n chú Sam bằng một con mắt khác. Họ nói : ”Không biết cái thằng cha chú Sam này muốn cái ǵ ? Thiệt là ngược đời ! Kẻ thù th́ ḿnh biết rơ, c̣n thằng bạn đồng minh nhai sơ-huynh-gum này th́ ḿnh…mù tịt !”.
Từ chỗ nhận định nói trên, người dân bắt đầu nghi ngờ cái ư nghĩa của hai bàn tay nắm lấy nhau dưới lá cờ nhiều sao làm nền cho loại nhăn dán trên các đồ viện trợ. Ai cũng nghĩ rằng cái nhăn đó có…hai mặt. Giống như chú Sam, chú cứ phải nhai sơ-huynh-gum liền tù t́ để không ai ”bắt gân mặt” mà đoán chú đang nghĩ ǵ, bởi v́ chú muốn giấu ”cái mặt bên kia” của chú, không phải giấu với địch mà giấu với thằng bạn đồng minh ! Thế mới đau !
Rồi v́ không c̣n tin tưởng nữa, người dân lo… thủ. Ai cũng dự trữ đồ ăn ! Có tiền th́ trữ nhiều, không tiền th́ chạy nợ để trữ chút chút. Cho nó ”ăn chắc“, bởi v́ thằng cha chú Sam này coi vậy mà không phải vậy !
T́nh trạng nhập nhằng này kéo dài tới hiệp định ǵ ǵ đó ở Paris. Tiếp theo là lính chú Sam ”gô hôm” từ từ, trước sự dửng dưng của người dân, bởi v́ họ đă lật tẩy ”cái mặt bên kia” của chú. Cái nhăn ”hai bàn tay nắm lấy nhau” không bị mưa mà nó cũng tróc, giống như đồ thợ mă !
Rồi th́ ”cơm không lành canh không ngọt” giữa chú Sam và ông Thiệu (tổng thống đệ nhị cộng hoà – xin nhắc lại cho những ai không… muốn nhớ !) Đùng một cái, ông Thiệu ra lịnh bỏ Pleiku/ Kontum rút hết quân về vùng Duyên Hải. Quân đội và dân chúng ngạc nhiên đến bàng hoàng, bởi v́ đă bị Việt cộng tấn công đâu mà phải rút ? C̣n phía Việt cộng th́… giật ḿnh vội vă ”nâng cao cảnh giác“, nín thở bất động , bởi v́ không biết ”thằng ngụy ác ôn này định dở tṛ ǵ đây ?”. Người ta đồn (Hồi này, tin đồn đi nhanh hơn hỏa tiễn và người dân miền Nam chỉ sống bằng… tin đồn !) rằng ông Thiệu giận lẫy thằng bạn đồng minh ”xỏ lá” nên chơi một cú cho nó xanh mặt ! Không biết chú Sam có xanh mặt hay không chớ thằng dân th́ xanh mặt dài dài… Bởi v́ không biết không hiểu ǵ hết. Cứ thấy quân đội tự nhiên rút chạy là cắm đầu chạy ! Mà có hỏi quân đội th́ – than ôi ! – quân đội cũng bù trất ! Vậy là kinh hoàng, là hỗn loạn ! Vậy là cứ… nhắm mắt chạy. Càng chạy càng sợ ! Càng sợ càng chạy ! Người dân giống như những con cờ bị người chơi cờ hất trọn bàn cờ xuống đất, văng tung toé khắp nơi, rơi vào hốc vào kẹt, rơi vào lỗ cống đường mương… Ai biết ? Ai thèm biết ? Nghĩ mà thương cho người dân miền Nam ”sanh chẳng gặp thời“…
Từ miền Trung dài vô Sàig̣n, chỗ nào cũng thấy chạy. Dân chạy trước. Phía sau dân là quân đội. Phía sau quân đội, xa thật xa, là Việt cộng. Họ đă mất thời gian ”điều nghiên t́nh h́nh” để nhận thấy hiện tượng ”ngụy quân” rút đi là có thật. Thế là ”ta” xua quân chạy theo ”toé phở” nhưng vẫn láo phét rằng ”quân ta đuổi chúng nó chạy…toé khói” !
T́nh trạng hỗn loạn này được tiếp nối bằng sự ồ ạt di tản ra… biển Đông. Cũng là chạy nhưng chạy ra khỏi xứ !
”Thời chú Sam” được hạ màn vào cuối tháng tư năm 1975. Màn không được hạ từ từ theo đúng ”điệu nghệ sân khấu” với giàn kèn đồng thổi bản ”̣ e rô be đánh đu” ! Màn bị hạ… cái rẹt như bị đứt giây, bởi v́ anh hạ màn… bỏ mẹ nó xuống cho rồi để c̣n vắt gị lên cổ chạy cho kịp nhảy lên chiếc trực thăng di tản cuối cùng !
Chú Sam ”gô hom” để lại miền Nam vô số sơ-huynh-gum đă… nhai rồi và một lô con lai, có trắng có đen… gọi là kỷ niệm !
Đây nói về người dân vào ”thời bác Hồ“…
”Thời bác Hồ” được… kéo màn khai diễn bằng một h́nh ảnh lẽ ra phải hào hùng, nhưng mấy anh Bắc Việt đă dàn cảnh vụng về cho nên đă trở thành ra lố bịch.
Số là…
Ngày 30 tháng tư năm 1975, cổng vào dinh Độc Lập đă được mở rộng để ”đón tiếp các anh em Giải Phóng“, sau lời tuyên bố đầu hàng của ông Dương văn Minh. Thay v́ cứ đường hoàng oai vệ tiến thẳng vào dinh – v́ là người thắng trận – mấy ông Bắc Việt đă dàng cảnh bằng cách đóng cổng lại để cho một xe tăng mang cờ Giải Phóng ủi sập rồi ngất ngưỡng… ḅ vào bên trong như một thằng say. Báo chí, truyền h́nh chụp ảnh quay phim liền tù t́, cho thế giới thấy rằng ”chính quân đội và nhân dân ta đă tiến công ủi sập chính quyền miền Nam“. Trong màn diễn xuất đó, họ quên mất người dân nên chỉ thấy có lèo tèo mấy anh Giải Phóng ! Trong lúc đó, dân chúng – khá đông – đứng xa xa nh́n một cách bàng quan, không hiểu “tại sao không chạy thẳng cha nó vô cho rồi, chớ đóng cổng làm chi để rồi phải ủi sập mới vô được, thiệt... làm chuyện ruồi bu! ”
Tiếp theo là lá cờ Giải Phóng Miền Nam lớn bằng tấm chiếu phe phẩy trên nóc dinh giống như người chạy việt dă vừa về tới đích. Và tiếp theo là hai câu đối thoại đáng ”đi vào lịch sử” : Khi được ông Dương Văn Minh – vị tổng thống… phù du nhứt lịch sử – nói : “Mời các ông ngồi vào bàn để chúng tôi bàn giao “, một ông… nón cối Bắc Việt ”phang” cho một câu ”Bàn giao cái ǵ ? Các anh thua trận, đầu hàng vô điều kiện mà c̣n cái ǵ để bàn giao ?“. Không biết những người miền Nam có mặt lúc đó – tổng thống, tổng bộ trưởng v.v…– có nghe ”đau như hoạn” ?
Vậy là…giải phóng ! Người dân cũng có vỗ tay. Hết chạy loạn là… vui rồi. Hết giặc, con cái hết đi lính… là vui rồi. Một phóng viên miền Bắc phỏng vấn một bà già miền Nam : ”Thế… bà má có vui không nào ?“. Trả lời : ”Ờ… vui chớ ! Nhờ có mấy ông giải phóng về kịp nên mới yên ! Chớ không, tụi Việt Cộng nó pháo kích riết chắc chết quá !”. Ở một nơi khác, phỏng vấn một anh xích lô, anh ta trả lời : ”Vui chớ sao không vui ! Đạp xích lô lúc nào cũng bị tụi nó nghi là Việt Cộng”. Rồi anh chỉ vào mặt ḿnh : ”Anh coi ! Mặt tui vầy mà là Việt cộng à ?”
Mà vui thật ! Ở Sàig̣n đông lắm. Thiên hạ đi đầy đường. Xe hơi, xe gắn máy, xe đạp… nối đuôi nhau nhích nhích. Vậy mà chẳng thấy ai gây gổ với ai, cũng chẳng nghe ai nóng nảy tin tin một tiếng kèn ! Đó là lần đầu tiên người dân tự động ”xuống đường“, không phải để đấu tranh mà là để đi coi… bộ đội ! Cũng giống như đi coi chợ phiên sở thú. Vui lắm !
Gánh hát mới khai diễn chưa kịp đánh trống thổi kèn quảng cáo mời mọc mà đă được khán giả bốn phương kéo tới xem thật đông như vậy th́ thật là… ”thành công, thành công, đại thành công !” Người dân cũng thấy khoái bởi v́ toàn là đào kép mới – cái ǵ lạ cũng hấp dẫn – và bởi v́ được đi coi…thả giàn.
Sau mấy lớp hài hước mở màn như chuyện mấy anh bộ đội nói dóc nói phét ”Hà Nội cái ǵ cũng có“, chuyện ”nhà ỉa nhà đái… trong xô“ .v.v… sân khấu bỗng chuyển sang bi hài kịch mà trong đó người dân được kịch tác gia cách mạng đẩy lên đóng vai chánh ! Người dân ngạc nhiên dở khóc dở cười… Vai chánh đó có cái tên nghe lạ hoắc : ”nhân dân làm chủ” !
Từ một tay ngang bước lên sân khấu, dĩ nhiên là cần được các đạo diễn chăm sóc dạy dỗ tận t́nh để người dân được… lột xác biến thành kịch sĩ.
Đầu tiên, người dân được mang một cái tên khác cho đúng với điệu nghệ kịch trường: tên ” Nhân Dân ” (Xưa nay, trong giới cải lương kịch nghệ có… truyền thống là khi đă ”đi hát” th́ người ta thường lấy một cái tên khác đẹp hơn kêu hơn là cái tên cúng cơm. Vậy mới là nghệ sĩ !) Rồi ”cái” nhân dân đó được dạy hô khẩu hiệu – đó là những bài bản… gốc của cách mạng mà ai ai cũng phải biết hát, cũng như trong giới cải lương kép độc hay hề ǵ cũng phải rành ”sáu câu“… Đại khái, chỉ có mấy khẩu hiệu như ”vĩ đại, vĩ đại, vĩ đại , như ”muôn năm, muôn năm, muôn năm“, như ”sống măi, sống măi, sống măi“. Vậy mà không phải dễ ! Phải hô cùng một lúc và hô cho đúng nhịp. Hô lỏn chỏn là ”có vấn đề đấy nhá !”. Tiếp theo là tập vỗ tay. ”À… vỗ tay cũng phải tập chứ ! Có phải như thời Mỹ Ngụy đâu mà các anh các chị muốn vỗ thế nào là vỗ. Muốn làm chủ, nhân dân phải tập cả vỗ tay nữa cơ !” Thế là học vỗ tay : mọi người trong hội trường cùng vỗ một lúc, không cần khoái tỷ hay thích thú ǵ ráo, chỉ cần thấy anh cán bộ đang nói bỗng ngừng lại vỗ tay là ta vỗ tay thôi!
Tiếp theo là đi học tập ba hôm về đường lối chủ trương của cách mạng. Thượng vàng hạ cám ǵ cũng phải học tập ráo. Cùng ngồi chung với nhau – thường th́ ngồi dưới đất v́ không có đủ băng đủ ghế, và v́ không đủ chỗ nên ngồi cả ra hàng ba, ra sân – cùng nghe chung những ǵ mấy cán bộ nói. Và v́ mấy cha cán bộ nói dài quá, lại thay nhau nói cùng một đề tài bằng những lời lẽ y chang như nhau nên người ”nhân dân“, kẻ trước người sau, cùng chung nhau… ngáp ! Suy cho cùng, ngáp cũng là một cách… phát biểu. Nó nói lên sự mệt mỏi chán chường. Về sau, khi đă… ”quen nước quen cái” với những buổi hội họp học tập, với cái gọi là ”Đảng lănh đạo, Nhà nước quản lư“… cách ”phát biểu” độc đáo đó đă được người dân ”khai triển” rất thoải mái, không phải giơ tay xin phép ai hết và cũng không sợ bị quy tội ”bôi bác không khí nghiêm túc của hội trường“. Để thấy ”Trong chế độ ta, nhân dân vẫn làm chủ… cái ngáp của ḿnh đấy chứ !”.
Tiếp theo (trong ”thời bác Hồ“, lúc nào cũng có một sự ”tiếp theo” nghĩa là chẳng bao giờ thấy một sự ngưng nghỉ, cứ ” ọc tập tiếp theo học tập“, cứ ”đấu tranh tiếp theo đấu tranh“, cứ ”khai báo tiếp theo khai báo“…) nhân dân học tập khai lư lịch, học tập báo công báo tội, học tập làm sổ hộ khẩu sổ gạo… Hết học tập ở tổ dân phố th́ kéo nhau ra học tập ở phường – cũng như vậy thôi nhưng đông hơn nên… vui hơn – rồi học tập ở quận… Rồi đi mết-tinh, đi đón tiếp phái đoàn này, đi chào mừng phái đoàn nọ, đi làm lễ đón nhận lẵng hoa của bác Tôn (ông già này thay thế bác Hồ, nhân dân đoán như vậy) Ôi thôi ! Rộn rịp, vui lắm !
Khác hẳn với ”thời chú Sam“, người nhân dân bây giờ đi đến đâu cũng thấy cái sự làm chủ của ḿnh nó… ḷi ra cả đống. Bằng cớ là cái ǵ cũng thuộc về nhân dân ráo, cái ǵ cũng thấy dán nhăn ”nhân dân” mà chẳng cần phải ”cầu chứng tại toà“. Sướng như vậy ! Này nhá : Ủy Ban Nhân Dân này, Toà Án Nhân Dân này, Quân Đội Nhân Dân này, Công An Nhân Dân này… đến tờ báo to nhất nước – của Đảng – cũng phải mang tên ”Nhân Dân” đấy ! Làm chủ, sướng nhá !
Thế nhưng, có hai cơ quan mà nhân dân không được làm chủ : đó là tổng cục kế hoạch và ngân hàng. Chỉ có hai cơ quan này là đặc biệt mang nhăn ”Nhà Nước” nên được gọi là ”Tổng cục kế hoạch Nhà Nước” và ”Ngân Hàng Nhà Nước“. Nhà Nước nắm cái tổng cục để độc quyền lên kế hoạch… hốt bạc đổ vào ngân hàng của Nhà Nước, vậy là an toàn nhứt rồi ! Người ta nói : ”Đồng tiền là huyết mạch, Nhà Nước nắm cái huyết mạch đó là nhân dân… nhăn răng !” Nói như vậy là có ư bôi bác chế độ. ”Hăy nhớ rằng, trong chế độ ta có sự phân công rơ rệt : Đảng lănh đạo, Nhà Nước quản lư, Nhân Dân làm chủ. Muốn quản lư, Nhà Nước phải nắm cái… hầu bao chứ. Không có cái đó th́ quản lư cái đếch ǵ được. Rơ như thế đấy !”. Lư luận chắc nịch như đinh đóng cột, nhân dân chỉ c̣n nước đi chỗ khác chơi.
Dù sao đi nữa, được lên đóng vai chủ trong vở trường kịch của ”thời bác Hồ” vẫn thấy khoái hơn ở ”thời chú Sam“. Thời đó, người dân chỉ là người dân quèn với bộ mặt thật của nó, chưa từng biết thế nào là ”vẽ lọ bôi hề . C̣n bây giờ, trên sân khấu cách mạng, người dân được tô son trét phấn để có bộ mặt khác – một bộ mặt không giống ai – vui chớ !
Qua ”thời bác Hồ“, cái ǵ cũng thay đổi hết. Đặc biệt là người dân. Ngoài chuyện ”nhân dân làm chủ“, người dân bây giờ nh́n lại ḿnh cũng thấy không c̣n là ḿnh nữa ! Cả cái thân h́nh trước đây, chỉ c̣n lại có… cái miệng. Mỗi một người dân được xem như là một ”nhân khẩu” – một cái ”miệng người” – Tờ khai gia đ́nh thời trước bây giờ được thay bằng ”sổ hộ khẩu” trong đó kê khai có bao nhiêu…cái cửa miệng ![Mà cũng khá phức tạp về cái hộ và cái khẩu này, trong nhà mà có hai đàn ông và hai đàn bà th́ phải khai làm sao cho chỉnh, v́ có 4 cửa khẩu cọng thêm 2 cửa hộ nữa - ư kiến độc giả] . Nghĩ cho cùng, Nhà Nước cách mạng có lư, bởi v́ trong công tác ”quản lư“, chuyện đầu tiên phải lo là ”nuôi ăn“. Vậy, phải biết rơ ”ta” có bao nhiêu cái cửa miệng trên, [c̣n cửa miệng dưới th́ phải ém đi, không cho ăn v́ ăn vào sẽ sinh đẻ làm hại đến kinh tế của nhà nước - ykđg]. Thế… Ngoài ra, nếu thấy cái miệng nào đă có ăn mà c̣n đ̣i cả quyền ”nói” th́ ”ta” chận ngay không cho nó ăn. Có nói, đến chừng đói ră ruột ra th́ cũng phải câm lại thôi. Đỉnh cao trí tuệ là ở chỗ này đấy !
Sau khi đă học tập tốt, nghĩa là người nhân dân đă rành bài bản để đóng vai ”nhân dân làm chủ“, người nhân dân phải biết ”đi thưa về tŕnh“. Nói cho văn vẻ chớ thật ra là đi đâu phải xin giấy di chuyển của chánh quyền nơi cư ngụ và về phải tŕnh lại giấy di chuyển có đóng dấu nơi ḿnh đă đến. Nhân dân làm chủ khi dọn nhà qua ở chỗ khác phải làm thủ tục giấy tờ dời địa chỉ – gọi là chuyển hộ – có sự chấp thuận của chánh quyền hai nơi – nơi ở củ và nơi ở mới – Nhân dân làm chủ phải đi lao động xă hội chủ nghĩa (Thời trước gọi là ”đi làm…chùa”). Nhân dân làm chủ ”phải” triệt để thực thi quyền làm chủ của ḿnh nghĩa là ”phải” làm thế này, ”phải” làm thế nọ… toàn là những thứ ”phải” mà ở ”thời chú Sam” t́m đỏ con mắt không có, ví dụ như phải đổi tiền, phải bị đánh tư sản, phải đi kinh tế mới, phải đi tập trung cải tạo… Chánh quyền mới gọi là ”một cuộc đổi đời”. Họ nói đúng ! Có điều là cuộc đổi đời đó xoay đến 180 độ, làm cho người dân thấy… ngất ngư !
Sau khi miền Nam được giải phóng, mấy cha Giải Phóng Miền Nam c̣n đang ”cờ phất trống khua” trên sân khấu cách mạng bỗng bị… cúp điện hạ màn, đuổi vào hậu trường lảnh ”lương cà phê” (Tiếng nhà nghề nói gánh hát không tŕnh diễn, nghệ sĩ chỉ lảnh chút tiền để uống cà phê thôi) Họ bị giải tán một cách êm ru và dễ ợt như người ta liệng một miếng giẻ rách vào đống rác, trước sự ngạc nhiên của người nhân dân làm chủ. Bởi v́ chuyện ”đại sự quốc gia” như vậy mà chẳng thấy ”lũ đầy tớ” nó hỏi qua ư kiến một lần ! Rồi đến vụ thống nhất đất nước, những ”công bộc của nhân dân“ cũng cứ quyết định một ḿnh ên !
Thật ra, lấy công tâm mà nói, nếu có được hỏi th́ cái ”nhân dân làm chủ” cũng chỉ gật đầu nhất trí. Cứ xem nhân dân miền Bắc, tính đến năm 1975, họ ”làm chủ” đă hai mươi năm, có thấy họ không nhất trí bao giờ ? Người dân chắc nghĩ rằng ḿnh làm chủ nhưng c̣n thằng khác nó làm chủ cái bao tử và sinh mạng của ḿnh nữa, vậy, cứ luôn mồm nhất trí là…chắc ăn nhứt ! (Một nhà văn lớn thời tiền chiến vào Nam thăm bạn bè sau 1975 đă nói nhỏ : ”Tôi c̣n sống đây là nhờ tôi biết sợ“. Một câu để đời !) Cái ưu việt của chế độ là ở chỗ này đấy !
Tiếp theo là người dân học tập – lại học tập ! – đi bầu. Hồi thời trước, người dân cầm lá phiếu thấy ḿnh… oai ghê lắm. Họ tự do chọn lựa ứng cử viên, họ nh́n ảnh của từng người và c̣n phê b́nh ”líp ba ga” : ông này dễ thương, giống kép Hùng Cường , ông này…cha ! coi bậm trợn quá, à ! c̣n bà này giống Túy Hoa ghê, coi đặng à v.v… Bây giờ th́ khác : Đảng chọn, dân bầu. Sợ nhân dân mất thời giờ và mất công nên Đảng chọn dùm cho dân. Nhân dân chỉ c̣n có… nhắm mắt bầu. Sướng gần chết c̣n muốn ǵ nữa ? Có điều là bầu bán bây giờ không c̣n rầm rộ trống kèn như thời trước nên chẳng thấy có ǵ hấp dẫn hết.
Sau giải phóng, người dân miền Bắc đua nhau vào Nam để ”cứu trợ đồng bào ruột thịt miền Nam sống trong sự kềm kẹp của bè lũ ác ôn Mỹ Ngụy, đói khổ thiếu thốn vô cùng“. C̣n người dân miền Nam, ít lâu sau, cũng lục tục kéo nhau ra miền Bắc, không phải để ”tham quan” mà để… thăm nuôi thân nhân bị đưa đi tập trung cải tạo ngoài đó. Kẻ vô người ra như vậy thật là một sự… giao lưu đáng đồng tiền bát gạo, bởi v́ nó ”mở mắt” người dân của cả hai miền. Để thấy rằng dù ”ở” với bác Hồ hay ”ở” với chú Sam, người dân vẫn là những con cờ, không hơn không kém !
Bây giờ, gần bốn chục năm sau giải phóng, cuộc sống miền Nam cũng đă ổn định, nghĩa là người dân vẫn… sống nhăn, không phải nhờ khẩu hiệu ”dân giàu nước mạnh…” mà nhờ biết xoay sở để sinh tồn. Cũng có hàng hoá đầy chợ. Cũng có quán xá đầy đường. Cũng có vài tờ báo của đảng / đoàn / cơ quan để đọc – vài tờ cũng đủ… chán, đâu cần phải ba mươi tờ như ”thời chú Sam” – Cũng có tiểu thuyết lai rai của Hội Nhà Văn – cái hội mà chế độ đẻ ra để ”g̣” các nhà văn đi cho ngay cho đúng ”đường lối chủ trương” – Cũng có nhạc vàng lả lướt đă thông qua sự kiểm tra của Cục Nghệ Thuật Biểu Diễn, một loại “cục” lúc nào cũng thấy… nằm ch́nh ́nh trên các DVD và băng nhạc dưới dạng con tem, trên đó có ghi rơ tên chương tŕnh, hăng sản xuất, số giấy phép, mă số và hàng chữ đỏ “Nghiêm cấm in sao dưới mọi h́nh thức“.
Đảng vẫn lănh đạo, Nhà Nước vẫn quản lư và Nhân Dân vẫn… làm chủ, lẽ dĩ nhiên !
Tính ra, ”thời chú Sam” chỉ dài có hai mươi năm. Cái ”số” như vậy thầy bói gọi là… yểu tử ! Trong lúc ”thời bác Hồ” vẫn c̣n tiếp diễn dài dài, gần bốn mươi năm mà chưa thấy hạ màn ! Đó là cái ”lô-gích” của thời đại bởi v́ bác Hồ lúc nào mà chẳng ”sống măi! sống măi ! sống măi !” ?
Chỉ tội cho người dân, với bộ mặt ”không giống ai” v́ bị tô son trét phấn, có nhăn nhó v́ đau quặn ruột người ta cũng vẫn thấy như đang…cười ! Và người ta kết luận : ”Tốt đấy chứ !”. Ở đây, phải hiểu ”người ta” là Đảng và Nhà Nước.
"Cười Nhiều" Không Phải Lúc Nào Cũng Tốt Nếu Như Phải Cười Gượng
Nụ Cười
Tiếc ǵ với nhau nụ cười chào
Nào có đâu hao tốn là bao
Một nụ cười gây bao thiện cảm
Sao nỡ ơ thờ lúc gặp nhau
Chắc tại bẩm sinh không biết cười
Chào đời chỉ biết khóc mà thôi
Muốn cười phải đợi “mụ bà” dạy
Học qua nhưng chẳng mấy dịp cười
Chỉ v́ đời nhiều khổ hơn vui
Nên hiếm hoi thấy được nụ cười
Cười không khó nhưng cười không nổi
Nên khi chụp ảnh bị bắt cười
Ḷng không vui sao phải gượng cười
Cười cho người tưởng đời ḿnh tươi
Bởi đời chẳng bao giờ như ư
Nên phải gượng vui theo kịp người
Muốn vui thật sự phải thảnh thơi
Biết vô thường quá mọi sự đời
Có thế th́ ḷng mới thanh thản
Gởi đến tha nhân một nụ cười
Nghe th́ rất dễ nói khơi khơi
Nhưng có mấy ai ngộ được lời
Thóat được tham, sân, si, lục dục
Quả thật là khó như lên trời
Người Phương Nam
Các cụ nhà ta vẫn thường có câu “một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ”, trên thực tế cười có rất nhiều lợi ích không chỉ về mặt tinh thần mà c̣n giúp nâng cao thể chất. Tuy nhiên theo một nghiên cứu khoa học mới đây th́ sự thật lại không phải như vậy, nếu cười quá nhiều có thể c̣n gây hại cho sức khỏe của bạn.
Nó thực sự không tốt nếu bạn cười một cách giả tạo, cười ngay cả khi bạn đang cảm thấy buồn chán. Khi một ai đó cố gắng mỉm cười chỉ v́ nghĩ rằng như vậy sẽ tốt hơn, hay khi họ muốn che giấu cảm xúc thật sự của ḿnh, th́ kết quả lại hoàn toàn ngược lại. Do đó cũng có thể nói một nụ cười là tốt hay xấu hoàn toàn phụ thuộc và động lực đằng sau nó.
Phó giáo sư Anirban Mukhopadhyay tại đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông cho biết “thông thường mọi người mỉm cười khi họ cảm thấy hạnh phúc, nụ cười là sự phản ánh của niềm vui.
Tuy nhiên đôi khi con người cũng cười để tự đánh lừa bản thân ḿnh, họ nghĩ như vậy sẽ tạo động lực để vượt qua nỗi buồn hay điều tương tự, hoặc đôi khi họ không muốn người khác thấy cảm xúc của ḿnh”.
Trong nghiên cứu này, Mukhopadhyay và các nhà khoa học cộng sự của ḿnh đă tiến hành hai thử nghiệm. Trong thử nghiệm đầu tiên, 108 người được mời tham gia một cuộc điều tra. Họ được yêu cầu phải cười nhiều nhất có thể mà không có tác động ǵ từ bên ngoài, những người tham gia cũng phải trả lời bảng câu hỏi về mức độ hài ḷng với cuộc sống của họ.
Trong thử nghiệm thứ hai, các nhà nghiên cứu chọn ra 63 người trong đó và cho họ xem những h́nh ảnh hài hước. Những người tham gia được yêu cầu mỉm cười nếu họ thực sự thấy những h́nh ảnh đó là hài hước, trong lần thử nghiệm này họ không bị ép phải cười.
Sau đó, các nhà khoa học đă tiến hành phân tích kết quả của hai cuộc thử nghiệm trên. Họ kết luận rằng những người không thường xuyên mỉm cười có phản ứng tiêu cực và cảm thấy không vui vẻ khi bị bắt phải mỉm cười, trong khi đó những người thường xuyên cười cảm thấy vui vẻ hơn khi tham gia hai cuộc thử nghiệm trên.
Mukhopadhyay cho biết “Những người hay cười là do họ có tính cách vui vẻ, họ rất hay cười với những điều thú vị xảy ra trong cuộc sống, v́ thế nụ cười có tác dụng tốt đối với họ".
Trong khi đó, những người không thường xuyên mỉm cười là do tính cách của họ như vậy, do đó một nụ cười đối với họ chỉ là nỗ lực để cảm thấy hạnh phúc hơn. Nhưng thực tế nó đem lại các cảm giác tiêu cực”.
Nghiên cứu của giáo sư Anirban Mukhopadhyay đă được đăng trên tạp chí Tâm lư học xă hội.
Ba đi làm về rất muộn, măi tới hơn 10h tối tiếng xe của ba mới dừng lại ở cổng. Người ra đón ba không phải là đám con chân dài vai rộng của chúng tôi, mà là mẹ tôi
Tôi nghe mẹ trách yêu:
- Ông biết cả nhà lo lắng lắm không, sao không điện thoại về?
Ba không đáp, dẫn xe nhanhn vào rồi mới thở hắt ra một hơi, giọng vừa bực vừa chán:
- Mất cha nó cái điện thoại di động rồi! Tôi hỏi nhanh:
- Mất cái điện thoại ba hứa cho con hả?
Giờ ông mới nhếch môi cười:
- Cũng may, cái cũ.Tôi tiu nghỉu:
- Th́ cái đó, con định xin cái đó khi ba mua cái mới. Ba ṿ đầu tôi:
- Cho con phải cho cái mới sao lại để cho con cái cũ được!
Rồi ông chuyển giọng bực tức:
- Ḿnh vừa móc ra nghe, chỉ mới alo được một tiếng là nó chạy ngang giật cái vèo, nhanh như gió vậy. Mẹ lo lắng:
- Ở ngoài đường hả, rùi có bị té hay bị ǵ không? Ba lắc đầu:
- Cũng may lúc đó tôi dừng lại, tấp xe vào sát lề để nghe, nếu không th́…
Mẹ vẫn cái giọng thường khi:
- Thôi của đi thay người
Nhưng ba vẫn c̣n chưa nguôi
- Chuyện tiếp theo mới làm mất th́ giờ. Thằng giật điện thoại của tui bà biết bao nhiêu tuổi không? Rồi không đợi mẹ hỏi, ba trả lời
- Mới có 15 hay 16 ǵ đó. Mẹ ṭ ṃ
- Sao ông biết rơ vậy? Ba thở dài
- Nó giật xong, chạy chưa được chục m là tông vào chiếc taxi, bị ngă và vỡ đầu. Nghe tới đó cả mẹ và tôi đều giật ḿnh:
- Có sao không ông?
Ba buông lỏng một câu
- Chết rồi!
- Trời ơi! Đó là tiếng kêu thảng thốt của mẹ, giọng mẹ hơi run.
- Rồi.. rồi làm sao? Giọng ba trùng xuống:
- Lúc mới té nó chưa chết, nhưng chiếc điện thoại mới giật th́ văng ra xa, bị một chiếc xe tải chạy tới cán nát ra. Mọi người bu lại đông nghịt, nhưng chẳng ai làm ǵ giúp nó cả, bởi họ chỉ lo chửi rủa nào là quân ăn cướp, quân lưu manh chết cho đáng đời! Lúc đó tôi quên cả chuyện mất của, gọi ngay chiếc taxi chở nó đi nhà thương.
- Rồi xe ông làm sao?
- Tôi chay xe theo, trả tiền xe và đưa nó vào pḥng cấp cứu. Nhưng chỉ khoảng 30p sau là nó tắt thở.
- Do vậy mà ông về trễ
Ba gật đầu, nhưng vẻ ủ rũ vẫn c̣n và h́nh như năng nề hơn. Mẹ là người hiểu ba hơn ai hết, nên lại nhỏ nhẹ hỏi:
- C̣n có chuyện ǵ sao?
- Bà có c̣n nhớ cô Hà, người giúp việc nhà ḿnh hồi mấy năm về trước không? Câu hỏi bất ngờ của ba làm mẹ cau mày
- Lại có chuyện ǵ với cô ấy? Hà là người mà hồi đó ông nghi là người lấy cắp chiếc đồng hồ mà ông bỏ quên ở nhà tắm, rồi ông nhất quyết đuổi cô ấy, mặc dù cô ta khóc lóc, năn nỉ găy cả lưỡi để xin làm việc trở lại. Và về sau…
Ba tôi tiếp lời bằng giọng ăn năn
- Sau khi cô ấy nghỉ việc được một tháng th́ tôi t́m thấy chiếc đồng hồ rơi kẹt trong cái lavado. Tội nghiệp cô ấy bị nghi oan…
Mẹ tôi chép miệng
- Chuyện cũ rồi dù ǵ ông cũng cho cô ấy hai tháng lương.
Tuy nhiên ba tôi chợt ôm đầu, nỗi khổ đau dường như không c̣n đè nén được nữa
- Bà có biết thằng giật đồng hồ của tội và bị chết đó là ai không? Nó là con của cô Hà.
Tuần rồi bé Giang cũng có làm bài tập làm văn y chang tấm h́nh này. Đại khái thế này: " Em ra đường nh́n thấy một người VN tay chân đều cụt không thể nắm bắt hay đi đứng đang ḅ lăn xin ăn, có một ông Tây đến bưng một hộp cơm gà, ông ta ngồi bẹp xuống đường bất kể, và d́u người ăn mày ngồi dậy dựa vào chân ông, ông vội lấy vạt áo thung của ông lau cái miệng nhơ nhớp và cẩn thận đút từng muổng từng muổng cơm , sự ngạc nhiên của người ăn xin hiện rỏ, ông ta vừa trợn tṛn đôi mắt vừa há to miệng để ông tây đưa thức ăn vào...Sau 3 cái nuốt vội v́ quá đói, ông ta đột nhiên hậm hực...thức ăn từ miệng trào ra, đôi mắt ông ta khép lại và nước mắt chảy như khe suối theo khóe mắt, ông Tây vội đặt dĩa cơm xuống đường ôm chầm lấy ông, lâm râm mấy câu ...i love you baby..ilove you baby... anh ăn xin gục đầu vào ngực ông Tây khóc bật thành tiếng...và nh́n từ xa.. mặt anh ăn xin h́nh như bị ướt sũng... th́ ra không phải nước mắt của anh ăn xin làm ướt mặt, v́ nước mắt đâu nữa mà ra khi phải cố hết sức để bật thành tiếng rống khô khan v́ cảm xúc quá mạnh... Chính là giọt nước mắt của ông Tây. Phải, Giang đă thấy rỏ ông ta to con dạm dỡ cho nên nước mắt của ông ta khủng thật...những giọt nước mắt ông Tây lăn trên mặt anh ăn xin đến đâu cũng đều đổi màu đen nhơ nhớp, bởi v́ có lẽ cuộc đời anh ăn xin này có bao giờ được rữa mặt cho dù một lần kể từ khi tay chân ĺa khỏi thân ḿnh...! Anh Tây cởi nốt cái áo thung ra lau mặt cho anh ăn xin xong lại lau tiếp theo vào mặt ông ấy v́ lệ nḥa đôi mắt làm ông không thấy đường, không biết có phải v́ vậy hay v́ quá thương người cảnh khó mà ông quên đi vệ sinh tối thiểu giử cho ông hay không.
Ḍng người tấp nập, tiếng kèn tiếng nói inh ỏi giữa khói bụi mịt mù...lạ thay! Không một ai ném cái nh́n, cái ǵ đang xảy ra dưới chân ḿnh. Anh Tây vẫn bịn rịn lúc từ giă đứng lên, anh ta vụt bước đi, khi đến bức tường đối mặt anh ta ngước nh́n lên bức tường rồi lăm răm thế này: -shameful truth..! - corrupt regimes..!....Giang không hiểu ông nói ǵ, cứ ghi rơ từng lời như vậy. Lúc này, Giang mới khám phá ra là Giang cũng đang khóc, nước mắt Giang làm mờ chữ viết cũng vội kéo áo thung chặm cho ráo kẻo cô rầy.
Bài tập làm văn tự thuật câu chuyện sống thực này Giang nộp cho thầy. Năm ngày sau, Giang được gọi lên văn pḥng Giám hiệu, Giang ngồi suy nghĩ không biết điều ǵ th́ được ban tư tưởng giáo dục dạy biểu thế này. - Có ai xúi quẩy em làm bài tập này không? - Dạ không có. - Thế em có biết làm văn thế này là vi phạm nghiêm trọng không? - Dạ không. - Em có biết như vậy là phản động, là bôi bác chế độ ta không? - Dạ cũng không. Dạ thưa thầy, em viết sự thật muh...- Thầy nổi giận đập bàn quát! Dù là sự thật em cũng không được phép viết đúng như vậy, Bác Hồ đă từng dạy 100 năm trồng người em c̣n nhớ không? Em đă phụ ḷng bác kính yêu của chúng ta rồi...
Giang về nhà ḷng miên man nghĩ ngợi, chợt hiểu ra là thầy cô buộc Giang phải học tập cách nói dối, phải biết vô cảm mà không có quyền biết thương xót, phải biết nén đau thương để quen chịu đựng như mọi người, phải biết nói dối để tồn tại...Giang tự thấy xấu hổ quá! Xấu hổ cho một thằng học tṛ không bằng cái cử chỉ nhỏ nhường miếng bánh cho bạn của mấy đứa đánh giày ngoài chợ cầu kho....Một buổi chiều....Giang viết vài hàng cho mẹ đặt dưới gối, và hành động gian dối lần cuối cùng là đặt chiếc gối thay Giang, trùm chiếc mền kín đầu, lẻn nhà ra đi bụi đời kể từ chiều hôm ấy...
“Đừng nghe những ǵ 'họ' nói mà hăy nh́n những ǵ 'họ' làm!” (Dựa theo câu nói của cố Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu)
Sau năm 1975, các chiến hữu của chúng ta di tản đến Hoa Kỳ đă thành lập tổ chức Tổng Hội Cựu Chiến Sĩ VNCH, tổ chức này có chi nhánh ở nhiều tiểu bang và đă có những lần hội họp tại Dallas, có sự tham dự của các cấp lănh đạo cũ của QLVNCH. Cứ mỗi lần họp lại để kỷ niệm Ngày Quân Lực, anh em đă nghe những lời phát biểu đến mối hận mất nước, được nghe những lời kêu gọi hào hùng, như nhắc nhở đến nhiệm vụ chung: “Chúng ta phải giải phóng Việt Nam, nhân dân Việt Nam chờ đợi chúng ta ở cả hai miền Nam Bắc.” Mỗi lần như thế là niềm hy vọng của những người bỏ nước ra đi lại bừng lên, và ai cũng nghĩ rằng thời cơ đă điểm và chiến hữu, đồng bào của chúng ta sẽ không chờ đợi lâu hơn nữa. Các chiến hữu cũng tin tưởng rằng, những phát biểu của cấp chỉ huy cũ này là những lời nói thành khẩn, chứ không phải là những lời nói đùa giỡn về một vấn đề sinh tử của quốc gia.
Trong một cuộc họp của Tổng Hội Cựu Chiến Sĩ VNCH, người anh cả, Đại Tướng TMT, trong bầu không khí trang nghiêm đă rưng rưng nước mắt, can đảm nh́n nhận phần trách nhiệm của ḿnh, đă long trọng hứa “sẽ dành những ngày c̣n lại của cuộc đời để làm một cái ǵ đó cho tập thể.” Thiếu Tướng Nguyễn Cao Kỳ, một tay vịn lá cờ vàng ba sọc đỏ, kêu gọi anh em hăy chuẩn bị để khi có tiếng gọi của tổ quốc, hăy sẵn sàng đi theo lá cờ thân yêu về giải phóng quê hương. Ông c̣n nói rằng, “Khi các chiến hữu thấy vắng bóng tôi, th́ lúc đó chính là tôi đă trở về trên quê hương để góp phần trong sứ mệnh giải phóng dân tộc.” Một vị chỉ huy khác là Thiếu Tướng Lâm Văn Phát, trước đại hội, đă hăng say, quyết liệt hơn, xác nhận rằng ra hải ngoại để liên lạc, và nói rằng, “Chúng tôi xin báo cáo cho toàn thể quư vị biết rằng, thời cơ đă chín muồi, chúng ta không thể chờ đợi được nữa. Nội trong năm nay, chúng tôi sẽ phát động cuộc tổng nổi dậy, và nếu không thành công, chúng tôi xin chịu tử h́nh trước nhân dân.”
Thời gian này phần lớn anh em cựu quân nhân VNCH đều c̣n đang ở trong nhà tù tập trung, nếu nghe được những lời tuyên bố này, chưa chừng đă “hồ hởi, phấn khởi” đạp vách nhà tù, chạy ra để chào đón các anh.
Vị chủ tịch Hội Ái Hữu Cựu Chiến Sĩ VNCH Minnesota, năm 1988, căn cứ vào những lời tuyên bố trên của các huynh trưởng đă phát biểu: “Mong sao đây là một lời tiên tri chính xác và một ngày gần đây hàng vạn bước chân anh sẽ đạp sóng Thái B́nh, vượt dăy Trường Sơn trở về trên quê hương, đập tan loài quỷ đỏ.” (1)
Cựu Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu, tác giả câu danh ngôn để đời “đừng nghe...,” trong bài diễn văn trao quyền tổng thống lại cho ông Trần Văn Hương ngày 24 Tháng Tư, 1975, đă hứa hẹn “sẽ ở lại cùng anh em chiến đấu.” Ba ngày sau, ông và gia quyến lên phi cơ bay sang Đài Loan, để lại một con thuyền quốc gia sắp đắm, chôn vùi theo bao nhiêu nhân mạng của đồng bào và các chiến hữu của ông.
Càng về sau người ta thấy danh ngôn không mấy mà chỉ thấy đại ngôn. Cách đây 11 năm, một ông chủ tịch ngày khai trương lực lượng, trước mặt văn vơ bá quan, trong bài diễn văn khai mạc đă hùng hồn tuyên bố, “Đây là lúc chúng ta khua chiêng gióng trống để tiến về giải thể chế độ cộng sản!” Mười một năm, sức tàn lực kiệt, trên quê người, nhiều anh em chúng tôi đă từ giă cơi đời này, nhắm mắt mà c̣n mang theo niềm hy vọng ở lời tuyên bố của ông.
Ngày 30 Tháng Tư năm nào, đồng bào ở mọi nơi trên đất Úc cũng tập họp về thủ đô Canberra để kỷ niệm ngày mất nước và biểu t́nh trước Ṭa Đại Sứ CSVN. Biết trước chuyện này hàng năm, nên ṭa đại sứ đă đóng cửa và cho nhân viên “di tản.” Ngày 30 Tháng Tư, 2011, tôi hân hạnh có mặt tại Canberra và tham gia cuộc biểu t́nh này cùng với gần 1,000 đồng bào tỵ nạn cộng sản tại Úc. Trong lúc khí thế đang vươn cao, giữa rừng cờ vàng Việt Nam và cờ Úc, cùng với những khẩu hiệu chống cộng sản được hô vang, trên khán đài, một nhân vật đại diện cộng đồng đă dơng dạc tuyên bố, “Thưa đồng bào, sang năm (2012), nơi đây (ṭa đại sứ cộng sản) sẽ là ṭa đại sứ của VNCH!”
Lời tuyên bố vừa chấm dứt, tiếng vỗ tay hoan hô của đồng bào nổi lên như sấm dậy!
Một câu chuyện khác là tổ chức liên quan đến việc phục hoạt chế độ VNCH, có ư định tổ chức bán công khố phiếu và hứa hẹn, nếu thành công, lúc đó sẽ trả lại cho đồng bào số tiền gấp đôi!
Trong thành ngữ Hán Việt có câu “cao thanh, đại ngữ” để chỉ giọng nói cất cao (lớn tiếng) mà chữ th́ dùng “dao to, búa lớn!” Nói trong lúc bốc đồng, cao hứng, nói cho “sướng miệng” không phải đức hạnh của lănh tụ. Thành ra không phát biểu được danh ngôn, th́ đừng dùng đại ngôn, nói theo cách b́nh dân là “nói đại” hay “nổ đại!”
Kim Jong-un đă từng tuyên bố huênh hoang sẽ đích thân lái một chiếc xe tăng vào thủ đô Seoul của Nam Hàn để thống nhất đất nước, nhưng ít ra y cũng có xe tăng.
Danh nhân th́ thường có những câu nói đời sau trở thành danh ngôn, ví dụ như Winston Churchill, Mac Athur, Thành Cát Tư Hăn, Hưng Đạo Vương... Nhưng lời nói và việc làm phải đi đôi với nhau, thay v́ chỉ thuyết giáo, nói suông, đó là ư nghĩa của câu “ngôn hành hợp nhất.”
Lănh đạo mà không thành tín với dân, chắc chắn sẽ thất bại. Nguyễn Trăi đă từng nói, “Tín giả quốc chi bảo,” nghĩa là điều tín là của quư của quốc gia.
Ngày nay, v́ thói hiếu danh, chuộng h́nh thức chủ nghĩa, chữ tín đang bị xâm hại, bị đánh tráo bằng những ngôn từ “dao to, búa lớn” xa với sự thật, thành ra một thứ huênh hoang, khoác lác. Ngày nay trên đất nước Việt Nam, chúng ta lại nghe những bài diễn văn rổn rảng chắp nối những chữ nghĩa vô hồn, khoác lác, mị dân. Ngay cả những chữ “độc lập - tự do - hạnh phúc” luôn luôn hiện diện dưới hàng chữ “Cộng Ḥa Xă Hội Chủ Nghĩa Việt Nam” cũng chỉ là những thứ bánh vẽ, dù đảng đă đốt 3 triệu thanh niên trong ḷ lửa chiến tranh, ngày nay người dân cũng chỉ t́m thấy được những ǵ trái nghĩa với mục đích đề ra lúc đầu.
Đă không được là danh nhân th́ đừng ráng kiếm danh ngôn. Trong cả triệu triệu câu nói, dù trên cửa miệng hay trong cơi ḷng, trên đời này khó kiếm ra một câu danh ngôn cho đáng giá. Cuối cùng đó chỉ là những “doanh ngôn” mà người nói nhằm mục đích mua ḷng tin của quần chúng và “bán trời không văn tự!”
Đồng bào đă nhiều lần đánh mất niềm tin, v́ đă bỏ công lao, tài sản và cả mạng sống cho những người đầu cơ chính trị, tin vào những lời đại ngôn nơi những người tự nhận là “lănh đạo,” mà trong tất cả các thứ mất, mất niềm tin là tệ hại nhất!
(1) Tài liệu của Hội Ái Hữu Chiến Sĩ VNCH Minnesota (1988).
Hỏi :
Đạo Phật có ǵ khác biệt với các tôn giáo khác không?
-Sáu điểm đặc biệt ''khác đời'' của Phật Giáo là:
1/ một tôn giáo không quyền lực,
2/ một tôn giáo không nghi lễ
3/ một tôn giáo không tính toán, suy lường
4/ một tôn giáo không tập tục giáo điều
5/ một tôn giáo không có khái niệm về quyền tối thượng
và ân điển của một đấng Thượng-đế
6/ một tôn giáo không thần bí.
Một người hỏi Phật: “Ngài có phải là Thượng Đế không?”.
Đức Phật trả lời: “Không”.
“Là một bậc Thánh?”. “Không”.
Là một Thiên Thần?. “Không”.
“Vậy Ngài là người thế nào?”. Đức Phật đáp: “Ta là người đă giác ngộ”.
Câu trả lời của đức Phật đă trở thành danh hiệu của Ngài, bởi đây là điều đức Phật đă thuyết bày.
Hỏi : Vậy Đức Phật giác ngộ cái ǵ?
Sau bốn mươi chín ngày thiền định dưới cội bồ đề, Đức Phật đă tự thân chứng nghiệm nguyên lư duyên khởi, thấu rơ mối quan hệ hỗ tương của mọi sự vật hiện tượng, thấy rơ bản thể của nhân sinh vũ trụ. Nguyên lư duyên khởi nói rằng, tất cả hiện hữu trong thế giới bao la mênh mông này, không một hiện hữu nào có thể tồn tại một cách độc lập mà không nương tựa vào nhau. Sự nương tựa và tùy thuộc nhau để h́nh thành và tồn tại..vv là nguyên lư vận hành của vũ trụ nhân sinh.
Tiếng Vọng
Có một cậu bé ngỗ nghịch hay bị mẹ khiển trách. Ngày nọ giận mẹ, cậu chạy đến một thung lũng cạnh rừng rậm. Lấy hết sức ḿnh, cậu thét lớn: "Tôi ghét người". Khu rừng có tiếng vọng lại: "Tôi ghét người".
Cậu bé hoảng hốt quay về, sà vào ḷng mẹ khóc nức nở. Cậu không hiểu được từ trong khu rừng lại có người ghét cậu.
Người mẹ nắm tay con, đưa cậu trở lại khu rừng. Bà nói: "Giờ th́ con hăy thét thật to: “Tôi yêu người”. Lạ lùng thay, cậu bé vừa dứt tiếng th́ có tiếng vọng lại: "Tôi yêu người".
Lúc đó người mẹ mới giải thích cho con hiểu: "Con ơi, đó là định luật trong cuộc sống của chúng ta. Con cho điều ǵ, con sẽ nhận điều đó. Ai gieo gió ắt gặp băo. Nếu con thù ghét người th́ người cũng thù ghét con. Nếu con yêu thương người th́ người cũng yêu thương con vậy."
Giấc Thu
Mùa thu rong bước trên ngàn
Đừng theo chân nhé, trần gian muộn phiền!
Vơng đong đưa một giấc thiền
Xua mây xuống đậu ngoài hiên ta bà.
Bóng tùng thấp thoáng xa xa
Nghe trong thinh lặng ngân nga chuông chùa
Vàng thu chiếc lá sang mùa
Theo sầu vạn cổ cũng vừa rụng rơi.
Nghiêng nghiêng nắng lụa bên đồi
Chiều qua chầm chậm bóng thời gian phai.
À ơi, cát bụi miệt mài
Ngủ đi, tâm niệm trần ai phiêu bồng !..
Như ngày thơ dại giấc nồng
Bên đời có ngọn từ phong vỗ về.
Nhân gian nay khép hẹn thề
Có người cho rằng, con người là một động vật kỳ lạ v́ phải dành đến hàng chục năm để học mới có thể lo cho cuộc sống của ḿnh ở mức trung b́nh. Điều này hoàn toàn khác với động vật khác khi hầu hết đều có thể tự lo cho cuộc sống của ḿnh gần như ngay khi mới ra đời.
Theo tôi chính việc học là một phần của cuộc sống, để giúp con người chính là “người” khi xóa bỏ dần tàn dư “con” đeo bám suốt đời nhờ vào việc học. Ngẫm lại riêng cuộc đời ḿnh đă trải qua 65 năm, tôi thấy ḿnh đă dành phần lớn cho việc học nhưng gần như rất hiếm khi tự hỏi: “Học để làm ǵ, v́ sao phải học?” Thời gian học tiểu học với tuổi đời c̣n qua nhỏ, học mà không biết để làm ǵ là chuyện thường t́nh. Nhưng suốt thời gian học trung học, tôi chỉ biết học v́ mẹ tôi bảo phải thế và v́ thấy bạn bè ḿnh ai cũng phải học. Đến khi học đại học, nhờ thi đậu vào trường đại học dược khoa, tôi tự ḿnh h́nh dung học để trở thành dược sĩ. Nghĩa là học để biết, để làm một nghề nuôi sống ḿnh suốt cuộc đời sau này.
Nh́n lại nền giáo dục của nước Việt Nam trong thời gian qua ta thấy nhiều yếu kém. Đến độ phải đặt vấn đề “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”. Suy đi ngẫm lại muốn đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục trước hết phải trả lời câu hỏi rất hiếm người tự hỏi: “Học để làm ǵ, v́ sao phải học?” Như tôi, sau 65 năm sống trên đời dành phần lớn cho việc học, nhờ đọc bài báo nói về bốn trụ cột của việc học, khi đó mới đặt ra câu hỏi cho riêng ḿnh “Thật sự ḿnh đă học để làm ǵ?”
Khi chuẩn bị bước vào thiên nhiên kỷ mới, thấy rằng học để làm ǵ thật sự là vấn đề rất lớn của mọi hoạt động giáo dục, cho nên Ủy ban Quốc tế về Giáo dục của Cơ quan Giáo dục, Khoa học và Văn hóa thuộc Liên hiệp quốc (UNESCO) đă công bố bốn trụ cột cho việc học dựa vào trả lời cho câu hỏi: “Học để làm ǵ?”. Theo UNESCO, học làm 4 việc sau, bốn tức 4 trụ cột của giáo dục theo tiếng Anh là: “learning to know, learning to do, learning to live together and learning to be” Dịch sang tiếng Việt, ba việc đầu là: học để biết, học để làm, học để chung sống với người khác”, nhưng việc thứ tư th́ ôi thôi, tiếng Việt ḿnh phong phú quá, được dịch thành hàng lô việc như sau: học để xác lập ḿnh, học để hoàn thiện ḿnh, học để sống cho ḿnh, học để khẳng định bản thân.
Riêng “học để khẳng định bản thân” có vẻ được chuộng nhất v́ đă có một số trường học trương bảng hoành tráng hoặc sơn chữ to trước mặt tiền trường nêu bốn trụ cột: “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để khẳng định bản thân”.
Khẩu hiệu “Tiên học lễ, hậu học văn”, trước đây đă được trang trọng phô trương ở các trường, nay vẫn giữ lại nhưng xem có vẻ khép nép nếu đứng cạnh bốn trụ cột đó. Nói là khép nép v́ tính chất quá xưa cũ so với hiện đại nhưng “Tiên học lễ, hậu học văn” vẫn c̣n lư do tồn tại v́ t́nh trạng xuống cấp của đạo đức xă hội vẫn nhan nhăn trong cuộc sống.
“Học để biết, học để làm, học để chung sống với người khác” dịch từ ba trụ cột việc học của UNESCO có thể xem tạm ổn. Ngẫm lại từ cuộc đời ḿnh, suốt thời gian đi học, tuy không đặt ra câu hỏi: học để làm ǵ? nhưng tôi thật sự mường tượng học để biết. Tôi đă học nhiều môn học để kiến thức hiểu biết về thế giới, về cuộc sống xung quanh, về đất nước dân tộc ḿnh ngày càng tăng trưởng. Về học để làm, học để chung sống phải đợi đến lúc bước chân vào đại học cũng thế, tức không đặt ra câu hỏi để làm ǵ, tôi cũng mường tượng việc học ở giai đoạn nay là để biết, để làm những việc của một dược sĩ hành nghề sau này và học để chung sống với người bệnh cần dùng đến thuốc, với các đồng nghiệp tiếp xúc hằng ngày và với cả xă hội cần khỏe mạnh về thể chất và tinh thần.
C̣n việc sau cùng nếu gọi là học để khẳng định bản thân hay học để xác lập ḿnh, học để sống cho ḿnh dịch từ trụ cột thứ tư việc học của UNESCO th́ tôi thấy không ổn. V́ sao như vậy? Chính các từ như “khẳng định”, “xác lập”, “sống cho ḿnh” rất dễ tôn sùng “cái tôi” đưa đến bóp méo, làm sai lệch mục đích của việc học. Trên con đường phát triển, con người luôn luôn hiện hữu với “cái tôi” xấu xí.
Thoát thai từ một động vật, con người dính liền với bản năng luôn phóng chiếu của đủ loại dục vọng. Đơn cử, một nhu cầu động vật trong con người là luôn mong muốn an toàn, an toàn về thể chất và an toàn về tinh thần - tâm lư và thường v́ sự an toàn đó mà bất kể lợi ích của tha nhân. Từ đó con người sinh ra tham lam, đố kỵ, tị hiềm… trong quan hệ với nhau.
Suốt quá tŕnh tồn tại và phát triển, con người gây ra biết bao tàn nhẫn, khổ đau cho ḿnh và cho người xuất phát từ “cái tôi” luôn muốn được bành trướng phóng hiện, cái “bản ngă” chứa quá nhiều dục vọng. Có người nói: “Con người tự do phải là đích đến của giáo dục”. Thật ra, con người tự do không phải là con người sống bất kể các quy luật hài ḥa của cuộc sống và các định chế cần thiết của xă hội, mà con người tự do phải là con người giải thoát khỏi những dục vọng thấp hèn, giải thoát khỏi “cái tôi” gắn với “con” thay v́ “người”. Chính v́ vậy, một mục tiêu của việc học phải là làm cho con người tự do, tức trở thành “vô ngă” để làm chủ được ḿnh, giải phóng ḿnh khỏi tham sân si, kiểm soát ḿnh để không nô lệ vào “cái tôi” thấp hèn nhưng ma mảnh, quỷ quyệt. Điều kiện tiên quyết để con người “vô ngă” là con người phải thấu hiểu “cái tôi” ma mảnh quỷ quyệt, cái “bản ngă” do nhu cầu động vật cứ hướng về sự thấp hèn.
Từ cột trụ “learning to be” có nghĩa là “học để sống” mà dịch thành “học để khẳng định bản thân”, “học để xác lập ḿnh” hay “học để sống cho ḿnh” dễ đi đến học để khẳng định, xác lập “cái tôi” ma mảnh, “cái tôi” bao hàm “con” hơn “người”. Có người dịch cột trụ thứ tư là “học để hoàn thiện ḿnh” chính là để không nhập nhằng với cái tôi đáng ghét mà hướng đến sự hoàn thiện nhờ giáo dục. Tuy nhiên, như thế lại không lột tả được nghĩa của “to be”.
Sau khi phân tích như trên, tôi mạo muội đề nghị cột trụ thứ tư của việc học là “học để sống và hiểu bản thân”. Toàn bộ bốn cột trụ việc học theo UNESCO theo tôi là: “Học để biết, học để làm, học để chung sống và học để sống và hiểu bản thân”. Chính trụ cột “học để sống và hiểu bản thân” sẽ làm cho ba trụ cột kia càng rơ nghĩa.
Ở nước ta, mục đích học để làm quan đă ăn sâu vào tâm năo dân ta rất lâu rồi, cho nên cho đến nay “học để biết, học để làm” vẫn là tập trung học để nhồi nhét thật nhiều kiến thức và làm th́ qua loa và cũng chỉ để thi (để được làm quan mà). Học để biết, để làm xem kỹ lại chính là “học để thi”. Rơ ràng khi mọi người từ dạy đến học, thấm nhuần “học để sống và hiểu bản thân”, sẽ thấu hiểu nguyên nhân của sự biến dạng “học để biết, học để làm” thành “học để thi” chỉ v́ “cái tôi” tham lam, chạy theo mong cầu không chính đáng. Khi quan hệ ḿnh với bản thân ḿnh được thấu hiểu để có sự phản tỉnh, khi đó bản thân được tỉnh ngộ. Thế là người ta sẽ chuyển hóa để việc học là học để biết để làm thật sự chứ không phải chỉ để thi.
C̣n “học để chung sống với người khác” ở nước ta th́ như thế nào?. Trong thời gian dài, ở ta chính khẩu hiệu “Ḿnh v́ mọi người, mọi người v́ ḿnh” đă trở thành nền tảng cho việc học để chung sống với người khác. Ḿnh v́ mọi người nhưng bản thân ḿnh không hiểu chính ḿnh. Ḿnh không hiểu là ḿnh luôn luôn bị “cái tôi” thiên về “con” khống chế, kiểm soát, thôi thúc để luôn xảy ra cảnh trạng “ḿnh v́ mọi người một cách ma mảnh dối trá, ngược lại, mọi người v́ ḿnh với bản thân ḿnh luôn t́m cách phóng đại, bành trướng”.
Chính “học để sống và hiểu bản thân” sẽ là tiền đề vững chắc để “học để chung sống với người khác” chính là “ḿnh v́ mọi người, mọi người v́ ḿnh” thực hiện một cách hoàn thiện. Chỉ khi đó, việc học để chung sống với người khác mang tính chất “vô ngă” tức sống chung với người khác mà không bị “cái tôi” xấu xí chen vô quấy rầy.
James Bowen là 1 thanh niên nghèo, yêu âm nhạc nhưng có cuộc đời đầy sóng gió . Vô gia cư, không nghề nghiệp lại mang bệnh trầm cảm, James sống lang thang đầu đường xó chợ, hát dạo với cây đàn guitar kiếm ăn qua ngày .
Một hôm James gặp 1 chú mèo con đi hoang. Con mèo bị thương ở chân đă lên mủ rất đau đớn. Thương t́nh James ôm chú mèo về và ky cóp tiền mua thuốc và bông băng cho chú mèo. Sau khi khỏe lại, chú mèo không bỏ đi mà lẽo đẽo theo James khắp nơi, có lần c̣n cố chạy theo xe bus khi James đă leo lên, khiến cho James không đành ḷng lại phải leo xuống ôm chú mèo theo .
Từ đó họ thành đôi bạn. James đàn hát th́ chú mèo giờ có tên Bob, ngồi kế bên. Người đi đường dừng lại vuốt ve Bob được nghe câu chuyện chú mèo được cứu và trung thành như thế nào, thường cảm động và cho James tiền hậu hĩ hơn .
Vài người bắt đầu chia sẻ h́nh ảnh và câu chuyện cảm động về t́nh bạn giữa Bob và James trên FB, vài tờ báo địa phương cũng đăng tin. Chủ và mèo bắt đầu được nhiều người biết đến .
Một ngày kia, James gặp bà Mary Pachnos, chủ 1 nhà xuất bản sách. Sau khi nghe câu chuyện, bà đề nghị James viết 1 cuốn sách kể lại cuộc sống phiêu lưu trên đường phố của ḿnh với chú mèo. Cuốn sách ra đời, bao gồm những mẩu chuyện vừa đời thực, vừa cảm động, vừa tức cười, đă lập tức trở thành Best seller của New York Times, bán chạy nhất nước Mỹ với hơn 1 triệu ấn bản .
Sau đó James đă viết thêm 3 cuốn nữa, đều được độc giả ưa thích. Nhờ đó mà ngày nay, James đă mua được nhà, sống thoải mái .
Anh nói " Tôi không thể ngờ, từ 1 việc tốt nhỏ nhoi là cứu 1 chú mèo hoang, mà ngày nay tôi được đền đáp như thế này. Nó cho thấy, cho dù trong hoàn cảnh khó khăn cỡ nào, cũng vẫn nên nuôi hy vọng và nên giữ cho ḿnh 1 trái tim nhân hậu "
Khi Ḿnh Phán Xét Người Khác - BS Nguyễn Thượng Chánh
29/07/2014
Bs Nguyễn Thượng Chánh
Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta thường có khuynh hướng hay phán xét, khen, chê, phê b́nh hoặc chỉ trích người khác. Vậy có khi nào ḿnh tự xét lại ḿnh hay không?
“Họ có ư kiến về mỗi người nhưng chẳng có một ai làm họ vừa ḷng hết. Không thề có được ḷng khoan dung, phán xét là một cách để chứng tỏ rằng họ tồn tại.”
(“ls ont une opinion sur chacun, et nul ne trouve grâce à leurs yeux. Incapables de tolérance, le jugement est devenu pour eux une façon d’exister.”) Laura Lil - Je juge tout le monde -
Psychologie.com
* * *
Các bộ mặt của phán xét
Phán xét có thể bằng lời nói, bằng lời viết, bằng cử chỉ, bằng thái độ khinh khi, bĩu môi, tảng lờ đi, hoặc đôi khi chỉ cần nghĩ thầm trong bụng mà thôi.
Phán xét có thể đúng, sai, thiên vị, chủ quan hoặc khách quan.
Dường như phán xét tiêu cực, v́ ganh ghét đố kỵ, để đả phá, để trả thù, để cho đở tức, để ngạo mạn, chỉ trích cho bỏ ghét... thường dễ xảy ra hơn là phán xét xây dựng, thiên về khuyến khích để giúp người khác sửa sai, tránh lỗi lầm, để nâng tinh thần, hoặc để khen thưởng một người nào đó.
Nên nhớ là sự tức giận là vũ khí của kẻ yếu hèn (la colère est l’arme des faibles).
Phán xét thường chịu ảnh hưởng của t́nh cảm cá nhân, thương hay ghét, tùy theo cách nh́n một vấn đề, tùy theo sự hiểu biết hay tri thức, tùy khung cảnh xă hội, tùy quyền lợi cá nhân, quan điểm chánh trị hay tín ngưỡng của mỗi người.
Phán xét có thể thay đổi theo thời gian và không gian.
Đó là chưa kể trong xă hội cũng có một hạng người lúc nào cũng hay nói móc ḷ, bác bỏ, vạch lá t́m sâu, chê bai bất cứ lời nói, ư kiến hay việc làm của người khác. Theo họ th́ tất cả đều sai hết duy chỉ có họ mới đúng mà thôi. Phải chăng họ đang mắc chứng xáo trộn nhân cách ái kỷ (narcissisme).
Nói điều tiêu cực, chê bai người khác là một bản năng tự vệ
Nói xấu, nói lời nghịch nhĩ, có cử chỉ, hành vi bạo lực được xem là những phản ứng tự vệ để khỏi bị mất mặt và thua thiệt.
Bản chất con người rất phức tạp v́ nó được uốn nắn bởi t́nh cảm tốt và xấu: thương ghét, tham lam, ham muốn, ganh tị, ghen tương, suy b́, so sánh hơn thua, tranh chấp hơn người.
Dĩ nhiên khi nói xấu, chúng ta phản ảnh với những ǵ ḿnh đang mang trong người, khi th́ tiêu cực khi th́ tích cực. Khi tiêu cực, chúng ta muốn tung ra cho người khác nỗi khổ của chính bản thân ḿnh. Khi chúng ta thấy người khác đau khổ, bị nhục nhă th́ các nỗi niềm khổ dau khổ của chính ḿnh cũng sẽ được vơi đi. Chúng ta vui sướng khi thấy người khác thua thiệt và đang ở vị thế yếu kém.
Phán xét có chủ đích
Ngoài ra c̣n vấn đề khen chê giả dối v́ xă giao, để lấy ḷng, để kiếm điểm, để nâng bi, nịnh bợ, thượng đội hạ đạp, nghèo th́ đạp, giàu th́ ganh. Trước mặt th́ khen nhưng sau lưng th́ bĩu môi, nhăn mặt, nhíu mày, nháy nháy con mắt, nói lén chê bai tới tấp... thật đúng là hạng đạo đức giả, xoay theo chiều gió.
Khi phán xét người khác là ḿnh tự phán xét chính ḿnh (Juger l’autre, c’est porter un jugement sur soi. Norbert Chatillon, Psychanalyste)
Xin đúc kết lại vấn đề phán xét theo cái nh́n của khoa tâm lư học và khoa phân tâm học (psychanalyse) đăng trong tạp chí: Psychologie Magazine no 27 Nov 2008
Khi chúng ta phán xét bất cứ việc ǵ của người khác chúng ta sẽ tự ḿnh làm tiêu ṃn năng lực một cách vô ích thay v́ có thể giữ chúng lại để tô điểm cho cuộc sống tinh thần của ḿnh được thêm phần tươi đẹp và phong phú hơn.
Vậy tại sao chúng ta có tật hay phán xét kẻ khác? Theo nhà phân tâm học N. Chatillon th́ chính sự tương đồng hoặc sự khác biệt với người khác làm ḿnh bối rối khó chịu và ḿnh không thể xác định được căn tánh (identité) của chính ḿnh. Vậy cách tự vệ tốt nhất là ḿnh phải tấn công người ta qua việc phán xét họ thẳng thừng không thương tiếc.
Trước khi phán xét người khác th́ nên tự hỏi ḿnh có trong sạch hơn người kia không?
(Người nào tự cho rằng ḿnh là trong sạch, hăy ném cục đá đầu tiên vào người đàn bà)
"Let the person among you who is without sin be the first to throw a stone at her." John 8:7
Trong Kinh Thánh St Luc có viết: “Tại sao các ông để ư tới hạt bụi trong mắt người ta nhưng lại bỏ qua khúc gỗ nơi mắt của ḿnh?”
Chỉ trích ít nhưng phải chỉ trích cho đúng.
Từ việc chỉ trích để xây dựng dến việc kết tội th́ cũng không mấy xa nhau, chỉ cần có thêm đôi ba chữ mà thôi.
Phán xét được xem là có ích khi nó giúp ḿnh cải thiện và xây dựng căn tánh của ḿnh. Trong trường hợp nầy sự phán xét sẽ giúp chúng ta có được cái nh́n chính chắn về xă hội quanh ta.
Phán xét trở nên độc hại khi nó rơi vào cực đoan, khinh mạn, để hạ và để chà đạp người khác, để che lấp bớt cái dở, cái yếu kém của ḿnh hầu có được cảm giác thượng tôn hơn người.
Loại phán xét đả phá rất có hại v́ nó có thể dẫn dắt chúng ta rơi vào sự chối từ người khác.
Phán xét rất chủ quan và chịu ảnh hưởng của định kiến.
Tuy vậy, phán xét cũng rất cần thiết. Nó giúp chúng ta có “ư kiến” nhưng đôi khi nó có thể trở thành một lối khinh miệt đưa đến sự kết tội người khác.
Mặc dù thành kiến là cội nguồn của sai lầm và bất công, nhưng triết gia Đức Immanuel Kant (1724- 1804) cũng đă nhắc nhở chúng ta cần phải có bổn phận phán xét. Đó là trường hợp phải phán xét kẻ sát nhân và những kẻ phạm tội t́nh dục, hiếp dâm, v.v... Đây là những trọng tội trong xă hội.
Theo các nhà phân tâm học th́ chúng ta thường có khuynh hướng hay phán xét những hành động vô luân (immorale) nếu trong tiềm thức chúng ta cũng có tư tưởng tương tợ như thế. Có thể nói rằng đây cũng là một cách để ḿnh tự trừng phạt lấy ḿnh.
“Anh kia say sưa tối ngày”, câu phán xét nầy có mục đích giúp chúng ta quên đi ḿnh cũng là dân ghiền, nghiện ngập nicotine, thuốc lá, chocolat v.v...
“cha nội đó lái xe ẩu tả quá...”
So sánh ḿnh khác người. “Anh kia sao làm biếng quá”, khi phán xét như thế ḿnh muốn chứng tỏ là ḿnh siêng hơn họ. Người ta nghĩ sai, làm trật, họ khác ḿnh. Vậy là ḿnh là người nghĩ đúng làm đúng.
Cũng có thể ḿnh so sánh điểm tương đồng và sự giống nhau với họ. “Ông giám đốc cùng tuổi với tôi và cũng là bạn học của ḿnh hồi trung học.”
“Bác sĩ kia quá tài ba quá. Hồi nhỏ, tôi và ổng ở cùng chung một xóm bên Phú Nhuận đó.”
Đây là một sự so sánh, một lối lư luận quá đơn giản và có lợi.
Chúng ta thường phán xét những ǵ ở người khác?
- Bề ngoài, sự giàu sang:
Phán xét bề ngoài của một người có nghĩa là ḿnh nghi ngờ về h́nh ảnh của chính ḿnh. Tôi có khá hơn họ, đẹp hơn họ không? Tôi có thua kém họ không? Qua việc phán xét, ḿnh quên đi trong chốc lát những yếu điểm của chính ḿnh. Ḿnh chỉ chú tâm vào kẽ hở của người khác.
Phán xét có thể bắt nguồn từ sự ganh tị: con nhỏ đó tuy đẹp nhưng nó có vẻ không mấy thông minh, không có nết, lẳng lơ quá…
Người đó rất giàu có nhưng lại hết sức keo kiệt và bủn xỉn. Không bao giờ chịu giúp đở ai hết...
- Sự thông minh:
Tính thông minh đồng nghĩa với cường tráng (virilité) ở người đàn ông.
Phán xét sự thông minh của một người đàn ông th́ cũng như đem hoạn (hay thiến) anh ta.
Đề cao trí thông minh của một người đồng nghĩa là ḿnh có đủ tư cách để xác nhận sự thông minh của họ. Đây là thái độ chịu thua của ḿnh.
- Cách hành xử:
Tấn công vào lối cư xử lố bịch của một người là một cách gián tiếp để ḿnh tự xác định là lúc nào ḿnh cũng đàng hoàng, ngon lành hơn họ và đồng thời ḿnh thuộc vào nhóm người có tư cách.
Thái độ nầy cho thấy chúng ta có một tâm địa hẹp ḥi hoặc là chúng ta sợ bị thải trừ ra khỏi xă hội.
Đứng về mặt giao tế, một người tốt, có giáo dục là một người mà chúng ta có thể giao tiếp được.
Ư niệm nhờ giáo dục (gia đ́nh và học đường) mà một người trở nên tốt là những ư niệm chúng ta hấp thu được từ lúc nhỏ và cũng là điều mà chúng ta thường hay truyền đạt lại cho lớp con cháu.
- Ư kiến:
Phán xét về ư kiến cũng là một loại phán xét rất phổ biến. Trong các sách dạy cách xử thế chúng ta đều thấy lời khuyên bảo nên tôn trọng ư kiến của người khác mặc dù ḿnh không đồng ư với họ.
Văn hào Pháp Voltaire (1694-1778) đă nói một câu để đời “Tôi có thể không đồng ư với những ǵ anh nói ra, nhưng tôi sẽ bảo vệ quyền phát biểu của anh cho đến cùng.” (I do not agree with what you have to say, but I'll defend to the death your right to say it.)
Bá nhơn bá tánh hay trăm người trăm ư và xin đừng quên hiện nay có 7 tỉ người đang sống trên thế giới.
Ngoài ra cũng có thể có một hạng người có thái độ ba phải, nay nói thế nầy mai nói thế khác... ư kiến họ thường có khuynh hướng xoay theo chiều gió.
Tại sao họ phải nghĩ xấu về người khác?
1) Bằng mọi giá, hắn ta không từ khước bất cứ cách ǵ miễn được thành công
Thí dụ: “Bạn có biết không, nghe nói ông A có thời đă ngồi tù về tội lường gạt.”
Theo nhà xă hội học Jean Bruno Renard th́ người nói xấu cố t́nh gieo rắc những t́n không tốt về một người nào đó và họ cho rằng đó là tin có cơ sở đáng tin cậy.
Cho dù nguồn tin có đúng hay sai đi nữa th́ người nói xấu vẫn có thể chứng minh thái độ ngay t́nh, ư tốt của anh ta (hay chị ta) muốn thông tin, cảnh báo thiên hạ về một mối hiểm nguy.
2) Để tạo mối giao tiếp xă hội
Kẻ nói xấu cố tạo cho họ một cái vỏ thiện cảm: các lời chỉ trích của hắn ta đều có vẻ có ích lợi. Nó chứng tỏ hắn ta cũng biết được một cái ǵ đó ở nạn nhân với ngụ ư là hắn ta khá hơn người đó rất nhiều.
Chỉ trích người khác, có nghĩa gián tiếp là ḿnh nói điều tốt về ḿnh và cả cho những người chịu nghe ḿnh kể.
Sau những câu nói xấu đều có tiềm ẩn cái ư sau đây: Tôi kể cho bạn nghe chuyện đó v́ tôi không phải là hạng người như thế và cũng tại v́ tôi biết các bạn cũng không phải như vậy.
3) V́ họ thiếu ḷng tự trọng
Tại sao không tạo mối giao tiếp xă hội bằng cách kể những chuyện có tính cách tốt và xây dựng? Theo nhà tâm lư học Isabelle Filliozat: «kẻ nói xấu người khác có cảm giác là hắn ta chẳng có cái ǵ riêng tư để kể hết.» Hắn ta nói chuyện về một người bạn láng giềng, về một người đồng nghiệp v́ không c̣n chuyện nào khác để kể, v́ hắn nghĩ rằng nếu đem chuyện ḿnh ra kể th́ chả có ǵ hấp dẫn hết.
Những lời nói xấu nhắm vào người khác là một báo hiệu của một t́nh trạng tuyệt vọng (détresse) của một người không c̣n ḷng tự tin và tự trọng nữa (confiance et estime de soi).
4) V́ họ thích nói xấu người khác
Thiếu ḷng tự tin vào chính ḿnh sẽ kéo theo t́nh trạng họ không dám tự khẳng định (s’affirmer).
Trong đời sống, họ luôn luôn mang tâm sân hận, tức giận, bực bội và từ đó tạo nên sự giận dữ.
Nếu họ nh́n nhận là họ tức giận th́ đó chẳng khác nào họ xác nhận sự yếu hèn của họ hay sao?
Ngựi đời thường nói sự tức giận là vũ khí của kẻ hèn yếu đó sao.
V́ vậy, từ vô thức họ chĩa mũi dùi vào người khác, đặc biệt là vào những người tài giỏi, những người thành công và may mắn hơn họ.« Con đó có tài nghệ ǵ đâu, chẳng qua là do chạy chọt đút lót, nhờ phe đảng, nhờ quen lớn mà thôi… »
5) V́ phóng chiếu (par projection)
Trong nhiều trường hợp khác, họ nói những ǵ mà họ ghét và kinh tỡm nhất trong chiều sâu của họ. Thí dụ: Bà đó tham lam quá, thằng đó có tính quy kỷ (égocentrique). Nó tưởng nó là trung tâm của vũ trụ.
Theo nhà phân tâm học Philippe Grimbert: «Ḿnh sẽ phịa ra hay chỉ đích danh cho mọi người biết những nét mà ḿnh không ưa, ḿnh không chịu đựng được v́ đó chẳng qua là những khía cạnh ḿnh đang mang trong người mà chính ḿnh cũng không có thể nào chấp nhận được.»
Sự nói xấu dựa trên hiện tượng tâm lư học gọi là phóng chiếu: ḿnh gán cho người khác một phần của chính ḿnh mà ḿnh từ chối không chấp nhận hay ḿnh ư thức rằng không thể nào nhận biết nó được.
Các tôn giáo nghĩ ǵ về vấn đề phán xét
Thiên Chúa giáo:
Chỉ có Chúa mới có quyền phán xét con người.
Matthew 7:1 (NIV)
“Do not judge, or you too will be judged
Matthew 7:2–5 (NIV)
For in the same way you judge others, you will be judged, and with the measure you use, it will be measured to you.
Đức Giáo Hoàng nói: Đừng phán xét - anh chị em không phải là Thiên Chúa đâu!
Trong thánh lễ sáng thứ Hai 23 tháng 6 tại nhà nguyện Santa Marta, Đức Thánh Cha Phanxicô khuyên các tín hữu hăy từ bỏ thái độ xăm xoi, phán xét người khác. Ngài gọi đó là thái độ của những kẻ giả h́nh đang bị Satan xúi giục.
Đức Thánh Cha giải thích rằng:
“Khi phán xét người khác, ta đặt ḿnh vào vị trí của Thiên Chúa, là Vị thẩm phán duy nhất. Nếu ai hy vọng một ngày nào đó những hành vi phạm tội của ḿnh được tha thứ, th́ đừng phán xét người khác.”
Phật giáo
Phải có một cái nh́n đúng đắn và trong sáng (vision juste et nette).
Theo như cư sĩ Nguyên Giác Phan Tấn Hải cho biết:
“Đức Phật không hề nói đừng bao giờ phán xét người khác. Câu đó là của Chúa Jesus trong Kinh Thánh.
Ngược lại, Đức Phật yêu cầu đánh giá người khác, để t́m bạn tốt, và tránh xa bạn xấu. Có hai chỗ có thể đọc về Thiện Tri Thức:
TĂNG NHẤT A-HÀM
Hán dịch: Tam tạng Cù-đàm Tăng-già-đề-bà, người Kế Tân, thời Đông Tấn
“Mặt khác, Đức Phật yêu cầu tự do trạch vấn, nghi ngờ (nghĩa là đánh giá -- judging) ngay cả đạo sư. Trong Kinh Kalama: "Này các Kalama, chớ có tin v́ nghe truyền thuyết, chớ có tin v́ theo truyền thống, chớ có tin v́ nghe người ta nói, chớ có tin v́ được Kinh Tạng truyền tụng, chớ có tin v́ nhân lư luận, chớ có tin v́ nhân suy luận, chớ có tin sau khi suy tư về những dữ kiện, điều kiện, chớ có tin theo thiên kiến, định kiến, chớ có tin v́ thấy thích hợp với khả năng, chớ có tin v́ vị Sa môn là bậc Đạo Sư của ḿnh.(http://www.thuvienhoasen.org/haytuminhthapduoc.htm)
...tự ḿnh là ngọn đèn cho chính ḿnh, tự ḿnh y tựa chính ḿnh, không y tựa một cái ǵ khác, dùng chánh pháp làm ngọn đèn, dùng chánh pháp làm chỗ nương tựa, không nương tựa một cái ǵ khác”. (Ngưng trích)
Kết Luận
Tây phương có câu: Nếu không nói ra được những điều ǵ tốt đẹp th́ tốt hơn hết là đừng nên nói ǵ hết. (If you can’t say something nice, don’t say anything at all).
Theo Phật giáo, người biết đạo phải giữ tâm trong Bát chánh đạo, không nghĩ xấu, nói xấu, nói lén người khác.
Phê phán người khác th́ dễ, xét lỗi lầm của ḿnh th́ khó. Chung quy cũng từ cái Tâm của ḿnh mà ra.
Nếu chúng ta biết mở rộng cơi ḷng, th́ bất cứ ai, kể cả người đă làm ḿnh bực ḿnh điên dại, đều có thể là bậc thầy của ḿnh. (Sư nữ Pema Chodron)./.
If we learn to open our hearts, anyone, including the people who drive us crazy, can be our teacher.” ~Pema Chodron
Những tờ giấy màu trắng thường được gọi chung Fabric Softener dùng bỏ vào máy sấy để cho quần áo thơm tho, mềm mại hơn và không bị dính nhau lại, c̣n có nhiều công dụng khác nữa. Sau đây là những kinh nghiệm mà nhiều phụ nữ đă chia sẻ để chúng ta biết sử dụng Fabric Softener cho nhiều mục đích khác nhau :
1. Khi bạn đặt một miếng Fabric Softener ở gần nơi có kiến, chúng sẽ chạy đi hết.
2. Tránh được mùi hôi mốc bằng cách kẹp một miếng giấy Fabric Softener vào sách hay cuốn album lâu ngày không mở ra.
3. Vào mùa có nhiều muỗi, khi ra ngoài vườn sinh hoạt, bạn có thể đeo nơi thắt lưng một miếng Fabric Softener th́ mấy chàng muỗi sẽ không thèm lại gần.
4. Dùng miếng Fabric Softener để lau những vết xà bông đóng ở cửa kính của bồn tắm.
5. Làm cho đồ ṿật hay áo quần thơm tho và tươi mát bằng cách đặt một tấm Fabric Softener trong mỗi hộc tủ hay treo trong closet.
6. Để tránh chỉ bị rối hăy dùng miếng Fabric Softener vuốt sợi chỉ đă xâu vào kim trước khi may.
7. Nếu không muốn vali đựng quần áo bị ẩm, hăy đặt một miếng Fabric Softener dưới đáy trước khi xếp hành lư mang theo.
8. Làm cho không khí trong xe hơi trong lành bằng cách đặt một miếng Fabric Softener dưới ghế ngồi.
9. Muốn rửa sạch những thức ăn dính chặt bên trong xoong nồi th́ hăy đặt một miếng Fabric Softener vào trong xoong rồi ngâm nước qua đêm.
Hôm sau mới dùng miếng sponge để chùi rửa. Chất dùng để chống lại sự dính nhau (static) có trong Fabric Softener sẽ làm cho đồ ăn rớt ra khỏi xoong nồi dễ dàng hơn.
10. Đặt một miếng giấy Fabric Softener dưới đáy của mỗi thùng rác để tránh mùi hôi.
11. Dùng miếng Fabric Softener để lau những nơi có dính lông chó hay mèo, nó sẽ lấy đi những lông rụng đó một cách sạch sẽ.
12. Dưới mỗi giỏ đựng quần áo dơ, bao giờ cũng đặt một miếng Fabric Softener để khỏi có mùa hôi.
13. Làm cho giày không có mùi hôi bằng cách đặt miếng Fabric Softener trong đó qua đêm. Ngày mai, đôi giày sẽ thơm tho để mang đi làm hay đi học.
14. Dùng Fabric Softener để lau mặt kính máy TV sẽ làm cho bụi bặm bớt đóng lớp trên đó.
"Một người bạn của tôi trên chuyến trở về Nam Phi sau một thời gian sống ở Âu Châu, đă phải chờ khá lâu ở phi trường Heathrow của London. Sau khi mua một ly cà phê và một gói bánh quy, cô kéo lê hành lư lỉnh kỉnh tới một cái bàn trống để đọc báo và ăn bánh trong khi chờ máy bay.
Khi đang đọc tờ báo buổi sáng, cô nhận ra có người làm ǵ đó sột soạt ở bàn ḿnh. Liếc nh́n qua tờ báo, cô sửng sốt thấy một anh chàng ăn mặc lịch sự đang với tay lấy bánh của cô, bỏ vào miệng. Không muốn làm ầm ĩ, cô chỉ nghiêng ḿnh để lấy một cái cho ḿnh.
Một phút sau, cô lại nghe tiếng sột soạt. Anh chàng kia lại lấy thêm bánh để ăn.
Cho đến lúc cả hai đă ăn đến cái bánh cuối cùng trong gói, cô đă tức giận hết cỡ nhưng vẫn không nói được câu nào. Rồi chàng trai bỗng bẻ cái bánh làm hai, đẩy một nửa về phía cô và ăn nửa c̣n lại, rồi bỏ đi.
Lát sau, khi loa phóng thanh gọi tên cô, và yêu cầu cô xuất tŕnh vé, cô vẫn c̣n bừng bừng cơn giận và mạt sát thậm tệ , khinh bỉ đến tột cùng anh chàng kia . Tuy nhiên, các bạn hăy thử tưởng tượng sự xấu hổ của cô khi cô mở túi xách ra và khám phá ra rằng gói bánh của ḿnh vẫn c̣n nằm nguyên trong đó. Th́ ra từ năy tới giờ cô đă ăn bánh của người ta. Chàng kia đă chia sẻ với cô đến miếng bánh cuối cùng. Thật là một con người tốt bụng"
Suy nghĩ: Câu chuyện cho thấy cái nh́n của chúng ta về người khác không luôn luôn chính xác, thậm chí nhiều khi c̣n nhầm lẫn nữa. V́ thế đừng vội xét đoán, kết án. Và cũng phải sẵn sàng thay đổi cái nh́n của ḿnh khi chúng không c̣n đúng với sự thật nữa. Quan trọng hơn nữa, nếu chúng ta muốn có những thay đổi lớn trong cuộc đời ḿnh th́ trước hết chính ḿnh phải biết thay đổi cách nh́n về người khác. Hăy đeo cặp kính khác rồi mọi sự quanh ta sẽ thay đổi theo .
ĐỪNG XÉT ĐOÁN
Vừa nhận được điện thoại, nam bác sĩ vội vă tới bệnh viện. Ông khoác vội trang phục phẫu thuật và tiến ngay tới pḥng mổ. Lúc đó, người cha của cậu bé sắp sửa phẫu thuật đang ngồi đợi tại cửa pḥng. Vừa nh́n thấy bóng bác sĩ, người cha nói ngay : “Tại sao giờ này ông mới đến?
Ông không hay biết con trai tôi rất nguy kịch sao? Thực ḷng ông có trách nhiệm nghề nghiệp không vậy?”
Bác sĩ điềm tĩnh trả lời : “Thật xin lỗi, lúc này không phải ca tôi trực nên tôi không có mặt tại bệnh viện. Thế nhưng vừa nhận được điện báo tôi đến ngay đây… Và lúc này tôi muốn tịnh tâm một chút để chuẩn bị phẫu thuật”.
Người cha giận dữ : “Tịnh tâm à?! Giả như con của ông đang nằm trong pḥng cấp cứu th́ ông có tịnh tâm được không? Nếu như con trai ông sắp chết, ông sẽ làm ǵ?”
Vị bác sĩ lại mỉm cười trả lời : “Tôi sẽ nói điều mà ông Gióp đă nói trong Kinh Thánh: ‘Thân trần truồng sinh từ bụi đất, tôi sẽ trở về bụi đất thân trần truồng. Chúa đă sinh ra, Chúa lại lấy đi, xin chúc tụng Chúa’. Những bác sĩ không có khả năng giữ lại mạng sống. Ông hăy đi và cầu nguyện cho con trai ông. Chúng ta sẽ nỗ lực hết ḿnh và cậy trông vào ân sủng Thiên Chúa”.
“Khuyên lơn người khác khi mà bản thân ḿnh chẳng dính dáng ǵ xem ra quá dễ dàng”. Người cha phàn nàn.
Cửa pḥng phẫu thuật đóng lại. Vị bác sĩ miệt mài vài giờ liền trong pḥng mổ. Và ông rời khỏi pḥng phẫu thuật trong niềm hạnh phúc: “Cảm tạ Chúa. Con trai ông đă được cứu. Nếu muốn biết thêm chi tiết, hăy hỏi cô ư tá vừa giúp tôi”. Không chờ câu trả lời của người cha, vị bác sĩ tiến thẳng và rời khỏi bệnh viện.
Ngay khi nh́n thấy dáng dấp cô y tá xuất hiện, người cha nói ngay :
“Loại người ǵ mà lại cao ngạo đến như thế kia chứ! Thậm chí ông ta không thèm dành vài giây trả lời cho tôi biết hiện trạng con trai tôi”.
Cô y tá cúi xuống, tuôn trào nước mắt, trong xúc động, cô chậm răi trả lời: “Con trai duy nhất của bác ấy mới qua đời hôm qua do một tai nạn. Hôm nay bác ấy đang lo tang sự cho cậu. Thế nhưng vừa nhận được điện báo bác ấy tới ngay để cứu con trai ông. Bây giờ th́ bác ấy trở về tiếp tục lo hậu sự cho đứa con yêu quư của ḿnh”.
Các bạn ơi! hăy khoan , đừng vội kết án ai. V́ bạn không biết được cuộc sống của họ thế nào cũng như điều ǵ đang diễn ra trong tâm hồn họ và những ǵ họ đang phải nỗ lực vượt qua.
Trong khi nhiều người dân nước Mỹ “thèm thuồng” nh́n một công dân ở bang Florida (Mỹ) hồi tháng 5 vừa qua ẵm giải độc đắc Powerball trị giá hơn 590 triệu USD, mức trúng thưởng cao nhất từ trước đến nay, trang tinBusiness Insider (Mỹ) đă điểm lại danh sách 10 người từng trở nên siêu giàu nhờ trúng số triệu đô nhưng sau đó lại nhanh chóng lâm vào cảnh túng bấn hoặc tự kết liễu cuộc đời ḿnh.
Trúng số chưa hẳn là may
1. Gia đ́nh Griffith (Anh)
Giải độc đắc: 2,76 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 6 năm
Trước khi trúng giải độc đắc trị giá 2,76 triệu USD hồi năm 2006, hai vợ chồng Lara và Robert Griffith hiếm khi gây gổ.
Họ đă mua một căn nhà trị giá một triệu USD và một chiếc xe Porsche sang trọng sau khi lănh giải.
Tuy nhiên, vào năm 2012, Robert lái chiếc Porsche bỏ đi sau khi Lara chất vấn chồng về những email cho thấy anh này đang có t́nh cảm với một người phụ nữ khác.
Thế là cuộc hôn nhân kéo dài 14 năm của họ tan vỡ, rồi một trận hỏa hoạn lớn đă thiêu hủy toàn bộ căn nhà. Giờ th́ Lara chẳng c̣n lại một xu nào từ khoản tiền trúng số đó nữa.
2. Sharon Tirabassi (Canada)
Giải độc đắc: hơn 10 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: khoảng 9 năm
Vào năm 2004, Sharon Tirabassi, một bà mẹ độc thân phải sống nhờ trợ cấp xă hội tại Canada, trúng độc đắc hơn 10 triệu USD.
Cô này vung tiền trúng số cho việc mua một căn nhà lớn, những chiếc xe sang, quần áo hiệu, những chuyến du lịch đắt giá, tiệc tùng, tặng người thân, cho bạn bè vay.
Kết quả là chưa đến 10 năm sau, Tirabassi giờ đây phải quay lại kiếm sống bằng nghề lái xe buưt, làm thêm giờ và sống trong một căn hộ cho thuê.
May mắn là cô c̣n để lại được một số tiền cho sáu đứa con của ḿnh với điều kiện chúng chỉ được phép lấy khi tṛn 26 tuổi.
Xếp hàng mua vé số Powerball tại thành phố New York - Ảnh: Reuters
3. Suzanne Mullins (Mỹ)
Giải độc đắc: 4,2 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 8 năm
Khi trúng thưởng khoản tiền 4,2 triệu USD vào năm 1993 tại bang Virginia (Mỹ), Suzanne Mullins quyết định chọn h́nh thức nhận tiền trúng thưởng hằng năm, thay v́ lănh trọn một lần.
Bà này ban đầu mượn một số tiền trị giá 200.000 USD và dùng những khoản tiền trúng giải hằng năm để thanh toán.
Sau đó, Mullins đă đổi qua nhận tiền thưởng luôn một lần và ngưng không tiếp tục trả nợ, dẫn đến t́nh trạng nợ nần ngập đầu do lăi mẹ đẻ lăi con.
Các chủ nợ đă đâm đơn kiện và ṭa đă yêu cầu bà này nộp 154 triệu USD. Tuy nhiên, bà đă không c̣n "một xu dính túi".
4. Evelyn Adams (Mỹ)
Giải độc đắc: 5,4 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 15 năm
Evelyn Adams, ngụ tại bang New Jersey (Mỹ), trúng độc đắc đến hai lần, một lần vào năm 1985 và lần thứ hai một năm sau đó, với tổng số tiền là 5,4 triệu USD.
Bà này sau đó đă nướng sạch tiền vào trong các ṣng bạc ở thành phố Atlantic.
Giờ th́ bà đang sống lang thang trong công viên.
5. Jack Whittaker (Mỹ)
Giải độc đắc: 315 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 4 năm
Trước khi trúng giải độc đắc trị giá 315 triệu USD của vé số Powerball vào năm 2002, Jack Whittaker đă có một cuộc sống khá giả tại bang West Virginia, với một công ty dịch vụ trị giá hơn 1 triệu USD.
Ông này sau đó đă trích một phần tiền trúng thưởng để xây nhà thờ, bỏ ra 10% để làm từ thiện và thành lập một quỹ từ thiện của riêng ḿnh.
Whittaker có lẽ sẽ không có tên trong danh sách này nếu như vận rủi liên tục đến với ông.
Ông bị trộm cuỗm mất hơn 500.000 USD khi đậu xe bên ngoài một câu lạc bộ thoát y. Ông trở nên nghiện rượu, ly dị vợ và thường xuyên gây gổ với những người xung quanh.
Chỉ trong ṿng 4 năm, toàn bộ tài sản của Whittaker đă tiêu tan và ông này từng tuyên bố rằng lấy làm tiếc phải chi ḿnh xé tờ vé số trúng đi.
Có những người thực sự "đổi đời" từ sau khi trúng thưởng độc đắc...
- Ảnh minh họa: Reuters
6. Janite Lee (Mỹ)
Giải độc đắc: 18 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 8 năm
Janite Lee, một người nhập cư gốc Hàn Quốc sống tại Mỹ, có một quyết định lạ lùng khi chọn cách chi 18 triệu USD tiền trúng số cho người khác hơn là cho bản thân.
Sau khi trúng số hồi năm 1993, bà này đă dùng phần lớn tài sản mà ḿnh vừa may mắn có được để tài trợ cho các chương tŕnh của chính phủ và cho các tổ chức chính trị.
Lee từng được ăn tối cùng cựu Tổng thống Bill Clinton nhờ những khoản đóng góp kếch xù của ḿnh.
Lee c̣n cho Đại học Washington (Mỹ) 1 triệu USD để xây một thư viện. Nhà trường đă lấy tên bà để đặt cho thư viện mới này.
Ngoài ra, bà cũng rất mê cờ bạc. Với thói quen chi 347.000 USD/năm, bà nhanh chóng ngập trong nợ nần và phải tuyên bố phá sản vào năm 2001.
7. Michael Carroll (Anh)
Giải độc đắc: 15,5 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 8 năm
Vào năm 2002, Michael Carroll, một thanh niên 19 tuổi làm nghề dọn rác, trúng độc đắc khoảng 15,5 triệu USD.Sau khi trở nên giàu có, Carroll bắt đầu vung tiền vô tội vạ, mua quà cho gia đ́nh và bạn bè, hút ma túy, rượu chè, cờ bạc và thường ngủ với bốn gái mại dâm/ngày.
Tám năm sau, anh này quay lại nghề dọn rác.
8. Billie Bob Harrell Jr. (Mỹ)
Giải độc đắc: 31 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 20 tháng
Billie Bob Harrell Jr. trúng giải thưởng độc đắc 31 triệu USD vào năm 1997 khi đang là một người bán hàng rong.
Ban đầu, ông này mua một trang trại, tậu thêm 6 căn nhà và nhiều xe hơi.
Nhưng cũng giống như những người trúng vé số khác, Harrell không thể từ chối những lời cầu khẩn vay tiền từ bạn bè và người thân, để rồi trở nên khánh kiệt chỉ trong ṿng 20 tháng.
Harrell tự sát vào năm 1999.
9. Callie Rogers (Anh)
Giải độc đắc: 3 triệu USD9.
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 6 năm
Khi trúng độc đắc 3 triệu USD vào năm 2003, Callie Rogers chỉ mới 16 tuổi.
Cô này tung tiền vào mọi thứ, từ quần áo, các chuyến du lịch, tiệc tùng, phẫu thuật thẩm mỹ để tăng kích cỡ ṿng ngực và ma túy.
Sáu năm sau, cô lâm vào cảnh nợ nần và đă hai lần t́m cách tự sát. Cuối cùng, Rogers phải đi làm người ở để có tiền nuôi sống bản thân và hai đứa con.
10. Gerald Muswagon (Canada)
Giải độc đắc: 10 triệu USD
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt: 7 năm
Vào năm 1998, Gerald Muswagon trúng độc đắc 10 triệu USD tại Canada. Tuy nhiên, anh này nướng hết tiền vào rượu và tiệc tùng trong ṿng vỏn vẹn có 7 năm.
Đến năm 2005, Muswagon t́m đến cái chết bằng cách tự treo cổ trong nhà xe của cha mẹ
“Our job is improving the quality of life, not just delaying death.”
(Robin Williams)
Khi ấy là buổi chiều ở pḥng mạch của một bác sĩ tâm lư, vào lúc gần hết giờ làm việc. Người khách cuối cùng ngồi ở một góc khuất trong pḥng đợi, hai tay ôm đầu, gục mặt xuống bàn.
“Ông cần tôi giúp ǵ?” Bác Sĩ lại gần hỏi.
Người khách không trả lời, dáng bất động.
“Tôi có thể giúp ǵ được ông?” Bác Sĩ hỏi lại.
“Xin Bác Sĩ cho tôi một lời khuyên,” người đàn ông từ từ ngước lên. “Bất cứ điều ǵ.”
“Ông nên bỏ rượu. Tôi nghe mùi rượu.”
“Tôi đă bỏ nhiều lần. Tôi không biết làm ǵ ngoài việc uống rượu.”
“Ông nên bỏ hẳn.”
“Rồi sao nữa?” người đàn ông lại gục đầu, vai rũ xuống.
“Tôi có cảm giác mọi tội lỗi, mọi gánh nặng thế gian này đè nặng lên vai tôi.”
“Không đến nỗi như thế đâu,” Bác Sĩ nói.
“Tôi không c̣n tin tưởng vào ai, vào bất cứ điều ǵ.”
“Hăy tin vào Đấng Cứu Thế, ông sẽ được cứu rỗi.”
Bác Sĩ nhập vai một mục sư. “Ông nên tin Chúa.”
“Liệu Chúa có tin tôi không?” Người đàn ông ngước lên hỏi lại, giọng mệt mỏi.
Bác Sĩ nh́n đầu tóc bù xù, đôi mắt đỏ lừ, nhớ mang máng có gặp khuôn mặt này ở đâu đó. “Xin lỗi,” Bác Sĩ nói, “pḥng mạch sắp đến giờ đóng cửa. Tôi không c̣n nhiều th́ giờ, ông có thể trở lại ngày mai không?”
“Tôi không có ngày mai. Ngày nào cũng như ngày nào.” Người đàn ông lại gục đầu.
“Ông lại đây,” Bác Sĩ nói, ngoắc tay, và mở rộng cánh cửa sổ. “Tôi chỉ cho ông xem cái này.”
Người đàn ông chậm răi đứng dậy, chậm răi bước tới bên cửa sổ, nh́n ra ngoài.
“Ông trông thấy cái rạp hát ở cuối con đường kia chứ?” Bác Sĩ hỏi.
“Ông trông thấy tấm áp-phích quảng cáo lớn vẽ h́nh chú hề kia chứ? Ông trông thấy ḍng người đứng xếp hàng dài dài kia chứ? Tối nay có màn tŕnh diễn độc đáo của một danh hài. Cười đứt ruột.”
“Rồi sao nữa?”
“Th́ tới đó coi chứ làm sao nữa. Cười là liều thuốc bổ, làm cho người ta thêm năng lực mà vui sống. Tin tôi đi.”
Người đàn ông trở lại ghế ngồi, cúi mặt, hai tay ôm đầu.
“Tôi đă chỉ cho nhiều người cách ấy,” Bác Sĩ nói.
“Nhiều người đă t́m lại được ư nghĩa của cuộc sống. Khi bước ra khỏi rạp hát, ông sẽ trở thành một con người khác. Mới toanh, tươi rói, giống như là được ‘recharge battery’ vậy. Tin tôi đi.” Bác Sĩ ra sức thuyết phục.
Người đàn ông vẫn im lặng, vẫn hai tay ôm đầu.
“Cả tôi nữa,” Bác Sĩ nói tiếp.
“Sau khi tiếp ông tôi sẽ chạy qua đó để xếp hàng mua vé, phải nhanh chân chứ không là hết vé đấy. Ông có muốn đi với tôi không?”
“Đi đâu?” người đàn ông hỏi, sau vài giây im lặng.
“Th́ đi xem chú hề ấy biểu diễn? Nào, ta đi chứ?”
“Không.” Người đàn ông lắc đầu, giọng khô khốc.
“Sao vậy?” Bác Sĩ hỏi, tỏ vẻ thất vọng.
“Chú hề ấy chính là tôi.”
Người đàn ông trong câu chuyện là Robin Williams, diễn viên điện ảnh rất quen thuộc trong các phim Good Morning, Vietnam, Good Will Hunting, Dead Poets Society, Mrs. Doubtfire… Ít ngày sau người ta thấy ông ngồi chết trên ghế trong pḥng ngủ của ḿnh với một sợi dây thắt lưng quấn quanh cổ. Người nói ông tự tử, người nói ông chết v́ cách này cách khác. Chết cách nào th́ ông cũng đă tỏ ra rằng ông không muốn tiếp tục diễn tuồng nữa, cho dù có là một danh hài. Ông đă ngán đến tận cổ những vai diễn vừa không thật lại vừa có vẻ “bất công”, v́ trong lúc mọi người cười th́ ông lại khóc.
Một dân tộc tự nhận ḿnh có toàn những tính tốt, không có tính xấu – là một dân tộc sống trong ảo tưởng. Mà một dân tộc sống trong ảo tưởng th́ sớm muộn ǵ cũng suy thoái hoặc bại vong. Có thể nói không có một dân tộc nào trên trái đất này gồm ṭan những tính tốt. Chẳng hạn:
Người Nhật. họ có thể có rất nhiều đức tính tốt, nhưng một tính xấu không thể phủ nhận đó là người Nhật khó chơi, khó có thể ḥa hợp với các chủng tộc khác. Họ sống khép kín chứ không cởi mở như người Việt Nam.
Người Do Thái v́ quá thông minh cho nên ” ăn người “, không chịu nhả ra. Chính v́ thế mà bị người ta ghét. Ăn th́ phải nhả ra, tức phải chia xẻ với người khác th́ mới lâu bền.
Người Pháp có thể cái ǵ cũng tốt cả nhưng quá kiểu cách, nặng tự ái cho nên tụt hậu so với Đức, Mỹ, Nhật là những nước trước đây thua kém Pháp.
Người Mỹ có thể cái ǵ cũng tốt cả – nhưng quá phóng túng và không dạy luân lư, đạo đức trong học đường. Có thể đây là nguyên do khiến xă hội Hoa Kỳ từ từ băng họai và suy sụp.
C̣n Trung Hoa? Tại sao một đất nước đă sản sinh ra những nhà tư tưởng lớn như Khổng Tử, Mạnh Tử, Tuân Tử, Lăo Tử, Trang Tử, Bách Gia Chư Tử ..lại có qúa nhiều bạo chúa, đàn bà hung ác, dâm lọan làm suy sụp đất nước và làm khổ con người? Phải chăng người Tàu có một “căn bệnh trầm kha” ǵ đó mà chúng ta chưa biết?
C̣n Việt Nam th́ sao?
Tôi thử phân tích xem người Việt chúng ta có những tính ǵ TỐT và những tính ǵ XẤU. Nhạc sĩ Phạm Duy trong bài hát “Việt Nam! Việt Nam!” đă có giấc mơ lớn là một ngày nào đó dân tộc Việt sẽ đem “Lửa thiêng soi ṭan thế giới” . Tôi cũng mong dân tộc ḿnh có ngày như vậy. Nhưng ngày đó chưa đến. Muốn nó đến th́ chúng ta phải nh́n lại ḿnh xem cái tốt th́ cố giữ ǵn, phát huy. Cái ǵ xấu th́ cố bỏ đi.
Người có trí tuệ là người thấy ḿnh có lỗi và sửa chữa. Một dân tộc hay một cá nhân sẽ măi sống trong ảo tưởng và u tối khi tự ru ngủ ḿnh bằng những giá trị mà ḿnh hoặc dân tộc ḿnh không có ... Sau đây là 10 tính Tốt và 10 tính Xấu của người Việt.
Mười Tính Tốt :
1. Thông minh.
2. Cần cù, nhẫn nại.
3. Chịu đựng trong mọi ḥan cảnh khó khăn.
4. Bắt chước giỏi, nhanh, dung hợp được cái hay của người.
5. Gia đ́nh đùm bọc, che chở, bảo vệ lẫn nhau.
6. Thích làm chủ.
7. Không cực đoan hoặc bảo thủ, tính t́nh dung dị, dễ thích nghi với xă hội mới.
8. Hiếu học, biết quư trọng giáo dục, người trí thức.
9. Yêu nước nồng nàn. Khi có ngọai xâm sẵn sàng hy sinh tính mạng để bảo vệ đất nước. Tôn thờ và quư trọng người hy sinh v́ đất nước.
10. Biết giữ ǵn bản sắc dân tộc, không bao giờ bị đồng hóa.
4. Thích nói xấu người khác, chen vào chuyện người khác (ngồi lê đôi mách), ghen tị.
5. Không tôn trọng của công.
6. Thù dai.
7. Thích ai th́ bốc lên tận mây xanh, ghét ai th́ dùng mọi lời lẽ để lăng nhục, xỉ vả, chửi bới người ta. Thiếu thận trọng về ngôn ngữ. Thiếu tinh thần vô tư.
8. Khó ḷng hùn hạp, khó làm ăn chung v́ ai cũng muốn thủ lợi riêng.
9. Vô kỷ luật.
10. V́ chỉ biết có gia đ́nh ḿnh, ḍng họ ḿnh cho nên lơ là việc chung.
Trên đây chỉ là những lời phân tích có tính phỏng đoán. Quư vị nào có sự phân tích tốt hơn, hay hơn xin cùng đóng góp để dân Việt chúng ta cùng học hỏi, sửa chữa, để mỗi ngày mỗi khá hơn và để hy vọng rằng con cháu chúng ta sẽ đem “Lửa Thiêng Soi Ṭan Thế Giới”.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
