Saif al-Islam, người con trai nổi tiếng nhất của ông Moammar Gadhafi, tối qua xuất hiện trên truyền h́nh và thề rửa thù cho cha, trong lúc đang có thông tin cho rằng anh này đă bị bắt.
Con trai thứ từng sống nhiều năm ở Anh của Gadhafi xuất hiện trên kênh Alrai TV có trụ sở ở Syria, kêu gọi những người trung thành ủng hộ, và nói rằng anh ta c̣n sống, đang ở Libya và sẽ chiến đấu đến cùng với phe nổi dậy.
"Chúng ta sẽ tiếp tục kháng chiến. Tôi đang ở Libya, tôi c̣n sống, tự do và sẽ ciến đấu đến cùng để rửa thù", kênh truyền h́nh thân với chế độ của ông Gadhafi trích lời Saif.
Saif al Gadhafi. Ảnh: AFP
Một trang web của những người ủng hộ Gadhafi trước đó phát đi thông điệp cho hay Saif al-Islam đă được chỉ định làm người thay thế Gadhafi và sẽ chịu trách nhiệm chỉ huy lực lượng chống phe chính phủ mới, RIA Novosti đưa tin.
Trong khi đó một số báo dẫn các nguồn tin từ binh sĩ của Hội đồng chuyển tiếp quốc gia Libya nói rằng Saif đă bị bắt ở Libya trong t́nh trạng bị thương. Thông tin về số phận của người con này của Gadhafi hiện mâu thuẫn.
Ông Gadhafi đă bị quân lính của chính phủ mới bắt sống và sau đó qua đời hôm 20/10 tại thành phố Sirte, sau nhiều tháng nội chiến ở Libya và sự can thiệp của quân đội NATO theo nghị quyết của LHQ kể từ ngày 19/3.
Ba ngày sau khi qua đời, Gadhafi và một con trai - cũng thiệt mạng trong cùng hoàn cảnh - bị đặt ở một kho thực phẩm lạnh. Chính quyền mới chưa quyết định làm ǵ với thi thể của họ. Hôm nay truyền h́nh Sky News của Anh dẫn lời một quan chức chính quyền mới nói họ có thể trả Gadhafi về với họ tộc của ông.
Ba ngày sau khi đại tá Moammar Gadhafi chết, thi thể của ông đang trở thành vấn đề tranh căi ở Libya, trong khi chính phủ mới bối rối chưa quyết định làm ǵ và như thế nào với người quá cố.
Đại tá Moammar Gadhafi khi c̣n sống. Ảnh: Life.
Xác của người đă cai trị Libya trong 42 năm qua giờ vẫn bị bày ra trong một kho lạnh thực phẩm ở chợ của thành phố Misrata, thu hút hàng trăm người Libya hiếu kỳ. Họ đeo khẩu trang khi vào xem thi thể Gadhafi để giảm bớt mùi khó chịu.
Các tổ chức nhân quyền quốc tế đều lên tiếng đ̣i mở cuộc điều tra nhằm làm sáng tỏ cái chết của Gadhafi và con trai Muatassim. Họ chết sau khi bị bắt làm tù binh, và bởi vậy việc giết họ là tội phạm chiến tranh chiểu theo luật quốc tế. Tuy nhiên chính phủ chuyển tiếp của Libya chưa tuyên bố sẽ điều tra. Hội đồng chuyển tiếp quốc gia (NTC) cũng chưa nhất trí được sẽ chôn Gadhafi ở đâu khi nào và như thế nào. NTC hứa sẽ đưa ra các thông tin liên quan trong ngày hôm nay, khi họ công bố hoàn toàn giải phóng đất nước Libya.
Tổ chức giám sát nhân quyền (HRW) ra thông cáo cho biết họ đă phỏng vấn một viên chỉ huy quân đội của NTC. Người này nói sau khi Gadhafi bị bắt, mọi thứ trở nên mất kiểm soát và Gadhafi đă bị giết trong cảnh hỗn loạn. HRW cũng đă tới tận hiện trường nơi Gadhafi bị bắt. Họ đếm được 95 thi thể, nhiều khả năng những người này bị giết trong cuộc không kích của NATO, một số người bị hành quyết.
"Đây là những bằng chứng vững chắc làm cơ sở mở một cuộc điều tra trung thực về những cái chết của Gadhafi và con trai Muatassim", Sarah Leah Whitson giám đốc khu vực Trung Đông và Bắc Phi của HRW, khẳng định. "Việc t́m hiểu họ đă chết như thế nào là điều quan trọng. Nó sẽ cho ta thấy tiền đề của tương lai Libya, rằng đất nước này sẽ được điều hành bằng luật pháp hay luật rừng".
NTC khẳng định Gadhafi chết do đạn lạc trong lúc giao tranh giữa binh sĩ hai bên, nhưng các video clip quay hiện trường cho thấy tuyên bố đó khiến người ta nghi ngờ.
Chôn cất hay không?
Bộ lạc của Gadhafi muốn đưa thi thể ông này về chôn ở quê nhà là thành phố Sirte, bên bờ Địa trung hải. Tuy nhiên một số thành viên NTC đề nghị chôn Gadhafi tại một địa điểm bí mật, không có dấu vết ǵ, bởi lo ngại những người trung thành với ông ta có thể biến nó thành thánh địa. Nhiều tờ báo đưa tin hội đồng chuyển tiếp đang bàn về khả năng hỏa thiêu hoặc thả xuống biển, như đối với thi thể của Osama bin Laden.
Trong khi đó, những chiến binh của lực lượng NTC ở Misrata - những người đă bắt sống ông Gadhafi - lại đ̣i chôn cựu lănh đạo ở thành phố này. Misrata từng bị quân chính phủ Gadhafi bao vây nhiều tháng trong thời gian nội chiến. Giới quan sát cho rằng sự dính líu của các binh sĩ từ Misrata có thể giúp cho các chính trị gia địa phương này có tiếng nói quan trọng hơn trong hội đồng hiện nay cũng như chính phủ về sau.
Sky News hôm nay dẫn lời phát ngôn viên ngoại giao của chính phủ lâm thời cho hay họ có thể giao thi thể Gadhafi cho bộ tộc của ông. "Việc này nếu không diễn ra trong vài giờ nữa th́ có thể sau vài ngày", phát ngôn viên nói.
Một số nhân vật ở Misrata không cho tiến hành khám nghiệm tử khi Gadhafi, nhưng theo phóng viên của McClatchy, tối hôm qua một pháp y viên đă được điều đến để xem xét các thi thể.
Việc trưng bày xác của Gadhafi trong hai ngày qua đă đi quá giới hạn của cái gọi là cho phép ngươi dân tận mắt chứng kiến việc ông này đă chết. Nhiều người Libya đă lên tiếng chỉ trích rằng thắng lợi của phong trào nổi dậy và việc bắt sống Gadhafi giờ biến thành một màn tŕnh diễn, theo AP. Người ta cảm thấy bất b́nh trước cách đối xử với thi thể của người đă chết, bởi đạo Hồi quy định phải chôn cất người quá cố càng sớm càng tốt. Một số giáo sĩ th́ phản đối việc khám nghiệm tử thi.
Một ngày trước, NTC đă quyết định hoăn việc chôn bí mật Gadhafi để chờ khám nghiệm cũng như t́m kiếm sự nhất trí trong hội đồng. Tuy nhiên đă ba ngày kể từ khi ông này bị giết, thi thể của ông vẫn nằm trong kho thực phẩm, chờ đợi.
Một chiến binh cách mạng vừa tiết lộ, trong những phút cuối cùng của cuộc đời, nhà cựu lănh đạo bị lật đổ Muammar Gaddafi đă cầu xin đổi tiền và vàng lấy mạng sống.
Gaddafi vẫn c̣n sống sau khi bị bắt.
Chi tiết này vừa được Hammad Mufti 28 tuổi tiết lộ. Những bí ẩn xung quanh cái chết của Gaddafi vẫn chưa được làm sáng tỏ, giữa những thông tin cho rằng ông ta bị hành quyết chóng vánh ngay sau khi bị bắt bằng một phát đạn vào đầu.
Mufti kể lại rằng Gaddafi bị phát hiện và kéo ra từ trong đường ống cống. "Ông ta điên cuồng van xin những người bắt giữ và hứa trả tiền để đổi mạng sống".
Trong khi đó, Ali, một chỉ huy quân sự lữ đoàn Sirte cũng cho tờ nhật báo Corriere della Sera biết: "Ông ta được kéo lên từ đường cống. Ông ta nói sẵn sàng cho bất kỳ thứ ǵ miễn là được sống. Ông ta nói sẽ đưa tiền và vàng cho chúng tôi nếu chúng tôi tha mạng cho ông ta".
Ali cho hay Gaddafi mất rất nhiều máu, cơ thể của người đàn ông 69 tuổi không thể chịu đựng được điều đó. "Ông ta trong t́nh trạng tồi tệ, bị thương khắp người v́ các mảnh đạn và bị đánh đập. Tôi đă rất sững sờ khi thấy ông ta ở đó. Chúng tôi biết con trai Mutassim ở đó, nhưng chúng tôi không nghĩ rằng Gaddafi bị phát hiện. Chúng tôi tin là ông ta đă bỏ trốn tới vùng sa mạc, thậm chí chạy sang Niger hay Chad".
Đường ống cống nơi Gaddafi ẩn náu.
Ali nói thêm, Gaddafi rất bối rối và sợ hăi. "Ông ta cứ nói đi nói lại là có tiền và sẵn sàng cung cấp để cho con cái chúng tôi tới trường".
"Đến lúc đó, có người hét vào mặt ông ta là thay v́ nói đến tiền, hăy cầu nguyện cho linh hồn được giao phó cho Chúa Trời trước khi chết. Nhưng ông ấy vẫn nói tiền tiền và khẳng định sẵn sàng cho chúng tôi nhiều tiền và vàng".
Gaddafi được cho là có tới gần 200 tỉ USD bằng tiền mặt, vàng và tài sản khác cất giấu bí mật ở nhiều nước trên thế giới. Những thông tin trước đó cho biết đầu năm nay, ngay trước cuộc nổi dậy, Gaddafi đă chuyển bớt một số tài sản sang Zimbabwe.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế tin rằng Libya có ít nhất 140 tấn vàng đang cất giấu trong tầng hầm của Ngân hàng trung ương Tripoli.
Người con trai “đă chết” của ông Gadhafi lên tiếng
Saif Al-Islam Gadhafi, người con trai được đào tạo tại London và có khả năng kế nhiệm ông Gadhafi hiện vẫn sống. Cuối tuần vừa qua, khi chính phủ lâm thời của Libya cho biết đă bắt được anh, th́ cùng lúc anh xuất hiện trên đài truyền h́nh Syria.
Saif Al-Islam Gadhafi là người con trai sáng giá nhất của ông Gadhafi.
Saif Al-Islam Gadhafi là một trong 8 người con của ông Gadhafi và người ta vẫn chưa rơ người đàn ông 39 này đang ở đâu, sau cái chết của cựu lănh đạo Liby vào tuần trước.
“Chúng tôi tiếp tục chiến đấu. Tôi đang ở Libya, vẫn sống, tự do và dự định đi tới cùng và sẽ trả thù tới cùng”, Saif Al-Islam Gadhafi cho biết trên đài truyền h́nh Syria. “Hăy cút xuống địa ngục, những tên chuột bọ và NATO đứng sau các người. Đây là đất nước của chúng tôi, chúng tôi sống ở đây và chúng tôi chết ở đây. Chúng tôi sẽ tiếp tục chiến đấu”.
Thông điệp ngắn được phát trên đài truyền h́nh Al-Rai của Syria vào hôm qua và nhanh chóng được đăng tải lên trang YouTube. Hiện chưa rơ đoạn băng ghi âm đó được phát trực tiếp hay được ghi từ trước. Đài truyền h́nh Al-Rai phủ sóng ở Libya và trước kia thường phát các thông điệp của ông Gadhafi.
Trong khi đó, em trai của Saif là Saadi Gadhafi, người đă trốn khỏi Libya từ tháng 9, khi lực lượng nổi dậy bắt đầu thắng thế, đă lên tiếng về cái chết của cha cùng em trai.
Bị quản thúc tại gia ở Nigeria, Saadi đă lên án cách cha và em ḿnh bị đối xử sau khi bị bắt.
“Kiểu hành quyết man rợ này và sự lạm dụng cả xác của họ cho thấy rơ ràng rằng không ai có liên quan đến chính quyền cũ sẽ được nhận một phiên ṭa công bằng ở Libya”, Saadi Gadhafi cho biết.
Khi tin tức và video về cái chết của ông Gadhafi xuất hiện, Cao ủy Liên hợp quốc về nhân quyền đă kêu gọi điều tra về cái chết của ông Gadhafi, bởi video có vẻ như cho thấy ông đă bị binh sỹ của chính quyền lâm thời khống chế. Nhưng sau đó, ông lại được cho là chết “trong làn đạn” giao tranh giữa những người ủng hộ ông và những người bắt giữ này.
Thủ tướng lâm thời Libya Jibril cho biết ông sẽ không phản đối một cuộc điều tra đầy đủ dưới sự giám sát của quốc tế về cái chết của ông Gadhafi.
Số phận của một người con trai khác của ông Gadhafi, Moutassim Gadhafi, th́ đă rơ ràng. Thi thể của anh hiện cùng với cha bị để “trưng bày” cho người dân đến xem tại một pḥng lạnh để thịt.
3 người con khác, Moutassim, Khamis và Said al-Arab, đă thiệt mạng trong thời gian diễn ra chiến sự. 3 người con nữa là Hannibal, Mohammed và cô con gái duy nhất Aisha, từng được gọi là Claudia Schiffer của Bắc Phi, hiện cũng đang sống lưu vong ở Algeria cùng với vợ ông Gadhafi, bà Safia.
Hoàn tất việc an táng thi thể nhà lănh đạo Gaddafi
Thi thể nhà lănh đạo Gaddafi cùng con trai Mutassim đă được chôn cất tại một địa điểm bí mật ở sa mạc Libya chiều nay, sau 5 ngày để trong pḥng lạnh tại một khu chợ ở Misrata.
Theo một quan chức quân sự thành phố Misrata, nghi lễ chôn cất được tổ chức đơn giản tại một địa điểm bí mật ở sa mạc Libya, dưới sự chứng kiến của các quan chức NTC, giáo sĩ và một vài người thân của nhà lănh đạo Gaddafi. Cả con trai Mutassim và cựu Bộ trưởng Quốc pḥng Abu Baker Yunis cũng được chôn cất cùng với nhà lănh đạo bị lật đổ.
Nhà lănh đạo Moammar Gaddafi.
Các quan chức NTC khẳng định vị trí chôn cất nhà lănh đạo Gaddafi sẽ được giữ kín để tránh việc người ủng hộ và gia đ́nh lập đền thờ cho người đàn ông 42 năm nắm quyền điều hành Libya. Ngoài ra, giữ bí mật các ngôi mộ sẽ tránh được những xung đột không cần thiết giữa những người ủng hộ và phía phản đối nhà lănh đạo Gaddafi.
Trước đó, gia đ́nh và bộ lạc của nhà lănh đạo Libya đă yêu cầu trao trả lại thi thể ông để tiến hành chôn cất theo nghi lễ Hồi giáo. Tuy nhiên, yêu cầu này đă không được NTC đáp ứng.
Trong bản di chúc được lập vài ngày trước khi qua đời, nhà lănh đạo Gaddafi muốn được chôn cất tại thành phố quê hương cùng với bạn bè và người thân trong bộ quần áo ông mặc lúc qua đời theo nghi lễ truyền thống. Tuy nhiên, gia đ́nh và những người ủng hộ ông không có cơ hội thực hiện điều đó, khi NTC quyết định chôn cất bí mật người đàn ông từng được coi là anh hùng Libya 42 năm trước.
Nhà lănh đạo bị lật đổ Muammar Gaddafi từng viết cho Silvio Berlusconi hồi tháng 8, cầu cứu Thủ tướng Italia dừng sự can thiệp quân sự do NATO dẫn đầu vào Libya.
Đại tá Muammar Gaddafi từng kết thân với Thủ tướng Italia Silvio Berlusconi.
Thông tin trên vừa được tuần báo Pháp Paris Match đăng tải. Nếu xác thực, bức thư chứng tỏ Gaddafi vô cùng tuyệt vọng khi trong những ngày chạy trốn, ông này đă cầu viện một người từng là bạn thân và đồng minh tin cậy nhất của ḿnh ở châu Âu cho đến khi Italia tham gia chiến dịch của phương Tây nhằm ủng hộ quân nổi dậy Libya.
Trang web của Paris Match đăng một bản sao của bức thư đề ngày 5/8 và bằng chữ Ảrập in, với các ḍng viết tay trên đó, được cho là của Gaddafi và được trợ tá Abdallah Mansour hiệu đính. "Hăy gửi bức thư này như là từ tôi, bằng phương tiện của tài liệu này, sau khi hiệu đính".
Các từ "những người bạn mới" ở bên dưới sau đó bị gạch đi và "các bạn và các đồng minh" được viết lên trên.
Gaddafi đă được chôn cất tối qua tại một địa điểm bí mật trên sa mạc Sahara, sau khi bị bắt và bắn chết ngày 20/10.
Trong thư, Gaddafi trách cứ Berlusconi, người mà ông đă xây dựng một t́nh bạn nồng ấm và vui vẻ trong nhiều năm, v́ không can thiệp để giúp ông và nhắc nhở nhà lănh đạo Italia về hiệp ước hữu nghị giữa hai nước.
"Tôi rất ngạc nhiên trước thái độ của một người bạn mà tôi đă công nhận một hiệp ước hữu nghị có lợi cho cả hai quốc gia", trích lá thư. "Tôi đă hy vọng rằng ít nhất ông sẽ lo lắng về thực tế và sẽ nỗ lực ḥa giải trước khi thêm sự ủng hộ của ḿnh vào cuộc chiến này".
Trong một bài phát biểu trước những người ủng hộ hồi tháng 9, Thủ tướng Berlusconi nói rằng ông cảm thấy "rất buồn" về việc thay đổi lập trường hồi tháng 4 và tham gia vào chiến dịch của NATO nhằm lật đổ người bạn cũ của ḿnh khỏi quyền lực.
Berluconi nói rằng ông thậm chí đă nghĩ đến chuyện từ chức về vấn đề này.
Hiện chưa rơ lá thư có tới tay Berlusconi, người mà vào ngày 22/8 đă kêu gọi Gaddafi ngừng cuộc kháng cự để tránh đổ máu thêm nữa ở Libya.
Hiện chưa có b́nh luận nào được đưa ra từ văn pḥng Thủ tướng Italia.
Tạp chí Paris Match cho biết, lá thư đă được chuyển tới văn pḥng của ông Berlusconi bởi một cặp vợ chồng người Italia vốn là bạn của Gaddafi khi họ điều hành một công ty cung cấp nhân sự cho các hội nghị mà Gaddafi tổ chức trong những lần công du tới Rome.
Lá thư tiếp tục khẳng định rằng không quá muộn để Italia đổi hướng và bảo vệ Gaddafi, và rằng ông và những người ủng hộ sẵn sàng lật một trang mới về các mối quan hệ với Italia.
"Tôi sẽ không đổ lỗi cho ông về những điều ông không chịu trách nhiệm, bởi v́ tôi ư thức rơ rằng ông không ủng hộ hành động tàn khốc này mà vốn chẳng vinh dự ǵ cho ông và cho người dân Italia", trích đoạn lá thư.
Đó là căn nhà hai tầng, nằm trong khu nhà giàu ở thành phố ven biển Sirte, quê hương của ông Gadhafi. Cựu lănh đạo đă ẩn náu tại đó trong suốt 3 tuần cuối đời ḿnh.
Ngôi nhà được cho là nơi ẩn náu của ông Gadhafi 3 tuần cuối đời.
“Đây là nơi Muammar Gadhafi đă ẩn náu trong suốt 3 tuần cuối đời”, một người dân cho biết khi dẫn nhóm phóng viên tới ngôi nhà hai tầng trong thành phố ven biển Sirte, quê hương ông.
Ngôi nhà số 24 nằm trên phố Salahdin, bắc Sirte, thuộc khu nhà giàu trong thành phố. Tuy nhiên nhiều tháng giao tranh đă biến thành phố, nơi ông Gadhafi chào đời vào năm 1942, hoàn toàn bị phá hủy. Đủ các loại vỏ đạn rải trên đường phố và không có lấy một ṭa nhà c̣n nguyên vẹn.
Không lâu sau khi lên nắm quyền vào năm 1969, Gadhafi đă áp dụng các chương tŕnh sâu rộng nhằm biến ngôi làng quê hương ḿnh thành một thành phố, mà sau này ông thậm chí c̣n ao ước muốn nó trở thành trung tâm của “nước Mỹ ở châu Phi”.
Tuy nhiên, cuối cùng nó chỉ là nơi dành cho Gadhafi vào cuối đời. Thay v́ chạy tới sa mạc miền nam hoặc t́m kiếm tị nạn ở một nước láng giềng nào đó, như nhiều người dự đoán, ông Gadhafi đă chọn ở lại nơi sinh của ḿnh cho đến khi chết “bí ẩn” vào ngày 20/10, sau khi bị bắt sống.
Căn pḥng nơi ông Gadhafi đă không bước chân ra ngoài.
“Gadhafi đă cùng các vệ sỹ thân cận của ḿnh di chuyển chỗ ở liên tục trong quận này, nhưng đây là nơi ông ta sống trong 3 tuần cuối”, người dẫn đoàn phóng viên có tên Munsif cho hay khi mở cổng ngôi nhà. Bước vào pḥng khách, có khoảng 20 chiếc chiếu bẩn và chai nước không la liệt trên sàn nhà. Tất cả cho thấy Gadhafi đă sống rất đơn sơ và sống trong sợ hăi vào những ngày cuối đời.
Rất nhiều cửa sổ trong pḥng được che chắn bằng những tấm kim loại nhằm tránh ánh mắt ṭ ṃ cũng như đạn lạc. Munsif cho hay Gadhafi đă không ra khỏi căn pḥng tối mờ này khi ở đây, trong khi người đầu bếp của cựu lănh đạo nấu ăn tại căn bếp tạm ở trong vườn.
Trong những tuần cuối, khoảng 200 tay bắn tỉa túc trực trên mái của các ṭa nhà quanh nơi ẩn náu của ông Gadhafi. Thỉnh thoảng họ kháng cự lại hỏa lực của các binh sỹ thuộc Hội đồng chuyển tiếp quốc gia (NTC).
Tuy nhiên, khi NTC và NATO bắt đầu khép chặt ṿng vây vào tuần trước, Gadhafi buộc phải chạy trốn. Cách nơi ẩn náu của ông khoảng 1km là hàng xe bị thiêu rụi, có vẻ như do trúng bom của NATO vào ngày 20/10. Ngoài ra c̣n có hàng chục thi thể.
“Tất cả đều là những tay lính đánh thuê châu Phi của Gadhafi”, một người đàn ông đeo khẩu trang, găng tay y tế cùng áo chống virut đi thu gom các xác chết cho hay. “Họ bị bom nă chết vào thứ năm tuần trước, trước khi Gadhafi bị giết”.
Theo nhiều nguồn tin trước đó, xe chở ông Gadhafi đă thoát khỏi làn đạn pháo, và sau đó ông trốn trong cống nước đôi cách đó chỉ khoảng 100m.
Cống nước có đường kính chưa tới 1m, dài gần 15m, mở ở hai đầu. Tuy nhiên, rất khó để ông Gadhafi trốn thoát. V́ vậy đây chính là nơi ông Gadhafi bị bắt trước khi bị chết. Cho đến nay, giới chức NTC cho biết ông chết giữa “làn đạn” giao tranh của những người ủng hộ và những người bắt giữ ông. Song các đoạn video xuất hiện sau đó đă đặt ra nhiều nghi vấn xung quanh cái chết của cựu lănh đạo Libya.
Xác của ông Gadhafi đă được chôn vào sớm qua ở một địa điểm bí mật trên sa mạc, 5 ngày sau khi ông chết. Giới chức NTC cam kết sẽ điều tra cái chết của cựu lănh đạo Libya.
Thêm một số h́nh ảnh về nơi ẩn náu cuối cùng của ông Gadhafi:
Một đoạn video được cho là ghi lại cảnh tang lễ của Đại tá Muammar Gaddafi đă được phát sóng trên đài truyền h́nh Al Alaan vào hôm 25/10.
3 chiếc quan tài được cho là của Đại tá Gaddafi, con trai ông Mutassim và cựu Bộ trưởng Quốc pḥng Abu Bakr Yunis.
Trong đoạn video nghiệp dư được ghi lại bằng điện thoại di động là 3 chiếc quan tài gỗ, trong mỗi chiếc quan tài là một thi hài được bọc trong tấm vải trắng.
Hăng truyền h́nh Al Alaan có trụ sở tại Dubai khẳng định rằng đây là những h́nh ảnh trong tang lễ Đại tá Gaddafi, con trai ông Mutassim và cựu Bộ trưởng Quốc pḥng Abu Bakr Yunis trước khi được đưa đi chôn ở một địa điểm bí mật trên sa mạc Sahara diễn ra gần Misrata ngày 25/10.
Xem clip đám tang:
Mục sư xuất hiện đang tiến hành cầu nguyện cho nhóm người này trong đoạn video được cho là Khaled Tantoush, người thân cận với Gaddafi, đă bị bắt cùng nhà độc tài vào tuần trước.
Tang lễ được cử hành dưới sự chứng kiến của nhiều người, trong đó có cả anh em họ của Gaddafi, Mansour Dhao Ibrahim và Ahmed Ibrahim. Hai người này đă bị bắt cùng ông Gadhafi sau cuộc không kích của NATO trong lúc đang cố gắng thoát khỏi thành phố Sirte.
Xác chết Gaddafi được trưng bày tại Misrata cách đó 4 ngày
Sau đó, hai thành viên của Hội đồng Chuyển tiếp Quốc gia Libya chuyển những thi thể tới nơi an nghỉ cuối cùng. Những người đàn ông thề rằng họ sẽ không bao giờ tiết lộ địa điểm chốt cất Đại tá Gaddafi.
Các nhà lănh đạo mới của Libya e ngại rằng nếu như địa điểm này được tiết lộ th́ mộ của Gaddafi có thể bị phá hủy hoặc biến thành đền thờ cho những người tôn sùng nhà lănh đạo bị lật đổ.
Liên hợp quốc, các tổ chức quốc tế và nhiều chính khách đă yêu cầu một cuộc điều tra minh bạch về cái chết của Moammar Gadhafi. Liệu việc hạ sát ông này có được điều tra và truy tố bởi Ṭa án h́nh sự quốc tế không?
Thi thể ông Gadhafi bị bày trong một kho chứa thực phẩm ở Misrata, Libya cho dân chúng vào xem. Sau đó chính quyền mới tuyên bố đă bí mật chôn xác ở sa mạc sáng 25/10. Ảnh: FP.
Cho đến nay chi tiết việc ông Gadhafi bị giết như thế nào vẫn chưa được làm sáng tỏ. Thủ tướng Hội đồng chuyển tiếp quốc gia, NTC, th́ tuyên bố cựu tổng thống Gadhafi đă bị giết sau khi bị bắt bởi một vết đạn vào đầu và khẳng định không ra lệnh giết ông.
Từ thực tế và các video clip tại hiện trường, giới quan sát có thể khẳng định chắc chắn hai điều: (i) Ông Gadhafi bị giết sau khi bị lực lượng NTC bắt, và (ii) Cái chết của ông đă làm nhẹ gánh cho chính quyền mới ở Libya và một số chính quyền phương Tây.
Cấu thành tội ác chiến tranh
Gia đ́nh ông Gadhafi và các nhóm nhân quyền quốc tế đang kêu gọi Liên hợp Quốc mở cuộc điều tra. Ṭa án h́nh sự quốc tế (ICC) đă yêu cầu phải khám nghiệm tử thi đối với cựu lănh tụ Libya. Vấn đề đặt ra là liệu việc giết ông Gadhafi có cấu thành một tội ác chiến tranh, có thể bị ICC điều tra hay không và ICC có thể truy tố ai đó hay không.
Vấn đề trước tiên đặt ra là liệu hành động giết chết ông Gadhafi có cấu thành tội phạm chiến tranh trong quyền hạn phán quyết của ICC hay không. Để cấu thành một tội phạm chiến tranh cần phải có một cuộc chiến tranh (hoặc t́nh trạng xung đột vũ trang). Ở đây rơ ràng là Gadhafi bị giết trong một cuộc xung đột có vũ trang. Vậy việc giết một chiến binh đă đầu hàng có cấu thành một tội phạm? Chắc chắn là như vậy.
Từ tháng ba, ICC đă chỉ ra rằng Libya đang bị lâm vào t́nh trạng xung đột của các bên vũ trang. Công ước quốc tế Geneva về tội phạm chiến tranh chỉ ra rằng: "Giết hoặc làm bị thương một chiến binh đă hạ vũ khí hoặc không c̣n phương tiện tự vệ, hoặc đă đầu hàng... là sự vi phạm nghiêm trọng" công ước.
Hơn nữa, thẩm quyền phán quyết của ICC về tội ác chiến tranh ở Libya bao gồm các hành động của tất cả các bên tham gia (NTC và các tay súng chống chính phủ Gadhafi, cũng như những người trung thành với ông). Hội đồng Bảo an đă tŕnh ṭa một "t́nh h́nh” ở Libya, chứ không phải là hành vi cụ thể nào của bên này hay bên kia. Như vậy ICC có thẩm quyền phán quyết đối với hành động giết ông Gadhafi.
Vấn đề tiếp theo là liệu ICC có tiến hành điều tra hay không. Ṭa án không có nghĩa vụ điều tra tất cả hoặc hầu như toàn bộ các tội ác thuộc thẩm quyền phán quyết của ḿnh. Trên thực tế, quy chế chỉ đạo của ICC chỉ dẫn các công tố viên không tiến hành các hành vi đơn lẻ, mà cần hướng tới các hành vi quy mô lớn.
“Ṭa án sẽ có quyền phán quyết đối với các tội ác chiến tranh đặc biệt khi chúng được tiến hành như là một phần của một kế hoạch hay chính sách, hay như là một bộ phận của kế hoạch gây tội ác.”
Những lựa chọn của các công tố và những phán quyết gần đây của các thẩm phán ở ICC cho thấy rơ ràng rằng ICC ưu tiên xét xử những tội ác diện lớn tạo thành một khuôn mẫu hay hành vi rộng lớn hơn. V́ vậy có thể chắc chắn rằng ít có khả năng ICC sẽ đem ra xét xử một người nào đó về tội giết hại ông Gadhafi, trừ phi lực lượng chống ông sau này tiến hành một loạt các tội ác chiến tranh hoặc các tội ác chống lại nhân loại và việc giết ông Gadhafi là một ví dụ điển h́nh của t́nh trạng đó.
Hơn nữa, các nhà chức trách mới ở Libya có thể sẽ bác bỏ bất cứ cuộc điều tra nào của ICC bằng cách đưa ra kế hoạch điều tra của riêng ḿnh. Với một ủy ban điều tra mới được thành lập dưới quyền của NTC, chắc chắn ICC sẽ nhượng bộ, trừ phi ICC phán quyết rằng cuộc điều tra này là giả tạo. Dường như điều làm nhiều người, chủ yếu là ở bên ngoài Libya, thất vọng là ông Gadhafi cũng như người giết ông sẽ không bao giờ được chứng kiến một phiên ṭa ở La Hague.
Giảm nhẹ gánh nặng cho NTC và phương Tây
Các nhà phân tích nói rằng, nếu Gadhafi mất tích hay lẩn trốn trong sa mạc Sahara để rồi lại thành lập một lực lượng du kích mới và gây bất ổn định Lybia th́ sẽ là điều tệ hơn so với việc ông này chết.
Cái chết của Muammar Gadhafi đồng nghĩa với việc xóa bỏ một vụ án lâu dài và phức tạp có thể dẫn đến sự chia rẽ Lybia và làm khó dễ cho một số chính phủ phương Tây và các công ty dầu lửa.
Nếu ông Gadhafi c̣n sống chắc chắn sẽ xảy ra một cuộc tranh luận gay gắt về việc ông ta phải được mang ra xét xử ở Libya hay bị áp giải đến Ṭa án h́nh sự quốc tế, cơ quan đă ra lệnh bắt giữ ông cùng với con trai đầu và người đứng đầu cơ quan phản gián Libya hồi đầu năm.
Bất kể phiên ṭa nào th́ cũng có thể tạo cho Gadhafi, với cá tính riêng, một diễn đàn để bôi xấu tầng lớp lănh đạo mới ở Libya và các chính quyền phương Tây, làm họ khó xử với những vấn đề mà họ muốn quên đi. Trong số những việc khiến người ta thắc mắc có thể có việc Libya thoát khổi sự cô lập quốc tế trong thập kỷ trước như thế nào, hay làm thế nào mà các công ty dầu quốc tế kư những hợp đồng khai thác trị giá nhiều tỷ USD ở Libya.
Với chính quyền mới, trong số họ từng có người có thời gian dài phục vụ trung thành cho chế độ của Gadhafi, tuân lệnh của chính quyền ông này. Một phiên ṭa công khai trong đó bị cáo - một người nắm được quá nhiều chuyện - có thể tiết lộ những điều bất lợi cho những người đang thắng thế.
Các nhà phê b́nh thường phàn nàn rằng nhiều phiên ṭa xử tội ác chiến tranh do quốc tế hoặc địa phương tổ chức đôi khi biến thành các sự kiện pháp lư lê thê và mệt mỏi, hoặc thậm chí biến thành các phiên ṭa phô diễn. Các cựu lănh đạo như Saddam Hussein và Slobodan Milosevic thường không thừa nhận quyền tài phán của ṭa hoặc sử dụng phiên ṭa để chỉ trích những người bắt giữ ḿnh. Họ có thể sử dụng các cơ hội này để khơi lại vết thương chính trị cũ, và có thể gây thêm nhiều thiệt hại chính trị mới.
Sau cái chết của Gadhafi, NTC sẽ tiến hành các biện pháp củng cố quyền lực tại Libya và thực tế họ đă tuyên bố Libya hoàn toàn được “giải phóng” ngay sau đó. Tuy nhiên nếu họ thực sự muốn đưa Libya trở lại con đường phát triển thực thụ dân chủ, trước hết họ phải bắt đầu bằng một chương tŕnh ḥa giải dân tộc thực sự mà khởi đầu là một tiến tŕnh điều tra trung thực và không thiên vị về vụ sát hại đối với Gadhafi.
Nếu không làm được như vậy thi chính quyền mới ở Libya chắc chắn sẽ thất bại trong thử thách đầu tiên về dân chủ, với nguy cơ các cuộc trả thù và sát hại đẫm máu lan tràn đất nước, lấn át luật pháp và an ninh trật tự. Vai tṛ của các cường quốc đi đầu trong nỗ lực của NATO, như Anh, Pháp và Mỹ ném bom Libya “thay đổi chế độ” cũng sẽ bị gián tiếp lên án. Các nước này cũng sẽ không thanh minh được là liệu họ sử dụng quyền của Liên Hợp Quốc để “can thiệp nhân đạo” nhằm mang lại dân chủ cho Libya hay mang lại cho họ quyền tiếp cận nguồn dầu lửa to lớn của nước này.
Đại tá Gaddafi bị bắn chết: Kết thúc một kỷ nguyên
"Cuộc chiến cuối cùng" tại Libya giờ đây có thể nói là đă kết thúc sau khi thông tin và h́nh ảnh về cái chết của nhà lănh đạo cách mạng Libya Muammar Gaddafi được lan truyền khắp thế giới chiều 20-10. Hơn thế, cái chết của ông Gaddafi cũng đồng thời chấm dứt luôn một kỷ nguyên của cách mạng Libya, kể từ khi ông lên nắm quyền cách đây 42 năm. Giờ đây, một câu hỏi lại được các nhà b́nh luận đặt ra là "Libya trong tương lai sẽ ra sao" sau thời ông Gaddafi?
Thủ tướng lâm thời Mahmoud Jibril.
Một câu hỏi được đặt ra: Ai thật sự đă bắn chết ông Gaddafi, máy bay NATO hay các tay súng thuộc NTC? Đây là một vấn đề nhạy cảm. Nếu ông Gaddafi bị các tay súng NTC bắn chết, điều đó không có ǵ để nói, nhưng nếu máy bay NATO giết chết ông Gaddafi, NATO sẽ phải chịu trách nhiệm trước cộng đồng quốc tế v́ không những vi phạm Nghị quyết 1973 của Hội đồng Bảo an LHQ mà c̣n vi phạm Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế. Chính v́ thế mà báo chí phương Tây, như tờ Washington Post, Guardian, BBC News đă đưa thông tin rất kỹ lưỡng rằng ông Gaddafi bị các tay súng NTC bắn chết khi đang chạy trốn đợt oanh kích của NATO.
Theo BBC News, trưa 20/10, khi cuộc chiến tại thành phố Sirte đang đến hồi kết, các máy bay chiến đấu và máy bay không người lái của NATO đă phát hiện một đoàn xe 4 bánh gần 100 chiếc chạy về phía tây Sirte. Ngay lập tức, những quả tên lửa phóng cấp tập xuống đoàn xe, làm chết hàng chục người. Xe chở ông Gaddafi cũng trúng tên lửa nhưng ông chỉ bị thương và bị bắt sống, trên tay c̣n cầm khẩu súng ngắn nạm vàng. Ngay sau đó, ông bị các tay súng NTC bắn chết.
Thế giới phản ứng khác nhau về cái chết của ông Gaddafi. Đối với thành phần chống ông Gaddafi, bao gồm cả Mỹ và NATO, th́ cái chết của Gaddafi là một "thắng lợi to lớn", là "công lư được thực thi", là "kết thúc đầy bạo lực của nhà độc tài",… Thủ tướng Anh David Cameron gọi sự kiện ông Gaddafi bị giết chết là "một ngày đáng nhớ cho tất cả nạn nhân của Đại tá Gaddafi", trong khi Tổng thư kư LHQ Ban Ki-moon th́ dùng từ "một khoảnh khắc lịch sử" để mô tả cái chết của ông Gaddafi. Tổng thống Nga Dmitri Medvedev chỉ nói ngắn gọn: “Chỉ có người dân Libya mới có quyền định đoạt số phận ông Gaddafi" - theo AFP.
Các lănh đạo châu Phi cho đến giờ vẫn giữ thái độ im lặng về cái chết của một trong những người có đóng góp to lớn vào tổ chức Liên minh châu Phi (AU) của họ. Không cần phải nói, việc ông Gaddafi bị giết chết như một "cái tát" vào AU và các nhà lănh đạo ngay từ đầu đă không ủng hộ việc NATO can thiệp quân sự vào Libya và đ̣i t́m kiếm giải pháp chính trị, ḥa b́nh cho Libya. Đó cũng là lư do khiến đa số các quốc gia thuộc AU cho đến nay vẫn chưa công nhận NTC. Riêng Tổng thống Venezuela Hugo Chavez, ngay khi vừa từ Cuba trở về nước chiều 20/10, đă lên án hành động giết chết ông Gaddafi và cho rằng ông Gaddafi "sẽ đi vào lịch sử như một người tử v́ đạo".
Muammar Gaddafi sinh năm 1942, tại thành phố Sirte, nằm giữa Tripoli với thành phố miền Đông Benghazi, con một nông dân. Từ thuở nhỏ, Gaddafi đă cùng cha chăm đàn gia súc của gia đ́nh. Lớn lên, Gaddafi được đi học tử tế, và sau khi tốt nghiệp Đại học Libya vào năm 1963, ông theo học Học viện Quân sự Hoàng gia Libya. Năm 1966, Gaddafi tham gia khóa huấn luyện xe tăng thiết giáp trong 6 tháng tại Anh.
Tư tưởng của Gaddafi thời trai trẻ chịu ảnh hưởng bởi thần tượng của ông là nhà lănh đạo Ai Cập Gamal Abdel Nasser. Từ đó, ông âm thầm xây dựng một kế hoạch chống lại Hoàng gia Libya, v́ cho rằng Hoàng gia Libya lúc đó quá lệ thuộc vào nước ngoài, nhất là phương Tây. Ngày 1/9/1969, Gaddafi lúc này đeo lon đại úy chỉ huy bộ binh cùng với các binh sĩ dưới quyền thực hiện một cuộc binh biến lật đổ Vua Idris, dễ dàng chiếm lĩnh các vị trí quan trọng tại 2 thành phố lớn là Tripoli và Benghazi. Vua Idris khi đó đang công du nước ngoài và bị bắt ngay sau khi trở về nước. Gaddafi lên nắm quyền lănh đạo Hội đồng Chỉ huy cách mạng, đeo lon đại tá.
Một tay súng NTC cầm khẩu súng ngắn nạm vàng được cho là tước từ tay ông Gaddafi trước khi ông bị bắn chết.
Gọi cuộc binh biến đưa ông Gaddafi lên nắm quyền vào năm 1969 là một cuộc cách mạng tại Libya quả không sai, v́ ngay sau khi lật đổ Vua Idris, Gaddafi đă thực hiện ngay hàng loại cải cách, thay đổi quan trọng về văn hóa, xă hội và kinh tế, kể cả chính trị. Với Hồi giáo là quốc giáo và xă hội chủ nghĩa là tư tưởng chủ đạo, tất cả những thiết chế của tư bản chủ nghĩa, như ngân hàng, doanh nghiệp, các giếng dầu mỏ đều được ông Gaddafi quốc hữu hóa. Năm 1977, Gaddafi tiến thêm một bước, đưa ra chương tŕnh kiến thiết xă hội toàn diện và tuyên bố Libya là một "Jamahiriya" (Nhà nước của quần chúng) - nhà nước do nhân dân Libya tự chủ quản lư, đồng thời đặt lại tên nước là Đại quốc Libya Arập Jamahiriya Nhân dân Xă hội chủ nghĩa.
Cũng từ sau khi lên nắm quyền, Gaddafi bắt đầu có động thái quyết liệt là yêu cầu quân đội Mỹ và Anh rút hết khỏi Libya. Giữa năm 1970, quân Anh - Mỹ đă phải rút hết, trao trả lại căn cứ không quân Wheelus Field cho Libya. Đây cũng bắt đầu khởi nguồn những mâu thuẫn dai dẳng sau này giữa chính quyền của ông Gaddafi và Mỹ, Anh, dẫn đến những sự kiện Mỹ ném bom Tripoli tháng 4/1986 và vụ đánh bom máy bay PanAm 103 trên bầu trời Lockerbie tháng 12/1988, cũng như hàng loạt vụ việc xung đột khác dẫn đến việc Mỹ quy kết cho Libya là "tài trợ khủng bố", và Tổng thống George W. Bush liệt Libya vào "trục ma quỷ”.
Kể từ khi Gaddafi quyết định từ bỏ chương tŕnh hạt nhân vào năm 2003 và việc giải quyết bồi thường cho các gia đ́nh nạn nhân vụ máy bay PanAm 103 không lâu sau đó đă dẫn đến việc hàn gắn quan hệ giữa Libya và phương Tây, đặc biệt là Anh, Mỹ, Pháp. Nhưng, Gaddafi đă tin tưởng những "người bạn mới" mà lẽ ra ông không nên tin. Từ đó dẫn đến sự kiện ngày hôm nay.
Gaddafi chết, kỷ nguyên lănh đạo và cuộc cách mạng của ông cũng kết thúc. Người dân Libya trên các đường phố Tripoli, Benghazi và những thành phố khác đều vui mừng, v́ họ đă từng mong muốn như thế. Thủ tướng lâm thời Libya Jibril hôm 21/10 đă đưa ra lời kêu gọi "đă đến lúc bắt đầu xây dựng một nước Libya mới", không c̣n bóng dáng của nhà lănh đạo một thời từng khiến tất cả người dân Libya vừa sợ vừa kính trọng. Nhưng Libya sẽ phải làm lại từ đầu rất nhiều thứ, từ việc xây dựng chính quyền cho đến khôi phục lại sản xuất kinh tế, bảo vệ các nguồn tài nguyên, phục hồi các thể chế xă hội,… Tất cả những việc này đ̣i hỏi người dân Libya phải chấp nhận hy sinh thêm một thời gian nữa.
C̣n ở thượng tầng xă hội Libya, chuyện "ăn đồng chia đủ", công trạng người này người kia không công bằng dẫn đến mâu thuẫn là điều là khó tránh khỏi. Đó là chưa kể những vấn đề xung quanh "lai lịch Al-Qaeda" của Abdel Hakim Belhaj và một số người nữa trong thành phần NTC cũng chưa được giải quyết dứt điểm. Mỹ và NATO ủng hộ NTC hết ḿnh là để mượn tay NTC "khử" ông Gaddafi, nhưng mục tiêu chống khủng bố và cả những lợi ích khác của Mỹ và NATO th́ vẫn không thay đổi
Ngôn ngữ và hành vi của đại tá Moammar Gadhafi cho thấy cựu lănh đạo Libya mắc hội chứng yêu bản thân thái quá, một nhà tâm lư chính trị Mỹ nhận định.
Cựu lănh đạo Libya thường mặc những trang phục sặc sỡ khiến người khác phải chú ư. Ảnh: shutterstock.com.
Sau khi đại tá Moammar Gadhafi chết, giới truyền thông trên toàn thế giới đều nhắc tới những hành vi, quan điểm, thói quen và phát ngôn kỳ cục của ông. Ông luôn di chuyển cùng với một đội cận vệ gồm toàn phụ nữ xinh đẹp. Họ mặc quân phục và trang điểm. Gadhafi mặc những bộ trang phục có màu sắc sặc sỡ khiến mọi người phải chú ư, thường tiếp khách trong một chiếc lều của người Bedouin. Ông từng dựng một lều như vậy khi tới Mỹ vào năm 2009, trong một biệt thự mà ông thuê của tỷ phú Donald Trump tại thành phố Bedford, New York.
Nhiều nhà lănh đạo có lối sống kỳ lạ, song những hành vi và suy nghĩ Gadhafi thực sự là “độc nhất vô nhị”. Đó là nhận định của Jerrrold Post, nhà tâm lư chính trị của Đại học George Washington tại Mỹ. Điều mà người ta dễ nhận thấy nhất ở ông là hội chứng quá yêu bản thân giống như nhiều nhà độc tài khác, Post khẳng định với Livescience.
“Ngôn ngữ của Gadhafi cho thấy ông ấy vô cùng yêu bản thân. Gadhafi từng nói với phóng viên nước ngoài rằng mọi người dân Libya đều yêu và bảo vệ ông ấy”, Post nói.
Những người mắc hội chứng này đánh giá bản thân họ rất cao, tự coi họ là vị cứu tinh của xă hội. Họ có quan điểm khá hoang đường và thường đổ lỗi cho những nguyên nhân khách quan khi mọi thứ trở lên tồi tệ. Chẳng hạn, khi những làn sóng biểu t́nh chống chính phủ biến thành cuộc nổi dậy, Gadhafi cho rằng các nước phương Tây và tổ chức khủng bố Al Qaeda xúi giục người dân chống lại ông. Thậm chí ông c̣n nghĩ những người chống ông đă uống thuốc gây ảo giác nên không hề biết họ làm ǵ.
Đại tái Moammar Gadhafi thích ở trong lều khi thăm nước ngoài. Ảnh: Corbis.
Những người yêu bản thân không có lương tâm, bởi họ sẵn sàng dùng vũ lực và những biện pháp tàn ác để đạt được mục đích.
“Khác với giới lănh đạo dân chủ, các nhà độc tài có thể buộc đất nước thay đổi cho phù hợp với sở thích của họ”, Post nhận định.
Theo Post, có lẽ những hành vi của Gadhafi đă vượt quá giới hạn của hội chứng yêu bản thân. Trên thực tế một số quyết định của ông là dấu hiệu của hội chứng rối loạn tâm trạng và hành vi.
Song các nhà độc tài mắc chứng yêu bản thân thái quá thường rơi vào trạng thái bất an cao độ. Ngoài ra ḷng tự trọng của họ cũng thấp. Tâm trạng bất an của họ có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho xă hội. Idi Amin, nhà độc tài từng cai trị Uganda từ năm 1971 tới 1979, luôn bất an v́ nền tảng học vấn thấp. V́ thế ông ta sẵn sàng dùng những biện pháp tàn bạo nhất để đàn áp sự chống đối của tầng lớp trí thức.
Post cho rằng đối với Gadhafi, hội chứng quá yêu bản thân theo ông tới tận khi chết.
“Có lẽ một người như Gadhafi cảm thấy vô cùng khó khăn khi nghĩ rằng người dân dám chống lại ông”, Post b́nh luận.
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Con trai Gadhafi thề báo thù
