|
Sống dưới sự kiểm soát của quân đội Colombia cùng những nhóm nổi dậy gồm Lực lượng vũ trang cách mạng Colombia (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia - FARC), Quân đội giải phóng quốc gia (Ejército de Liberación Nacional - ELN), Quân đội giải phóng nhân dân (Ejército Popular de Liberación - EPL) và Lực lượng pḥng vệ thống nhất Colombia (Autodefensas Unidos de Colombia - AUC), nhiều phụ nữ ở thị trấn Tibu sống giữa hai làn đạn bởi bất cứ lúc nào, họ sẽ bị bên này hay bên kia xử tử với tội danh gián điệp…
1. Đó là một sáng chủ nhật giữa tháng 1/2021, trong căn nhà nhỏ tại thành phố Tibu, tỉnh Norte de Santander, Colombia, gần biên giới Venezuela, Margarita nghe tiếng gơ cửa càng lúc càng dồn dập. Quay sang chồng, cô hỏi: “Ai đến t́m ḿnh vậy?”. Jaime, chồng Margarita lắc đầu rồi mở cửa. Trước mắt anh là 6 người đàn ông với tiểu liên AK-47 trên tay. Một trong số họ lên tiếng: “Chúng tôi là thành viên Quân đội giải phóng quốc gia (ELN). Chúng tôi muốn gặp cô Mar (tên gọi tắt của Margarita) để hỏi vài việc quan trọng”.
Biết rằng nếu không làm theo lời các tay súng, họ sẽ xông vào nên Mar đành phải bước ra. Chưa đi hết hiên nhà, gă chỉ huy nhóm ELN kéo Mar đứng lại. Gă nói: “Chúng tôi được biết cô là người đă bí mật cung cấp thông tin về ELN cho quân đội. V́ vậy, cô sẽ bị trừng phạt”.
Theo lời Mar: “Sự việc diễn ra rất nhanh. Họ không cho tôi nói một lời nào. Họ bắt đầu đánh tôi, bắt tôi phải khai tôi đă gặp ai và đă cung cấp những thông tin ǵ về họ”. May mắn là tiếng la hét v́ đau đớn của Mar đă thu hút sự chú ư của hàng xóm nên chẳng mấy chốc, khoảng sân trước nhà cô đầy người. Lúc biết được câu chuyện, ông Sebatiens, trưởng khu phố nói với gă chỉ huy: “Các ông nhầm người rồi. Chúng tôi có thể cam đoan với các ông rằng gia đ́nh Mar không làm ǵ cho chính quyền cả…”.
Có lẽ nhận thấy sự bất lợi khi trong đám đông, nhiều thanh niên với gậy gộc, cuốc xẻng vây quanh nên gă chỉ huy nhóm ELN hạ giọng: “Tôi tạm tha cho cô lần này nhưng cấm cô không được ra khỏi thị trấn. Chúng tôi sẽ xác minh những việc cô làm. Chúng tôi sẽ trở lại”.
Cho đến nay, 3 năm đă trôi qua nhưng Mar vẫn chẳng hiểu tại sao cô lại bị ELN buộc tội chỉ điểm, và sự sống sót của cô phải chăng là phép lạ bởi Mar không phải là người phụ nữ duy nhất bị nhóm ELN ở Tibu nhắm đến. Từ năm 2020 đến 2023, gần 100 phụ nữ đă bị ELN xử tử ngay trước cửa nhà ḿnh, nhiều người khác bị dẫn đi mất tích, hàng trăm gia đ́nh phải chuyển nơi ở sau khi ELN cho rằng an ninh quân đội đă sử dụng phụ nữ làm điệp viên. Tuy nhiên khi được trang tin Latin America Today đặt câu hỏi, Trung tá Rodiguez, chỉ huy quân đội ở Tibu phủ nhận: “Chúng tôi không tuyển dụng phụ nữ mà ngược lại, chúng tôi bảo vệ họ trước các mối đe dọa của phiến quân ELN. Chúng tôi có mạng lưới cơ sở của riêng của ḿnh…”.
Tibu là một trong những đô thị chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi cuộc xung đột vũ trang ở Colombia. Ngay từ những năm 1970, các nhóm nổi dậy đă lần lượt xuất hiện tại khu vực này, đầu tiên là Lực lượng vũ trang cách mạng Colombia (FARC), sau đó là ELN và Quân đội giải phóng nhân dân (EPL) và cuối cùng là Lực lượng pḥng vệ thống nhất Colombia (AUC). Việc kư kết thỏa thuận ḥa b́nh giữa chính phủ với FARC năm 2016 đă làm dấy lên hy vọng ṿng xoáy bạo lực có thể sẽ chấm dứt nhưng thay vào đó, ELN ngày càng lớn mạnh và Mặt trận 33, là nhóm bất đồng chính kiến tách ra từ FARC đă nhanh chóng thiết lập sự hiện diện ở Tibu.
Cả ELN và Mặt trận 33 hoạt động như một chính phủ thật sự. Họ tuần tra ở những khu vực do họ kiểm soát, áp đặt lệnh giới nghiêm, xử bắn những người t́nh nghi hoạt động cho quân đội, giám sát mọi sinh hoạt của người dân, đặc biệt là phụ nữ. Matador, chỉ huy ELN ở Tibu nói với trang tin Latin America Today: “Chúng tôi có chứng cứ để biết rằng từ tháng 8/2020, lực lượng an ninh Colombia đă tuyển dụng phụ nữ để thâm nhập vào hàng ngũ chúng tôi. Đổi lại, họ được kư hợp đồng dài hạn và được trả lương. Họ làm công việc chỉ điểm v́ tiền”.
Theo Latin America Today, nguyên nhân dẫn đến việc phụ nữ ở Tibu - phần lớn là di dân đến từ Venezuela nhận lời cộng tác với quân đội chính phủ v́ nghèo đói, thất nghiệp, lạc lơng nơi đất lạ quê người. Nh́n bề ngoài, công việc của họ rất đơn giản: Thu thập thông tin về các phong trào nổi dậy ở Tibu, sự xuất hiện của các thành viên trong thành phố, t́m cách thiết lập mối quan hệ với phiến quân ở những nơi họ thường lui tới, chẳng hạn như pḥng bi-a, các quán bar hoặc các cửa hàng tṛ chơi điện tử…, nhưng chỉ một thời gian ngắn sau đó, 7 người bị ELN chặt đầu. Những mảnh b́a cứng ghim trên xác họ với ḍng chữ “Cái giá phải trả cho những kẻ phản bội”.
2. Trở lại với trường hợp Margarita, cô và chồng từ Venezuela đến Tibu năm 2015. Cả hai nhanh chóng t́m được việc làm ở một trang trại. Những lúc rảnh rỗi, Mar c̣n dọn dẹp nhà cửa cho hàng xóm, chăm sóc trẻ em để kiếm thêm tiền. Thời gian trôi qua, vợ chồng Mar dần thích nghi với cuộc sống cho đến một ngày giữa tháng 10/2020.
Hôm ấy, Mar vừa dắt chiếc xe máy của cô ra khỏi nhà th́ Rafael, thợ cơ khí có cửa hàng trong thành phố đến gần cô. Mar nói: “Tôi và Rafael có sự quen biết v́ thỉnh thoảng anh ấy vẫn sửa xe cho tôi”. Sau vài câu thăm hỏi, Rafael móc túi lấy ra 2 tờ 100 USD đưa cho Mar: “Tôi biết trang trại cô làm có người theo ELN. Cô chỉ cần để ư rồi cho tôi biết họ thường giao du với ai. Tất cả những ǵ cô nói đều được giữ bí mật”.
Lời đề nghị của Rafael khiến Mar hoảng sợ. Không trả lời, Mar nổ máy đi thẳng và cũng từ đó, cô chẳng bao giờ đem xe đến cho Rafael sửa nữa. Mar nói: “Nhưng anh ta không bỏ cuộc. 2 tháng sau, anh ta lại đến nhà tôi, đưa cho tôi một phong b́ rồi cho tôi xem h́nh ảnh của một số người trong điện thoại. Nhiệm vụ của tôi chỉ là gọi ngay cho anh ta khi thấy những người này xuất hiện ở trang trại nơi tôi làm”. Vẫn theo Mar, sự từ chối của cô có thể khiến Rafael tức giận, và anh ta cố t́nh ṛ rỉ thông tin cho ELN để trả thù cô.
Nhưng không chỉ quân đội tuyển mộ phụ nữ ở Tibu làm gián điệp. Các nhóm vũ trang cũng sử dụng chiến thuật tương tự v́ phụ nữ được cho là ít gây ra sự nghi ngờ hơn nam giới. Theo trang tin InSight Crime, chuyên điều tra những tội ác ở Mỹ Latin th́ cuối tháng 12/2020, một sĩ quan an ninh quân đội Colombia t́nh cờ đọc được một tin nhắn trong điện thoại của người yêu anh ta gửi cho một bạn gái, nội dung cảnh báo người này phải hết sức cẩn thận v́ an ninh đang nghi ngờ cô có mối quan hệ với một thành viên ELN. Vài ngày sau, quân đội Colombia tổ chức một cuộc phục kích, giết chết 6 phiến quân ELN c̣n 2 phụ nữ nêu trên cũng biến mất và đến nay, vẫn chẳng có một thông tin nào về họ.
Để trả đũa, ELN tấn công vào một ngôi làng ở ngoại ô Tibu. 3 phụ nữ có người thân là cảnh sát bị chặt đầu kèm theo lời cảnh báo: “Tất cả mọi cá nhân ở Tibu đều phải chịu trách nhiệm nếu trong gia đ́nh có người cộng tác với an ninh quân đội”. Theresa, 28 tuổi, làm nghề thợ may ở Tibu nói: “Chúng tôi sống giữa hai làn đạn. Cả quân đội lẫn ELN bên nào cũng có thể giết chúng tôi với những tội danh vu vơ…”. Những video thực hiện bởi ELN lan truyền trên trang mạng WhatsApp cho thấy ảnh chân dung của hàng chục phụ nữ bị buộc tội “gián điệp” kèm theo đó là ḍng chữ “tử h́nh” khiến nhiều người trong số họ phải bỏ nhà đi nơi khác bởi họ không thể thanh minh về việc mà họ chưa bao giờ làm. Trung tá Rodiguez, chỉ huy quân đội ở Tibu nói: “Đó là một trong những h́nh thức khủng bố tâm lư. Tôi khẳng định rằng những phụ nữ nêu trên không làm việc cho chúng tôi. ELN đưa h́nh ảnh của họ lên để không một người dân nào dám chống lại họ…”.
3. Nhưng không phải tất cả mọi phụ nữ ở Tibu đều khuất phục các nhóm phiến quân. Catalina chẳng hạn, tháng 8/2021 cô đă phải bỏ trốn khi các tay súng ELN đến nhà để giết cô chỉ v́ cô là người giúp việc cho gia đ́nh một sĩ quan cảnh sát. Catalina nói: “Vỏn vẹn 2 tháng, từ tháng 4 đến tháng 6/2021, đă có 11 phụ nữ bị ELN sát hại và tôi có thể sẽ là người thứ 12. 35 chị chị em khác bị ELN kết án tử h́nh. Họ là người nấu cơm, may vá quần áo, tạp dịch trong các doanh trại quân đội. Tôi không thể chống lại họ nhưng tôi có thể làm cho thế giới biết những ǵ đang xảy ra với những người vô tội ở Tibu. Tội ác phải bị trừng phạt, quyền sống phải được tôn trọng và bảo vệ”.
Cùng với sự giúp sức của Alexandra, bạn trai cô, cả hai rong ruổi trên chiếc xe gắn máy, thu thập tất cả những thông tin, h́nh ảnh về tội ác của ELN với dân thường nói chung và phụ nữ Tibu nói riêng. Những hồ sơ này được Catalina gửi cho ông Francisco Barbosa Bộ trưởng Tư pháp Colombia, cho đại diện Cao ủy nhân quyền Liên hợp quốc ở Colombia, cho Tổng cục Điều tra h́nh sự Cảnh sát quốc gia Colombia cùng các tổ chức xă hội dân sự, các phương tiện truyền thông đại chúng trong và ngoài nước. Tiếp theo, Catalina tổ chức một cuộc biểu t́nh ngồi để phản đối bạo lực mà phụ nữ đang phải chịu đựng.
Chỉ vài ngày sau khi diễn ra cuộc biểu t́nh, thi thể của Nelly Avendano, người đă cung cấp thông tin cho Catalina được t́m thấy giữa đường với khuôn mặt nát bấy. Hai ngày sau, lại có thêm 2 phụ nữ bị giết nhưng cảnh sát không xác minh được nhân thân. Hôm sau nữa, xác một phụ nữ cổ họng bị cắt được phát hiện tại đồn điền cọ ở Campo Dos, ngoại ô Tibu rồi tiếp theo, Geraldine Poveda, một phụ nữ trẻ 23 tuổi bị giết ngay tại một con đường lớn ở trung tâm thành phố.
Chưa hết, tử thi của Ana Julia Calderón đầy những vết đạn, nổi lên trên một con mương. Cô cũng là người mà ELN công khai lên án tử h́nh trên trang mạng WhatsApp. Riêng với Catalina, 6 thành viên ELN đến nhà t́m cô lúc nửa đêm. Họ nói với cha mẹ Catalina rằng cô là “an ninh ch́m của chính phủ”. Catalina kể: “Ngay sau khi nhóm ELN rút đi, mẹ tôi điện thoại cho tôi, vừa nói vừa khóc, bảo tôi nên nhanh chóng rời khỏi Tibu. Tôi hỏi mẹ tôi “mẹ có tin vào việc con đang làm không” th́ mẹ tôi ngập ngừng: “Có! Nhưng mẹ cũng tin rằng họ sẽ giết con”.
Theo các nhà quan sát địa chính trị khu vực Mỹ Latin cùng số liệu của Ủy ban Nhân quyền Liên hợp quốc, khoảng 329.000 người ở Tibu bị ảnh hưởng bởi các cuộc xung đột vũ trang, trong đó hơn 100.000 phụ nữ là nạn nhân của bạo lực phe nhóm. Vẫn theo số liệu này, từ năm 2017 đến 2023, trung b́nh mỗi năm có 553 phụ nữ bị giết và một trong những nguyên nhân dẫn đến thảm trạng là Tibu, một phần của tỉnh Norte de Santander, nơi sản xuất và xuất khẩu cocaine lớn nhất Colombia. Cuộc điều tra gần đây do Văn pḥng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm thực hiện cho thấy Tibu hiện có 22.000 hecta trồng cây coca, 9 nhà máy chế biến lá coca thành cocain. Hàng chục ngh́n gia đ́nh nông dân tồn tại là nhờ loại cây này nên cũng dễ hiểu v́ sao họ là chỉ điểm viên của quân đội hoặc là người cung cấp thông tin cho ELN.
Ông Néstor Leal, thị trưởng Tibu nh́n nhận rằng ông cùng các viên chức thành phố “lo lắng theo dơi phiến quân hành xử quyền lực như cảnh sát trong lúc người dân v́ sinh kế nên phải khuất phục” trong lúc Văn pḥng Bộ trưởng Tư pháp tuyên bố đă xác định được nghi phạm của 81% các vụ giết người và đă ban hành lệnh bắt giữ nhưng đến nay, vẫn chưa có một kẻ nào phải vào tù…
|
|
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
