MỘT CÂU CHUYỆN Ư NGHĨA
Ông Winston Churchill –
Cựu Thủ tướng Anh từng nói rằng “chúng ta sinh sống bằng những ǵ chúng ta kiếm được, nhưng chúng ta tạo lập đời ḿnh bằng chính những ǵ mà chúng ta cho đi”.
Thế giới này là một nơi tuyệt vời. Bạn cho đi thứ ǵ th́ sẽ nhận được những điều tốt đẹp đáp lại!
Câu chuyện ư nghĩa dưới đây sẽ giúp mỗi chúng ta nh́n thấy được “nhân” và “quả” của cuộc đời ḿnh, nó cũng sẽ là bài học để mỗi khi bạn đứng trước một hoàn cảnh cần phải gieo hạt tốt, bạn sẽ không ngần ngại hành động.
THOÁT CHẾT V̀ HÀNH ĐỘNG THEO NHÂN – QUẢ
Câu chuyện kể về vị danh tướng Dwight Eisenhower. Ông là một vị tướng 5 sao trong Lục quân Hoa Kỳ và là Tổng thống Hoa Kỳ thứ 34 từ năm 1953 đến 1961. Trong thời Thế chiến thứ 2, ông phục vụ với tư cách là tư lệnh tối cao các lực lượng đồng minh tại Châu Âu, có trách nhiệm lập kế hoạch và giám sát cuộc tiến công xâm chiếm thành công vào nước Pháp và Đức năm 1944 – 45 từ mặt trận phía Tây.
Vào thời đó, một hôm ông Eisenhower cùng với đoàn tùy tùng vội vă lái xe về tổng hành dinh quân đội ở Pháp để tham dự một cuộc họp khẩn cấp.
Lúc đó trời đang mùa đông lạnh buốt lại thêm mưa tuyết rơi phủ đầy khắp nơi. Xe đang chạy th́ ông bất ngờ để ư nh́n thấy có hai vợ chồng già người Pháp ngồi ở bên lề đường đang run rẩy v́ cái lạnh giá buốt.
Ông lập tức ra lệnh cho đoàn tùy tùng ngừng lại và muốn phái một thông dịch viên tiếng Pháp tới hỏi thăm cặp vợ chồng này.
Một viên tham mưu nhắc nhở ông là nên để cho nhân viên công vụ tại địa phương lo chuyện này, phái đoàn phải đi nhanh lên v́ sợ trễ cuộc họp. Ông nói nếu đợi cảnh sát địa phương tới th́ sợ là quá muộn và hai người này sẽ chết cóng.
Sau khi hỏi thăm, ông Eisenhower biết được là họ đang muốn tới Paris để gặp con trai nhưng xe của họ bị chết máy giữa đường.
Ông bảo hai vợ chồng già mau lên xe của ông. Ông liền ra lệnh thay đổi lộ tŕnh, đưa cặp vợ chồng tới Paris trước, rồi ông và đoàn tùy tùng mới lái xe tới tổng hành dinh để dự cuộc họp.
Không ngờ chính sự chuyển hướng bất ngờ ngoài kế hoạch này đă cứu mạng ông! Quân Quốc Xă có tin t́nh báo nên biết chính xác hành tŕnh của ông và đă bố trí sẵn các tay súng bắn tỉa nấp ŕnh tại các ngă tư. Nếu ông tới th́ sẽ bị hạ sát ngay chỗ đó. Nhưng hóa ra chỉ nhờ vào ḷng tốt gieo đúng lúc đă giúp ông đổi lộ tŕnh và tránh thoát cuộc mưu sát.
THOÁT CHẾT
Câu chuyện thâm thúy trên đang nói với chúng ta một triết lư mà không phải ai cũng thấu hiểu, tin tưởng.
Sự cho đi hay “gieo hạt” là một quy luật vũ trụ, sự cho đi có ư nghĩa, giá trị chính là ở thời điểm và cách cho. Bạn gieo hạt đúng lúc, có thể thay đổi cả số mệnh và cuộc đời của bạn.
V́ vậy, nếu bạn đang khó khăn, bế tắc,… hăy nh́n lại hành tŕnh mà bạn đă đi qua, sự cho đi đă đúng và đủ hay chưa. Đừng đ̣i hỏi quá nhiều cho bản thân khi chúng ta chưa biết cho đi nhiều hơn.
Than ôi! Với tiền rừng bạc biển hàng triệu đến chục triệu đô la Mỹ … nhà đẹp khắp nơi. Đà Lạt, Nha Trang … Pháp … Nay về già ở share pḥng với một gia đ́nh ở mobile home mà pḥng chỉ rộng vài ba chục mét vuông. Nếu ông Huỳnh Văn Lang tạo được phước đức từ lúc trẻ th́ về già ông dư sức có nhà đẹp gọi là Estate House, với vài ba cô y tá chăm soc sức khỏe riêng tại nhà.
Ngày xưa lúc cón quyền uy, ông ho một cái là có trăm người dạ rân. Đi du lịch ngoại quốc dể dàng c̣n hơn G̣ Vấp đi Las Vegas đánh bài chơi chơi vậy.
Phước đức là từ đâu?
Ông Nguyễn Tấn Đời, tại Saigon khi c̣n giàu, ông tích đức cho mai sau. Ông là ân nhân của trại cùi Quy Nhơn…và nhiều trại ho lao tại Saigon.
Giờ 25 bị TT Nguyễn Văn Thiệu bắt v́ tội trốn thuế. Thiệu bắt ông Đời kư 3 tờ giấy trắng tại khám Chí Ḥa. Khi ông Đời được dân biểu Canada bảo lảnh từ trại Song Khla Thái Lan, qua Canada ông nhờ người truy cứu 3 tờ giấy kư trắng th́ biết Nguyễn Văn Thiệu cho người điền đánh máy vào lấy hết sạch tiền của ông tại Thụy Sỉ.
Trắng tay. Nhưng phước đức th́ c̣n nhiều. Ông mua một hotel cũ xa ngoại ô Montreal Canada, vợ chồng làm bồi rất cực khổ. Không dè phước báu xảy ra … Olympic Canada 1976 tại Montreal …họ cần xây nhiều sân vận động Olympic ..., hotel của Nguyễn Tấn Đời cũ rích bán giá nào họ cũng mua luôn.
Có tiền ông mở tiệm ăn Nhật Shushi tại Florida. Thực khách muốn ăn tiệm ông th́ phỉa phone đặt chổ trước 1 tuần. Đứa con gái tu ni cô, c̣n 2 con trai tốt nghiep kỷ sư điện tử electronics engineers … Lương kỷ sư làm sao so b́ được với lương ông chủ tiệm ăn Nhật nổi tiếng tại Folrida…Ông Đời mất để lại 2 tiệm ăn Shushi Reestaurants rất danh tiếng tại Florida cho hai người con trai của ông.
Ông có y tá riêng tại nhà chăm sóc 24/24 cho ông bà Nguyễn Tấn Đời. Quả báo tốt là như vậy.
Nhân sinh quan là ǵ? Nhân sinh quan (conception of life) là quan niệm của con người đối với cuộc sống. Như vậy nghĩa là mỗi con người đều có một nhân sinh quan riêng. Dĩ nhiên cần có một nhân sinh quan đúng đắn.
Manurti nói: "Quá phê phán người khác là phủ nhận quyền tự do sống của họ". V́ vậy, chỉ nên phê phán bằng tinh thần xây dựng chứ đừng ngụ ư xoi mói, xúc xiểm nhau. Tuy nhiên cũng cần khẳng định rằng không thể có sự tiến bộ nếu không có sự phê b́nh - nhưng phải xuất phát từ ḷng yêu thương. La Rochefoucauld đă mạnh dạn kết luận: "Tất cả các ḍng sông bác ái đều chảy vào biển cả ích kỷ". Đó là một sự thật minh nhiên mà người ta khó có thể dám chấp nhận, dám đối diện. Người ta dễ bị coi thường khi phải nhờ vả người khác, thậm chí có thể xảy ra giữa quan hệ thân thuộc hoặc phu thê. Sự thật luôn phũ phàng, nhưng vẫn là sự thật. Tuy nhiên, luôn cần giữ niềm tin và niềm vui.
Ai cũng muốn được khen, nghĩa là không ai muốn bị chê. Nhưng cứ nhận lời khen măi, người ta sẽ dễ kiêu ngạo và ảo tưởng. Thật vậy, người khen ta chưa đáng quư trọng, thậm chí có thể là kẻ thù địch mà nịnh bợ để lấy ḷng. Nhưng người dám phê b́nh ta khi nhận ra sai trái, đó mới là bạn tốt, là người đáng quư trọng, là thầy ta, nhất là những người v́ lợi ích của ta mà dám phản đối ta cả trăm lần. Kinh Thư đă dạy: "Với một câu nói trái ư, nên xét xem có hợp lư không; với một câu nói chiều ḷng, nên xem xét có vô lư không". Đức Phật xác định: "Hăy coi người chỉ lỗi cho ta như người chỉ cho ta kho tàng". Đức Giêsu khuyên: "Đừng xét đoán để khỏi bị xét đoán, đừng thấy cái rác trong mắt người khác mà lại không thấy cái xà trong mắt ḿnh". Chưa đáng trách khi sai lỗi nhưng đáng trách khi biết sai mà không chịu sửa. Đó là cố chấp. Ai không chịu rút lại ư kiến sai là người không chuộng chân lư, không phục thiện.
Người tự trọng th́ luôn tôn trọng người khác, luôn trọng chữ tín, luôn tỏ ra cao thượng và có động thái của một quân tử. Điều đó tạo nên tính cách của một người có nhân cách. Lời hứa thường là lời nói có cánh. Nói dễ nhưng làm khó. Ai càng dễ hứa th́ càng dễ lỡ hứa. Tại sao người ta hứa? V́ sợ người khác không tin. Cũng vậy, tại sao người ta ghét bạn? V́ người ta muốn được như bạn mà không được. Có vẻ nghịch lư nhưng lại hoàn toàn thuận lư. Lới hứa có hệ lụy với chữ TÍN. Từ chữ tín mà có sự chung thủy trong t́nh yêu đôi lứa. Hẳn là không vô lư khi người Anh dùng từ ngữ "sweet nothings" để diễn tả những lời thề non hẹn biển, tán tỉnh, o bế hoặc nịnh hót của những người đang yêu nhau.
Trong cuộc sống đời thường có nhiều người chưa biết sử dụng các từ ngữ "cảm ơn" và "xin lỗi". Rất đơn giản mà hiệu quả. Dù là ai, ở cương vị nào, với mối quan hệ nào cũng vẫn cần sử dụng các từ đó. Thật là nông cạn và sai lầm khi cho rằng không cần "khách sáo" với nhau! Biết sử dụng các mỹ từ đó cũng là một động thái đậm nét liên quan chữ tín. Dù có là "ông kia, bà nọ" th́ trước tiên người ta phải là "con người" đúng nghĩa.
Rivarel nói: "Sự khiêm nhường luôn có hệ lụy với với ḷng khoan dung, c̣n ḷng kiêu ngạo luôn có dính líu tới ḷng ghen tỵ". Người khiêm nhường không thể cộc cằn, thô lỗ, xốc nổi, độc đoán hoặc cố chấp, viø "khiêm nhường không thờ ơ với lời khen mà cũng chăm chú nghe lời chỉ trích" (Jean-Paul Sartre). Nhờ đó mà người ta khả dĩ khôn ngoan hơn. Rất chí lư khi Tạo hóa cho mỗi người có 2 chân, 2 tay, 2 tai, 2 mắt, 2 bán cầu năo, nhưng chỉ có 1 miệng. Nghĩa là chúng ta phải đi nhiều, hành động nhiều, nghe nhiều, quan sát nhiều, suy nghĩ nhiều, nhưng... NÓI ÍT.
Yêu thương có hệ lụy với chữ tín. Người trọng chữ tín là người không nói suông. Ít nói, nhưng đă nói là làm. Họ tŕ hoăn hứa để luôn trung thành với giữ lời hứa, như Napoléon I khuyên: "Cách giữ lời hứa tốt nhất là đừng hứa ǵ cả". Dục tốc bất đạt. Đừng vội vàng mà hăy chín chắn, như tục ngữ Việt Nam có câu: "Uốn lưỡi 7 lần trước khi nói". Càng phải cẩn thận hơn khi đó là lời hứa, chẳng hạn khi chọn bạn th́ hăy từ từ, và khi muốn thay bạn th́ càng nên từ từ hơn.
Độc đoán, cố chấp, ích kỷ, kiêu ngạo và tự ái có hệ lụy gần gũi với nhau. "Thuận ngôn nghịch nhĩ" nhưng "cái tôi" trong con người quá lớn nên lấn lướt và xúi giục lư trí hành động sai lệch. V́ thế, Pascal đă xác định: "Cái tôi là đáng ghét". Đàn áp, lấn át người khác th́ dễ, nhưng chiến thắng chính ḿnh th́ vô cùng khó khăn. Ai ccó thể chiến thắng chính ḿnh th́ mới thực sự là người vĩ đại.
Carandier phân tích: "Người muốn làm th́ t́m ra phương tiện, người không muốn làm th́ t́m ra lư do". Cứ ngỡ đơn giản nhưng lại chứa đựng cả một triết lư thâm thúy. "Nói trước bước không qua" là vậy. Người ta dễ thất hứa, một phần là do khinh suất. Người ta thường có "xu hướng" lấy cái phụ làm cái chính - và ngược lại. Có những điều cần đơn giản hóa, nhưng có những điều không nên đơn giản hóa.
Nhân vô tập toàn. Tiên trách kỷ, hậu trách nhân. Không ai dám chê trách người khác khi chính ḿnh vẫn c̣n nhiều lỗi lầm. Như ca dao Việt Nam:
Và tôi cũng không dám "bạo phổi" mà lạm bàn, chỉ muốn t́m một triết-lư-sống để không ngừng cố gắng tự hoàn thiện, càng nhiều càng tốt.
Bạn đừng vội chạm tự ái nếu chút thiển ư của tôi gây "dị ứng" đối với bạn. Hy vọng bạn cũng cởi mở và không hề tự ái. Chắc chắn "không ai cao đến mức không bao giờ phải vươn, và cũng không ai thấp đến mức không bao giờ phải cúi xuống" (M. D. Baughman).
Để kết, xin mượn lời Dục Tử để chia sẻ: "Biết hay mà không tin th́ là dại, biết dở mà không sửa th́ là mê". Quả thật, con người rất yếu đuối và luôn đầy tham-sân-si. Hy vọng mỗi chúng ta khả dĩ giữ ḷng thanh thản với tinh thần của sách Luận Ngữ: "Triêu văn đạo, tịch tử khả hỷ" (sáng nghe được đạo, chiều chết cũng vui). Theo tôi, đó là điều cần thiết và là niềm hạnh phúc với một nhân sinh quan đúng đắn. Người bạn tốt là người có mặt đúng lúc khi cần thiết. Sống tốt và sống chân thành c̣n là trách nhiệm của mọi người. Ngoài ra, người ta c̣n phải có một ư chí thép để đủ nghị lực vượt qua mọi nghịch cảnh.
Mong sao đừng có những người mang họ "hứa", theo chủ nghĩa "duy hứa", cứ hứa nhiều mà chẳng giữ được bao nhiêu - như người ta thường nói: "Trăm voi không được bát nước xáo". Càng lớn càng phải trọng chữ tín, v́ "nhất sự bất tín, vạn sự chẳng tin". Khó thật! Khó không có nghĩa là không làm được, nhưng phải cố thi hành, nếu c̣n giữ ḷng tự trọng và muốn được tôn trọng.
Trong khi xă hội phát triển th́ vai tṛ của phụ nữ Việt Nam dần được cải thiện. Ngày nay phụ nữ Việt tham gia nhiều hơn vào các hoạt động xă hội và trở nên rất thành đạt. Phụ nữ Việt sống ở ngoại quốc phần nhiều có học thức, công ăn việc làm và khả năng tự chủ về tài chánh nên ít lệ thuộc vào đàn ông. Nhưng khi nói về phụ nữ Việt Nam người ta vẫn thường sử dụng mỹ từ phụ nữ “giỏi việc nước, đảm việc nhà”, để khẳng định vai tṛ không tách rời của người phụ nữ vào các công việc nhà. Trong khi đó vai tṛ của người đàn ông trong gia đ́nh vẫn chủ yếu được coi là người kiếm tiền nuôi gia đ́nh, c̣n chuyện chăm sóc con cái, giặt giũ, cơm nước đương nhiên vẫn là việc của phụ nữ.
Tuy vậy quan niệm sống của phụ nữ ngày nay phóng khoáng và độc lập hơn những thế hệ trước đây. Một khi có thể tự làm chủ về tài chánh th́ phụ nữ muốn có quyền được lựa chọn cuộc sống hạnh phúc, yên b́nh cho cả cuộc đời, bao gồm luôn cả việc hôn nhân.
Một điều đáng nói là phụ nữ Việt ngày nay có xu hướng lấy chồng ngoại quốc hơn là chồng Việt v́ đàn ông Việt đă làm phụ nữ mất đi niềm tin quá nhiều. Nhiều khi không phải là do kinh nghiệm bản thân mà do định kiến của các cô gái Việt đă lớn lên trong văn hóa trọng nam khinh nữ và chứng kiến những người mẹ, cô, d́ được đối xử như sao trong gia đ́nh. Trường hợp bất đồng tư tưởng càng xảy ra nhiều hơn trong các cuộc hôn nhân giữa người Việt.
Bài viết này chỉ nêu ra các yếu tố chính được xem là đặc tính khiến đàn ông Việt mất giá chứ không đề cập đến các yếu tố phụ như vũ phu, rượu chè bê tha mà hầu như xă hội nào cũng có.
Bảo thủ, lạc hậu
Có lẽ do ảnh hưởng văn hóa truyền thống của người Á đông nên đàn ông Việt vẫn giữ quan niệm bảo thủ và lạc hậu đối với phụ nữ và hôn nhân. Đàn ông rất mâu thuẫn trong tiêu chuẩn chọn lựa vợ, một mặt th́ họ muốn một người vợ tân thời, thanh lịch để “nở mày nở mặt” với bạn bè, nhưng về bản chất th́ phải giống phụ nữ thời phong kiến, có nghĩa là phụ nữ lập gia đ́nh chỉ cần biết làm vợ, làm mẹ, và lo các công việc nội trợ hàng ngày cho tốt.
Tự ái đàn ông khiến họ nghĩ rằng phụ nữ học nhiều cũng không bằng ai, làm việc nhiều cũng thua đàn ông, phụ nữ nên học ít và làm tiền cũng ít. Đàn ông Việt khó chấp nhận khi vợ làm nhiều tiền hơn hoặc thành công hơn ḿnh. Ngược lại đần ông Tây luôn khuyến khích và hănh diện khi có một người vợ thành công.
Thêm nữa, các ông chồng Việt sau giờ làm đều muốn hưởng sự tự do, gặp gỡ bạn bè nhậu lai rai, hoặc đi uống cà phê vào ngày nghỉ, nhưng phụ nữ th́ phải lập tức về nhà sau giờ làm để cắm đầu vào việc cơm nước, lo cho con cái; những suy nghĩ nhỏ nhen này không phải quá bất công đối với phụ nữ sao? Chẳng lẽ vợ phải lủi thủi ăn những bữa cơm vắng chồng trong sự tủi thân trong khi chồng cứ hết ngày này đến ngày khác tiếp diễn như vậy.
Phụ nữ, dù độc thân hay có chồng đều thích mua sắm, nhất là đi mua sắm với bạn gái, và cũng cần những khoản thời gian gặp mặt và giữ mối liên hệ với bạn bè. Quan niệm đức hạnh và trinh tiết cũng là sự khác biệt lớn nhất giữa đàn ông Việt và Tây. Tôn trọng quá khứ của nhau là nguyên tắc của đàn ông Tây phương, nhưng điều này không dễ đối với người chồng Việt.
Gia trưởng
Đàn ông Việt từ bao đời nay đa số được nhận định có thói gia trưởng được xem là “di truyền” từ các thế hệ trước. Đây là những người đàn ông thích thích chỉ đạo, thích người khác phục tùng ḿnh, thích thể hiện quyền lực với vợ con và những người này coi cách sống bề trên, kẻ cả làm tâm niệm sống của ḿnh.
Người đàn ông gia trưởng có cá tính ích kỷ, độc đoán, và hay áp đặt vợ con làm theo ư ḿnh và ít khi thấu hiểu tâm lư người khác. Mọi việc lớn nhỏ trong gia đ́nh đều nhất nhất nghe theo anh ta, nếu làm trái, hậu quả sẽ khôn lường. Đàn ông gia trưởng có cách biểu hiện khác nhau, người th́ đùng đùng như sấm, như sét, người th́ im ĺm như đá nhưng không thể lay chuyển. Sở dĩ nhiều người đàn ông Việt có tính gia trưởng là v́ từ bé con trai đă được bố dạy là phải quyết đoán, mạnh mẽ và khi lớn lên theo truyền thống ở Việt Nam, đàn ông phải gánh vác trách nhiệm kiếm tiền nuôi sống gia đ́nh chứ không phải như văn hóa Tây phương mà trách nhiệm nuôi gia đ́nh được san sẻ đồng đều.
Không ga lăng
Sau khi lấy chồng, phụ nữ không cảm thấy ḿnh được chiều chuộng nâng niu, và quan tâm. Trong khi người chồng Tây phương luôn sẵn sàng giúp vợ làm việc nhà th́ đàn ông Việt lại xem việc nội trợ là bổn phận của người vợ. Ít khi thấy đàn ông Việt đẩy xe cho vợ đi chợ nhưng đàn ông Tây thường xuyên làm việc này.
Đó là chưa nói đến khi về nhà, vợ tay xách tay khiêng những bao túi c̣n chồng Việt th́ ngồi vắt chân đọc báo hoặc xem ti vi. Đến khi nấu cơm th́ chồng Tây luôn hỏi có cần phụ giúp ǵ không, chồng Việt đợi vợ dọn cơm ra bàn rồi cứ việc ngồi vào. Thậm chí ngay cả những việc thường ngày như rót nước cho chồng th́ người phụ nữ cũng sẽ nhận được câu "Thanks", từ chồng Tây.
Văn hóa Tây phương đặt phụ nữ lên hàng đầu (Ladies first) nên ở các nơi công cộng như trên xe bus, phụ nữ là người được ưu tiên nhiều nhất, kế đến là người già, trẻ em, sau cùng mới đến người đàn ông. Ở Âu Châu, gặp bất cứ một người phụ nữ nào xách đồ đạc nặng trên phố là sẽ có đàn ông đến giúp. Trên xe buưt, đàn ông luôn nhường chỗ ngồi cho phụ nữ một cách tự nguyện.
Không thể phủ nhận có nhiều anh chàng Việt sẵn sàng giúp đỡ các chị em như xách đồ, tuy nhiên, không ít các chàng làm việc đó v́ mục đích riêng là để chinh phục cô gái trong khi các anh chàng Tây ra tay chỉ đơn giản v́ đó là thói quen của họ. Ở các nước Âu Mỹ người đàn ông vào bếp được xem là một người đàn ông hiện đại. Cảnh chồng ngồi tiếp khách đợi vợ bưng món ăn lên mời các ngài xơi đă lỗi thời, không được giới trẻ chuộng nữa.
Không lăng mạn
Đàn ông Tây coi trọng đời sống tinh thần, những khoảnh khắc hạnh phúc giữa vợ chồng nên khi ra đường họ nắm tay vợ và mỗi ngày vào buổi sáng hay trước khi đi ngủ cũng trao cho vợ một nụ hôn. Chung quy cũng là do khác biệt văn hóa mà thôi. Nếu ở nơi công cộng mà một người đàn ông Việt Nam “dám” ôm hôn vợ hoặc bạn gái th́ sẽ bị cho là lố bịch, chướng mắt, nhưng ở phương Tây điều đó là b́nh thường. Sinh nhật, kỷ niệm ngày thành hôn, lễ Mothers Day, Valentines cũng đều nhớ tặng quà cho vợ, trong khi đàn ông Việt chỉ chiều chuộng lăng mạn khi chưa cưới. Lăng mạn ở đây c̣n có ư nghĩa quan tâm đến tinh thần, cảm nhận của đối phương, và biểu lộ những cử chỉ tuy nhỏ nhưng ân cần. Người vợ Việt mặc chiếc váy hơi ngắn th́ chồng sẽ trợn mắt hay quát tháo, trong khi chồng Tây sẽ có những lời khen cho vợ. Họ coi đó là việc làm đẹp mặt chồng chứ không nghĩ là để "đong trai" như những ông chồng Việt thường hay nghĩ. Chung quy th́ cũng là do sự khác biệt văn hóa mà thôi.
Mặc dù những nhược điểm của đàn ông Việt có thể nh́n thấy được và nhận phải nhiều lời chỉ trích nhưng thực tế, cuộc hôn nhân với người nước ngoài cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ở đâu cũng có người này, người kia, không phải đàn ông Tây nào cũng tốt và không hẳn tất cả các ông chồng Việt đều vô tâm, gia trưởng, hẹp ḥi.
Đàn ông Việt cũng có vô số những người trách nhiệm, chung thủy, chịu khó, và hết ḿnh yêu thương vợ con. Đàn ông Việt cũng có người rất tốt và ga lăng nhưng cách thể hiện của họ lại khác với đàn ông Tây. Ví dụ người Tây phương có quan niệm sống độc lập và cho rằng một khi đă lập gia đ́nh th́ cuộc sống hôn nhân thuộc về lứa đôi và, chứ không có trách nhiệm với đại gia đ́nh bên vợ hoặc chồng. Ngược lại người chồng Việt chấp nhận không những phải lo cho vợ con mà c̣n cả gia đ́nh vợ nữa.
Ở các nước phương Đông, tư tưởng trọng nam khinh nữ vẫn c̣n rất nặng nề. Không phải chỉ đàn ông mới trọng nam khinh nữ mà cả đàn bà cũng xem con trai hơn con gái. Như vậy, tính gia trưởng của đàn ông vừa có tính gia truyền, vừa có tính lịch sử của cả một hệ ư thức tồn tại biết bao đời nay. Có lẽ phải qua 1-2 thế hệ nữa đàn ông Việt mới cởi mở, khảng khái và biết tôn trọng ư kiến của phụ nữ như Âu, Mỹ được.
Không ai có thể tưởng tượng được những đau đớn, tủi nhục và kinh hoảng mà 39 nạn nhân đă phải trải qua trong thùng xe tải lạnh trước khi trút hơi thở cuối cùng. Bất cứ ai c̣n lương tri đều thương tiếc những con người xấu số, hơn nữa trong số này lại có khả năng là những người Việt Nam, những người có cùng liên kết vô h́nh về quê hương và tổ quốc với chúng ta...
Nhưng sự thương tiếc không có nghĩa là biện hộ, càng không phải là chấp nhận cái sai.
Sau năm 1975, từ điển đă tạo ra một từ mới “thuyền nhân” (boat people) để gọi những người Việt Nam vượt biển liều chết trốn ra nước ngoài. Hôm nay, đă có người dùng từ “thùng nhân” để gọi những di dân trái phép từ Việt Nam, những người đă chui vào thùng xe tải để tránh bị phát hiện trong hành tŕnh đi sang nước Anh.
Trong khi những thuyền nhân năm xưa “biết chết mà vẫn đi” th́ nay, hoàn cảnh éo le này không c̣n áp dụng cho những “thùng nhân” hiện đại. Quan sát phỏng vấn trên truyền thông, gia đ́nh của những người trẻ này không phải nghèo đói đến mức “nếu không đi th́ chết” nữa, nhưng v́ sao họ vẫn đi để rồi phải chịu cái chết đau đớn và tức tưởi như thế này?
Nhiều người cho rằng phải có một sự phẫn uất, tù túng và bất lực ghê gớm nào, đến mức mà những thanh niên tươi trẻ, tràn đầy sức sống này mới phải liều mạng tha hương nơi xứ người? Nhưng chúng ta cần nh́n vào sự thật rằng với họ, và với hàng trăm, hàng ngh́n gia đ́nh Việt Nam khác, chuyến xe “đi chui” sang Anh đó không phải là một lựa chọn liều mạng. Từ trước sự kiện 39 người chết, chỉ có duy nhất một vụ xe đông lạnh chở di dân lậu Trung Quốc bị phát hiện tử vong khi sang Anh vào năm 2000. Từ đó đến nay, có biết bao nhiêu container đi qua hải quan mà không bị phát hiện, bao nhiêu thanh niên Việt Nam đă “chui thùng” an toàn sang Anh? Bao nhiêu người đang “trồng cỏ”, hành nghề mại dâm hay bị bóc lột trong các tiệm nail ở khắp nước Anh? Bao nhiêu người đang gửi hàng tỷ đồng tiền ngoại hối từ những công việc bất chính nơi xứ người về cho gia đ́nh, trong con mắt ngưỡng mộ của hàng xóm, để rồi cả đám thanh niên, lại lũ lượt dắt díu nhau trốn lậu sang xứ người?
Bởi nhu cầu khổng lồ đó, cả một ngành công nghiệp đưa người lậu sang Anh trị giá hàng chục tỷ USD đă h́nh thành và được vận hành tinh vi. Đây là con đường đă được đảm bảo “an toàn” bởi những đầu nậu có thể chính là những người Việt Nam đă trốn đi trót lọt. Lời kể của những gia đ́nh tang tóc này cho thấy rơ rằng việc đi trốn sang Anh ở khu vực Nghệ An, Hà Tĩnh là một việc làm có tổ chức và thường xuyên được thực hiện, nhưng cái chết của con cái họ lại là một cú sốc không ai ngờ tới. Không, họ không hề “liều chết” để đi t́m sinh kế, mà họ ra đi để t́m một con đường làm giàu dễ dàng hơn, nhanh chóng hơn, một con đường mà họ không thể t́m thấy ở quê hương.
Nhưng cho dù mưu cầu giàu sang là một quyền tự do cá nhân và chính đáng, th́ quyền ấy không cho phép chà đạp lên tự do, pháp luật, tài sản, tính mạng và nhân phẩm của những người khác, những quốc gia khác. Lựa chọn “đi lậu” sang nước ngoài, tức là lựa chọn một hành vi phạm pháp, lựa chọn tước đoạt đi vị trí chính đáng của những di dân hợp pháp, những người đang xếp hàng chờ để được đến lượt; lựa chọn khiến cho các nước khác ngày càng siết chặt kiểm soát người Việt ở những chốt nhập cảnh; lựa chọn khiến dân tộc ta ngày càng thấp kém và tự ti trước thế giới; lựa chọn trước khả năng phải phạm tội, gây tổn hại đến những người vô tội ở nước khác để phục vụ mục đích làm giàu.
Không thân phận, phải trốn tránh cảnh sát, những thanh niên thậm chí không hiểu tiếng Anh này sẽ làm ǵ ở nước ngoài? Một số người trở thành nạn nhân của nô lệ lao động, làm việc quần quật trong các tiệm nail và quán ăn, không dám lên tiếng v́ sợ bị tố giác. Muốn kiếm tiền nhanh để trả nợ, nhiều người sẵn sàng tham gia trồng cần sa trong các trang trại của các băng đảng tội phạm, hay trở thành gái mại dâm. Vô ư hay cố ư, họ đă đă lựa chọn những đồng tiền tội lỗi, bất chấp phẩm giá ngày càng ch́m dưới bùn đen rồi một ngày chính họ lại trở về quê “tuyển quân” cho các trang trại cần sa để bắt đầu một ṿng tuần hoàn mới.
Điều ǵ đẩy họ đến lựa chọn này? Bởi v́ những thanh niên này không có lư niệm rằng đây là một việc làm sai trái. Bởi v́ một xă hội kim tiền của chúng ta đă khiến mọi cá nhân sôi sục, bất chấp chạy theo tiền tài và danh vọng. Khối tài sản của những người giàu nhất, chứ không phải triết lư và tâm thức của ông ta, mới là những người được trọng vọng nhất. Các cô cậu công tử, tiểu thư “rich kids” là đối tượng mà giới trẻ trầm trồ nhất; những nhà lầu, xe hơi, đồ hiệu chiếm trọn không gian thảo luận của quốc gia.
Chưa bao giờ phẩm giá con người Việt Nam lại trở thành thứ đồ rẻ rúng như ngày nay. “Giấy rách phải giữ lấy lề”, “đói cho sạch, rách cho thơm”, lời răn của tổ tiên bây giờ nghe lạc lơng và chỉ c̣n nhắc đến trong những câu chuyện cổ tích. Phải trái, đúng sai đều nằm dưới đồng tiền. Bao nhiêu trong số hàng trăm, hàng ngh́n gia đ́nh có con trốn lậu ở nước ngoài ra sức can ngăn chúng, hay đơn giản là từ chối giúp con vay tiền khi chúng bất chấp pháp luật đi trốn sang nước khác? Bao nhiêu người đặt nhân phẩm lên trên những khoản tiền bạc tỷ mà con gửi về, kiếm được nhờ phạm pháp ở nước bạn? Có bao nhiêu người ban đầu th́ tỏ ra thương xót những con người “dại dột”, nhưng khi biết được họ có thể kiếm được hàng trăm triệu một tháng nhờ “trồng cỏ” th́ lại thốt lên “nhiều tiền vậy th́ đi được tôi cũng đi”?
Nhân nào quả nấy. Sự việc 39 người trong đó có nhiều người Việt tử nạn trên đường trốn lậu sang Anh là một cảnh báo mà không ai có thể làm ngơ trước vận mạng chung của cả dân tộc.
Có quá nhiều thứ mà một người có thể nghĩ ra để chỉ vào đổi lỗi cho sự tha hóa của cả một xă hội. Nhưng không ai trong chúng ta là vô can, bởi ta dù vô ư hay cố ư tạo ra cái xă hội thượng tôn tiền bạc và vật chất, phá phăng những lư niệm đúng sai, phải trái này.
Nhưng nếu bi kịch này là sản phẩm của cả một xă hội, th́ ta có thể làm ǵ ngoài than văn và chỉ trích?
Hăy thử bắt đầu từ việc nhỏ nhất: Biết sai th́ không làm.
Chuyện tờ báo nọ công bố Việt Nam là một trong những quốc gia hạnh phúc nhất thế giới là đáng cười hơn đáng vui. Trong cuộc khủng hoảng nhân phẩm, ta cảm thấy hạnh phúc có lẽ v́ ta dễ dăi, v́ ta tự ti và tự cao chứ không biết tự tôn; v́ ta hạ thấp tiêu chuẩn của chính phẩm giá con người của ḿnh. Để thực sự hạnh phúc, chúng ta, với tư cách là cá nhân phải chuộc tội với nhân phẩm của ḿnh.
Chúng ta biết ḿnh hèn nhát, tham lam, ích kỷ, và yếu đuối. Phần đông trong chúng ta không bao giờ có thể thay đổi cả xă hội, nhưng hầu như ai cũng có thể thay đổi bản thân, bắt đầu bằng việc “đừng đồng lơa với cái xấu”. Mỗi người trong chúng ta, thay v́ chờ đợi và đổ lỗi, hăy từ từ gột rửa sạch tâm linh của ḿnh bằng phán xét của lương tri.
Giống như nhà tâm lư học nổi tiếng hiện nay Jordan Peterson đă khuyên những người trẻ đang lạc lơng, chúng ta cần sống sao cho sự tồn tại của ta khiến thế giới tiến gần tới thiên đường hơn là địa ngục. Và giống như cái ác, cái thiện cũng sẽ gieo vào ḷng người những mầm mống dễ lây lan. Đó là một trách nhiệm to lớn, nó sẽ không dễ dàng, nhưng khi đủ mạnh mẽ, chúng ta sẽ đủ dũng cảm để vươn tới ánh mặt trời dù chân ta vẫn đứng dưới bùn đen. Khi đủ mạnh mẽ, chúng ta có thể nh́n thẳng vào thế hệ tiếp theo mà nhắc lại những lời răn của tiền nhân.
Và bởi thế hệ tiếp theo sẽ nh́n vào chúng ta để đối chiếu, ta phải sống để một ngày nào đó, nếu con cháu của chúng ta phải đứng trước hai lựa chọn, một dễ dàng nhưng tội lỗi, một khó khăn nhưng trọn vẹn phẩm giá th́ chúng sẽ biết cần phải tiến về bên nào.
Thánh Clemente' Hofbauer, nổi tiếng là một người nóng tính, Ngài được cử làm bề trên một cô nhi viện.
Một hôm trong nhà không c̣n lương thực, Clemente' đă phải đích thân đi xin ăn. Ngài vào nhà một người giàu có đang tổ chức một ṣng bạc. Người chủ nhà vừa gặp cơn đen lại vừa bị người hành khất quấy rầy. Ông không kiềm nổi cơn bực bội nên đă nhổ tung nước bọt vào mặt thánh nhân.
B́nh thường có lẽ Clêmentê đă có phản ứng mạnh. Nhưng vốn luyện tập nhẫn nại, nên ngài đă đứng lên lau mặt rồi vui vẻ nói với người đă phỉ nhổ ḿnh: "Đó là qùa ông dành cho tôi, xin cảm ơn ông. Thế c̣n qùa của các trẻ mồ côi đâu?". Bị đánh động bởi cử chỉ điềm nhiên vui vẻ của thánh nhân, người chủ nhà đành phải lấy tiền trao cho ngài để giúp đỡ các em mồ côi.
Lúc Thương, Bao Nhiêu Cũng Được. Hết Thương Rồi, Nói Ngược Nói Xuôi
Tỳ Khưu Thích Chân Tuệ
Lời nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa ḷng nhau.
Tâm buồn chẳng nói lời nào,
Tâm vui lời nói ngọt ngào dễ thương.
Có thương yêu, bao nhiêu cũng được,
Hết thương rồi, nói ngược nói xuôi.
Lời nói dễ mích ḷng nhau.
Lời nói chân thật ngọt ngào t́nh thương.
Có t́nh thương nói ǵ cũng dễ.
Hết thương rồi bất kể nói chi.
Nói nhiều tâm khởi sân si.
Bằng như không nói từ bi ai tường.
-oOo-
Trong cuộc sống hằng ngày, để có thể hiểu nhau biết nhau, trao đổi tin tức, phổ biến văn hóa, con người dùng ngôn ngữ, tức là: chữ viết và tiếng nói. Đôi khi, không cùng chữ viết, cũng không cùng tiếng nói, nhưng con người cũng có thể hiểu biết nhau qua dáng điệu, cử chỉ, nét mặt, thái độ, hay giọng nói. Một vấn đề lớn đối với các gia đ́nh người Việt sống ở hải ngoại chính là: Vấn Đề Ngôn Ngữ. Đối với thế hệ trước, tiếng Việt là tiếng mẹ đẻ, cho nên rành rẽ rơ ràng, c̣n tiếng địa phương th́ không thông thạo.
Đối với thế hệ sau, tiếng địa phương th́ thông thạo, tuy tiếng Việt cũng là tiếng mẹ đẻ, nhưng nói th́ vấp váp, gượng gạo, ngọng nghịu. Tại sao như vậy? Bởi v́ thế hệ sau hấp thụ văn hóa tây phương, tiếp xúc với xă hội bên ngoài nhiều hơn, c̣n trong gia đ́nh, thế hệ trước muốn tập nói tiếng địa phương với thế hệ sau, cho nên thế hệ trước quên lửng chuyện dạy dỗ tiếng Việt cho thế hệ sau, dù người mẹ đẻ là người Việt. Hai thế hệ nói hai thứ tiếng khác nhau, tiếng Việt và tiếng địa phương, cho nên không thể thông cảm nhau dễ dàng. Chuyện không cảm thông nhau thường đưa tới việc đổ vỡ hạnh phúc gia đ́nh, tức nhiên cuộc sống phiền năo khổ đau, không sao tránh khỏi được.
Hai người nói hai thứ tiếng khác nhau, thực khó cảm thông nhau như vậy. C̣n hai người cùng nói một thứ tiếng th́ sao, có dễ cảm thông nhau chăng, hoặc là ngược lại, có dễ đụng chạm nhau chăng? Tại sao như vậy? Bởi v́, tuy cùng nói một thứ tiếng, nhưng tùy theo lời nói, tùy theo giọng nói, hay tùy theo cách nói, hai người có thể cảm thông nhau, hoặc là đụng chạm nhau. Lời nói có ảnh hưởng rất nhiều đến sinh hoạt đời sống của mọi người trên thế gian này. Dù quen biết trước, hay chưa quen biết, khi gặp mặt nhau, con người thường hay: chào hỏi với nhau. Một lời chào hỏi, khéo léo lịch thiệp, vui vẻ cởi mở, có thể khởi đầu, một mối quan hệ, tốt đẹp lâu dài.
Có người mở miệng nói, dù chỉ một lời, người nào cũng ưa, cũng thương cũng mến, cũng có cảm t́nh, cũng tin tưởng được, cũng đều nghe theo. Cũng có người mở miệng nói, dù có nói nhiều, cũng không ai tin, cũng không ai nghe, cũng không ai ưa, cũng không ai thích. Có những lời nói đem lại sự mát dịu trong tâm hồn người nghe. Người nghe có cảm giác như vừa uống được một ngụm nước cam lồ tươi mát. Cũng có những lời nói khiến người nghe phải đi xức dầu cù là, hoặc là, phải uống thuốc nhức đầu, có khi ngất xỉu, hay là, nghỉ thở luôn!
Như vậy, chúng ta đồng ư với nhau rằng: lời nói rất là quan trọng, có ảnh hưởng rất lớn lao, trong cuộc sống hằng ngày của tất cả mọi người chúng ta. Nếu người nào cảm thấy cuộc đời nhiều đau khổ, lắm thương đau, không vui vẻ, chẳng b́nh yên, tức là chính người đó cần phải điều chỉnh lại lời nói, cho vừa dễ nghe, cho vừa dễ thương. Tại sao như vậy? Bởi v́, chính người đó cũng muốn nghe những lời nói dễ nghe dễ thương như vậy. Hoặc là, người đó cần phải điều chỉnh lại âm thanh, cho vừa đủ nghe, để khỏi làm phiền ḷng người khác, đang cần sự yên tĩnh, để tâm hồn được thanh tịnh, hay để nghỉ ngơi được thoải mái.
Theo các sách vở chỉ dạy cách xử thế của người đời, có rất nhiều phương pháp để thu phục nhân tâm, bằng lời nói. Chẳng hạn như: Làm sao khuyên bảo người khác, khi biết họ làm sai, nói sai, hay nghĩ sai? Chẳng hạn như: Nói cách nào cho khỏi phiền ḷng người nghe? Chẳng hạn như: Có nên nói cho gia đ́nh người khác biết, khi một người trong gia đ́nh đó đang làm một việc sai trái? Có hàng bao nhiêu nguyên tắc, bao nhiêu phương pháp, bao nhiêu kỷ thuật, bao nhiêu sách vở, bao nhiêu tác giả, đă đề cập đến vấn đề này. Tuy nhiên, trong đạo Phật, vấn đề này được giải quyết một cách đơn giản hơn:
Nếu muốn nói với tâm Phật, tức là tâm từ bi hỷ xả, hay tâm thanh tịnh, th́ chúng ta nên nói. Nếu muốn nói với tâm ma, tức là vọng tâm hay ác tâm, th́ chúng ta không nên nói. Tại sao như vậy? Bởi v́, khi chúng ta bị tâm ma điều khiển để nói năng, tức là chúng ta đang tạo khẩu nghiệp, để rồi măi măi, chính chúng ta bị trôi lăn trong sanh tử luân hồi, khổ đau nhiều kiếp. Ḿnh c̣n chưa giúp ǵ được cho ḿnh, làm sao giúp ǵ được cho ai đây? Sách có câu: "Chuyện ai nấy lo. Đèn nhà ai nấy sáng" chính là nghĩa đó vậy.
* * *
Trong phạm vi bài này, chúng ta xét vấn đề lời nói, qua giáo pháp của nhà Phật mà thôi. Trong giáo lư của đạo Phật, vấn đề lời nói được đề cập đến nhiều nơi: Một là trong Tứ Nhiếp Pháp, đó là: "Ái Ngữ". Hai là trong Bát Chánh Đạo, đó là: "Chánh Ngữ". Ba là trong Pháp Tứ Y, đó là: "Y Nghĩa Bất Y Ngữ".
*1) Trước hết, chúng ta t́m hiểu lời nói qua Tứ Nhiếp Pháp. Tứ Nhiếp Pháp là pháp môn có công năng nhiếp phục nhân tâm, gồm có bốn điều: bố thí, ái ngữ, lợi hành và đồng sự. Chúng ta hăy xét qua: Thế nào là "Ái Ngữ"? -- Ái ngữ chính là: lời nói dịu dàng, êm ái ngọt ngào, dễ nghe dễ thương, phát xuất từ ḷng từ bi hỷ xả, phát xuất từ tâm thanh tịnh, phát xuất từ tấm ḷng thương người như thể thương thân. Ái ngữ không phải là lời nói đầu môi chót lưỡi, không phải là lời nói hoa mỹ, không phải là lời nói tâng bốc khách sáo, cốt sao cho đẹp ḷng người nghe, một cách không thực, đôi khi hàm chứa dụng ư bên trong. Ái ngữ có tác dụng đem lại an vui, b́nh yên thanh thản cho người nghe. Ái ngữ có tác dụng an ủi vỗ về những tâm hồn nhiệt năo, âu lo sợ sệt.
Bởi vậy, chúng ta biết lời nói, cũng như tiếng cười, có khi gây được cảm t́nh tốt đẹp, cũng có khi gây nên ác cảm, oán thù giữa con người với nhau. Chỉ cần lỡ một lời nói, có khi hư hỏng việc lớn. Chỉ cần lỡ một lời nói, có khi bị vạ lây, bị thưa kiện, thậm chí, bị tù tội, chỉ v́ người nghe không vừa tai, cho nên đặt điều đi cáo gian! Điều này cũng tùy người, tùy lúc, tùy tâm trạng, hay tùy cảm giác của người nghe nữa.
Trong sách có câu: "Bệnh ṭng khẩu nhập. Họa ṭng khẩu xuất". Nghĩa là các bệnh, thường từ cửa miệng, nhập vào cơ thể, gây nên tác hại. Tai họa xảy đến, thường do lời nói, từ cửa miệng ra, gây nên tác hại.
Chúng ta biết rằng, ngoài danh và lợi, trên thế gian này, con người thường hay, tranh chấp với nhau, chỉ v́ lời nói. Hai người nói chuyện, với nhau một lúc, không nhường nhịn nhau, không nhượng bộ nhau, chắc chắn đưa tới, tranh chấp căi vă.
Người có trí tuệ là người thực hiện được điều sau đây:
Một nhà sư thông thái đă sửa sai một lái buôn "Đừng có suy diễn mộng tưởng. Ông trời thực ra rất công bằng với chúng ta" (Zhang Cuiying)
Đôi khi những khổ đau lớn nhất lại tạo ra một tinh thần lành mạnh
Vào đời nhà Thanh, Triệu Đức Phương, cha của ba người con trai, có một cuộc sống rất sung túc. Ông cảm thấy rất may mắn khi ba đứa con của ḿnh đều đă thành gia thất.
Tuy nhiên, vào lễ mừng thọ 60 của ông Triệu, ông đă thú nhận với ba người con của ḿnh rằng khi mới bắt đầu khởi nghiệp, ông đă cố ư cân gian để lừa người cấp hàng và khách hàng của ḿnh. Mỗi khi ông mua thứ ǵ, cái cân sẽ cho kết quả ít hơn, và khi ông bán món ǵ, cái cân sẽ đưa ra số lớn hơn.
“Đó là lư do tại sao ông bán vải bông bị phá sản sau khi ta mua hàng ngàn kg vải bông của ông ấy. Ông ta đă cố gắng một cách tuyệt vọng để cứu văn nhưng đă chết v́ bệnh thương hàn 20 năm trước. Ta vẫn c̣n cảm thấy có lỗi với ông ấy cho đến tận bây giờ”, ông Triệu nói.
“Cũng c̣n có một ông bán thảo dược đă mất sau khi ta lừa ông ấy bằng cái cân của ta. C̣n có những người khác nữa, nhưng hai người đó là bị lừa nhiều nhất. Kể cả khi ta bây giờ có cuộc sống giàu có và hạnh phúc, mỗi khi ta nghĩ đến những người đă chết bởi việc làm của ta, ta thấy đầy tội lỗi đến mức không thể ngủ được”.
“Để được thanh thản, bây giờ ta đă quyết huỷ cái cân này trước mặt tất cả các con, và ta thề là từ nay ta sẽ hành xử trung thực”
Những người con hoan nghênh quyết định của ông “Cha à, đây mới là cách làm đúng. Chúng con hoàn toàn ủng hộ quyết định của cha”, một người con hân hoan nói. Thế là ông Triệu ngay lập tức đập vỡ cái cân tội lỗi, giữ lời hứa cư xử trung thực và làm những việc tốt kể từ đó.
Tuy nhiên, không lâu sau gia đ́nh ông Triệu đă gặp bất hạnh. Đầu tiên, con trai cả của ông mất đột ngột do bệnh tật. Sau đó anh thứ hai cũng qua đời do một chứng bệnh kỳ lạ, và người vợ goá đă đi theo người đàn ông khác. Rồi người con thứ ba bất ngờ mang bệnh và mất không lâu sau. Khi đó vợ của người con thứ ba đang mang thai.
Trải qua những bất hạnh đột ngột này, ông Triệu cảm thấy rất buồn và mơ hồ.
“Khi ta đi lừa lọc người khác, ta sống hạnh phúc với con cái kề bên”, ông phàn nàn. “ Bây giờ ta đang cố gắng hết sức làm người tốt, th́ những điều không may lại lần lượt kéo đến. Có vẻ như câu thành ngữ Trung Hoa ‘Thiện hữu thiện báo, ác hữu ác báo’ là hoàn toàn sai lầm”.
Hàng xóm của ông Triệu rất cảm thông cho ông và gia đ́nh.
Một ngày kia, người con dâu của ông Triệu trở dạ. Tuy nhiên, sau ba ngày lâm bồn, đứa bé vẫn chưa chịu ra. Các bà đỡ lần lượt được mời đến, nhưng đều vô vọng và không biết làm cách nào.
Ông Triệu ngày càng lo lắng. Đúng lúc đó, một vị sư gơ cửa xin khất thực. Gia nhân của ông Triệu đă cố đuổi nhà sư đi, nhưng nhà sư đă nói rằng ông có phương thuốc đặc hiệu cho gia chủ. Nhà sư ngay lập tức được trọng vọng như thượng khách.
“Ta là một nhà sư lang thang. Ta đi theo định mệnh an bày”, nhà sư nói với ông Triệu. Sau đó ông đưa cho ông Triệu phương thuốc, và ông Triệu đă sai đầy tớ cấp tốc đưa thuốc cho con dâu. Vài phút sau, người hầu báo lại là người con đau đă sinh con trai sau khi dùng thuốc.
Ông Triệu vui mừng. Ông biểu đạt ḷng biết ơn đến nhà sư và thết đăi một bữa thịnh soạn tối hôm đó.
Trong khi dùng bữa tối, ông Triệu hỏi nhà sư, “thưa sư phụ, con có thể hỏi ngài một câu mà con thắc mắc từ lâu được không ạ?” Nhà sư gật đầu.
Vừa thở dài, ông Triệu kể với nhà sư “Con thật xấu hổ khi phải nói rằng con lập nghiệp bằng cách dùng một cái cân gian để lừa gạt người khác. Con quyết tâm trở thành người tốt vào năm ngoái và phá huỷ cái cân. Tuy nhiên, ngay sau khi con phá cái cân, con bắt đầu gặp hết bất hạnh này đến bất hạnh khác."
"Con đă mất ba người con trai trong thời gian ngắn chỉ sáu tháng, và hai con dâu đă rời bỏ chúng con. Thật may là người con dâu thứ ba đă cho chúng con đứa cháu nội này. Tại sao lại có một gia đ́nh hạnh phúc khi con lừa dối người khác, nhưng ngay khi con quyết định làm việc tốt, th́ tất cả những bất hạnh này lại gơ cửa nhà con?"
Nhà sư cười to sau khi nghe câu chuyện của ông Triệu, và trả lời lại : "Đừng có tự suy diễn mộng tưởng. Ông trời đối xử thực sự là rất công bằng đối với chúng ta. Người con cả của ông là đầu thai của người bán vải bông mà đă bị chết sau khi bị ông lừa gạt, và người con trai thứ chính là hiện thân của người bán thảo dược."
"Người con trai thứ ba cũng ra đời do tất cả những việc làm xấu mà ông đă tích lũy thành, và cả ba người con ông đến thế giới này để làm đổ nát ông và gia đ́nh ông, thế nên ông sẽ đói mà chết trong tuổi già. Tuy vậy, từ khi ông quyết tâm làm điều tốt, thần thánh đă thể hiện sự thương cảm đối với ông và đă thu hồi lại ba người con ông. Ông đă có thể thoát khỏi định mệnh đó."
Sau khi nghe xong, Triệu cảm thấy như vừa tỉnh khỏi cơn mê. Ông cảm tạ nhà sư về việc đă giảng giải hoàn cảnh cho ông, nhưng ông cũng thắc mắc hỏi nhà sư về đứa cháu nội, phải chăng nó cũng đến để đ̣i các nợ khác từ ông.
"Tất cả các món nợ đă được trả sau chuỗi bất hạnh vừa rồi," nhà sử trả lời với một nụ cười. "Đứa cháu của ông đến để đem lại may mắn và hạnh phúc cho gia đ́nh. Nó sẽ được hưởng tiếng thơm bời v́ quyết định làm điều tốt cho người khác của ông. Đây là phần thưởng dành cho việc ông chọn làm điều tốt."
Ông Triệu đă rất hài ḷng và trở nên vững tâm thực thi các điều tốt trong hết phần đời c̣n lại.
Câu chuyện này thể hiện câu nói cổ của Trung Hoa: "Nếu một gia đ́nh tốt gặp nhiều tai ương, đó có thể là họ đang trả nghiệp hoặc món nợ từ người đời trước. Một khi món nợ đă được trả, họ sẽ hưởng một cuộc sống hạnh phúc."
Giải Nhứt Quốc Tế Về Châm Biếm (The Best Satire Ever Written)
Hoa kỳ thực ra chỉ là một làng quê khổng lồ và kém phát triển” – một tiểu luận ẩn danh trên trang web hóa ra lại khơi mào cho sự châm biếm nhằm chính Trung Quốc.
Trước chuyến thăm ngoại giao của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hilary Clinton tới “Vương (Trung) Quốc ở trung tâm thế giới” một luận điệu phê phán đầy mỉa mai đă lan tỏa như virut trên Sina Weibo, một mạng xă hội của Trung Quốc, với hơn 44 ngàn lượt chia sẻ và 5400 lời b́nh trên Twitter. Luận điệu này không rơ nguồn gốc và tác giả đă phê phán một cách bỡn cợt nước Mỹ như một quốc gia ngu ngốc, thô sơ và ấu trĩ. Tưởng rằng có thể làm các độc giả Mỹ bị xúc phạm nhưng chẳng bao lâu sau khi được ra mắt, bài viết đó thực sự đă trở thành một sự phê phán sắc sảo và có tác dụng ngược lại đối với Trung Quốc.
Tờ Tea Leaf Nation đă dịch những phần lư thú và rôm rả nhất (chúng thường có mặt trong đa số các bài luận) và xin mời các độc giả thưởng thức.
Đừng đi Mỹ, một quốc gia ngu ngốc và lạc hậu
Tôi từng ở Mỹ một thời gian dài và giờ đây th́ thấy hối hận v́ sự lựa chọn này. Chúng ta đă bị mụ mẫm bởi truyền thông phương Tây luôn luôn làm cho ta nghĩ rằng Hoa Kỳ là một đất nước hiện đại. Nuôi hy vọng học tập khoa học tân kỳ của Mỹ để về phục vụ quê hương, tôi đă bằng mọi nỗ lực để theo đuổi “siêu cường” đó, thế nhưng kết quả lại thật đáng thất vọng!
(1) Hoa Kỳ thực ra chỉ là một cái làng nông nghiệp khổng lồ kém phát triển. Ở trường trung học các thầy giáo vẫn dạy rằng công nghiệp càng phát triển th́ môi trường lại càng bị xâm hại. Ví dụ như trong một thành phố công nghiệp bạn phải thấy ống khói khắp nơi, các xí nghiệp to khắp nơi và bụi cũng khắp nơi. Đó mới là biểu tượng của công nghiệp hóa! Thế c̣n Hoa Kỳ th́ sao? Đố bạn t́m ra các ống khói, thảng hoặc mới thấy một vài cái nho nhỏ nhưng lại là thứ để trang điểm cho nhà dân. Thay vào đó là những ḍng sông và hồ nước sạch khắp nơi nơi và chẳng có các nhà máy giấy và luyện thép nơi bờ sông. Không khí trong lành và sạch là biểu tượng của một xă hội thô sơ và đó không thể là dấu tích của công nghiệp hóa !
(2) Người Mỹ chẳng hiểu ǵ về kinh tế. Các tuyến đường cao tốc tỏa đi mọi phương, có lẽ là đến mọi làng xóm, tuy nhiên khó t́m ra nổi một trạm thu phí! Thật là một sự phung phí khủng khiếp cơ hội kinh doanh! Khó có thể cưỡng nổi ư định của bản thân là xúc một ít xi măng để xây vài trạm thu phí và chắc chắn là chỉ trong ṿng một tháng tôi sẽ có đủ tiền để mua một căn nhà trông ra Đại Tây Dương. Ngoài ra, bên lề đường cao tốc bạn có thể thấy những mặt hồ tĩnh lặng c̣n hoang dă. Chính quyền để mặc cho lũ chim cư ngụ và vẫy vùng thỏa sức mà không nghĩ tới việc thiết lập vườn cảnh quan trông ra hồ để kiếm bộn tiền. Rơ là người Mỹ không có cái đầu làm kinh tế.
(3) Ngành xây dựng Hoa Kỳ quả là quá thô sơ. Ngoài một số lượng nhỏ các thành phố lớn (mà bạn đă biết) th́ không có những ṭa tháp bê tông và gạch chọc trời… Tôi nghĩ rằng h́nh như Mỹ không có các ṭa nhà bằng gạch. Hầu hết nhà cửa làm bằng gỗ và vài thứ vật liệu lạ khác. Sử dụng gỗ thô sơ để xây nhà th́ dường như những kiến trúc ngoại bang này c̣n chưa qua thời phong kiến trước khi có nhà Thanh!
(4) Lối tư duy của người Mỹ ngây ngô và lạc hậu. Khi mới tới Mỹ tôi thuê một cái xe kéo chở hành lư giá 3 đôla, nhưng lại không có tiền lẻ. Một người Mỹ thấy tôi có nhiều đồ nên đă trả 3 đồng đó và thuê xe cho tôi. Người Mỹ thường cởi mở và hỏi xem tôi có cần giúp đỡ ǵ không.
Ở nước tôi, đă qua thời của Lôi Phong vào những năm 50 và 60 thế kỷ trước cho nên bây giờ th́ cái lối cư xử đó quả là quá lạc hậu! (Lôi Phong là thanh niên thời phong trào thi đua cộng sản Mao, người từng được nêu gương sáng về đạo đức hy sinh bản thân). Trở lại thời kỳ đó, con người ta rất đạo đức giả, nhưng bây giờ th́ chúng ta không theo lối ṃn đó nữa. Chúng ta tiến hành mọi việc giờ đây một cách trần trụi và đó mới là hiện đại hóa! Bởi vậy lối tư duy của Mỹ lạc hậu hơn chúng ta vài thập kỷ và không có dấu hiệu nào cho thấy rằng họ có khả năng đuổi kịp chúng ta.
(5) Người Mỹ không biết ăn thịt thú rừng. Có một đêm tôi lái xe đi cùng một bạn học đến thành phố khác và bất th́nh ĺnh mấy con nai Sika (một giống nai đốm có nguồn gốc từ Nhật Bản – ND) nhảy xổ ra. Anh bạn cùng lớp lập tức phanh gấp và đổi hướng để tránh tai nạn. H́nh như là trường hợp kiểu này thường xảy ra khi mà sự va chạm với một con nai cũng đủ để làm vỡ tan chiếc ô tô. Chính phủ Mỹ không biết quản lư chuyện này như thế nào… Và người Mỹ quả thực không biết ăn thịt thú rừng, họ cũng không có cả quán ăn chuyên thịt thú rừng, rất ít khẩu vị đối với thú rừng thơm ngon bị giết thịt như hươu, nai và kém hứng thú bán sừng hươu nai để kiếm những khoản tiền lớn! Người Mỹ sống cùng động vật hoang dă hàng ngày và c̣n đưa ra những biện pháp để bảo vệ chúng. Đó quả thật là một xă hội sơ khai.
(6) Người Mỹ không biết tự trọng. Các giáo sư ở trường đại học Mỹ không có bộ dạng hoành tráng (架子); họ không hề có cái phong thái của những giáo sư đạo mạo. Nghe nói rằng vị giáo sư D… là một giáo sư về tâm lư học nổi tiếng, thế nhưng trong giờ giải lao th́ ông ta lại ăn bánh quy trong pḥng làm việc với các sinh viên của ḿnh, bàn luận về bộ phim “21” và nữ nghệ sĩ Trung Quốc Trương Tử Di (Ziyi Zhang). Ông ta không hề có cái vẻ đường bệ của một nhà khoa học, cho nên tôi thực sự cảm thấy thất vọng. Ngoài ra, các nghiên cứu sinh sau tiến sĩ chẳng bao giờ đưa học vị “PhD” lên danh thiếp của họ và họ không biết cách thể hiện ra ngoài vị thế của ḿnh. Những người được đào tạo bởi các giáo sư kiểu như vậy sẽ chẳng thể nào biết cách đi đứng, nói năng nếu như họ trở thành những quan chức chính phủ… Có vẻ như các công chức Trung Quốc c̣n biết cách thu hút sự kính trọng của người dân; ngay cả một vị thủ trưởng một văn pḥng không mấy quan trọng ở nước tôi c̣n tỏ ra đường bệ hơn cả Tổng thống Hoa Kỳ. Không có ǵ phải ngạc nhiên khi người ta nói công dân hạng nhất ở Trung Quốc chỉ xứng với công dân hạng ba ở Mỹ.
(7) Học sinh tiểu học Hoa Kỳ không có những hoài băo cao cả. Ngay từ thuở ban đầu các học sinh tiểu học không hề có ư định để trở thành quan chức…Chẳng hề có lớp học của các Tổng thống, các Bí thư tương lai hoặc các Ủy viên hội đồng mà tôi từng tham dự khi c̣n nhỏ. Sau giờ học thường là không có bài tập về nhà và bạn không có cách nào ngay cả việc nhắc tới chuyện đó khi liên hệ tới bài tập về nhà của học sinh tiểu học Trung Quốc. Trường học (Mỹ - ND) quan tâm quá nhiều đến dạy dỗ đạo đức cho trẻ em, làm cho những đứa nhỏ hướng tới để trước tiên là trở thành những công dân đủ tư cách thực thụ, sau đó mới là tiếp thu những lư tưởng có ư nghĩa dài lâu. Trở thành người công dân đủ tư cách ư ? Quả là một quan niệm cổ lỗ sĩ.
(8) Người Mỹ hay làm ầm ĩ mỗi khi phát hiện ra một bệnh tật nho nhỏ. Đầu tiên là họ hẹn gặp bác sĩ, sau đó bác sĩ kê đơn. Một số người lại c̣n phải theo lời khuyên của một dược sĩ có bằng cấp nữa. Khi mua thuốc họ lại phải tự ḿnh tới hiệu thuốc để lấy chúng mà mọi việc diễn ra không chóng vánh như ở Trung Quốc… Tôi không hiểu tại sao lại phải tách bạch riêng việc khám bệnh với việc mua thuốc… thay v́ tách riêng lợi nhuận khỏi trách nhiệm. Rơ ràng là các bệnh viện Hoa Kỳ không có khái niệm về phương pháp kiếm tiền! Sao không nói cho bệnh nhân tên thuốc luôn đi? …Như thế họ sẽ độc quyền việc bán thuốc và tăng giá thuốc lên 8 hay 10 lần. Có biết bao nhiêu cơ hội kinh doanh tốt mà họ không biết tận dụng. Rơ ràng là kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa là thứ đă chết rồi.
(9) Ư kiến công chúng Mỹ là thứ dở hơi. Nhiều lúc tôi đă mất kiên nhẫn v́ sự ngu dốt và xuẩn ngốc của họ. Chẳng hạn như khi họ biết là Trung Quốc có các đài truyền h́nh và báo chí th́ họ đă hỏi tôi một cách ngu dốt rằng: “Trung Quốc cũng có báo chí cơ à?!”. Đó quả thực là một sự sỉ nhục; chúng ta không chỉ có các tờ báo bằng tiếng Trung được Bộ Tuyên truyền cho phát hành một cách tỷ mỉ, kỹ lưỡng; khi nh́n vào các tờ báo của chúng ta cũng chẳng khác ǵ nghe quốc ca, không hề giống với các tờ báo của Hoa Kỳ chứa một mớ lộn xộn ư kiến quần chúng, thậm chí dám lăng mạ đích danh Tổng thống.. (ở Trung Quốc) chúng tôi không bao giờ đăng tin các vụ ś –căng- đan liên quan tới các lănh đạo; bởi v́ sau đó ai sẽ c̣n muốn làm lănh đạo nữa ?...
(10) Người Mỹ về phương diện tinh thần là trống rỗng. Điều mà tôi không thể chịu nổi đó là đa số người Mỹ nói câu cảm tạ trước mỗi bữa ăn và họ nguyện cầu một cách ngây thơ “Chúa phù hộ cho nước Mỹ”. Thật là buồn cười; nếu như Chúa phù hộ cho nước Mỹ th́ tại sao nước Mỹ lại bị lạc hậu, thô sơ và đơn giản đến như vậy? Cầu Chúa Trời phỏng có ích lợi ǵ không? Thực tế hơn là nên dành thời gian cầu nguyện đó mà đi lễ thủ trưởng của bạn! Đó mới là cái cách thời thượng
(11) Người Mỹ không có khái niệm thời gian. Với bất kể thứ ǵ, họ đều đứng vào hàng để chờ đợi… Người Trung Quốc chúng ta thông minh hơn, các bạn hẳn đă thấy đấy. Không quan trọng đám đông như thế nào,chúng ta vẫn có kỹ năng chen vào đâu đấy, và điều đó giúp cắt giảm khối thời gian mà lại tránh mệt mỏi do phải đứng chồn chân! Nếu ai đó biết cách đi cổng sau th́ c̣n tiết kiệm nhiều thời gian hơn nữa. Những người Mỹ cổ hủ hoàn toàn không biết làm điều này.
(12) Cửa hàng ở Mỹ thật vô nghĩa: bạn vẫn có thể trả lại hàng sau khi mua vài tuần mà không có lư do ǵ. Sao lại có thể trả lại hàng hóa cơ chứ khi mà không cần thuyết phục tôi dù chỉ trong chốc lát?...
(13) Nước Mỹ không an toàn, 95% nhà dân quên lắp đặt lưới, cửa ra vào, cửa sổ chống trộm; điều kỳ lạ nữa là tất cả lũ trộm cắp móc túi đi đâu mất tiêu rồi?
(14) Người Mỹ vốn nhút nhát và yếu đuối. 95% lái xe đều không dám vượt đèn đỏ… mặc dù 99% người lớn ở Hoa Kỳ đều sở hữu xe ô tô và phương pháp lái xe của họ th́ rất lạ: có bao nhiêu là xe trên đường thế nhưng bạn không thể nghe thấy một tiếng c̣i xe, phố xá thật im ĺm tĩnh lặng như thể không phải là phố nữa. Không thấy sự năng động ồn ào của một thành phố thủ phủ cấp tỉnh ở Trung Quốc.
(15) Người Mỹ thiếu xúc cảm. 95% nhân viên không nghĩ về việc phải làm ǵ cho tiệc cưới của cấp trên cho nên họ chẳng bao giờ t́m cớ để quan tâm, chăm sóc lănh đạo của ḿnh; ở Trung Quốc liệu có chuyện quần chúng bỏ qua cơ hội chăm sóc thủ trưởng của ḿnh không? Nói theo cách khác, ai ở Trung Quốc lại dám làm điều này? Hăy nh́n xem chúng tôi có bao nhiêu là t́nh cảm.
(16) Người Mỹ không nhạy cảm. 99% dân Mỹ đi học rồi kiếm việc làm, thăng tiến và hoạt động mà không biết về sự cần thiết phải đưa “hồng bao” (phong b́ chứa đầy tiền mặt) để đi lối sau…
(17) Hăy nh́n vào bức h́nh ở trên, điều này là đủ lư do để chúng ta coi thường nước Mỹ! Trong khi đang săn đuổi Bin Laden th́ Obama và các thuộc cấp của ông ta đang chăm chú vào màn h́nh truyền h́nh ảnh trực tiếp do vệ tinh đưa về trong pḥng T́nh huống của Nhà Trắng. Cảm tưởng của tôi là:
1. Các thuộc cấp Hoa Kỳ không tôn trọng lănh đạo của họ một cách đúng mức và thậm chi c̣n dồn ép vị Tổng thống đáng trân trọng của họ phải nép ḿnh ngồi trong góc nhà. Obama đáng thương, thật không bằng cả anh trưởng thôn của Thiên triều Trung Hoa (天朝).
2. Căn pḥng T́nh huống của Nhà trắng đúng là một thứ huênh hoang khoác lác. Nó vừa bé lại không được trang trí nội thất khác thường, đúng là không tương xứng với phong cách của một cường quốc. Một căn pḥng cơ quan cấp thị trấn của Thiên triều (Trung Quốc- ND) có lẽ c̣n to hơn, sang trọng hơn rất nhiều.
3. Không có các đĩa hoa quả hoặc nước giải khát, không có… thuốc lá đắt tiền… và đó mà lại là nền kinh tế số 1 thế giới ư, ha, ha!
Về tính cách của con người: tốt xấu thiện ác là những danh từ do con người đặt ra. Bản thân cái xấu chẳng có ǵ là xấu cả, nó nằm trong sự đa dạng chung của muôn loài, của tạo hóa.
Có những người thích làm những điều bất lương, thích lừa dối người khác. Chẳng phải v́ họ muốn vậy mà do ông trời sinh ra tính cách của họ như vậy. Cái ông trời sinh ra đó (tính nết đó, ham muốn đó) sẽ làm nên số phận của họ sau này. Hiển nhiên rồi, chẳng ai muốn làm điều ác, ai cũng muốn làm việc chăm chỉ và lương thiện để kiếm tiền.
Nhưng khổ nỗi ḷng tham của con người là vô hạn, trong khi tài năng của con người là hữu hạn. Đâu phải ai sinh ra cũng có tài, biết cách làm việc. Đâu phải ai cũng gặp hay biết tận dụng vận hội. Đâu phải ai cũng chăm chỉ, chịu khó cần cù, tiết kiệm. Nếu ai cũng vậy th́ đâu có lô đề cờ bạc nhan nhản ra như vậy.
Nếu ham muốn của ḿnh vừa phải và ḿnh cũng có thực tài th́ người đó sẽ sống khá lương thiện. Nếu ham muốn của ḿnh lớn mà ḿnh lại lười biếng, ham ăn ham chơi th́ ḿnh phải dùng những biện pháp không được lương thiện. Số người này th́ đầy, ta cứ nh́n ra xă hội xung quanh th́ không thiếu những người này.
Chẳng ai có lỗi cả, lỗi là khi sinh họ, họ có những tính cách như vậy, có những ham muốn như vậy rồi từ đó làm nên đủ các loại số phận trong cuộc đời.
Hành tŕnh sống là hành tŕnh t́m về với chính ḿnh. Những điều ḿnh đọc ḿnh nghe nếu nó hợp với con người ḿnh th́ ḿnh tiếp thu, nếu nó không hợp th́ ḿnh gạt sang một bên. Một người thích lừa dối người khác, thích cờ bạc lô đề th́ sẽ t́m kiếm và sẽ hợp với những thủ thuật lừa dối người khác, những cách thức để luận ra số của lô đề. Sự thật là như vậy, chúng ta không thể bắt họ phải tiếp thu những điều nhảm nhí và mang tính triết lư được.
Một người nhân hậu, muốn giúp đỡ người khác th́ sẽ t́m kiếm và thích thú với những kiến thức để giúp đỡ người khác (và cũng là để thỏa măn sự mong muốn t́m hiểu khám phá của chính ḿnh).
Chúng ta không thể ép mọi người sống theo ư của ḿnh. Không thể ép tất cả mọi người phải sống theo cách chăm chỉ, cần cù, chịu khó. Rơ ràng có những người thích hưởng thụ và ăn sẵn. Họ chẳng muốn như vậy, nhưng sinh ra họ đă là như vậy. Đó không phải là xấu, tạo hóa muốn một sự đa dạng như vậy. Chúng ta không thể bảo họ: anh phải chăm chỉ chịu khó, anh phải tiết kiệm. Đó là điều không tưởng !
Cũng vậy, một người có tính lăng nhăng, nhu cầu t́nh dục mạnh, dễ phải ḷng người khác, yêu đương lung tung và ta bảo họ phải sống một đời đoan chính, nghiêm túc th́ họ sẽ cảm thấy bức xúc bực bội trong ḷng và sớm hay muộn nhu cầu t́nh dục của họ sẽ t́m ra một lối thoát. Nếu chuyển hướng được t́nh dục mạnh sang hăng say, đam mê làm việc th́ họ tránh được những mối t́nh lăng nhăng. Nếu không chuyển hóa được như vậy (mà đa số là không chuyển hóa được như vậy) th́ khi có ngoại cảnh thuận lợi họ sẽ thực hiện sự mong muốn của ḿnh với một người khác phái cũng có nhu cầu như họ.
ói chuyện Thiền Định nhưng quư vị có hiểu Thiền Định là ǵ không?
Lời giới thiệu của người dịch:
Bài viết của Philippe Cornu
Thật rơ ràng là thiền định ngày nay đă trở thành một phong trào, và được chế biến thích hợp với đủ mọi khẩu vị. Từ Á Châu cho đến Tây Phương, và nhất là từ khi thế giới được toàn cầu hóa, th́ thiền định chưa bao giờ lại mang tính cách đại chúng như hiện nay. Thế nhưng thiền định thật sự là ǵ? Thuật ngữ quen thuộc và đă được đại chúng hóa này muốn nói lên điều ǵ? Và những lư do nào đă khiến nhiều người không c̣n phân biệt được là các phép thiền định(các h́nh thức biến dạng và lạm dụng trong thế giới Tây Phương) có c̣n giữ được bản chất của Phật Giáo hay không? Không bao giờ và nhất định là không bao giờ được xem phép thiền định Phật Giáo như là một phương thuốc chữa trị các bệnh tâm thần
Điều hết sức quan trọng là phải minh định thật rơ ràng thực trạng này. Chúng ta nên hiểu rằng thiền định trong Phật Giáo mang một ư nghĩa thật chính xác: một phép tu tập tâm linh thật trọn vẹn hướng vào mục đích giải thoát tâm thức con người khỏi mọi sự kiềm tỏa của các nguyên nhân gây ra khổ đau.
Thế nhưng tuyệt nhiên không phải v́ thế mà có thể xem thiền định như là một phương thứ thuốc trị bá bệnh, hay một giải pháp nhằm chữa lành mọi thứ đau buồn, hoặc một công thức chế biến nhằm tạo ra hạnh phúc! Thật vậy thiền định nào phải chỉ giản dị có thế… Cũng nên hiểu rằng không phải chỉ có Phật Giáo và Thiên Chúa Giáo mới nói đến việc thiền định mà Ấn Giáo, các phép luyện tập du-dà (yoga) và kể cả phong trào New Age (tức là phong trào “Thời Đại Mới” một phong trào tâm linh của người Âu Châu được h́nh thành vào hậu bán thế kỷ XX, chủ trương những lư tưởng vay mượn của Thông Thiên Học (Theosophy) là một phong trào tâm linh khác được h́nh thành trước đó vào cuối thế kỷ XIX) cũng đều có nói đến chuyện này.
Tóm lại là thiền định mang nhiều ư nghĩa khác nhau qua nhiều bối cảnh khác nhau.
Vậy làm thế nào để có thể t́m hiểu thiền định là ǵ? Dầu sao đi nữa và dù rằng Phật Giáo là truyền thống tín ngưỡng lâu đời của Á Châu, thế nhưng cũng chỉ có một thiểu số người tu tập Phật Giáo thực hiện nghiêm túc việc hành thiền. Thậy vậy chỉ thấy có một số ít người Phật Giáo có tŕnh độ cao là thực thi phép luyện tập này, họ là những người quyết tâm dành trọn đời ḿnh vào việc tu tập tâm linh hướng vào con đường Giác Ngộ (thật vậy không nhất thiết là tất cả những ai tự nhận ḿnh là người Phật Giáo đều có cùng một xu hướng giống nhau, một số không nhỏ chỉ thích tu tập dựa vào lễ lạc và các nghi thức tôn giáo nhiều hơn là hướng vào chủ đích giúp ḿnh đạt được Giác Ngộ).
Do đó, ngay cả đối với Phật Giáo Theravada tức là Phật Giáo của vùng Đông Nam Á, th́ thiền định cũng chỉ được thực thi bởi các vị tỳ kheo thuộc hệ phái Khất Sĩ, tức chỉ đại diện cho dưới 10% tổng số các vị tỳ kheo thuộc tông phái này. Số c̣n lại th́ sống trong các chùa chiền nơi đô thị, sự sinh hoạt của họ chỉ gồm có việc học hỏi, tụng niệm và thuyết giảng cho người thế tục.
Ở Nhật Bản, thiền học Zen cũng chỉ là thiểu số trong số mười hai học phái Phật Giáo của quốc gia này, hơn nữa thiền học Zen cũng không thu hút được nhiều người thế tục, và ngay đối với những người xuất gia th́ cũng không phải là ai cũng thực thi việc luyện tập thiền định.
Các học phái Kim Cương Thừa (ở Nhật) như Chân Ngôn Tông (Shingon) và Thiên Thai (Tendai) tự nhận là đặt việc luyện tập thiền định lên hàng đầu, thế nhưng cũng chỉ có một số ít chuyên cần. Các học phái Tịnh Độ và các nhánh thuộc học phái Nhật Liên (Nichiren) th́ lại xem thường (trong nguyên bản là dédaigner / disdain)phép luyện tập này.
Ngay cả đối với Phật Giáo Tây Tạng cũng thế, dù trong chốn chùa chiền dành riêng vào việc ẩn cư hay trong các tu viện chuyên giảng dạy thiền định, th́ cũng chỉ có những người du-dà (yogi / những người tu tập bằng phương pháp thiền định) và một thiểu số các nhà sư là chăm lo thiền định
Đối với những người tu tập tại gia và các nhà sư chuyên đảm trách nghi lễ cũng thế, cũng chỉ có một số thật ít ỏi chăm lo việc hành thiền. Dù rằng thiền định gồm có cố gắng đúng, chú tâm đúng và tập trung tâm thức đúng, là một trong số ba phép tu căn bản trên Con Đường Của Tám Điều Cao Quư (Bát Chánh Đạo) nhằm giúp người tu tập đạt được Giác Ngộ, thế nhưng hầu hết những người Phật Giáo lại không hề mang ra luyện tập. Điều đó cho thấy họ không hề nghĩ đến là phải hướng đời ḿnh vào mục đích tối thượng trong kiếp sống này, v́ thế Giác Ngộ quả là một thứ ǵ đó hết sức xa vời đối với họ.
Thuật ngữ Tây Phương dùng để chỉ thiền định có chính xác hay không?
Chữ “méditation” (người Tây Phương gọi thiền định là “meditation”) là do tiếng La Tinh meditatio mà ra. Từ này hoàn toàn thuộc vào ngôn ngữ Tây Phương và cũng đă được Thiên Chúa Giáo sử dụng từ hàng bao thế kỷ, vậy thuật ngữ này có thích nghi để gọi phép thiền định của Phật Giáo hay không? Nói một cách thật tổng quát th́ chữ “méditation” chỉ có nghĩa là “sự chú tâm vào một đối tượng của tư duy”, và trong trường hợp này th́ chữ méditation cũng chỉ để nói lên một quá tŕnh tư duy hay một sự suy nghĩ nào đó, và như thế sẽ chẳng có ǵ dính dáng với ư nghĩa của chữ thiền định trong Phật Giáo cả (người dịch có dịp hỏi hai vị Philippe Cornu và Dominique Trottignon là nếu chữ méditation không phản ảnh được ư nghĩa của chữ Thiền Định tức là Bhavanâ trong tiếng Phạn, th́ tại sao không t́m một chữ khác. Câu trả lời là mọi người đă quen hiểu như thế nên rất khó để thay bằng một chữ mới).
Trái lại nếu người ta sử dụng các chữ như “medeo” trong tiếng Hy Lạp mang ư nghĩa là sự “chăm sóc“ hay là chữ “mederi” trong tiếng La Tinh với ư nghĩa là sự“chữa trị” th́ cũng có thể tương đối thích nghi hơn để nói lên ư nghĩa của chữ Phạn “bhâvana”, v́ chữ này trong tiếng Phạn có nghĩa là chăm sóc cho tâm thức và nói lên một sự luyện tập hay trau giồi nào đó, tương tự như cày bừa một thửa ruộng để trồng trọt. Nếu định nghĩa chữ “méditation” theo ư nghĩa đó th́ cũng tạm phản ảnh phần nào ư nghĩa của phép tu tập thiền định trong Phật Giáo. Dầu sao đi nữa th́ chúng ta cũng không được phép hiểu thiền định như là một sự nghiền ngẫm (rumination) hay một h́nh thức nội quán (instrospection / sự suy nghiệm bằng cách nh́n vào bên trong tâm thức ḿnh) thuộc lănh vực tâm lư học hay những sự suy luận mang tính cách khái niệm (conceptual), và nhất là không được phép xem thiền định như là một kỹ thuật giúp mang lại một sự thư giăn nào cả.
Sau hết thiền định tuyệt đối không có ǵ liên hệ đến các hiện tượng nhập hồn (transe / trance) hoặc các thể dạng kích động tâm thần cực mạnh của những người đồng bóng (chamane / shaman). Và không bao giờ, xin hiểu cho là không bao giờ được phép xem việc luyện tập thiền định của Phật Giáo như thể dùng thuốc chữa trị tâm thần (psychotropes / psychoactive drugs).
Vậy th́ thiền định Phật Giáo là ǵ?
Chữ “bhâvanâ” có nghĩa là “trau giồi…” hay là “chăm sóc…”, đồng nghĩa với chữ “gompa” trong tiếng Tây Tạng, hơn nữa chữ gompa lại c̣n mang thêm một ư nghĩa nữa là “tập cho quen dần” (familiarité / familiarity) hay là “thói quen” (habitude / habit, to be in the habit of…), tóm lại chữ “bhavanâ” nói lên một sự luyện tập giúp mang lại một sự chủ động hay một sự chín chắn nào đó (murissement / maturing).
V́ thế thiền định trước hết là một “phép luyện tập tâm linh” (exercice spirituel / spiritual excercise) mang ư nghĩa của chữ “ignatien” (chữ này mượn ư trong một câu chuyện nói về thánh Ignace de Loyola, thế kỷ XV, trong Thiên Chúa Giáo. Câu chuyện khá dài ḍng, chỉ cần hiểu là tác giả Philippe Cornu nêu lên chữ này là có ư nói đến “sự vận hành của tâm thức bên trong mỗi con người”. Thiết nghĩ sở dĩ tác giả giải thích dông dài về vấn đề thuật ngữ như trên đây là nhằm vào mục đích nêu lên tính cách quy ước của ngôn từ. Mọi sự hiểu biết đều phải căn cứ vào quy ước, do đó phải định nghĩa thật chính xác các ngôn từ mới có thể truyền đạt được sự hiểu biết. Một cách vắn tắt là thiền định hay meditation không có nghĩa là một sự suy tư hay suy ngẫm nào cả mà là một sự luyện tập nhằm mang lại cho ḿnh một sự biến cải hay cải thiện. Dù sao th́ chữ “thiền định” cũng không gây ra nhiều khó khăn cho người Việt Nam chúng ta như chữ “meditation” đối với người Tây Phương).
Trên b́nh diện thật tổng quát th́ thiền định có nghĩa là một sự biến cải tâm thức bằng chính tâm thức, hay nói cách khác là một phương tiện giúp khám phá ra các cơ chế vận hành (mécanisme de fonctionnement / operating mechanism) của tâm thức với mục đích tháo gỡ mọi sự bấn loạn, hầu giúp tâm thức có thể hiển lộ ra với ḿnh(một cách tinh khiết hơn). Do đó thiền định là một phép luyện tập thật chủ yếu và hàm chứa một chiều sâu thật lớn. Dù rằng tâm thức lúc nào cũng hiện lên để điều khiển cuộc sống của chúng ta, thế nhưng chính nó lại là một thứ ǵ đó gần như hoàn toàn mù tịt đối với chúng ta! Chúng ta luôn bị tràn ngập bởi các ḍng luân lưu của tư duy và xúc cảm, hoặc những ư nghĩ thật trong sáng hay cũng có thể là những lo âu thật nặng nề: nhiều lúc chúng ta bị khích động quá độ, nhiều lúc lại thất vọng buông tay, có lúc th́ phấn khởi nhưng lắm khi cũng cảm thấy chán nản.
Thật hết sức rơ ràng là hầu hết trong số chúng ta không mấy ai kiểm soát được những ǵ hiện lên trong tâm thức, chẳng qua là v́ đa số chúng ta gần như không hiểu ǵ cả về tâm thức của ḿnh. Nói chung th́ đấy là cách vận hành của sự sống, sự vận hành đó cứ để mặc t́nh cho tâm thức tha hồ đưa đẩy ḿnh, mang ḿnh hết nơi này đến nơi khác (hết quá khứ đến tương lai, hết hận thù đến yêu thương, hết mưu mô đến hy vọng, hết đau buồn đến hân hoan, và v.v…), tùy theo tâm trạng và các phóng tưởng do tâm thức tạo ra cho ḿnh.
Vậy nếu muốn thiền định th́ việc luyện tập phải khởi đầu như thế nào? Thật hết sức hiển nhiên, trước hết phải làm lắng xuống mọi sự xao động tức những biểu hiện của tâm thức trong cuộc sống thường nhật. Do đó giai đoạn đầu tiên trong việc hành thiền sẽ phải là samatha (chữ samatha là tiếng Phạn, kinh sách tiếng Việt gọi là “chỉ”, với ư nghĩa là một sự đ́nh chỉ hay dừng lại),tiếng Tây Tạng là shiné, có nghĩa là thể dạng tĩnh lặng, b́nh lặng hay thăng bằng của tâm thức (quiétude / tranquility, quietness, peace), và đấy là thể dạng mang lại từ tư thế ngồi gọi là Vairocana (Lô-xá-na Phật c̣n gọi là Đại Nhật Phật) hoặc là một trong các biến dạng từ tư thế này.
Sau khi ngồi xong th́ chọn cho ḿnh một đối tượng thiền định, và sau đó th́ chú tâm thật mạnh vào đối tượng này cho đến khi nào tâm thức hoàn toàn tập trung vào đối tượng ấy không một chút xao động nào. Giữ toàn thân bất động trong tư thế ngồi im, hai chân bắt tréo vào nhau, lưng thật thẳng, ngôn từ được thu hẹp và chỉ c̣n tượng trưng bởi không khí hít vào và thở ra của sự hô hấp (một h́nh thức phát lộ tư duy bằng những ngôn từ thật im lặng tức là hơi thở: hít vào và thở ra, bụng và ngực chuyển động, nhưng không phát ra một âm thanh nào dưới h́nh thức ngôn từ), sau hết chỉ cần chú tâm vào một điểm.
Những ǵ trên đây có vẻ rất đơn giản, thế nhưng trên thực tế phải luyện tập lâu dài, tuy nhiên c̣n tùy vào các kỹ thuật được sử dụng. Có thể chọn một đối tượng thiền định nào cũng được: thí dụ như một chữ cái, một cánh hoa, một ngọn nến, một bức ảnh của Đức Phật hay chỉ là một ḥn đá cuội, hoặc đơn giản chỉ cần theo dơi hơi thở.
Như đă được tŕnh bày trên đây, điều hệ trọng là phải đơn giản hóa tâm thức, thu nó trở về và tập trung nó, tức có nghĩa là làm cho nó lắng xuống và tập cho nó giữ một kỷ luật nào đó (không được phép tung hoành và náo loạn, gây ra mọi thứ xúc cảm cho ḿnh như trước đây), tuy nhiên không được g̣ ép nó bằng một sự cố gắng nào cả, bởi v́ đấy chỉ là cách tạo ra các tác động đi ngược lại với chủ đích mà ḿnh mong muốn.
Nhiều người nghĩ rằng thiền định cũng chỉ đơn giản là phép luyện tập trên đây, tức là cách kết hợp giữa sự chú tâm, sự tập trung tâm thức và thể dạng b́nh lặng tâm thần nhằm mang lại một sự thư giăn nào đó. Cách hiểu này hoàn toàn sai lầm! Đấy chỉ là giai đoạn khởi đầu mang tính cách bắt buộc mà thôi. Dầu sao thể dạngsamatha (sự tĩnh lặng tâm thần) không nhất thiết là một đặc thù của Phật Giáo: phép luyện tập này cũng được thực thi trong Ấn Giáo và kể cả trong bất cứ một tín ngưỡng nghiêm chỉnh nào. Chủ đích của phép luyện tập này là nhằm đưa đến thể dạngsamâdhi (kinh sách tiếng Việt gọi là “định” với ư nghĩa là sự yên lặng, sự định tâm) tức là một thể dạng “lắng sâu vào thiền định” (chữ này trong nguyên bản là recueillement méditatif / deep meditation / thể dạng nhập định hay là sự trở về với nội tâm ḿnh), trong thể dạng đó tâm thức sẽ giữ được sự hợp nhất (unifié / unified, consolidated / c̣n gọi là “nhất tâm”, một thể dạng tự nhiên của tâm thức khi nó không bị xao động bởi các thứ xúc cảm và tư duy đủ loại) tức là sự “tập trung vào một điểm” (unipointé / unipoint / hướng vào một điểm) giúp nó hướng thẳng vào đối tượng một cách thật tự nhiên, b́nh lặng và thư thái, không cần đến một sự cố gắng nào cả.
Sau khi thực hiện được giai đoạn trên đây th́ sẽ có hai con đường mở ra cho chúng ta: con đường thứ nhất mà Ấn Giáo cũng có nói đến, là con đường giúp ḥa nhập vào một sự tĩnh lặng sâu xa hơn nữa qua bốn cấp bậc “ḥa nhập” (dhyâna) (trong nguyên bản chữ này là “absorption”, kinh sách gốc Hán gọi là “thiền-na” một từ dịch âm từ chữ dhyanâ, và bốn cấp bậc th́ gọi là Tứ Thiền).
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
