MỘT CÂU CHUYỆN Ư NGHĨA
Ông Winston Churchill –
Cựu Thủ tướng Anh từng nói rằng “chúng ta sinh sống bằng những ǵ chúng ta kiếm được, nhưng chúng ta tạo lập đời ḿnh bằng chính những ǵ mà chúng ta cho đi”.
Thế giới này là một nơi tuyệt vời. Bạn cho đi thứ ǵ th́ sẽ nhận được những điều tốt đẹp đáp lại!
Câu chuyện ư nghĩa dưới đây sẽ giúp mỗi chúng ta nh́n thấy được “nhân” và “quả” của cuộc đời ḿnh, nó cũng sẽ là bài học để mỗi khi bạn đứng trước một hoàn cảnh cần phải gieo hạt tốt, bạn sẽ không ngần ngại hành động.
THOÁT CHẾT V̀ HÀNH ĐỘNG THEO NHÂN – QUẢ
Câu chuyện kể về vị danh tướng Dwight Eisenhower. Ông là một vị tướng 5 sao trong Lục quân Hoa Kỳ và là Tổng thống Hoa Kỳ thứ 34 từ năm 1953 đến 1961. Trong thời Thế chiến thứ 2, ông phục vụ với tư cách là tư lệnh tối cao các lực lượng đồng minh tại Châu Âu, có trách nhiệm lập kế hoạch và giám sát cuộc tiến công xâm chiếm thành công vào nước Pháp và Đức năm 1944 – 45 từ mặt trận phía Tây.
Vào thời đó, một hôm ông Eisenhower cùng với đoàn tùy tùng vội vă lái xe về tổng hành dinh quân đội ở Pháp để tham dự một cuộc họp khẩn cấp.
Lúc đó trời đang mùa đông lạnh buốt lại thêm mưa tuyết rơi phủ đầy khắp nơi. Xe đang chạy th́ ông bất ngờ để ư nh́n thấy có hai vợ chồng già người Pháp ngồi ở bên lề đường đang run rẩy v́ cái lạnh giá buốt.
Ông lập tức ra lệnh cho đoàn tùy tùng ngừng lại và muốn phái một thông dịch viên tiếng Pháp tới hỏi thăm cặp vợ chồng này.
Một viên tham mưu nhắc nhở ông là nên để cho nhân viên công vụ tại địa phương lo chuyện này, phái đoàn phải đi nhanh lên v́ sợ trễ cuộc họp. Ông nói nếu đợi cảnh sát địa phương tới th́ sợ là quá muộn và hai người này sẽ chết cóng.
Sau khi hỏi thăm, ông Eisenhower biết được là họ đang muốn tới Paris để gặp con trai nhưng xe của họ bị chết máy giữa đường.
Ông bảo hai vợ chồng già mau lên xe của ông. Ông liền ra lệnh thay đổi lộ tŕnh, đưa cặp vợ chồng tới Paris trước, rồi ông và đoàn tùy tùng mới lái xe tới tổng hành dinh để dự cuộc họp.
Không ngờ chính sự chuyển hướng bất ngờ ngoài kế hoạch này đă cứu mạng ông! Quân Quốc Xă có tin t́nh báo nên biết chính xác hành tŕnh của ông và đă bố trí sẵn các tay súng bắn tỉa nấp ŕnh tại các ngă tư. Nếu ông tới th́ sẽ bị hạ sát ngay chỗ đó. Nhưng hóa ra chỉ nhờ vào ḷng tốt gieo đúng lúc đă giúp ông đổi lộ tŕnh và tránh thoát cuộc mưu sát.
THOÁT CHẾT
Câu chuyện thâm thúy trên đang nói với chúng ta một triết lư mà không phải ai cũng thấu hiểu, tin tưởng.
Sự cho đi hay “gieo hạt” là một quy luật vũ trụ, sự cho đi có ư nghĩa, giá trị chính là ở thời điểm và cách cho. Bạn gieo hạt đúng lúc, có thể thay đổi cả số mệnh và cuộc đời của bạn.
V́ vậy, nếu bạn đang khó khăn, bế tắc,… hăy nh́n lại hành tŕnh mà bạn đă đi qua, sự cho đi đă đúng và đủ hay chưa. Đừng đ̣i hỏi quá nhiều cho bản thân khi chúng ta chưa biết cho đi nhiều hơn.
"Hỏi các Tỳ kheo, khi mà Ngă hay bất cứ cái ǵ thuộc về Ngă không thực có, th́ quan điểm tư duy này: "Vũ trụ là Ngă, ta sẽ là Ngă sau khi chết, sẽ trường cửu, tồn tại, vĩnh viễn, bất biến, và ta sẽ hiện hữu như thế cho đến vô tận thời gian", quan điểm ấy có phải là hoàn toàn điên rồ chăng?"[17]
.
Ở đây Phật nói rơ rằng một Àtman, hay linh hồn, hay Ngă, th́ không thể t́m thấy đâu trong thực tại, và thật điên rồ để tin tưởng rằng có một chuyện như thế.
Những người t́m kiếm một cái Ngă trong giáo lư Phật trích ra một ít ví dụ mà trước hết họ dịch sai, rồi giải thích một cách lầm lẫn. Một trong những ví dụ ấy là câu danh tiếng attà hi attano nàtho trong kinh Pháp cú (XII, 4 hay câu thơ 160), đă được dịch là "Ta là chúa tể của ta", và được giải thích rằng nó có nghĩa cái Ngă lớn là chúa tể của cái ngă nhỏ.
.
Trước hết, lối dịch ấy không đúng. Attà đây không có nghĩa là ngă trong nghĩa linh hồn. Trong tiếng Pàli, danh từ attà thường được dùng như một đại danh từ, trừ số ít trường hợp được dùng theo nghĩa đặc biệt triết học để chỉ thuyết linh hồn như đă thấy ở trên.
Theo cách dùng thông thường, như trong chương XII của Pháp cú, từ đấy câu trên được trích, và trong nhiều nơi khác, attà được dùng như một đại danh từ hay đại danh từ bất định có nghĩa "chính tôi", "chính anh", "chính nó", "chính ta", "chính người ta" v.v..[18]
Kế đến, chữ nàtho không có nghĩa là "chúa tể", mà là "nơi nương tựa", "trú ẩn, giúp đỡ, che chở" [19]. Bởi thế Attà hi attano thật sự có nghĩa "Ta là chỗ nương của chính ta". Nó không dính dáng ǵ đến một cái ngă hay linh hồn siêu h́nh nào cả. Nó chỉ có nghĩa bạn phải nương cậy vào chính bạn chứ đừng ỷ lại vào kẻ khác.
.
Một ví dụ khác về sự cố đưa ư tưởng về ngă vào giáo lư Phật là câu danh tiếng Attad́pà viharatha, attasarana anannasaranà được tách khỏi mạch văn kinh Đại Bát Niết Bàn[20]. Câu này dịch sát ư có nghĩa: "Hăy là ḥn đảo cho chính ngươi, là nơi trú ẩn cho chính ngươi, và đừng xem ai khác là nơi nương cậy"[21]. Những người muốn t́m ngă trong Phật giáo đă giải thích từ ngữ attad́pà và attasaranà là "lấy ngă làm ngọn đèn", "lấy ngă làm nơi nương tựa"[22].
.
Ta không hiểu trọn ư nghĩa lời Phật khuyên A-nan (Ànanda) nếu không xét đến bối cảnh và mạch văn trong đó những lời này được thốt ra.
.
Lúc ấy đức Phật đang nghỉ tại một khu làng gọi là Behuva, ba tháng trước khi Ngài mất, Bát Niết-bàn (parinirvàna). Bấy giờ Ngài đă 80 tuổi, đang lâm bệnh nặng. Nhưng Ngài nghĩ không nên chết mà không từ giă những môn đệ vốn gần gũi yêu mến Ngài. Bởi thế, một cách can đảm, cả quyết, Ngài chịu đựng tất cả đau đớn, thắng lướt cơn bệnh, và b́nh phục. Nhưng sức khỏe Ngài c̣n kém. Sau khi b́nh phục, một ngày kia Ngài ngồi trong bóng mát ở bên ngoài chỗ Ngài lưu trú. A-nan, vị thị giả tận tụy nhất của Phật, tiến đến đức Đạo sư quư mến của ḿnh, ngồi bên cạnh đức Thế Tôn và bạch:
.
"Bạch đức Thế Tôn, con đă săn sóc sức khỏe đức Thế Tôn, con đă hầu hạ Ngài trong khi Ngài lâm bệnh. Nhưng khi thấy bệnh t́nh của Ngài, bầu trời đối với con trở nên mờ mịt, và các giác quan của con không c̣n sáng suốt nữa. Tuy nhiên con c̣n một điều an ủi nhỏ này: con nghĩ đức Thế Tôn sẽ không nhập Niết-bàn mà không để lại những lời di giáo đề cập đến đoàn thể Tăng già."
.
Khi ấy đức Phật đầy từ bi và nhân ái, đă khoan ḥa nói với người thị giả tận tụy thân yêu:
"A Nan, đoàn thể Tăng già c̣n chờ đợi ǵ nơi ta nữa? Ta đă nói pháp (chân lư) không phân biệt cao thấp. Về phương diện chân lư, Như Lai không có ǵ như nắm tay khép chặt của một ông thầy (àcariyamutthi). Này A-nan, nếu người nào có ư nghĩ muốn lănh đạo Tăng già, Tăng già phải tùy thuộc vào họ, th́ dĩ nhiên họ sẽ đặt ra những chỉ dẫn. Nhưng Như Lai không có ư nghĩ ấy. Vậy th́ sao Như Lai phải lưu lại những lời chỉ dẫn liên hệ đến tổ chức Tăng già? Nay ta đă già, A-nan, đă 80 tuổi. Như một chiếc xe cũ cần phải sửa chữa mới chạy được, cũng thế, thân xác của Như Lai bây giờ cũng chỉ tiếp tục điều hành nhờ sửa chữa. Bởi thế, này A-nan, hăy tự làm ḥn đảo cho chính ngươi, hăy lấy chính ngươi làm nơi nương tựa, không nương tựa vào ai khác; hăy lấy Pháp làm ḥn đảo, lấy Pháp làm nơi nương tựa, không ai khác có thể làm nơi nương tựa cho ngươi [23].
.
Những ǵ đức Phật muốn truyền dạy A-nan thật quá rơ ràng. A-nan đang buồn sầu đau đớn. Ông nghĩ rằng ḿnh sẽ hoàn toàn cô độc, không người giúp đỡ, không nơi nương tựa, không người hướng dẫn, sau khi đức Đạo sư vĩ đại qua đời. Bởi thế đức Phật ban cho ông những lời an ủi, khuyên ông can đảm, tin tưởng, dạy rằng nên nương vào chính đạo và nương vào "Pháp" Ngài đă truyền, chứ đừng nương vào ai khác, vào cái ǵ khác. Ở đây vấn đề về một Àtman siêu h́nh, hay ngă, là hoàn toàn không nhằm chỗ.
.
Sau đó, đức Phật giảng giải cho A-nan làm thế nào để có thể là ḥn đảo hay chỗ trú ẩn cho chính ḿnh: ấy là nhờ sự đào luyện tâm chú ư quán sát thân, cảm thọ, tâm và các pháp (4 pháp quán, xem chương kế tiếp về Quán tưởng)[24]. Ở đây cũng thế, không có một chữ nào liên hệ đến ngă hay linh hồn.
.
Một tài liệu khác cũng rất thường được trích dẫn bởi những người muốn t́m Ngă trong giáo lư Phật. Một hôm đức Phật ngồi dưới bóng cây trong một khu rừng trên đường đi từ Benarès (Ba la nại) đến Uruvelà. Vào ngày ấy có 30 hoàng tử trẻ tuổi đang đi cắm trại cùng với những người vợ trẻ của họ trong cùng khu rừng ấy. Một ông hoàng chưa vợ mang theo một gái giang hồ. Trong khi những người khác đang vui đùa, th́ cô ta trộm một vài đồ vật quư giá và trốn mất. Trong khi đi t́m cô ấy trong cánh rừng, trông thấy Phật đang ngồi dưới gốc cây họ hỏi Ngài có thấy một người đàn bà đi qua không. Ngài hỏi có chuyện ǵ, và sau khi nghe giải thích đức Phật hỏi họ:
"Các ngươi nghĩ sao, hỏi những người trẻ tuổi? Điều ǵ tốt hơn cho các ngươi: đi t́m một người đàn bà, hay đi t́m chính ḿnh?" [25]
.
Đây cũng lại là một câu hỏi rất giản dị và tự nhiên, không có lư do ǵ để đưa vào đấy những ư tưởng xa xôi về Ngă hay Linh hồn. Họ trả lời tốt hơn nên t́m kiếm chính ḿnh. Phật liền bảo họ ngồi xuống và giảng pháp cho họ nghe. Theo bài pháp mà Phật đă giảng cho họ c̣n ghi lại trong kinh điển nguyên thủy, không có một chữ nào nói về ngă.
.
Người ta đă viết nhiều về đề tài "sự im lặng của Phật", khi một du sĩ tên Vacchagotta hỏi Ngài có ngă hay không. Câu chuyện như sau:
Vacchagotta đi đến đức Phật và thưa hỏi:
- Thưa Ngài Cồ-đàm, có ngă hay không?
Đức Phật lặng im.
- Thế th́ thưa Ngài, không có ngă sao?
Đức Phật lại im lặng.
Vacchagotta đứng dậy bỏ đi.
Sau khi du sĩ (parivràjaka) rời khỏi, A-nan hỏi Phật v́ sao Ngài đă không trả lời câu hỏi của Vacchagotta. Phật giải thích thái độ của Ngài như sau:
- Này A-nan, khi du sĩ ấy hỏi: "Có ngă hay không?" , nếu trả lời: "Có" là ta đă đứng về phe các sa môn, Bà la môn chủ trương thuyết trường tồn (sassatavàda). Và này A-nan, khi du sĩ ấy hỏi: "Không có ngă hay sao?" nếu trả lời "Không" là ta đă đứng về phe các sa môn Bà la môn chủ trương thuyết đoạn diệt (uccheda vàda)[26].
.
Lại nữa, này A-nan, khi du sĩ ấy hỏi: "Có ngă không?", mà ta trả lời: "Có" th́ như thế có phù hợp với sự thấy biết của ta rằng vạn pháp là vô ngă hay không?"[27]
- Bạch Thế Tôn, hẳn là không.
- Lại nữa, này A-nan, khi du sĩ ấy hỏi: "Không có ngă hay sao?" mà ta trả lời: "Không", th́ sẽ làm cho Vacchagotta đă hoang mang lại càng hoang mang thêm nữa [28]. V́ y sẽ nghĩ: "Trước kia quả thật ta có ngă, nhưng bây giờ ta không có nữa."[29]
.
Bây giờ hẳn là ta phải hiểu rơ v́ sao Phật im lặng. Nhưng ta sẽ c̣n hiểu rơ hơn nếu xét toàn thể bối cảnh và cách Phật xử trí về những câu hỏi và người hỏi - điều mà những người bàn đến vấn đề ấy hoàn toàn bỏ qua.
.
Phật không phải như một máy tính tuôn ra đáp số cho bất kỳ câu hỏi nào, do bất cứ ai đặt ra, không cần suy xét. Ngài là một bậc Đạo sư thực tiễn, đầy từ bi và trí tuệ. Ngài không trả lời câu hỏi để phô bày kiến thức và thông minh của ḿnh, mà để giúp người hỏi trên đường đạt đến thực chứng. Khi nói với người nào Ngài luôn luôn quan tâm đến tŕnh độ phát triển của họ, khuynh hướng của họ, cấu tạo tâm thức của họ, tính t́nh họ và khả năng họ để lĩnh hội vấn đề [30].
.
Theo Phật, có bốn cách đáp câu hỏi:
1. Có khi nên trả lời thẳng câu hỏi.
2. Có câu hỏi cần trả lời bằng cách phân tích.
3. Có khi nên trả lời bằng cách hỏi ngược lại.
4. Và cuối cùng, có những câu hỏi nên dẹp, không đáp[31].
.
Có thể có nhiều cách dẹp một vấn đề. Một cách là bảo vấn đề ấy không có giải đáp, đó là cách Phật đă có lần xử dụng với du sĩ Vacchagotta ấy, khi ông đặt những câu hỏi nổi tiếng về vũ trụ trường tồn hay không v.v..[32]. Cũng với cách ấy, Ngài đă trả lời cho Màlunkyaputta và những người khác.
Nhưng Ngài không thể làm vậy về vấn đề có ngă hay không, v́ Ngài đă luôn luôn thảo luận và giảng giải nó. Ngài không thể nói: "Có ngă" v́ nó trái ngược với kiến giải của Ngài rằng tất cả các pháp vô ngă. Và Ngài cũng không muốn nói không có linh hồn, v́ như thế là vô cớ làm cho anh chàng tội nghiệp Vacchagotta đă hoang mang càng hoang mang thêm, như chính anh ta đă công nhận[33]. Anh ta chưa đủ căn cơ để hiểu về vô ngă. V́ vậy trong trường hợp này, dẹp câu hỏi sang một bên bằng cách im lặng, là thái độ khôn ngoan nhất.
Ta cũng đừng quên rằng Phật đă biết rơ Vacchagotta từ lâu. Đây không phải dịp đầu tiên mà người du sĩ thắc mắc ấy đến thăm Phật. Đấng Đạo sư đầy trí tuệ và từ bi đă lưu tâm chú ư nhiều đến con người t́m kiếm hoang mang này. Có nhiều đoạn nói đến du sĩ Vacchagotta trong các bản kinh Pàli, ông đă từng t́m đến Phật và các môn đệ Ngài khá nhiều lần, lặp đi lặp lại nhiều lần cùng những câu hỏi ấy, rơ ràng ông rất băn khoăn, hầu như bị vấn đề kia ám ảnh[34]. Sự im lặng của Phật có lẽ đă có hiệu quả đối với Vacchagotta hơn bất cứ một sự trả lời hay thảo luận hùng hồn nào[35].
.
Một vài người xem ngă có nghĩa là cái ǵ thường được gọi là "tâm" hay "thức". Nhưng Phật dạy rằng chẳng thà người ta nên xem thân xác vật lư của ḿnh là "ngă" c̣n hơn xem tâm, ư hay thức (citta, mano,vinnàna) là ngă v́ tâm, ư hay thức th́ biến đổi không ngừng ngày cũng như đêm, thay đổi c̣n mau chóng hơn cả thể xác (kàya)[36].
.
Chính cảm giác mơ hồ "có tôi" đă phát sinh ư tưởng về ngă, vốn không có cái ǵ tương đương trong thực tại: và thấy được chân lư ấy tức là thực chứng Niết-bàn, một điều không phải dễ dàng cho lắm. Trong kinh Tương ưng bộ Samyuttanikàya[37], có một cuộc đàm thoại khá làm sáng tỏ vấn đề về điểm này giữa thầy Tỳ kheo tên Khemaka và một nhóm Tỳ kheo. Những vị này hỏi Khemaka có thấy trong Ngũ uẩn một cái "ngă" nào hay bất cứ ǵ thuộc về "ngă" không. Khemaka trả lời "không". Đoạn những Tỳ kheo bảo nếu thế th́ ông ta phải là một vị La hán đă thoát khỏi mọi ô nhiễm. Nhưng Khemaka thú thật rằng mặc dù ông không t́m thấy trong Ngũ uẩn một cái ngă nào hay bất cứ ǵ thuộc về ngă, "tôi vẫn không phải là một La hán (Arahant) đă thoát khỏi mọi ô nhiễm bất tịnh. Này chư hiền, đối với Ngũ thủ uẩn, tôi có cảm giác rằng "có tôi", nhưng không thấy rơ "cái này là cái tôi". Rồi Khemaka giải thích rằng cái ông ta gọi là "tôi" không phải sắc, không phải thọ, không phải tưởng, không phải hành, cũng không phải thức, cũng không phải bất cứ ǵ ngoài chúng. Nhưng ông vẫn có một cảm giác "có tôi" đối với 5 thủ uẩn, mặc dù ông không thể thấy rơ "Đây là cái tôi."[38]
.
Khemaka nói cũng giống như mùi thơm của một bông hoa: nó không phải là mùi thơm của các cánh hoa, không phải của màu hoa, không phải của đài hoa, nhưng là mùi thơm của hoa. Ông c̣n giải thích thêm rằng ngay cả một người đă đạt đến những giai đoạn đầu tiên của sự thực chứng vẫn c̣n có cảm giác "có tôi" ấy. Nhưng về sau, khi tiến xa hơn, cảm giác ấy hoàn toàn biến mất, hệt như mùi hóa học của một chiếc áo mới giặt sẽ bay mất một thời gian sau khi ra khỏi chiếc hộp đựng nó.
.
Cuộc thảo luận này ích lợi và làm sáng tỏ vấn đề đối với họ đến nỗi sau đó, như bản kinh ghi lại, tất cả mọi người, kể cả Khemaka, đều chứng quả A-la-hán, giải thoát mọi ô nhiễm, và thế là cuối cùng họ đă đánh tan được cảm giác "có tôi ".
.
Theo giáo lư Phật, chấp rằng "tôi không có ngă" (tức là thuyết đoạn diệt) cũng sai lầm như chấp rằng "tôi có ngă" (thuyết trường tồn), bởi v́ cả hai quan niệm đều trói buộc, đều phát sinh từ ư tưởng sai lầm "có tôi". Thái độ đúng đối với vấn đề vô ngă là không nắm giữ một quan điểm hay "kiến" nào, mà cố nh́n sự vật một cách khách quan, nh́n chúng như sự thật, không có những dự phóng của tâm thức. Phải thấy rằng cái mà ta gọi là "tôi" hay "ngă" chỉ là một kết hợp của các uẩn vật lư và tâm linh, hoạt động tương quan mật thiết lẫn nhau trong một ḍng biến chuyển từng sát na, chịu chi phối của luật nhân quả, và trong toàn thể hiện hữu, không có ǵ là trường cửu, vĩnh viễn bất biến.
.
Ở đây một câu hỏi tự nhiên đặt ra:
"Nếu không có ngă, th́ ai chịu những hậu quả của nghiệp (hành động)?"
Không ai có thể giải đáp câu hỏi này hơn Phật. Khi một Tỳ kheo hỏi Ngài câu đó, Phật dạy:
"Hỏi các Tỳ kheo, Ta đă dạy các ông thấy rơ tính duyên khởi trong mọi sự vật."[39]
.
Giáo lư Phật về Vô ngă không nên được xem như tiêu cực hay hủy diệt. Cũng như Niết-bàn, đấy là Chân lư, Thực tại, và Thực tại th́ không bao giờ là tiêu cực. Chính niềm tin sai lầm vào một cái ngă tưởng tượng không có thực mới là tiêu cực. Giáo lư Vô ngă xua tan bóng tối của tà tín và phát sinh ánh sáng trí tuệ. Nó không tiêu cực, như Vô Trước (Asanga) đă nói rất đúng:
Phật gia giảng ‘cần buông bỏ’,
nhưng rốt cuộc là buông bỏ điều ǵ ?
1. Buông bỏ việc tranh luận đúng sai
Có rất nhiều người không thể tự nhận ra được sai lầm của bản thân, một mực khăng khăng là ḿnh đúng. Nếu cứ tiếp tục như vậy, họ đâu có biết rằng nó sẽ mang lại áp lực và đau khổ cho chính bản thân họ lẫn người khác.
Trong khi bạn đang bực bội v́ tranh luận với người khác, cố chấp bảo vệ quan điểm của bản thân ḿnh, th́ hăy nên dừng lại, tự hỏi bản thân làm như vậy có đúng hay không? Nó có lợi cho ḿnh và người khác không? Cái tôi của ḿnh tại sao lại lớn như vậy? Nếu suy nghĩ một cách cẩn thận, bạn sẽ biết rằng tranh luận đúng sai đáng hay không?.
Ảnh minh họa. Dẫn theo pinterest.com
2. Buông bỏ tâm thái muốn khống chế người khác
Sự tôn trọng với bất kỳ ai, không kể là người bạn yêu mến hay đối tác trong công việc, hoặc có thể chỉ là một người xa lạ trên đường phố sẽ khiến bạn cảm thấy tốt hơn bao giờ hết. Hăy nên tôn trọng tự do cá nhân và cố gắng không nên áp đặt lên người khác sũy nghĩ của ḿnh.
3. Buông bỏ sự trách móc
Khiển trách người khác sẽ không mang lại cho chúng ta bất cứ điều ǵ tốt đẹp, kể cả khi tâm trạng chúng ta không tốt th́ cũng không nên trách móc người khác, nếu bạn có thể làm được như vậy, tâm bạn sẽ được nhẹ nhàng thoải mái..
Ảnh minh họa. Dẫn theo pinterest.com
4. Buông bỏ cảm xúc dằn vặt bản thân ḿnh
Nhiều người đau khổ do những suy nghĩ tiêu cực của chính bản thân họ, việc tự dằn vặt bản thân xuất hiện khi tâm trạng họ không tốt đồng thời lại phải chịu đựng nó.
Bạn không cần phải suy nghĩ về bất cứ những tư tưởng tiêu cực khiến ḿnh phải dằn vặt, điều đó sẽ tốt hơn cho bản thân bạn.
5. Buông bỏ tự ti về hiểu biết hữu hạn của bản thân
Bạn có thể làm những ǵ và không thể làm những ǵ? Những ǵ bạn có thể làm được và không thể làm được? Kỳ thực, nếu bạn có thể buông bỏ sự tự ti về các vấn đề của bản thân, không cuộc hạn chính ḿnh th́ bạn có thể làm được mọi thứ.
Hăy dang rộng đôi tay của bạn, thỏa sức vút bay lên thật cao!
Ảnh minh họa. Dẫn theo pinterest.com
6. Buông bỏ tâm phàn nàn
Chúng ta nên dừng lại việc phàn nàn về những ǵ xung quanh chúng ta ví như con người, hoàn cảnh, các loại sự việc. Bạn biết không, không ai có thể làm cho bạn không vui, không một môi trường nào có thể làm cho bạn chán nản. Bởi lẽ không phải hoàn cảnh khiến bạn bị chán nản mà chính là tự bản thân bạn cảm thấy như vậy. Khi bạn có thể suy nghĩ tích cực hơn, hoàn cảnh sẽ thay đổi, và tự tâm chúng ta có thể thấy vui vẻ!
7. Buông bỏ cái tâm thái phê b́nh người khác và sự việc khác
Mỗi cá nhân chúng ta là khác nhau, tuy nhiên sẽ vẫn có điểm tương đồng, mọi người đều muốn được vui vẻ, được yêu thương và cảm thông. V́ vậy, nếu có thể thay sự phê b́nh người khác bằng việc xoay trở lại xét chính ḿnh, bạn sẽ thấy bạn trở nên tốt hơn bao giờ hết.
Ảnh minh họa. Dẫn theo pinterest.com
8. Buông bỏ tâm cầu danh
Nếu bạn luôn xu nịnh và cố lấy ḷng người khác th́ chúng ta nên dừng lại, chỉ khi bạn cởi bỏ lớp vỏ ngụy trang và chiếc mặt nạ của ḿnh xuống, th́ khi đó mới là chính bạn, bạn mới có thể chấp nhận sự thực và người khác sẽ bị bạn thu hút. Vẻ đẹp thật sự chính là con người của bạn chứ không phải là lớp vỏ của ai khác!.
9. Buông bỏ tính lười nhác
Khi bạn thay đổi từ một người có độ ỳ cao trở thành chăm chỉ hơn, bạn có thể cải thiện cuộc sống chính bạn và những người xung quanh, hăy làm những ǵ bạn muốn làm, đừng lười nhác.
Ảnh minh họa. Dẫn theo pinterest.com
10. Buông bỏ tâm thái tùy ư nhận định người khác
Bạn không hiểu một ai hay một việc ǵ đó th́ tốt nhất không nên tùy tiện định nghĩa và đánh giá, tuy rằng nhiều lúc trông họ rất lạ thường, nhưng bạn hăy mở rộng tâm ḿnh ra hơn một chút.
Hăy luôn nhớ rằng, khi tâm bạn mở rộng bạn mới có thể làm được nhiều việc hơn, biết cảm thông và khoan dung cho người khác.
11. Buông bỏ sự sợ hăi
Sợ hăi chỉ là một cảm giác huyễn hoặc, nó không thực sự tồn tại, nó chính là do bạn tạo ra, và cũng chỉ tồn tại trong đầu óc bạn. Chỉ có một loại sợ hăi thực sự, đó là sợ hăi chính ḿnh.
Khi bạn có thể khắc chế sự sợ hăi từ bên trong, th́ mọi thứ bên ngoài tự nhiên sẽ trở nên tốt hơn.
Ảnh minh họa. Dẫn theo pinterest.com
12. Buông bỏ tâm bao biện
Có nhiều lúc, chúng ta luôn hạn cuộc bản thân của ḿnh bằng việc sử dụng cách này hay cách khác bao biện, mà không nghĩ tới việc cải thiện hoàn cảnh của bản thân ḿnh để nỗ lực vươn lên.
Bao biện sẽ tạo thành chướng ngại cho chúng ta, chúng ta sẽ bị nó lừa dối, bạn cần biết rằng 99% sự bao biện đều là giả dối.
13. Buông bỏ quá khứ
Buông bỏ quá khứ là rất khó, kỳ thực, nhiều khi quá khứ quá mỹ hảo khiến nhiều lúc sợ hăi về tương lai. Nhưng bạn cần nghiêm túc sống với thực tế, bởi lẽ hiện tại mới là những thứ mà bạn đang có.
Nhiều người trong chúng ta ao ước được như quá khứ, nhưng chúng ta hăy để đó như chỉ là những kỷ niệm tốt đẹp, hăy nh́n lại hiện thực và hưởng thụ chính nó.
Cuộc sống của con người là cả một quá tŕnh, rồi sẽ đến hồi kết. Chúng ta nên tự chuẩn bị tốt cho ḿnh và sống như chúng ta đang sống.
Ảnh minh họa. Dẫn theo pinterest.com
14. Buông bỏ tâm cố chấp
Sự cố chấp đối với đại đa số chúng ta mà nói xác thực là rất khó hiểu, nhưng không phải là không thể thực hiện được. Nếu bạn có thể dành thời gian nỗ lực rèn luyện bỏ sự cố chấp đó đi th́ bạn sẽ phát hiện không ǵ là không thể.
Khi đó, bạn có thể đủ năng lực để lư giải được mọi việc, thậm chí kể cả những việc mà bạn chưa từng làm.
15. Buông bỏ việc nh́n vào người khác, sống cuộc sống của chính ḿnh.
Trong số chúng ta luôn có nhiều người căn cứ vào quan điểm của người khác mà sống. Họ coi nhẹ khả năng của bản thân họ. Họ lăng quên việc tự định hướng cho cuộc sống của bản thân, quên mất rốt cuộc là ḿnh thích những ǵ, muốn nghĩ ǵ, muốn làm ǵ.
Cuối cùng, họ đánh quên bản thân họ. Bạn có cuộc sống của riêng bạn, đây là quyền đầu tiên và thuộc về bạn. Bạn nên có phong cách sống riêng của ḿnh và không nên bị ư kiến của người khác chi phối.
Bạn thấy đó, khi chúng ta có thể coi nhẹ hoặc buông bỏ được phần nào những tâm thái không tốt như trên, bạn sẽ phát hiện được bạn dần trở lên tốt hơn, và khi đó những người xung quanh bạn đều cảm thấy hạnh phúc.
Cuộc sống cần những câu chuyện nhỏ để giúp bạn có được kinh nghiệm sống quư báu, hay ít ra nó cũng có thể giúp các bạn có được chút niềm vui trong những bộn bề này.
(Ảnh minh họa)
Trong bữa tiệc, một phụ nữ xinh đẹp ngồi đối diện với một người đàn ông khá phong độ … thế là một chuyện không thể ngờ đă xảy ra.
1. Mark Twain và người phụ nữ kiêu ngạo
Trong một bữa tiệc, Mark Twain ngồi đối diện với một người phụ nữ. Theo lẽ lịch sự, ông đă nói với người này:
“Cô thật là xinh đẹp!”.
Người phụ nữ đó lại không hề cảm kích, mà c̣n cao ngạo nói:
“Rất tiếc là tôi không có cách nào để nói lời khen tương tự như thế với ông!”.
Mark Twain rất b́nh thản, nói:
“Không sao cả, cô có thể giống như tôi vậy, nói một lời nói dối là được rồi”.
Người phụ nữ nghe xong, xấu hổ quá, phải cúi gầm mặt xuống mà không nói được lời nào.
Gợi ư nhỏ:
Tảng đá mà bạn ném ra, người bị nó làm cho vấp té sẽ luôn luôn là chính bản thân bạn; Bạn nói lời cay nghiệt, sau cùng cũng sẽ tự ḿnh rước lấy nhục nhă mà thôi.
***
2. Chuột sa hũ gạo
Một con chuột rơi vào trong lu gạo, số gạo trong lu vẫn c̣n một nửa, sự cố ngoài ư muốn này khiến nó vui mừng không sao tả được. Sau khi xác định là không có nguy hiểm ǵ, nó liền bắt đầu cuộc sống ăn rồi lại ngủ, ngủ rồi lại ăn trong cái lu gạo. Rất mau, lu gạo sắp cạn kiệt, nhưng nó rốt cuộc vẫn không thoát khỏi sự cám dỗ của những hạt gạo, nên tiếp tục ở lại trong lu. Cuối cùng, gạo đă ăn hết, chuột ta mới phát hiện rằng ḿnh không thể nhảy ra ngoài được nữa, lực bất ṭng tâm.
Gợi ư nhỏ:
Cuộc đời của chúng ta xem như rất yên b́nh nhưng thật ra khắp nơi đều đầy rẫy nguy cơ, cần phải giữ cho ḿnh quan niệm sống ổn định, từ đó mà biết cân nhắc đến an nguy.
3. Con thỏ câu cá bằng cà rốt
Ngày đầu tiên, chú thỏ con đi câu cá, không thu hoạch được ǵ cả. Ngày thứ hai, nó lại đi câu cá, kết quả vẫn không đổi. Ngày thứ ba, nó vừa đến nơi, một con cá lớn từ trong hồ nhảy lên, lớn tiếng quát:
“Nếu như ngươi c̣n dám dùng cà rốt để làm đồ ăn cho cá, ta sẽ làm thịt ngươi”.
Gợi ư nhỏ:
Những ǵ bạn cho đi đều là những ǵ bạn muốn cho, chứ nó không nhất định là những ǵ mà đối phương muốn; thế nên điều bạn cho đi ấy trong con mắt người ta căn bản vốn không có giá trị ǵ cả. Hăy biết cân nhắc đến người khác để giá trị cuộc sống của bạn thêm ư nghĩa.
***
4. Bệnh nhân ung thư “tưởng rằng” cuộc phẫu thuật đă thành công
Tôi có một người bạn là bác sĩ. Một lần anh làm phẫu thuật cho bệnh nhân ung thư, sau khi mổ ra mới phát hiện chỗ bị viêm cắt bỏ không được, anh đành phải may lại, rồi đi giải thích t́nh huống với bệnh nhân. Bệnh nhân đó đến từ vùng quê, nghe không hiểu thuật ngữ y khoa, thế nên nghe xong th́ vững tin rằng phẫu thuật xong rồi th́ bệnh sẽ khỏi. Bác sĩ không c̣n cách nào khác, đành phải để ông xuất viện. Một năm sau tái khám, bệnh quả nhiên đă khỏi hẳn, các tế bào ung thư đă hoàn toàn biến mất.
Gợi ư nhỏ:
Tâm thái vui vẻ lạc quan chính là phương thức phẫu thuật tốt nhất vậy.
5. Nhân duyên vợ chồng
Năm đó, anh đang ngồi đợi bạn trong quán cà phê. Một người con gái bước đến hỏi:
“Anh có phải là người mà d́ Vương giới thiệu đến để xem mắt hay không?”.
Anh ngẩng đầu lên nh́n cô một cái, bất chợt phát hiện đây chính là mẫu người ḿnh thích, ḷng nghĩ thầm sao không “lỡ nhầm rồi đă nhầm cho trót luôn”, thế là vội vàng đáp:
“Đúng vậy, mời ngồi”.
Ngày kết hôn, anh liền đem sự thật này nói với vợ, người vợ cười cười một cái, nói:
“Em cũng không phải là đến xem mắt, chỉ là mượn cớ để bắt chuyện với anh thôi……”
Gợi ư nhỏ:
Khi cơ duyên đă đến rồi, th́ đừng nên do dự mà hăy nắm chặt lấy nó.
***
6. Hoa khôi lớp xấu xí
Các sinh viên nữ công khai bỏ phiếu bầu chọn hoa khôi của lớp, Tiểu Mai là người có dung mạo b́nh thường nhưng cô đa đứng ra nói mọi người rằng:
“Nếu như tôi được chọn, qua vài năm sau, các chị em ngồi ở đây có thể tự hào mà nói với chồng của ḿnh rằng, ‘hồi em học đại học, em c̣n xinh đẹp hơn cả hoa khôi trong lớp cơ đấy!’”.
Kết quả là cô ấy đă được bầu chọn với số phiếu gần như tuyệt đối.
Gợi ư nhỏ:
Thuyết phục người khác ủng hộ bạn, không nhất định là phải chứng minh rằng bạn xuất sắc hơn người khác như thế nào, mà là cần để cho người ta biết được rằng nhờ có bạn mà họ mới trở nên ưu tú hơn và có nhiều thành tựu hơn.
Chuyến xe lửa đang chạy trên đường cao tốc, Gandhi không cẩn thận làm rơi một chiếc dép mới mua ra ngoài cửa sổ, mọi người chung quanh đều cảm thấy tiếc cho ông. Bất ngờ, ông liền ném ngay chiếc giày thứ hai ra ngoài cửa sổ đó. Hành động này của Gandhi khiến mọi người sửng sốt, thế là ông bèn từ tốn giải thích:
“Chiếc giày này bất luận đắt đỏ như thế nào, đối với tôi mà nói nó đă không c̣n có ích ǵ nữa, nếu như có ai có thể nhặt được đôi giày, nói không chừng họ c̣n có thể mang vừa nó th́ sao!”.
Gợi ư nhỏ:
Đối với nỗi thống khổ đă định sẵn là không thể văn hồi, chi bằng hăy buông bỏ từ sớm.
***
8. Hai con hổ số phận khác nhau
Có hai con hổ, một con ở trong chuồng, một con nơi hoang dă. Hai con hổ đều cho rằng hoàn cảnh của bản thân ḿnh không tốt, đôi bên đều ngưỡng mộ đối phương, thế là chúng quyết định thay đổi thân phận với nhau. Lúc mới bắt đầu, cả hai đều vô cùng vui vẻ, nhưng không lâu sau đó, hai con hổ đều chết cả: một con v́ đói mà chết, một con u sầu mà chết.
Gợi ư nhỏ:
Có những lúc, mọi người nhắm mắt làm ngơ đối với hạnh phúc của chính bản thân ḿnh, để rồi luôn để mắt đến hạnh phúc của những người khác. Thật ra, những ǵ mà bạn đang có chính là những điều mà người khác phải ngưỡng vọng.
Cuộc đời là thế, nhiều chuyện xảy ra theo cách không thể ngờ tới, hy vọng sau khi đọc những câu chuyện này, mọi lúc mọi nơi ai cũng có thể tự nhắc nhở bạn thân ḿnh vậy.
Một hôm, Tô Đông Pha đến chùa Kim Sơn chơi với Thiền sư Phật Ấn cả ngày, hai người ngồi xếp bằng đối nhau luận thiền. Đông Pha hỏi Phật Ấn:
- Ngài thấy tôi thế nào?
Phật Ấn đáp:
- Rất trang nghiêm, giống một ông Phật!
Tô Đông Pha nghe nói vô cùng phấn khởi. Phật Ấn lại hỏi Tô Đông Pha:
- Ông thấy ta ra sao?
Đông Pha nh́n thấy Phật Ấn mập tṛn quay lại mặc áo bào đen, bèn đáp ngay:
- Giống một đống phân ḅ!
Phật Ấn không nói ǵ. Đông Pha cho rằng ḿnh đă thắng một keo, mười phần sung sướng. Đến chiều về nhà, mặt mày hớn hở nói với Tô Tiểu Muội:
- Này muội muội, hồi nào tới giờ ḿnh bị Ấn lăo cho đo ván măi, đấu không lại ông ta. Không biết hôm nay Ḥa thượng trở cờ hay Học sĩ này gặp may mà chuyến này Ấn lăo không c̣n lời để nói, không có lư để tŕnh đấy.
Nói rồi bèn đem t́nh h́nh pháp chiến vừa qua thuật lại. Tô Tiểu Muội thiên tư hơn người, tài hoa xuất chúng, nghe anh kể xong câu chuyện, liền nói:
- X́, anh thua đậm rồi!
Đông Pha tức quá mắng :
- Ta làm sao lại thua? Tại sao ông ấy không nói một lời nào?
Tô Tiểu Muội nói:
- Này ca ca, tôi xin hỏi anh, Phật quư hay phân ḅ quư?
Đông Pha nói:
- Đương nhiên là Phật quư rồi!
Tô Tiểu Muội nói:
- Phật là Ấn lăo thấy, c̣n phân ḅ là anh thấy, thế có phải là toàn quân bị đánh úp không? Ấn lăo đắc thắng, anh c̣n có ǵ để nói nữa?
Đông Pha nghe Tiểu Muội nói thế, như bong bóng x́ hơi, biết rằng bị rơi vào ṿng của Phật Ấn, thua một keo nặng.
(Trích từ Cát Đằng Tập)
Bài học đạo lư:
Giáo lư Đức Phật cho chúng ta biết, trong tâm thức của một con người có chứa đựng rất nhiều hạt giống (chủng tử). Có những hạt giống dễ thương, nhưng cũng có rất nhiều hạt giống không dễ thương; có những hạt giống làm Phật, nhưng cũng có rất nhiều hạt giống làm chúng sanh. Nếu ḿnh để cho những hạt giống không dễ thương, những hạt giống của giận hờn, ganh tỵ, ích kỷ, hơn thua… có cơ hội phát sinh th́ ḿnh nh́n đâu cũng thấy “phân ḅ” hết. Ngược lại, nếu ḿnh biết khơi dậy, nuôi dưỡng và phát triển những hạt giống từ, bi, hỷ, xả, những hạt giống thương yêu, cảm thông, tha thứ… th́ ḿnh nh́n ai cũng thấy dễ thương, đáng thương, nh́n đâu cũng thấy Tịnh độ, thấy Phật.
Cho nên, “tâm thế nào th́ nh́n ra thế ấy”. Ông bà ḿnh nói “Thương người thương cả lối đi, ghét người ghét cả tôn ty họ hàng”. Đó, cũng cái tâm ấy, mà khi có t́nh thương th́ ngay cả lối người ta đi ḿnh cũng thấy đẹp, thấy thương, nói chi nh́n thấy người ta cười! Vậy mà khi không thương nữa, khi đă ghét rồi, th́ đâu chỉ người ấy đáng ghét, mà cả bà con của người ta cũng trở thành người xấu.
V́ vậy, người học Phật phải biết nên tiếp xúc và nuôi dưỡng những ǵ làm lớn mạnh t́nh thương và sự hiểu biết trong tâm ḿnh. Khi tâm ḿnh có t́nh thương và sự hiểu biết, tức có năng lượng từ bi và trí tuệ, nó sẽ làm tươi mát đời sống của chính bản thân ḿnh và đem đến cho mọi người chung quanh niềm an lạc, hạnh phúc. Khi ấy nh́n đâu ḿnh cũng có thể thấy hoa, dù khi hoa đang là rác.
Học Phật không phải để tranh cao thấp, hơn thua, mà để chuyển hóa nội tâm, khiến cho tâm thanh tịnh. Mỗi ngày ḿnh phải huân tập và tiếp xúc những hạt giống tốt đẹp, thiện lành ở trong tâm ḿnh, v́ ḿnh biết những hạt giống giác ngộ và giải thoát nó nằm sẵn trong tâm của mỗi chúng ta. Không những với bản thân ḿnh, mà khi tiếp xúc với mọi người, ḿnh cũng chỉ nguyện tiếp xúc và khơi dậy những hạt giống thương yêu, hiểu biết, từ bi hỷ xả nơi họ mà thôi. Đó là ḿnh đang nuôi dưỡng nhau, để xây dựng một cuộc sống an lành, hạnh phúc. Ḿnh biết chắc một điều là khi nh́n vào khuyết điểm, nh́n vào cái xấu của nhau, th́ chẳng có ích lợi ǵ, mà c̣n thêm mệt. Rơ ràng khi ḿnh phê b́nh ai, ḿnh giận hờn ai, ḿnh thấy mệt vô cùng.
Cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn nếu ḿnh biết nhận thức theo chiều hướng tích cực, mọi người sẽ dễ thương hơn nếu ḿnh biết khơi dậy và nuôi dưỡng hạt giống thương yêu, hiểu biết. “Tâm tịnh là cơi Phật”. Đó là bí quyết để xây dựng Tịnh độ.
Học thuyết về “Đạo” trong triết học Lăo Tử
Lăo Tử là nhà triết học lớn về “đạo” của Trung Quốc cổ đại. Ông được xem là người sáng lập ra trường phái triết học Đạo gia. Theo Sử kư Tư Mă Thiên, Lăo Tử họ Lư, tên Nhĩ, tự là Bá Dương, thụy là Đam, c̣n gọi là Lăo Đam. Người huyện Khổ, Hưng Lệ, làng Khúc Nhân, nước Sở (thời Xuân Thu- Chiến Quốc). Ông làm quan sử, giữ kho sách, tàng trữ thất sử nhà Chu, là tác giả của cuốn Đạo đức kinh gồm 81 chương, chia làm hai thiên: thượng và hạ. Bằng lối diễn đạt đầy chất thơ, Lăo Tử đă tŕnh bày các vấn đề: học thuyết về “đạo”, tư tưởng về phép biện chứng và học thuyết “vô vi”. Trong phạm vi bài viết này, chúng ta sẽ t́m hiểu học thuyết về “đạo” trong triết học Lăo Tử.
Xét về mặt bản thể luận, “đạo” được Lăo Tử tŕnh bày theo ba mặt: thể, tướng, và dụng.
a. Thể:
Thể của “đạo” là nguồn gốc tối sơ, nguyên thủy của vũ trụ vạn vật. Nó chi phối sự sinh thành và biến hóa của trời đất. Lăo Tử viết: “Có vật ǵ hỗn độn mà nên, sinh ra trước trời đất, vừa trống không, vừa lặng yên, đứng một ḿnh không thay đổi, lưu hành khắp mọi nơi mà không mỏi, là mẹ của thiên hạ.” ( Đạo đức kinh, chương 25) “Đạo” là cái gốc ban đầu của toàn vũ trụ, tuyệt đối vĩnh hằng , có trước trời đất. Nó chỉ là “một”, uyên nguyên, chứa đựng và viên đồng hết thảy cái hữu và vô, cái tĩnh lặng và biến đổi, cái siêu h́nh và hữu h́nh. Ông viết: “Trời được một mà trong. Đất được một mà yên. Thần được một mà linh.” Như vậy, theo Lăo Tử, đạo là cái vô cực và chứa đựng trong nó là thái cực. “Đạo sinh một, một sinh hai, hai sinh ba, ba sinh vạn vật.”
(Đạo đức kinh- chương 42)
Tính tự nhiên của “đạo” được Lăo Tử đưa lên hàng đầu. Ông viết: “Nhân pháp địa, địa pháp thiên, thiên pháp tự nhiên.”( Đạo đức kinh, chương 25). Tính tự nhiên của “đạo” được hiểu nó vốn như thế, mộc mạc thuần phát, không bị nhào nặn , gọt rũa bởi con người và nó hoàn toàn độc lập với ư muốn, nguyện vọng của con người. Nó sinh ra vạn vật nhưng thản nhiên lạnh lùng “không v́ rét mướt mà bỏ mùa đông”. Đạo sinh ra vạn vật nhưng không cho vạn vật là của ḿnh. Chính v́ vậy mà trời đất, vạn vật cứ sinh sinh hóa hóa thuận theo tự nhiên, không can thiệp, chẳng có ḷng nhân. “Luật thiên nhiên không có t́nh thương của con người, cứ thản nhiên, vô tâm với vạn vật, mùa xuân tươi tốt, mùa đông điêu tàn...”.
Đề cao tính thuần phát, tự nhiên của “đạo”, Lăo Tử không thừa nhận sự biến hóa của thế giới tuân theo mục đích định sẵn của thế lực siêu tự nhiên nào đó. Ông cho rằng con người phải hành động theo quy luật tự nhiên, đứng trước tự nhiên, con người không làm ǵ cả.
Thuộc tính thứ hai của “đạo” được Lăo Tử nói đến nhiều trong Đạo đức kinh là tính chất lặng yên và trống không. Ông viết: “ Hết sức trống rỗng cùng cực. Giữ lặng dốc một ḷng”. Lăo Tử thường dùng từ “cốc thấn” để chỉ tính chất trống rỗng của “đạo”. “Cốc thấn”chỉ khoảng cách trống không giữa ḷng hang sâu, không h́nh, không ảnh, không trái, không ngược , ở thấp không hèn không động, giữ lặng yên không suy…”(Đạo đức kinh- chương 6). Sự trống rỗng này vô cùng vô tận, chứa đựng vạn vật, muôn loài mà chẳng bao giờ đầy, biến hóa khôn lường mà chẳng bao giờ kiệt. Cái lặng yên trống rỗng của “đạo” c̣n được Lăo Tử diễn đạt bằng từ “vi diệu”, “huyền thông”. Ông dùng chữ “huyền”với nghĩa sâu kín, mầu nhiệm, không danh tính, không h́nh thể, không thể nói ra bằng lời để chỉ đạo biến hóa. Ông viết : “Vô danh là đầu trời đất, hữu danh là mẹ muôn vật…Cả hai cái đó cùng xuất phát một chỗ mà khác tên, cùng gọi là huyền , huyền tới mức huyền nhất, đó là cái của của mọi thứ diệu kỳ- huyền chi hựu huyền, chúng diệu chi môn.”(Đạo đức kinh- chương 1).
“Đạo” là cái đầu tiên, uyên nguyên, lại có trong tất cả vạn vật. Nó “ngỗn ngang rối rít” nhưng “pha trộn vào ánh sáng” , “ḥa chung vào bụi rậm”, lớn vô cùng và nhỏ vô cùng, không ở đâu không có sự tồn tại của “đạo”. Với quan điểm đó, mặt thể của “đạo” cũng chính là bản chất sâu kín, u huyền, mầu nhiệm của vũ trụ, vạn vật.
b. Tướng:
Về mặt tướng của đạo, Lăo Tử cho rằng nó không có h́nh trạng, “không nh́n thấy, không nghe thấy, nắm không được, đón không thấy đầu mà nghe không thấy cuối, ở trên không sáng tỏ, ở dưới không mờ tối” (Đạo đức kinh, chương 14) Nhưng nó không bao giờ mất, nó tồn tại khắp vũ trụ, sâu kín, mập mờ, thấp thoáng, là một khối hỗn độn thống nhất, không phân chia sáng và tối, hữu và vô. V́ thế không thể diễn tả nó bằng lời, không thể gọi nó bằng tên thường, nếu gọi bằng tên th́ sẽ có sự đối chọi, cân xứng như tốt xấu, thiện ác, đầu cuối. Nên Lăo Tử gọi nó là “đạo vô danh”. “Đạo” vô danh nhưng nó vẫn tồn tại. Sự tồn tại của “đạo” được biểu hiện trong mỗi sự vật, hiện tựợng đang tồn tại biến hóa vô cùng vô tận. Do đó, “đạo” vừa duy nhất, vừa thiên h́nh vạn trạng, vừa bất biến, lại vừa biến hóa.
Theo Lăo Tử, từ trời đất đến muôn vật và tất cả những ǵ có h́nh tượng, màu sắc, âm thanh đều bắt đầu từ cái tự nhiên, sâu kín không danh tính, không h́nh thể, vô cùng vô tận ấy. V́ thế, ông viết: “Mọi vật trong thiên hạ đều sinh ra từ hữu, hữu sinh ra từ vô, và đạo vô danh như gỗ chưa đẽo, khi làm ra mới có danh”(Đạo đức kinh, chương 40)
Ông thường lấy nước để diễn đạt trạng thái của “đạo” v́ nước giống “đạo”ở chổ không thể chất, không h́nh trạng. Nước không nơi nào là không tới. Nó mềm mại song không ǵ mạnh bằng nó, không ǵ linh hoạt như nó. “ Trong thiên hạ không có ǵ mềm yếu hơn nước mà công phá vật rắn mạnh th́ không có ǵ hơn được nó, không lấy ǵ thay thế được nó”. Nên Lăo Tử chủ trương lấy mềm thắng cứng, lấy nhu thắng cương. Nước c̣n giống đạo ở thế quân b́nh, dù ở trong trạng thái nào, nước vẫn mau chóng t́m lại thế quân b́nh của ḿnh, sang lấp những chỗ lồi lơm…
c. Dụng:
Dụng tất là công dụng, năng lực của “đạo”. “Đạo” là cái sáng tạo. Nó là khởi nguồn của vũ trụ, vạn vật. Từ trong sự trống rỗng của “đạo”, khi vận động, vạn vật sinh sôi nảy nở. Lăo Tử viết: “ Cái khoảng không giữa trời đất, giống như ống bể, tuy trống không mà vô tận, càng động lại càng ra hơi.” “Đạo” bao trùm, che chở và nuôi dưỡng vạn vật nhưng nó thản nhiên (tự nhiên) như không làm ǵ. Ông viết: “Đạo thường không làm nhưng không ǵ không làm.”(Đạo đức kinh, chương 37). Như vậy năng lực của đạo là ở trạng thái “tĩnh” nhưng không ǵ là không nhờ đến “đạo” để phát sinh, tồn tại.
Theo Lăo Tử, “đạo” là bản thể của “đức”, “đức” là công dụng, năng lực của “đạo” Ông viết: “Đạo sinh, đức chứa, làm cho vật lớn lên và nuôi dưỡng vạn vật yên định”(Đạo đức kinh, chương 51).Và, “đạo” vốn không tên, đến “đức” mới bắt đầu có tên, mới bắt đầu có sự phân biệt như sáng tối, giàu nghèo, lớn nhỏ, sướng khổ(…), mới bắt đầu có khái niệm như nhân, nghĩa, lễ, trí, tín(…). Nên nói: “Mất đạo rồi mới có đức, mất đức rồi nhân sinh, mất nhân rồi nghĩa sinh, mất nghĩa rồi lễ sinh ra vậy”(Đạo đức kinh, chương 38). Như vậy, nhân, nghĩa, lễ, trí, tín chỉ là cái vỏ bề ngoài của “đạo” và “đức” mà thôi. Cho nên Lăo Tử chủ trương bỏ những cái đó để quay về với “đạo” và “đức”, có nghĩa là quay về với cội nguồn của vũ trụ vạn vật, với những tính chất tự nhiên, tĩnh lặng, trống không. Khi đó con người mới có thể lĩnh ngộ được “đạo”.
Tổ tiên đă lưu lại cho chúng ta 27 bí quyết,
thực sự rất hữu ích
Bạn có biết tổ tiên chúng ta đời xưa lưu lại bảo bối dưỡng sinh ǵ không?
1, Ăn no không gội đầu, đói không tắm. Rửa mặt nước lạnh, vừa đẹp vừa khỏe. Mồ hôi chưa khô, đừng tắm nước lạnh. Đánh răng nước ấm, chống ê, chắc răng.
2, Ăn gạo có trấu, thức ăn có chất sơ. Nam không thể thiếu rau hẹ, nữ không thể thiếu ngó sen. Củ cải trắng, sống không tốt nhưng chín th́ bổ. Ăn không quá no, no không nên nằm.
3, Dưỡng sinh là động, dưỡng tâm là tĩnh. Tâm không thanh tịnh, ưu tư vọng tưởng dễ nảy sinh. Tâm thần an b́nh, bệnh sao đến được. Nhắm mắt dưỡng thần, tĩnh tâm ích trí.
4, Dược bổ thực bổ, đừng quên tâm bổ. Coi tiền như cỏ, coi thân như bảo. khói hun cháy lửa, tốt nhất không ăn. Chiên dầu ngâm ướp, ít ăn th́ tốt.
5, Cá thối tôm rữa, lấy mạng oan gia. Ăn mặc giữ ấm, nhất thân là xuân. Lạnh chớ chạm răng, nóng chớ chạm môi. Đồ chín mới ăn, nước chín mới uống.
6, Ăn nhiều rau quả, ít ăn đồ thịt. Ăn uống chừng mực, ngủ dậy đúng giờ. Đầu nên để lạnh, chân nên giữ ấm. Vui chơi biết đủ, không cầu an dật.
7, Dưỡng sinh là cần cù, dưỡng tâm là tĩnh tại.
8, Người đến tuổi già, th́ phải rèn luyện, đi bộ chạy chậm, luyện công múa kiếm; đừng sợ giá lạnh, quét sạch sân nhà, hội họa thêm vui, tấm ḷng rộng mở;
9, Nghe tiếng gà gáy, đừng cố nằm thêm, trồng hoa nuôi chim, đọc sách ngâm thơ; chơi cờ hát kịch, không ham pḥng the, việc tư không nhớ, không chiếm lợi riêng.
10, Ẩm thực không tham, bữa tối ăn ít, khi ăn không nói, không nên hút thuốc; ít muối ít đường, không ăn quá mặn, ít ăn chất béo, cơm không quá nhiều;
11, Mỗi ngày ba bữa, thức ăn phù hợp, rau xanh hoa quả, ăn nhiều không sợ; đúng giờ đi ngủ, đến giờ th́ dậy, nằm dậy nhẹ nhàng, không gấp không vội;
12, Uống rượu có độ, danh lợi chớ tham, chuyện thường không giận, tấm ḷng phải rộng.
13, Tâm không bệnh, nên pḥng trước, tâm lư tốt thân thể khỏe mạnh; tâm cân bằng, phải hiểu biết, cảm xúc ổn định bệnh tật ít;
14, Luyện thân thể, động cùng tĩnh, cuộc sống hài ḥa tâm khỏe mạnh; phải thực dưỡng, no tám phần, tạng phủ nhẹ nhơm tự khai thông;
15, Người nóng giận, dễ già yếu, thổ lộ thích hợp người người vui; thưởng thức thư họa, bên suối tọa thiền, lựa chọn sở thích tự do chơi;
16, Dùng đầu óc, không mệt nhọc, bớt lo dưỡng tâm ít náo nhiệt; có quy luật, sức khỏe tốt, cuộc sống thường ngày phải hài ḥa;
17, Tay vận động, tốt cho năo, pḥng ngừa bị lạnh và cảm cúm.
18, Mùa hè không ngủ trên đá, mùa thu không ngủ trên phản. Mùa xuân không hở rốn, mùa đông không che đầu. Ban ngày hoạt động, tối ngủ ít mơ.
19, Tối ngủ rửa chân, hơn uống thuốc bổ. Buổi tối mở cửa, hễ ngủ là say. Tham mát không chăn, không bệnh mới lạ.
20, Ngủ sớm dậy sớm, tinh thần sảng khoái, tham ngủ tham lạc, thêm bệnh giảm thọ. Tranh căi buổi tối, ruột như sát muối.
21, Một ngày ăn một đầu heo, không bằng nằm ngủ ngáy trên giường.
22, Ba ngày ăn một con dê, không bằng rửa chân rồi mới lên giường.
23, Gối đầu chọn không đúng, càng ngủ người càng mệt. Tâm ngủ trước, người ngủ sau, ngủ vậy sẽ thành mỹ nhân.
Sau nhiều cuộc thi bắn cung đại thắng, kẻ thắng cuộc trẻ tuổi kiêu ngạo bèn thách đấu với vị thiền sư già, vốn là một cung thủ danh tiếng trong vùng.
Chàng trai tŕnh diễn kỹ thuật nhuần nhuyễn của anh ta bằng cách đứng từ xa bắn mũi tên thứ nhất vào tâm điểm, rồi tiếp theo là mũi tên thứ hai chẻ dọc xuyên suốt từ đuôi cánh tên thứ nhất, rồi khinh khỉnh hỏi vị thiền sư:
- Đấy, ông già nh́n đi, liệu có dám so tài không?
Với vẻ thản nhiên, vị thiền sư không rút mũi tên của ḿnh ra khỏi bao, thay vào đó, ông ra hiệu cho chàng trai theo ông đi lên núi. Chàng trai nổi ḷng ṭ ṃ, muốn biết ư định của ông già, bèn bước theo ông leo tuốt lên núi cao, cho tới một khe vực sâu hun hút, được bắc cầu để qua bờ bên kia bằng một tấm ván mỏng.
Lặng lẽ bước vào giữa chiếc cầu ván mong manh và rung rinh, vị thiền sư nhắm một cành cây thật xa, rút mũi tên ra khỏi bao và bắn tới một cách thật gọn gàng, trúng đích. Với vẻ phong nhă, vị thiền sư bước trở lui vào bờ vực và nói với cậu trai:
- Bây giờ đến phiên anh.
Vẻ mặt đầy nét kinh hăi, chàng trai nh́n trừng trừng xuống vực thẳm, trông như là không có đáy. Cậu ta không dám cả gan bước chân lên chiếc cầu gập ghềnh và cũng không c̣n nghĩ tới chuyện rút tên ra để tranh tài.
Cảm nhận t́nh cảnh nan giải của đối thủ,vị thiền sư ôn tồn:
- Anh rất giỏi về kỹ thuật bắn cung, nhưng anh chưa đủ khả năng tập trung tinh thần để có thể buông được mũi tên ra.
Xin thưa ngay: dùng ngôn ngữ hữu hạn của tha nhân để nói về Thiền thật chẳng khác nào muốn vồ bướm bằng cành tre, muốn đựng mây hồng trong hộp sắt. Do đó xin quư vị thông cảm trước mà thứ lỗi cho những sai sót lời bất cập ư! Ôn lại thuở xa xưa, tôi chẳng nhớ ḿnh đă để ư đến Thiền từ bao giờ, chỉ biết chắc rằng những ư tưởng nhuốm màu Thiền đă nhật tích nguyệt lũy thấm dần vào tôi như những giọt nước rơi liên tục làm lơm phiến đá. Trên các sách báo, gặp bất kỳ đoạn nào bài nào nói về Thiền tôi cũng đọc. Rồi cái ǵ hợp với ḿnh th́ nhớ -- nhiều khi chỉ nhớ mamg máng -- c̣n cái ǵ rơi vào quên lăng ắt là những cái vô bổ với tạng ḿnh! Tôi vẫn nghĩ một cách chủ quan rằng thái độ học Thiền như vậy mới thật là ... Thiền! (Nghĩa là hồn nhiên, vô tư, thanh thản!)
Nhớ lại mùa hạ 1967 tôi đương theo học tại FSU (Florida State University) -- tại ngay Tallahassee, thủ phủ Tiểu Bang -- và đă được một người bạn Mỹ yêu đạo Phật tặng cho cuốn sách Thiền xinh xinh mang tên Zen Buddhism xuất bản tại New York năm 1959. Lần đó tôi được đọc những giai thoại dí dỏm về Thiền giữa màu sắc bừng sáng của những loại hoa cúc, hoa hải đường, hoa đỗ quyên (azalea)... phảng phất mùi hương thanh thanh của hoa mộc lan (magnolia). Đôi khi vào dịp cuối tuần tôi ngồi đọc say sưa dưới bóng rừng ngợp màu rêu, loại rêu ngan ngát tím bao phủ lấy các cành cây và rũ xuống như tơ liễu. (Quư vị nào đă từng ở hoặc có dịp qua thăm Florida, hẳn c̣n nhớ phong cảnh với những màu sắc đặc biệt này của miền Nam nước Mỹ). Những dụ ngôn, những giai thoại về Thiền được đọc vào dịp đó, trong khung cảnh đó, đă giúp tôi suy tư và tự khám phá thấy cái bất lực thê thảm của lư trí đơn thuần.
Ḍng đời như ḍng sông không một sát-na nào ngừng trôi chảy. Nô lệ cho lư trí đơn thuần, ham cắt xén th́ chỉ thấy được cái ngưng đọng, cái chết! Nhưng khái niệm con đẻ của lư trí chật hẹp và khô cứng kia làm sao chộp được ḍng thực tại không ngừng, triền miên trong thế tương sinh tương lập -- đối tượng của Thiền?!
Mỗi chúng ta là một que diêm sáng! Không ai sáng hộ ta -- ta phải tự sáng lấy, tự chiêm nghiệm lấy Thiền! Que diêm khi tắt đi, chút khói xanh để lại... Rồi chính chút khói xanh đó cũng tan loăng nốt và biến hẳn -- như vết chân cát xóa! Tuy nhiên cũng nên chộp lấy chút ít khói xanh c̣n trong giây phút phiêu lăng đó -- bởi dù cho khái niệm không chuyên chở được thực tại, nhưng người ta vẫn có thể nương vào khái niệm để t́m đến thực tại. V́ vậy vào năm đó tôi mới quyết tâm viết tập sách mang đầu đề VÀO THIỀN và cho xuất bản lần đầu vào năm 1970 -- thấm thoát cách đây đă ngót 30 năm -- trên một phần tư thế kỷ rồi.
VÀO THIỀN cuốn sách mỏng xinh có 60 trang, thuở đó khi vừa được ấn hành đă được độc giả đón nhận nồng nhiệt -- và tôi đă phải cho tái bản lại khoảng năm, sáu lần trong ṿng chưa đầy hai năm. Tôi xin thuật lại một vài giai thoại trong tập VÀO THIỀN đó.
1. Một Cách Đạt Ư Vô Ngôn Hảo Diệu
Một thiền viện mới được thành lập, thiền sư Hyakujo cần tuyển chọn một người để trông nom thiền viện đó. Tiên sinh cho gọi đám môn đệ tới, chỉ một chiếc b́nh chứa đầy nước và nói.
"Trong các con, liệu có ai giải thích được cái này là cái ǵ mà không cần gọi đến đích danh nó?"
Thiền sinh trưởng pḥng được phép phát biểu trước. Anh chàng nói:
-"Nó đứng thẳng, nó rỗng ḷng nhưng nó chẳng phải là chiếc giày bằng gỗ!"
Một thiền sinh khác dùng lời gợi ư.
- "Nó chẳng phải là cái ao, bởi người ta khênh nó được!"
Thiền sinh em út phụ trách việc bếp nước, lẳng lặng đứng lên lấy chân đạp chiếc b́nh vỡ lăn chiêng, nước tung tóe ra sàn. Một cách đạt ư vô ngôn hảo diệu! Ư thức dính liền với thực tại khi b́nh vỡ lăn chiêng, khi nước chảy lênh láng! Sư phụ ưng ư! Thiền sinh được cử trông coi thiền viện!
2.Chân Không Diệu Hữu.
Nói đến Thiền là nói đến Không Tâm. Nhưng xin đừng quên phần đi song hành với Không tâm là diệu hữu. Bỏi v́ nếu chỉ đơn thuần có không tâm thôi th́ đó là ngoan không, cái không trống rỗng, không có ǵ.
Một thiền sinh trẻ tuổi kia, lần đầu tiên tới thăm một thiền sư. Vừa ngồi xuống anh chàng đă huênh hoang lấy le, cất giọng thao thao.
- "Làm ǵ có tâm, làm ǵ có trí, làm ǵ có thân xác! Làm ǵ có thiện, làm ǵ có ác! Thày chẳng có, tṛ cũng không, chẳng có cái cho đi, chẳng có cái lấy về, có cái ǵ trên đời này mà là thật đâu? Cái chính thật là Hư Vô!
Vị thiền sư ngậm ống điếu b́nh thản ngồi nghe, không thốt nửa lời. Chợt tiên sinh với lấy chiếc roi bất thần giáng xuống một cái thật mạnh lên người thiền sinh. Thiền sinh hốt hoảng vùng dậy, không giấu được vẻ giận dỗi, nhưng c̣n lúng túng chưa biết nói sao. Thiền sư điềm tĩnh cất lời:
- "Nếu quả thực chẳng có ǵ trên đời này là thực và tất cả là hư vô th́ sự giận dữ của ngươi từ đâu đến? Hăy suy nghĩ thêm về điều đó!"
Thiền sư ắt hẳn đă muốn dạy thiền sinh đệ tử bài học về Chân Không Diệu Hữu -- đồng thời c̣n hàm ư nhắc lại tinh thần phá chấp của Thiền.
Từ xưa Không tâm vẫn là một trong nhiều đề tài cơ bản trong Thiền Học.
Để minh họa thế nào là Không tâm xin được nhắc lại ba giai thoại về Không tâm như sau.
Giai thoại Một:
Có hai thiền sinh, sau khi đă hoàn tất nhiệm vụ sư phụ giao phó, đương cùng đi sát cánh bên nhau trên đường về. Cả hai vui vẻ đàm thoại về một vài đề tài quen thuộc gần gũi với nếp sống hàng ngày.
Chợt cả hai ngừng nói chuyện! Phía trước mặt một thiếu nữ xinh đẹp bộ đồ mới tinh đương đứng khựng trên vỉa hè, nh́n thẳng xuống bên dưới mặt đường ngập nước. Rơ ràng nàng đang lúng túng không biết làm cách nào qua được bên kia đường để trở về nhà mà không bị vấy bẩn bùn nước.
Thiền sinh A lẳng lặng tới bế nàng trên hai cánh tay, bước xuống lội qua khoảng bùn nước, đặt nàng sang bên vỉa hè cao ráo để sau đó nàng thảnh thơi cất bước trên đường về. Suốt trên quăng đường c̣n lại trở lại thiền viện, thiền sinh B không tươi vui tṛ chuyện với người bạn như rồi nữa, trái lại khuôn mặt đăm chiêu cố nén điều bực bội. Không khí im lặng thật nặng nề!
Chỉ c̣n một quăng đường nhỏ nũa là về đến Thiền viện, thiền sinh B không thể nhịn nổi hơn được nữa bèn cất giọng vô cùng bất măn thống trách thiền sinh A.
- "Tôi xin hỏi đạo hữu. Là một người tu hành mà đạo hữu đi bế một thiếu nữ đẹp trên tay - qua quăng đường lội, đặt nàng sang bên kia đường. Như vậy coi được không?"
Thiền sinh A vẫn giữ nguyên vẻ b́nh thản -- rất Thiền -- chỉ hơi mỉm cười đáp lại:
- "Đạo hữu ơi - tôi đă giúp nàng qua khoảng lầy lội rồi! Đặt nàng sang bên kia đường để nàng trở về rồi! Ai ngờ đạo hữu c̣n tiếp tục cơng nàng về đến tận đây!"
Quư vị vừa chứng kiến trường hợp một Không tâm hàm ngụ thái độ hồn nhiên, b́nh thản.
Giúp người xong, giữ ḷng buông thả, thung dung!
Đúng với bài thơ Thiền tứ tuyệt:
Nhạn quá từng không
Ánh trầm hàn thủy
Nhạn vô di trích chi ư
Thủy vô lưu ảnh chi tâm
Tôi dịch sang thơ Việt như sau
Nhạn vỗ cánh cao bay miết mải
H́nh nhạn chim dưới đáy nước kia
Nhạn nào lưu dấu làm chi
Nước trôi cũng mặc kẻ đi người về
Giai thoại này minh họa về Không tâm trong một trường hợp đặc biệt như sau:
Hôm đó vị Thiền sư có một người bạn đến chơi. Người bạn nói là đến để hỏi ư kiến về một chuyện cần giải quyết.
Nhưng từ lúc được mời ngồi xuống trước bàn trà, người bạn nói liên chi hồ điệp về câu chuyện xảy tới đă làm ḿnh thắc mắc Trong khi nghe người bạn tiếp tục thao thao bất tuyệt như vậy, thiền sư lẳng lặng đặt một tách trà trước mặt bạn và bắt đầu rót trà... Tách trà đầy tràn... đầy tràn... Thiền sư vẫn tiếp tục nghiêng b́nh rót... rót hoài...
Người bạn phải tạm ngưng câu chuyện để nhắc thiền sư:
- "Ḱa, đạo hữu không thấy tách trà đă đầy tràn rồi sao?"
Thiền sư vẫn nghiêng b́nh tiếp tục rót, mỉm cười đáp:
- "Th́ nào có khác ǵ đạo hữu tới hỏi ư kiến tôi - rồi cứ tiếp tục nói hoài về những ư kiến của riêng đạo hữu."
Vậy đó! Với trường hợp này thiền sư khuyên chúng ta hăy giữ cho được không tâm, tránh đầy ắp tư kiến! Có vậy ḿnh mới có cơ hội lănh hội trọn vẹn những ǵ người đối thoại muốn truyền đạt cho ḿnh! Hăy như chiếc chén rỗng - sẵn sàng tiếp nhận nước trà thơm ngát rót vào!
Giai Thoại Ba
Giai thoại ba giải thích sâu xa hơn nữa, tinh tế hơn nữa về không tâm. Một chàng trai trẻ tự cảm thấy ḿnh có đạo tâm, tới bái yết một thiền sư xin làm môn đệ của ngài.
Thiền sư nói với chàng trai:
- "Con hăy về bỏ hết, không c̣n giữ một chút ǵ trong ḷng, rồi hăy đến đây xin thọ giáo ta!"
Sau đó chàng trai đă nhiều lần tới tŕnh diện, thưa với thiền sư là ḿnh đă thực hiện không tâm, đă rũ bỏ hết rồi, không c̣n giữ một chút ǵ trong ḷng. Nhưng chàng trai vẫn bị thiền sư từ chối và nhắc lại:
- "Con về rũ bỏ cho thật hết đi, rồi hăy tới đây!"
Sau cùng chàng trai đành thống thiết cung kính tŕnh lại với thiền sư:
- "Thưa thày, con thực t́nh đă trút bỏ hết rồi mà không hiểu sao Thày vẫn chưa cho con được nhập môn?!"
Thiền sư giữ nguyên thái độ b́nh thản đáp:
- "Con phải rũ bỏ cả cái biết ḿnh đă rũ bỏ mới thực là rũ bỏ hết!"
Thật đúng với ư nghĩa câu: Bồ tát không biết ḿnh là bồ tát mới thật là bồ tát!
B́nh thản, hồn nhiên, vô tư của Không tâm trong Thiền học là như vậy đó! Nào khác ǵ chuyện Kosen tiên sinh chuẩn bị viết mấy chữ đại tự để sẽ cho khắc trước cổng lớn ngôi đền Oaku tại Kyoto. Tiên sinh phải viết những chữ đó lên giấy, rồi từ giấy khắc vào gỗ. Một đệ tử ngồi hầu, mài mực và chăm chăm muốn được theo rơi nghệ thuật bút thiếp của thày. Điều này làm thiền sư cảm thấy tâm trạng bất an làm sao ấy.
Lần đầu, tiên sinh vừa viết dứt, người đệ tử lắc đầu:
"Thưa thày chưa được!"
Tiên sinh sử dụng bút đại tự lần nữa. Người đệ tử nói:
"Thưa thày lần này c̣n tệ hơn lần trước!"
Tiên sinh viết lại lần nữa... Cứ như vậy tới lần thứ sáu mươi tư th́ thực là bút cùn mực cạn!
Thấy mực gần hết, người đệ tử chạy vào nhà kiếm thêm. C̣n lại một ḿnh, không bị phân tâm bởi cái nh́n soi mói của kẻ ngồi bên, tiên sinh chấm bút vào nghiên, dùng chút mực ít ỏi c̣n lại thảnh thơi phóng bút lần cuối cùng.
Vừa lúc người đệ tử trở lại, ngắm hàng chữ c̣n tươi nét mực và reo lên:
"Thưa thày, thật là tuyệt bút!"
Nào có khác chi chuyện con rết đương nhịp nhàng ḅ lanh lẹ qua đây qua đó, bỗng gặp con cóc tinh nghịch hỏi đùa:
"Này chị rết, chị ḅ lê như vậy th́ chân nào trước, chân nào sau nhỉ?"
Thế là nàng rết ta bị phân tâm trở thành vụng dại, nằm ḅ lê ḅ càng dưới rănh, cố ư nghiên cứu phân tích t́m hiểu xem chân nào chuyển động trước, chân nào chuyển động sau... Tội nghiệp!
Vâng thưa quư vị -- b́nh thản, hồn nhiên, vô tư trong Thiền học là như vậy đó!
Nếu phải dịch Không tâm sang Anh Văn, tôi sẽ chọn danh từ Equanimity chỉ sự điềm tĩnh, thanh thản, hồn nhiên trong sáng!
Tới đây chúng ta cần minh xác lại một điểm cuối cùng nữa để tránh ngộ nhận:
Không tâm không hề là ngoan không!
Ngoan không là cái trống rỗng, không có ǵ! Trái lại Không tâm trong Thiền học là Không tâm diệu hữu! Không tâm để có được thái độ phá chấp, thức tỉnh, hồn nhiên -- do đó mới thoát được mọi ngă chấp, ngă mạn -- mà b́nh thản tiếp nhận sáng suốt tất cả những ǵ xảy đến, ngơ hầu có thể b́nh tĩnh giải quyết, b́nh tĩnh đối phó hữu hiệu, hợp t́nh hợp lư trong hoàn cảnh đó.
Tầng trệt của một quán bia ở London có lẽ không phải là nơi mà hầu hết các chuyên gia tâm lư sẽ chọn để tổ chức một cuộc thử nghiệm về cách thức con người ta đưa ra quyết định. Thế nhưng với Daniel Richardson, nó là nơi hoàn toàn lư tưởng.
Là một nhà nghiên cứu tại University College London, ông rất quan tâm đến cách mà con người bị tác động bởi những người xung quanh - ví dụ như việc quan sát quyết định của người khác làm ảnh hưởng đến quyết định của chính chúng ta.
Để thử nghiệm điều này, ông cần một bối cảnh trong đời thực, nơi mà con người ta gặp gỡ và giao tiếp, thay v́ một pḥng thí nghiệm nơi mà họ thường bị cách ly.
Tối hôm đó, khoảng 50 người chúng tôi đă có mặt tại câu lạc bộ Phoenix Arts ở Soho để tham gia vào thí nghiệm của Richardson.
Không khí nơi khá vui nhộn.
Ảnh hưởng tâm lư
Richardson đứng trước mặt chúng tôi, xắn tay áo như thể đang tŕnh diễn trên sân khấu. Tuy nhiên mọi thứ đều là một phần của một thí nghiệm khoa học nghiêm túc.
Mỗi chúng tôi vào xem một trang web được thiết kế nhằm phục vụ cuộc nghiên cứu này, trong đó cho phép chúng tôi di chuyển một dấu chấm phía trên màn h́nh cảm ứng.
Dấu chấm của mỗi người sẽ hiện lên trên một màn h́nh lớn hơn ở phía trước căn pḥng.
Như vậy, tất cả suy nghĩ của chúng tôi sẽ được tŕnh chiếu ra cho tất cả mọi người, trong đó có cả Richardson.
Khi tất cả mọi người di chuyển dấu chấm trên màn h́nh cá nhân của ḿnh, những dấu chấm trên màn h́nh lớn giống như một đàn ong giận dữ.
Khi chúng tôi đă bắt đầu thạo thao tác, ông bắt đầu hỏi câu hỏi đầu tiên:
“Bạn đă bao giờ gian lận khi làm một bài kiểm tra nào đó chưa?”
Những người trả lời ‘không’ di chuyển dấu chấm của ḿnh sang bên trái, và những người trả lời ‘có’ di chuyển dấu chấm của họ sang bên phải.
Ban đầu chúng tôi đưa ra câu trả lời một cách riêng lẻ, và các dấu chấm được ẩn đi trên màn h́nh lớn. Sau đó, chúng tôi trả lời theo nhóm.
Richardson muốn biết là sự khác biệt này liệu có dẫn đến những kết quả khác nhau không. Liệu chúng tôi có trung thực hơn khi trả lời một ḿnh và liệu chúng tôi có thay đổi câu trả lời của ḿnh trước tác động của người khác hay không?
Phần chính của cuộc thử nghiệm bắt đầu, và chúng tôi bắt đầu được hỏi ư kiến về những chủ đề khác nhau.
“Anh quốc có nên rời EU không?” Richardson hỏi.
Hầu hết các dấu chấm đều chạy qua bên trái, tức ‘không’.
“Các cuộc đ́nh công của công nhân tàu điện ngầm cần bị pháp luật cấm đoán.” Các dấu chấm bay loạn xạ v́ chúng tôi đă t́m kiếm câu trả lời mà số đông có thể chấp nhận.
“Người đi mua ăn cho bạn bè cần được chia phần nhiều hơn.” Cũng một chút hỗn độn trước khi các dấu chấm thi nhau chạy sang bên trái.
Thế nhưng liệu có bao nhiêu người trong chúng ta tỏ ra lưỡng lự nếu những dấu chấm này được ẩn đi?
Đáng tiếc là kết quả cuối cùng không được tiết lộ cùng đêm đó (bởi chúng sẽ được dùng như một phần trong bài luận lấy bằng tiến sĩ).
Thế nhưng Richardson nghĩ rằng chúng sẽ giúp chúng ta thấy được tác động nguy hiểm của tính bầy đàn.
Khi ở trong một nhóm, con người ta thường đưa ra những quyết định nặng về mặt định kiến và kém thông minh hơn so với lúc đưa ra quyết định một ḿnh.
“Khi con người ta tương tác, họ lại đồng ư với nhau và từ đó đưa ra những quyết định tệ hơn,” ông nói.
“Họ không chia sẻ thông tin, họ chỉ chia sẻ định kiến. Chúng tôi đang t́m hiểu nguyên nhân dẫn đến điều này và từ đó t́m ra cách để đưa ra một quyết định tốt hơn trong tập thể.”
Hiệu ứng 'sự khôn ngoan của đám đông'
Nghiên cứu của Richarson về sự hùa theo tiếp nối những nghiên cứu về tâm lư đă diễn ra suốt 60 năm qua.
Hồi thập niên 1950, nhà tâm lư học tại Harvard, Solomon Asch, đă chỉ ra rằng con người ta thường hùa theo quyết định của số đông ngay cả khi quyết định đó sai rơ ràng, và ngay cả khiến họ phải đi ngược lại lư trí của ḿnh.
Cũng trong thời gian đó, Read Tuddenham từ Đại học California chỉ ra rằng các sinh viên của ông sẽ đưa ra những câu trả lời quái gở đối với những câu hỏi đơn giản, ví dụ như các bé trai có tuổi đời trung b́nh là 25 năm - khi mà họ nghĩ rằng những người khác đă có cùng câu trả lời.
Tính bầy đàn hoàn toàn đối lập với hiệu ứng ‘sự khôn ngoan của đám đông’ - khi mà ư kiến của số đông thường giúp đưa ra những câu hỏi hoặc dự đoán chính xác hơn là ư kiến cá nhân.
Điều này chỉ xảy ra khi mà các cá nhân trong đám đông đó đưa ra quyết định một cách độc lập.
Điều này chỉ hiệu quả khi có sự độc lập rơ ràng giữa các cá thể trong đám đông, và hiệu quả nhất khi đó là đám đông có các thành viên đa dạng. Trong một nhóm có nhiều điểm tương đồng, các thành viên có cùng nhân dạng và nhu cầu đoàn kết sẽ vượt lên trên tất cả.
V́ vậy, khi Richardson đưa ra bức h́nh của một con cá heo sát thủ và hỏi chúng tôi về cân nặng của nó, ông nên dựa vào mức độ trung b́nh ở tất cả các câu trả lời của từng cá nhân, thay v́ dựa vào những dấu chấm trên màn h́nh lớn.
Đó là nói về mặt lư thuyết. Những dữ liệu từ cuộc thí nghiệm sẽ giúp Richardson và các sinh viên của ông kiểm tra lư thuyết này và t́m hiểu sâu hơn về việc sự diện của người khác sẽ tác động đến suy nghĩ của chúng ta ra sao.
Ông đă để lại cho chúng tôi một suy nghĩ xa hơn về mạng xă hội:
“Chúng ta nghĩ về Internet như là một siêu xa lộ thông tin. Thế nhưng nó không phải là vậy, nó là một siêu xa lộ những thành kiến. Twitter và Facebook là những công cụ chia sẻ thông tin tuyệt vời, nhưng v́ chúng ta đang chia sẻ những định kiến của ḿnh, nó khiến chúng ta trở nên ngu xuẩn hơn.”
Đức Đạt Lai Lạt Ma từng dạy rằng tiền bạc không mang lại hạnh phúc, v́ hạnh phúc thuộc về lănh vực tinh thần, con người không thể mua được, kể cả máy móc cũng không thể cung cấp cho chúng ta chút hạnh phúc nào cả
Tiền bạc và giàu sang chỉ mang lại cho con người một phần nào hạnh phúc, chứ không thể có hạnh phúc trọn vẹn. Không ai có thể ban phát cho chúng ta hạnh phúc, hạnh phúc đến từ trong tâm của chính chúng ta. Tâm b́nh an chính là nguồn hạnh phúc tuyệt vời nhất. Nó không tùy thuộc vào ngoại cảnh. Cuộc sống của chúng ta dù tiện nghi vật chất không đầy đủ, học vấn thời tầm thường hay sự nghiệp công danh không mấy thành công thời cũng chẳng sao, miễn là tâm chúng ta an lạc.”
(Live In A Better Way.)
Hăy thử nh́n vào cuộc đời của một số người thật giàu có xem sao. Trang tin "Business Insider” của Mỹ đă điểm lại danh sách 10 người từng trở nên rất giàu có nhờ trúng số cả triệu đô la nhưng sau đó lại nhanh chóng lâm vào cảnh khánh kiệt hoặc tự kết liễu cuộc đời ḿnh. Tại Canada 2 người. Tại nước Anh 3 người và tại Mỹ có 5 người.
1. Sharon Tirabassi (Canada): Bà là một bà mẹ độc thân phải sống nhờ trợ cấp xă hội. Trúng độc đắc hơn 10 triệu USD vào năm 2004. Bà này liền bỏ tiền mua một căn nhà lớn, mua mấy chiếc xe đắt giá, quần áo hàng hiệu nổi tiếng, những chuyến du lịch sang trọng, tiệc tùng linh đ́nh, cho người thân và bạn bè vay mượn.
Chưa đến 10 năm sau, Tirabassi giờ đây phải quay lại kiếm sống bằng nghề lái xe buưt, làm thêm giờ và phải đi thuê nhà để sống. May là bà c̣n để lại được cho sáu đứa con của ḿnh một số tiền với điều kiện chúng chỉ được phép lấy khi đủ tuổi.
2. Gerald Muswagon (Canada) vào năm 1998 trúng độc đắc 10 triệu USD. Tuy nhiên, anh chàng này nướng hết tiền vào rượu chè ăn nhậu và tiệc tùng. Trong ṿng có 7 năm là trắng tay, khánh kiệt. Đến năm 2005, chàng t́m đến cái chết bằng cách tự treo cổ trong nhà xe của cha mẹ chàng.
3. Gia đ́nh Griffith (Anh). Hai vợ chồng Lara và Robert Griffith ít khi to tiếng căi lộn với nhau. Sau khi lănh giải độc đắc trị giá 2,76 triệu USD vào năm 2006, họ đă mua một căn nhà trị giá một triệu USD và một chiếc xe Porsche sang trọng.
Tuy nhiên, vào năm 2012, anh chồng lái chiếc Porsche bỏ đi sau khi chị vợ chất vấn chồng về những email cho thấy anh này đang có t́nh cảm lăng nhăng với một người phụ nữ khác. Thế là cuộc hôn nhân kéo dài 14 năm của họ tan vỡ. Kế đó một đám cháy lớn đă thiêu hủy toàn bộ căn nhà. Giờ th́ Lara trắng tay, chẳng c̣n lại đồng nào từ khoản tiền trúng số đó nữa. Tính ra từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt là 6 năm.
4. Michael Carroll (Anh) vào năm 2002 là một thanh niên 19 tuổi làm nghề dọn rác. Chàng trúng độc đắc khoảng 15,5 triệu USD. Sau khi trở nên giàu có, Carroll bắt đầu tiêu tiền hoang phí.
Ngoài tiền mua quà cho gia đ́nh và bạn bè anh chàng c̣n nghiện hút ma túy, say sưa rượu chè, cờ bạc và lang chạ với gái mại dâm. Tám năm sau, khánh kiệt. Anh chàng này lại quay trở về làm nghề hốt rác như thuở ban đầu
5. Callie Rogers (Anh). Vào năm 2003 khi trúng giải độc đắc 3 triệu USD th́ cô nàng chỉ mới có 16 tuổi. Cô vung văi tiền bạc vào đủ mọi thứ. Nào là áo quần, du lịch, tiệc tùng, giải phẫu thẩm mỹ và cả ma túy nữa.
Sáu năm sau, cô lâm vào cảnh nợ nần, khánh kiệt. Cô nàng đă hai lần t́m cách muốn tự tử. Cuối cùng, cô nàng phải đi làm người ở để có tiền sinh sống và nuôi hai đứa con.
6. Suzanne Mullins (Mỹ). Vào năm 1993 tại tiểu bang Virginia, Suzanne Mullins trúng thưởng 4,2 triệu USD. Thay v́ lănh trọn một lần bà quyết định chọn h́nh thức nhận tiền trúng thưởng hằng năm mà thôi.
Ban đầu bà mượn một số tiền trị giá 200 ngh́n USD và dùng những khoản tiền trúng giải hằng năm để thanh toán. Sau đó, bà đă đổi qua nhận tiền thưởng luôn một lần và ngưng không tiếp tục trả nợ khiến t́nh trạng nợ nần gia tăng do tiền lăi đẻ thêm nhiều ra măi. Các chủ nợ đă đâm đơn kiện bà tuy nhiên lúc đó bà đă khánh kiệt mất rồi.
Thời gian từ lúc trúng số đến lúc trắng tay là 8 năm.
7. Evelyn Adams (Mỹ) ngụ tại tiểu bang New Jersey. Rất hên nên trúng độc đắc đến hai lần. Lần thứ nhất vào năm 1985 và lần thứ hai chỉ một năm sau đó. Tổng cộng số tiền trúng số là 5,4 triệu USD.
Bà này sau đó đă thua hết tiền trong các ṣng đánh bạc ở tại thành phố Atlantic. Thời gian từ lúc trúng số đến lúc khánh kiệt là 15 năm. Giờ th́ bà đang sống lang thang trong công viên.
8. Jack Whittaker (Mỹ). Trước khi trúng giải độc đắc trị giá 315 triệu USD của vé số Powerball vào năm 2002 thời ông này đă có một cuộc sống khá giả tại tiểu bang West Virginia, với một công ty dịch vụ trị giá hơn 1 triệu USD.
Sau đó ông phát tâm làm một số việc công ích: trích một phần tiền trúng thưởng để xây nhà thờ, để làm từ thiện và thành lập một quỹ từ thiện của riêng ḿnh.
Tiếc thay vận rủi liên tục đến với ông. Ông bị trộm lấy mất hơn nửa triệu USD khi đậu xe bên ngoài một câu lạc bộ thoát y. Ông trở nên nghiện rượu. Ly dị vợ. Thường xuyên gây gổ với những người xung quanh. Chỉ trong ṿng 4 năm đă khánh kiệt, toàn bộ tài sản tiêu tan hết.
9. Janite Lee (Mỹ). Bà gốc Hàn Quốc sống tại Mỹ. Sau khi trúng giải độc đắc 18 triệu USD hồi năm 1993, bà đă dùng phần lớn tài sản vừa có được để tài trợ cho các chương tŕnh của chính phủ và cho các tổ chức chính trị. Bà từng được ăn tối cùng cựu Tổng thống Bill Clinton nhờ những khoản đóng góp lớn lao của ḿnh. Bà c̣n cho Đại học Washington ở Mỹ 1 triệu USD để xây một thư viện. Nhà trường đă lấy tên bà để đặt cho thư viện mới này.
Nhưng bà cũng rất ham mê cờ bạc. Với thói quen chi 347.000 USD mỗi năm, bà nhanh chóng ngập trong nợ nần và phải tuyên bố phá sản vào năm 2001. Khánh kiệt trong ṿng có 8 năm trời.
10. Billie Bob Harrell Jr. (Mỹ). Vào năm 1997, Billie Bob Harrell Jr. trúng giải thưởng độc đắc 31 triệu USD khi c̣n đang là một người bán hàng rong. Ông bèn mua một trang trại, tậu thêm 6 căn nhà và nhiều xe hơi.
Giống như những người trúng số khác, ông cho bạn bè và người thân vay tiền khi họ cầu khẩn. Rồi ông trở nên khánh kiệt chỉ trong ṿng 20 tháng. Harrell tự sát vào năm 1999. Thật đáng buồn.
Tiền bạc không phải lúc nào cũng mang lại hạnh phúc. Mười câu chuyện kể trên lại gợi nhớ tới h́nh ảnh vô thường với lời Phật dạy trong Phẩm Thế Gian (Kinh Pháp Cú):
(Pháp Cú 170)
Tựa như bọt nước trôi sông,
Lâu đài, phố chợ bềnh bồng biển sương
Toàn là ảo ảnh vô thường
Nh́n đời như vậy c̣n vương vấn ǵ
Tử thần ta há sợ chi.
Câu nói: "Quân Xử Thần Tử... Phụ Xử Tử Vong..." không phải là của Nho Gia, mà của Pháp gia
Khi tôi c̣n ngồi trên ghế nhà trường, mỗi khi phê phán Nho giáo và chế độ phong kiến, thầy cô thường đem câu nói:
“ Quân xử thần tử, thần bất tử bất trung; Phụ xử tử vong, tử bất vong bất hiếu” (Vua khiến bề tôi chết mà bề tôi không chết là bất trung; Cha khiến con chết mà con không chết là bất hiếu) và cho rằng Nho giáo dạy con người những điều hết sức là phi nhân bản.
( Đại đa số các bài viết trên sách báo cũng như trên google hiện nay đều ghi “ Quân xử…Phụ xử…”, đúng nguyên văn chữ Hán ghi là “Quân xử…Phụ xử…”. Khiến, sai khiến người gọi là Xử. Quân xử thần tử: Vua khiến bề tôi chết; Phụ xử tử vong: Cha khiến con chết).
Trong các vở tuồng, chèo … hiện nay khi phê phán, đả kích Nho giáo hay phong kiến, các nhà biên soạn thường đem câu: “Quân xử thần tử, thần bất tử bất trung…” để mà chế giễu.
Giai thoại văn chương Việt Nam có kể về tài ứng đối của Đinh Nhật Thận. Đinh Nhật Thận sinh năm Ất Hợi (1815) tại làng Thanh Lạo, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An, đỗ cử nhân khoa Đinh Dậu (1837), đỗ tiến sĩ khoa Mậu Tuất (1838) được bổ làm Tri phủ. Ông thường giao du với Cao Bá Quát và Nguyễn Hàm Ninh. Sau Cao Bá Quát dấy binh chống lại triều đ́nh, Đinh Nhật Thận bị t́nh nghi, bắt giải về kinh giam, sau được thả ra
(Quốc triều hương khoa lục chép về Đinh Nhật Thận: “ V́ là bạn cũ của tên giặc Cao bá Quát nên bị bắt giam, sau được thả”
( Cao Xuân Dục, Quốc triều hương khoa lục, Nxb TPHCM, trang 191).
V́ mến tài ông, vua Tự Đức lưu ông lại ở kinh đô để dạy con em trong hoàng tộc và cũng là một kế để dễ bề kiềm tỏa ông. Ông mất năm Bính Dần (1866). Quốc triều đăng khoa lục chép về ông:
“Ông đọc sách qua một lượt là nhớ. Làm văn, cất bút là xong, không cần phải nháp, ư tứ mới lạ, phần nhiều không theo khuôn sáo lối văn thời bấy giờ. văn thơ ông làm xong là bỏ qua, không lưu lại bài nào”
( Cao Xuân Dục, Quốc triều đăng khoa lục, Nxb Văn học, trang 69).
Tục truyền khi ở kinh đô, một hôm Đinh Nhật Thận cùng các quan đại đại thần theo thuyền ngự đi ngoạn cảnh trên sông Hương. Nhân bàn luận về Nho giáo, ông nhắc đến câu:
“Quân xử thần tử, thần bất tử bất trung; Phụ xử tử vong, tử bất vong bất hiếu” và cho đó là một câu chí lư.
Nghe xong vua Tự Đức phán:
"Vậy trẫm truyền cho khanh nhảy xuống sông này chết đi!
Nghe vua phán vậy, các quan trên thuyền đều lo sợ thay cho ông, v́ không nhảy xuống sông th́ không được, mà nhảy xuống th́ bị chết một cách oan uổng. Ấy vậy mà ông vẫn b́nh tĩnh lạy nhà vua xong đâu vào đấy rồi lao ḿnh xuống ḍng sông. Mọi người tưởng đây là nơi an nghỉ ngàn thu của ông. Nhưng chỉ trong giây lát, ông ngoi đầu lên khỏi mặt nước và tay bám vào thuyền ngự. Vua Tự Đức hỏi:
Sao khanh không ở dưới đó luôn mà c̣n trở lên đây?
Ông đáp:
Thần định ở luôn dưới đó, nhưng khi vừa xuống đến đáy sông th́ thần gặp ông Khuất Nguyên, ông ấy đuổi thần lên và mắng thần như sau:
“Ngă phùng ám chúa hàm oan nhẫn
Nhữ ngộ minh quân nịch tử hà?”
(Ta gặp ám chúa phải chịu oan đă đành/ C̣n ngươi gặp được minh quân sao lại trầm ḿnh?), hạ thần nghe ông ấy mắng quá đúng cho nên phải ngoi lên tâu để bệ hạ rơ!
Vua Tự Đức cả cười, sai thị vệ kéo ông lên thuyền ngự, lấy quần áo cho ông thay rồi đích thân rót một chén rượu để khen thưởng cho cái tài ứng đối mẫn tiệp, mặc dù biết đó là một câu chuyện hoàn toàn bịa đặt.
Giai thoại nghe qua th́ rất hay, nhưng giai thoại này chỉ dành cho những người không am tường Nho giáo kể cho nhau nghe lúc “trà dư tửu hậu” mà thôi! V́ một người như Đinh Nhật Thận đă nhuần nhuyễn Tứ thư, Ngũ kinh, sách Bách gia chư tử… mà chẳng lẽ lại tán dương một câu hết sức là phi nhân bản như thế!
Nho giáo chỉ trung với ông vua có đủ tư cách, đáng cho ḿnh thờ; nếu không th́ có thể bỏ mà thờ ông vua khác, như Khổng tử đă bỏ vua nước Lỗ. Nghĩa Quân - Thần trong Nho giáo có định phận rơ ràng:
Định công vấn:
“ Quân sử thần, thần sự quân, như chi hà?”
Khổng tử đối viết:
“Quân sử thần dĩ lễ, thần sự quân dĩ trung”
(Vua Định công nước Lỗ hỏi Khổng tử rằng:
“Vua khiến bề tôi, bề tôi thờ vua, phải thế nào?”
Khổng tử đáp rằng:
“ Vua lấy lễ mà đăi bề tôi, bề tôi lấy trung mà thờ vua”
– Luận ngữ : Bát dật ,19).
Vua phải có đức độ, phải biết tu thân:
“ Tự thiên tử dĩ chí ư thứ nhơn, nhứt thị giai dĩ tu thân vi bổn”
(Trên từ bực thiên tử lần xuống cho đến hạng dân thường đều phải lấy sự tu thân làm gốc – Đại học).
Bởi thế Mạnh tử bảo Tề Tuyên vương rằng:
“Quân chi thị thần như thủ túc, tắc thần thi quân như phúc tâm. Quân chi thị thần như khuyển mă, tắc thần thị quân như quốc nhân. Quân chi thần thị như thổ giới, tắc thần thị quân như khấu thù”
(Vua xem bề tôi như tay chân, th́ bề tôi xem vua như bụng như ḷng. Vua xem bề tôi như chó ngựa, th́ bề tôi xem vua như người lạ trong nước. Vua xem bề tôi như đất như cỏ th́ bề tôi xem vua như giặc như thù-
Mạnh tử: Ly lâu ,Chương cú hạ,3).
Tề Tuyên vương hỏi Mạnh tử:
“ Thần thí kỳ quân khả hồ?”
Viết:
“ Tặc nhân giả, vị chi tặc; tặc nghĩa , vị chi tàn; tàn tặc chi nhơn, vị chi nhứt phu. Văn tru nhứt phu Trụ hỹ, vị văn thí quân dă”
( “Bề tôi mà giết vua, có nên chăng?”.
Mạnh tử đáp rằng:
“ Kẻ làm hại đức nhân gọi là tặc; kẻ làm hại đức nghĩa gọi là tàn. Kẻ tàn, kẻ tặc chẳng qua là một người thường mà thôi. Tôi từng nghe vua Vơ vương chỉ giết một người thường là Trụ mà thôi, chớ tôi chưa hề nghe giết vua”-
Mạnh tử, Lương Huệ vương, Chương cú hạ, 8).
Tuân tử cũng nói :
“ Tru bạo quốc chi quân, nhược tru độc phu”
( Giết một ông vua tàn bạo của một nước cũng như giết một kẻ độc phu – Vua cũng chẳng phải thần thánh ǵ!)
Mạnh tử khẳng định:
“ Dân vi quí, xă tắc thứ chi, quân vi khinh”
( dân là quí, thứ đến là xă tắc, vua là khinh – Mạnh tử ,Tận tâm, Chương cú hạ , 14)
Mối quan hệ Phụ – Tử trên tinh thần “ Phụ từ, tử hiếu”. Bổn phận làm con là phải hiếu với cha mẹ. Khổng tử giải thích:
“ Sanh, sự chi dĩ lễ; tử, táng chi dĩ lễ; tế chi dĩ lễ”
(Hễ làm con, khi cha mẹ c̣n sống, phải phụng sự cho có lễ, khi cha mẹ chết, phải chôn cất cho có lễ, rồi những khi cúng giỗ, cũng phải giữ đủ lễ – Luận ngữ : Vi chính II, 5)
Lấy LỄ mà thờ cha mẹ không phải cha mẹ làm điều ǵ trái đạo cũng theo. Khổng tử nói:
“ Sự phụ mẫu cơ gián, kiến chí bất ṭng, hựu kính bất vi, lao nhi bất oán”
(làm con thờ cha mẹ, như thấy cha mẹ lầm lỗi th́ nên can gián một cách dịu ngọt. Như thấy ư tứ cha mẹ chẳng thuận theo lời khuyên của ḿnh, th́ ḿnh vẫn một ḷng cung kính và chẳng trái nghịch. Như cha mẹ giận mà khiến ḿnh làm công việc cực khổ, chớ có đem dạ oán hờn – Luận ngữ: Lí nhân IV, 18)
Khổng tử khuyên người ta thờ cha mẹ một cách sáng suốt. Không phải bất kỳ điều ǵ cha mẹ sai khiến đều vâng theo, gọi là có hiếu. Người có hiếu nên biết phân biệt những điều lành của cha mẹ mà tuân theo, những điều dữ của cha mẹ mà can gián.
Vua Ai công nước Lỗ hỏi Khổng tử rằng:
“ Con theo mệnh cha có phải là hiếu không? Tôi theo mệnh vua có phải là trung không?”. Hỏi ba lần mà Khổng tử không trả lời. Lúc Khổng tử ra ngoài, Khổng tử đem chuyện ấy nói với Tử Cống và hỏi ư Tử Cống thế nào. Tử Cống thưa:
“ Con theo mệnh cha là hiếu, tôi theo mệnh vua là trung, c̣n ngờ ǵ nữa?”
Khổng tử nói:
“Ngươi không biết ǵ. Đời xưa đấng minh quân làm vua nước vạn thặng có tránh thần bảy người th́ vua không làm điều lỗi; làm vua nước thiên thặng có tránh thần năm người, th́ xă tắc không nguy; làm chủ một nhà, có tránh thần ba người th́ lộc vị không suy. Cha có tránh tử, th́ không hăm vào điều vô lễ; kẻ sĩ có tránh hữu, th́ không làm điều bất nghĩa. Cho nên con theo mệnh cha há đă là hiếu, tôi theo mệnh vua há đă là trung. Chỉ có biết xét cái đáng theo mà theo, mới gọi là hiếu, là trung vậy”
(Khổng tử gia ngữ: Tam thứ, IX).
Xem thế làm điều hiếu, không phải cha làm thế nào cũng phải theo. Có khi cha làm điều ǵ trái lẽ, th́ phải hết sức can ngăn, để cho cha khỏi bị những điều lầm lỗi. Nhưng chỉ cốt phải theo lễ mà can ngăn. Hiếu có hợp lễ mới thật là hiếu.
( xem Trần Trọng Kim, Nho giáo , quyển thượng – in lần thứ tư, Nxb Tân Việt- Sài G̣n, trang 142-143).
V́ nghe qua trong câu: “Quân sử thần tử, thần bất tử bất trung; Phụ sử tử vong tử bất vong bất hiếu” xuất hiện những từ “Quân”; “Thần”; “Phụ”; “Tử” có âm hưởng của Nho giáo nên quy nạp câu nói ấy là của Nho gia.
Câu nói ấy chính là của Thái tử Phù Tô nói khi nhận lệnh vua cha là Tần Thủy Hoàng bắt phải chết do Lư Tư ngụy tạo di chiếu. Tướng Mông Điềm đề nghị đem quân về kinh đô xem có thực là di chiếu của Tần Thủy Hoàng nhưng Thái tử Phù Tô cản lại bằng câu nói:
“Quân sử thần tử ,thần bất tử bất trung; Phụ sử tử vong,tử bất vong bất hiếu”
Như chúng ta biết nhà Tần theo chế độ Pháp gia chứ không phải Nho gia. Quản tử chủ trương:
“ Tôn quân ti thần, dĩ thế thắng dă”
(Tôn vua lên, hạ quan xuống, lấy cái uy thế mà thắng lướt).
Thế là đặt vua trên luật, mở đường cho hơn 2000 năm chuyên chế. Chính Pháp gia mới đưa ra quan niệm: “ Trung thần bất sự nhị quân” (tôi trung không thờ hai vua).
Hơn nữa họ trọng cái “thế”(quyền thế) của vua khiến vua hóa ra độc tài, bắt bề tôi chết th́ chẳng kể phải trái, bề tôi cũng phải chết, không chết th́ không trung (Quân sử thần tử, thần bất tử bất trung).
Từ Hán Vơ đế trở đi, quan niệm đó được các vua chấp nhận, và h́nh như không có nhà Nho nào phản đối, mà nền quân chủ của Trung Hoa hóa ra chuyên chế
(Nguyễn Hiến Lê, Sử Trung Quốc tập 1. Nxb Văn hóa, trang 191)
Nhà nghiên cứu Kim Định nhắc nhở chúng ta:
“…cái bổn gốc của Nho giáo là “chí trung” mà trung là không cậy dựa = “ trung lập nhi bất ỷ cường tai kiểu”. Đó là cốt yếu những bài học dạy học của ông ( Khổng tử- TG).
Đừng đem những câu Hán học như “trung thần bất sự nhị quân” hay “quân sử thần tử, thần bất tử bất trung” mà gán vào miệng ông. Làm thế là thiếu óc khoa học. Cha ông ta tuy về phê b́nh chưa đạt cao lắm nhưng không để cho những câu tầm gửi kiểu trên làm thui chột chí bất khuất”
( Kim Định , Căn bản trong triết lí văn hóa Việt Nam.
_https://www.catholic.org.tw/vntaiwan/kimdinh2/00kim.htm. Xem chương VI : Từ Văn tổ tới Văn miếu; mục 6e: Vạn thế sư biểu)
Một vấn đề mà được “ chúng khẩu đồng từ” (đông người cùng nói một lời) chưa hẳn là sự thật. Sự thật không hẳn thuộc về số đông cho dù trong số đông có cả Ban Tuyên giáo Trung ương !
Vừa nhận được điện thoại, bác sĩ Nam vội vă tới bệnh viện. Ông khoác vội trang phục phẫu thuật và tiến ngay tới pḥng mổ. Lúc đó, người cha của cậu bé sắp sửa phẫu thuật đang ngồi đợi tại cửa pḥng. Vừa nh́n thấy bóng bác sĩ, người cha nói ngay:
- Tại sao giờ này ông mới đến? Ông không hay biết con trai tôi rất nguy kịch sao? Thực ḷng ông có trách nhiệm nghề nghiệp không vậy?
Bác sĩ điềm tĩnh trả lời:
- Thật xin lỗi, lúc này không phải ca tôi trực nên tôi không có mặt tại bệnh viện. Nhưng vừa nhận được điện thoại báo tôi đến ngay đây. Và lúc này tôi muốn tịnh tâm một chút để chuẩn bị phẫu thuật.
Người cha giận dữ:
- Tịnh tâm à? Giả như con của ông đang nằm trong pḥng cấp cứu th́ ông có tịnh tâm được không? Nếu như con trai ông sắp chết, ông sẽ làm ǵ?
Vị bác sĩ lại mỉm cười trả lời:
- Tôi sẽ nói điều mà ông Gióp đă nói trong Kinh Thánh: “Thân trần truồng sinh từ cát bụi, tôi sẽ trở về cát bụi thân trần truồng”. Những bác sĩ không có khả năng giữ lại mạng sống. Ông hăy đi cầu nguyện cho con trai ông. Chúng ta sẽ nỗ lực hết ḿnh và cậy trông vào ân sủng Thiên Chúa.
Người cha phàn nàn:
- Khuyên lơn người khác khi mà bản thân ḿnh chẳng dính dáng ǵ xem ra quá dễ dàng.
Cửa pḥng phẫu thuật đóng lại. Vị bác sĩ miệt mài vài giờ liền trong pḥng mổ. Và ông rời khỏi pḥng giải phẫu trong niềm hạnh phúc:
- Cảm tạ Chúa. Con trai ông đă được cứu. Nếu muốn biết thêm chi tiết, hăy hỏi cô ư tá vừa giúp tôi.
Không chờ câu trả lời của người cha, vị bác sĩ tiến thẳng và rời khỏi bệnh viện. Ngay khi nh́n thấy dáng dấp cô y tá xuất hiện, người cha nói ngay:
- Loại người ǵ mà lại cao ngạo đến như thế kia chứ! Thậm chí ông ta không thèm dành vài giây trả lời cho tôi biết hiện trạng con trai tôi ra sao.
Cô y tá cúi xuống, tuôn trào nước mắt, trong xúc động, cô chậm răi trả lời:
- Con trai duy nhất của bác sĩ mới qua đời hôm qua do một tai nạn. Hôm nay bác sĩ đang lo tang sự cho cậu ta. Thế nhưng vừa nhận được điện thoại, bác sĩ vội tới ngay để cứu con trai ông. Bây giờ th́ bác sĩ trở về tiếp tục lo hậu sự cho đứa con yêu quư của ḿnh.
SUY NGẪM
Đừng vội kết án ai. V́ bạn không biết cuộc sống của họ thế nào cũng như điều ǵ đang diễn ra trong tâm hồn họ và những ǵ họ đang phải nỗ lực vượt qua.
Nhiều người trên đời vừa nghe qua tin đồn, đă vội phê phán, phỉ báng, thậm chí kết án nặng nề người trong cuộc, qua câu chuyện chưa được kiểm chứng, hay chưa biết rơ vấn đề. Đó là những người kém hiểu biết, nông cạn và vội vă.
Người trí khi nghe một người nói xấu về người khác, thường cẩn thận khi suy nghĩ về lời nói của người đó. Sách có câu: Hàm huyết phún nhơn, tiên ô tự khẩu. Nghĩa là: Ngậm máu phun người, trước dơ miệng ḿnh. Người trong cuộc nhiều khi c̣n chưa hiểu rơ mọi chi tiết, mọi hoàn cảnh của vấn đề, chưa thể đánh giá đúng sai, phải quấy, thực hư. Người ngoài cuộc nếu vội vă phê phán, kết án th́ nhiều khi không chính xác, lầm lẫn, dẫn tới nhiều hậu quả đáng tiếc.
Lời trăn trối của bác sĩ triệu phú bị ung thư: Suốt đời chạy theo tiền tài
và những chiếc Ferrari, đối diện với cái chết mới biết hạnh phúc nằm ở đâu
"Bất kỳ ai cũng biết ḿnh sẽ chết nhưng chúng ta không tin vào điều đó. Bởi v́ nếu chúng ta thật sự trăn trở, chúng ta đă sống khác đi" - trích lời bác sĩ Richard Teo.
* Bác sĩ Richard Teo Keng Siang (1972 - 2012) là người có tên tuổi trong ngành phẫu thuật thẩm mỹ ở Singapore, qua đời khi đang ở trên đỉnh cao của sự nghiệp v́ bệnh ung thư phổi.
Dưới đây là những lời chia sẻ của bác sĩ Richard Teo với các sinh viên tại Nha khoa D1 ở Singapore vào tháng 11/2011. Những lời tâm sự đầy xúc động này đă dịch ra nhiều thứ tiếng và được bạn trẻ chia sẻ trên mạng xă hội. Bởi v́ hơn 7 năm đă trôi qua, những chiêm nghiệm về tiền tài, thành công và hạnh phúc của bác sĩ Richard vẫn c̣n vẹn nguyên giá trị.
Chào buổi sáng tất cả các bạn. Hôm nay giọng của tôi hơi khàn nên hăy chịu khó lắng nghe một chút nhé. Tên của tôi là Richard - bác sĩ y khoa.
Tôi sinh ra trong một gia đ́nh khó khăn. Từ nhỏ, tôi đă được nghe từ mọi người xung quanh ḿnh nói rằng, hạnh phúc chính là đạt được thành công. Và thành công đo bằng sự giàu có. Với tư duy như thế, ngay từ thời trẻ tôi đă rất tham vọng, cầu tiến. Có thể nói tôi là một sản phẩm điển h́nh của xă hội ngày nay.
Richard những năm 20 tuổi lao vào kiếm tiền như một thước đo của thành công
Richard thành công trong học tập lẫn thể thao,
theo đuổi các vị trí hàng đầu
Không chỉ giành một chỗ ở trường trung học hàng đầu, tôi cần phải thành công trong tất thảy lĩnh vực. Tôi muốn đạt được cúp chiến thắng, những giải thưởng cấp quốc gia và mọi thứ như vậy. Sau đó, tôi vào trường y rồi tốt nghiệp. Như các bạn đă biết, bác sĩ nhăn khoa là một trong những chuyên ngành có sự cạnh tranh nhất nên tôi đă theo đuổi nó. Tôi giành được học bổng nghiên cứu về laser để chữa mắt ở Đại học Quốc gia Singapore.
Nếu hoàn thành khóa nghiên cứu, tôi sẽ cầm trong tay 2 tấm bằng: bác sĩ đa khoa và bác sĩ nhăn khoa. Nhưng thành công về mặt học thuật này chẳng đem lại cho tôi sự giàu có. Việc đào sâu nghiên cứu tốn quá nhiều thời gian, trong khi ngoài kia, lĩnh vực pḥng khám tư là mảnh đất để kiếm tiền. Trong những năm gần đây, phẫu thuật thẩm mỹ ngày càng được ưa chuộng. Hàng đống tiền có thể kiếm ra từ đó. V́ vậy, tôi quyết định đă đủ với chuyện học hành rồi. Tôi mở pḥng khám về thẩm mỹ, hiện giờ đă trở thành một trung tâm khá lớn.
Các bạn có thấy một điều trớ trêu như thế này không: Người ta không măi ca ngợi những anh hùng chữa bệnh hay các chuyên gia vật lí trị liệu. Mà người hùng được tạo nên bởi sự giàu có và nổi tiếng.
Richard những năm 30 tuổi tận hưởng quả ngọt của thành công, gọi đó là hạnh phúc
Mọi người không vui khi trả 20 đô để khám bệnh, nhưng họ sẵn sàng chi 10 ngh́n đô la để bơm môi, 15 ngh́n đô để nâng ngực và những điều tương tự vậy. Chuyện kinh doanh ban đầu của pḥng khám rất suôn sẻ. Tôi ch́m đắm trong niềm vui sướng v́ có nhiều bệnh nhân. Vẻ đẹp phù phiếm, vẻ bề ngoài - người ta cần nó, đó là một mảnh đất màu mỡ để kiếm tiền! Tôi phải thuê thêm 1 bác sĩ nữa cùng làm, rồi 2 người, 3 người và đồng nghiệp thứ 4 cũng đến nhanh chóng. Trong năm đầu tiên, chúng tôi leo thang về thu nhập lên tới hàng triệu đô. Nhưng sẽ chẳng bao giờ là đủ v́ tôi quá ám ảnh, đắm ch́m trong việc kiếm tiền này. Tôi quyết định mở chi nhánh pḥng khám sang Indonesia. Cuộc sống quả thật là rất tốt!
Khi đó, tôi làm ǵ vào dịp cuối tuần? Thường là đến các câu lạc bộ xe sang, đến Sepang ở Malaysia đua xe. Cuộc sống mà, phải hưởng thụ. Tôi mua cho ḿnh một chiếc Ferrari 430. Sau đó mua nhà. Kế đó là tận hưởng sự giàu có và nổi tiếng. Với nhiều khách hàng là thí sinh cuộc thi sắc đẹp, dĩ nhiên tôi cũng dành thời gian bên những nhan sắc tuyệt trần và giàu sang, đi từ nhà hàng cao cấp này tới nhà hàng gắn sao Michelin khác.
Tôi đă chạm tay vào đỉnh cao của sự nghiệp, tiền tài. Đó là tôi của 1 năm trước, cơ thể hoàn toàn tráng kiện và tất cả mọi thứ đều dưới tầm kiểm soát.
Phát hiện ung thư ở tuổi 38 và... t́m thấy hạnh phúc thật sự
Chà, tôi sai rồi. Làm sao có thể kiểm soát mọi thứ được? Vào tháng 3 năm ngoái (2010), tôi bắt đầu thấy đau lưng mà không hiểu v́ sao. Ban đầu, tôi nghĩ đó là do động tác mạnh ở pḥng gym. Rồi một hôm thấy đồng nghiệp thực hiện chụp cộng hưởng từ (MRI), tôi bèn nhờ anh ta kiểm tra giúp để an tâm.
Chiều hôm đó, anh ta gọi tôi và nói đă thấy sự thay thế tủy xương trong cột sống. Tôi biết nó có nghĩa là ǵ, nhưng không chấp nhận được, kiểu như "Cậu đùa đấy à?". Tôi vẫn thực hiện tốt mọi thứ ở pḥng gym mà...
Chúng tôi thực hiện nhiều bài kiểm tra vào ngày hôm sau. Họ chẩn đoán tôi mắc ung thư phổi giai đoạn 4. Phản ứng đầu tiên là "Ối chà, nó đến từ đâu thế này?"... Tế bào ung thư đă lan tới năo, cột sống, gan và tuyến thượng thận. Bạn biết không, trong giây phút tôi nghĩ rằng ḿnh làm chủ và chạm tới đỉnh cao của thành công, tôi đă mất hết mọi thứ.
Đây là ảnh chụp X quang phổi của tôi. Bạn nh́n thấy không, mỗi chấm tṛn này là một khối u. Tôi có hàng vạn cái như thế trong 2 lá phổi. Ngay cả làm hóa trị, thời gian c̣n lại cũng chỉ 3-4 tháng nữa thôi. Cuộc đời tôi sắp kết thúc rồi sao, quả thật vậy! Tôi tuyệt vọng, dĩ nhiên, rất tuyệt vọng khi từng nghĩ ḿnh đă có hết thảy mọi thứ quư giá.
Richard Teo xuất hiện trên b́a báo địa phương:
"Tôi không thể ôm lấy chiếc Ferrari của ḿnh"
Nhưng trớ trêu là mọi thứ mà tôi có - thành công, cúp chiến thắng, những chiếc xe, ngôi nhà - là do tôi đă mua chúng để mang về niềm hạnh phúc. Nhưng giờ đây tôi chẳng mỉm cười được nữa. Nghĩ về việc sở hữu của cải, tôi chẳng có một chút niềm vui nào. Các bạn ạ, tôi chẳng thể ôm chiếc Ferrari vào giấc ngủ. Nó chẳng khiến tôi thoải mái hơn trong những ngày tháng cuối cùng.
Vậy điều ǵ đă và sẽ làm tôi hạnh phúc ở khoảng thời gian này? Đó là thời gian với mọi người - những người tôi yêu, bạn bè, những ai thật ḷng lo cho ḿnh, cùng khóc cùng cười, cùng đau khổ và chấp nhận mọi chuyện. Điều ấy đem lại cho tôi niềm hạnh phúc.
Những chiêm nghiệm cuối đời: "Liệu tôi sẽ là một người bác sĩ khác nếu được làm lại từ đầu?"
Để tôi kể cho các bạn nghe một câu chuyện nữa. Ngày c̣n trẻ tôi có gặp một người bạn khá kỳ lạ tên là Jennifer - giờ chúng tôi vẫn là bạn tốt của nhau. Nếu đi trên đường và bắt gặp một con ốc sên, cô ấy sẽ nhặt nó lên rồi đưa về băi cỏ. Tôi lúc ấy không tài nào hiểu nổi. Tại sao phải làm thế, chỉ là một con ốc thôi mà? Sao phải làm bẩn tay ḿnh? Sự thật là cô ấy có thể cảm thông cho số phận của con ốc sến ấy! Nhưng với tôi đó chỉ là một con ốc, nếu nó cản đường con người th́ có nguy cơ bị đạp vỡ, đó là sự tiến hóa tự nhiên mà?
Không lâu sau, tôi trở thành một bác sĩ thực tập, học cách để cảm thông và thương xót cho bệnh nhân. Nhưng tôi không thể. Có một khoảng thời gian tôi phụ trách chăm sóc cho bệnh nhân ung thư, chứng kiến cái chết hầu như mỗi ngày. Lúc nào tôi cũng thấy ai đó chịu đựng cơn giày ṿ, tôi sẽ tiêm morphine cho họ để giảm cơn đau, tôi chứng kiến họ đánh vật để hít thở oxy lần cuối cùng... nhưng tôi chỉ xem đó là một công việc! Nỗi đau của họ không phải là điều tôi cảm nhận được dù tận mắt nh́n thấy. Tôi làm việc của ḿnh - lấy máu, kê đơn và tan ca.
Cho đến khi mắc bệnh nan y thời kỳ cuối, tôi đă có thể hiểu được mọi đau đớn về thể xác và tinh thần của các bệnh nhân năm xưa. Nếu bạn hỏi rằng giả sử cho làm lại từ đầu, liệu tôi sẽ trở thành một bác sĩ khác hay không, câu trả lời là có. Bởi v́ bây giờ tôi đă hiểu thấu nỗi khổ của bệnh nhân rồi. Đôi khi, bài học rút ra phải trả bằng một cái giá đau đớn.
Các bạn ạ, là bác sĩ, đôi khi chúng ta quên mất bệnh nhân mà ḿnh đang phục vụ cần điều ǵ nhất. Ngay lúc này, ngành y của chúng ta c̣n nhiều vùng xám - không trắng, chẳng đen. Có những người sẵn sàng hạ thấp uy tín của pḥng khám đối thủ. Và hiện tại khi lâm bệnh, tôi cũng biết được đồng nghiệp nào thực sự nghĩ cho ḿnh, yêu thương ḿnh; và người nào đang muốn kiếm tiền bằng cách bán cho tôi một loại điều trị mang tên "hy vọng đi".
Có những lúc tôi chỉ muốn kiếm tiền và đánh mất chiếc la bàn đạo đức của ḿnh, nhưng như đă nói, tôi chẳng c̣n nghĩ về chiếc Ferrari trong lúc đau khổ giày ṿ. Tôi đă học được bài học cay đắng này, bạn hăy nghe và đừng mắc vào sai lầm như thế nhé.
Sứ mệnh của bác sĩ là cố gắng hết sức cho những ai cần chúng ta. Dù nỗ lực của bạn không thể cứu sống họ, bạn đă đóng góp một chút ǵ đó cho họ trong những năm cuối đời. Với tôi, dưới tư cách 1 bệnh nhân, điều ấy mang ư nghĩa lớn lao.
Lời nhắn nhủ chân thành trước khi từ giă cuộc đời
Để kết thúc bài nói chuyện hôm nay, cho phép tôi trích dẫn vài ư từ quyển sách "Tuesdays with Morrie" (hồi kư "Những ngày Thứ Ba với Morrie"). Bất kỳ ai cũng biết là ḿnh sẽ chết nhưng chúng ta không tin vào điều đó. Bởi v́ nếu chúng ta thật sự trăn trở, chúng ta đă sống khác đi.
Khi đối diện với cái chết, tôi tháo dỡ cho ḿnh khỏi mọi thứ hỗn loạn và tập trung vào những điều thật sự cần thiết. Trớ trêu thay, cuộc đời này có rất nhiều thời gian, nhưng thời điểm chúng ta thật sự chiêm nghiệm về cuộc sống chính là lúc nghĩ về cái chết. Tôi biết nghe điều này rất "bệnh hoạn" trong buổi sáng ngày hôm nay, nhưng đó là sự thật và là điều mà tôi đang trải qua.
Đừng để người khác nói với bạn phải sống như thế nào. Bạn có thể lắng nghe nhưng đừng tin tưởng một cách mù quáng như tôi, để rồi chỉ lao vào mua niềm hạnh phúc không bền lâu. Hăy suy nghĩ lại và quyết định bạn muốn làm ǵ với cuộc đời của ḿnh, bạn muốn tạo ra điều ǵ có ư nghĩa đối với người ḿnh yêu thương? Bởi v́, hạnh phúc thật sự không phải là làm hài ḷng riêng bản thân. Tôi từng nghĩ rằng chỉ cần ḿnh thấy vui là đủ, nhưng hóa ra không phải như vậy.
Khi ra trường, các bạn sẽ hái ra rất nhiều tiền - những đồng tiền được bệnh nhân chi trả. Đừng quên một ngày nào đó, nó sẽ không c̣n thuộc về bạn nữa".
Bác sĩ Richard Teo Keng Siang qua đời ngày 18/10/2012 ở tuổi 40, gần 1 năm sau khi ông thực hiện bài nói chuyện trên.
Vợ của ông từng chia sẻ với tờ The New Paper: "Thành thật mà nói, tôi trải qua nhiều cảm xúc lẫn lộn. Một phần tôi ích kỷ, muốn người mắc bệnh nan y không phải là chồng ḿnh. Nhưng mặt khác, tôi tự hào về những di sản của anh. Tôi ước ǵ ḿnh được như anh ấy. Richard là người thầy tuyệt vời nhất mà tôi từng biết đến trong đời".
Cặp đôi sống với nhau 6 năm, không có con. Măi sau này khi đă rời xa, những lời nhắn nhủ cuối cùng của vị bác sĩ tài hoa yểu mệnh vẫn khiến vợ ông và nhiều người phải suy ngẫm, có lẽ v́ nó hướng tới 1 thông điệp rơ ràng, đơn giản:
"Cuộc sống này quá ngắn ngủi để bỏ quên những người bạn yêu thương, đó mới là niềm hạnh phúc thật sự."
Nguồn: Tổng hợp
ĐẠT LÊ, THEO HELINO
31/05/2019
Cổ nhân đă nói:
Không HỨA bậy ... ḿnh không phụ người ...
Không TIN bậy ... người không phụ ḿnh ...
Thời Hy Lạp cổ đại có ông Socrates nổi tiếng là một nhà hiền triết uyên thâm lỗi lạc. Ngày nọ, một người quen đến t́m gặp nhà hiền triết vĩ đại nói rằng:
“Này, ngài có biết người ta đồn đại ǵ về bạn ngài không?”
(Ảnh minh họa/Wikimedia)
“Gượm đă”, Socrates đáp, “Trước khi ngài kể chuyện về bạn tôi, hăy dành chút thời gian và lọc những ǵ ngài định kể. Tôi gọi đây là phép thử Ba lớp lọc. Lớp lọc đầu tiên là Sự thật. Ngài có tin chắc rằng những điều ngài sắp kể cho tôi nghe đây hoàn toàn là sự thật hay không?”
“Uhm… không hẳn…”, vị khách đáp, “Thật ra tôi chỉ nghe người ta kể lại mà thôi, vả lại…”
“Được rồi”, Socrates nói tiếp. “Vậy là ngài không biết chuyện đó thật hay không. Bây giờ, hăy thử lọc lần hai, lớp lọc Thiện ư. Chuyện ngài định kể cho tôi nghe về bạn tôi có phải là chuyện tốt đẹp hay không?”
“Umn… không hẳn, mà là ngược lại ḱa…”
“Vậy là…”, Socrates nói tiếp, “Ngài muốn kể cho tôi nghe chuyện xấu về bạn tôi, mà ngài lại không chắc chuyện đó có thật hay không. Thế nhưng biết đâu ngài vẫn qua được bài thử đấy, v́ c̣n một lớp lọc nữa – lớp lọc Hữu ích. Chuyện ngài sắp kể về bạn tôi có ích đối với tôi không?”
“Không, không hề.”
Socrates kết luận:
“Nếu ngài muốn kể cho tôi nghe một chuyện không có thật, cũng chẳng tốt đẹp mà thậm chí c̣n chẳng ích lợi, th́ kể mà làm ǵ?”
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
