Vợ ông mất v́ bệnh tim khi đứa con gái thứ hai chỉ mới 2 tháng tuổi. Một ḿnh, ông nuôi 2 con khôn lớn, dẫu đồng lương giáo sư đại học thời bấy giờ hạn hẹp. Ông phải chịu nhiều vất vả để cho 2 cô con gái có một cuộc sống đủ đầy. Nhiều phụ nữ ngưỡng mộ tài năng và nhân cách của ông, sẵn ḷng làm vợ ông để cùng chia sẻ gánh nặng nuôi dạy con cái. Ông cũng có ư định tái hôn khi 2 con đă trưởng thành.
Thế nhưng, khi ông dẫn người vợ chưa cưới về nhà, 2 cô con gái phản ứng dữ dội. Một cô bỏ nhà đi, một cô đă tự vẫn nhưng may mắn không sao. Ông choáng nặng, không ngờ 2 con gái ngoan hiền lại đối xử với ông đến mức như vậy. Vừa thương vừa giận, ông quyết định không đi bước nữa, lặng lẽ nuôi con trưởng thành. Chỉ khi đứng trên giảng đường, ông mới là chính ḿnh.
Các cô con gái lần lượt lấy chồng, sinh con và hay tụ tập ở nhà ông vào tối thứ bảy và chủ nhật. Ông vẫn một mình cơm niêu nước lọ. Chăm chăm chờ đến ngày được gặp con cháu. Ít lâu sau, ông phát hiện mình bị parkinson, tay chân run, không tự làm được gì. Hai cô con gái hớt hải chạy tới. Ai cũng phải lo cho gia đình riêng, ai cũng phải đi làm, ai đâu mà chăm cha. Họ rụt rè nói với ông, hay bố cưới cô nào về làm vợ để phục vụ bố lúc tuổi già đi. Ông giận run người, lắp bắp. Các con thật ích kỷ, bây giờ bố 65 rồi, lấy ai, người ta vì chờ bố đến giờ này vẫn ở vậy, mấy chục năm cấm cản bố, xỉ vả người ta chẳng ra gì, bây giờ bố bệnh thế này mặt mũi nào hỏi cưới người ta. Hai cô gục đầu xuống khóc, khi cơn giận khiến ông bị tai biến phải đưa vào cấp cứu ở bệnh viện. Ông được ra viện, ánh mắt ông thật buồn. Hai cô nhờ người thuê được một người đàn bà lỡ thì rất xinh đẹp tới chăm ông. Lúc đầu bà chăm ông bằng nghĩa vụ, lâu dần bà chăm ông như chăm một người bạn già. Hằng ngày, khi đã xong hết việc, ông ra hiệu cho bà lại gần, ông viết tên các cuốn sách hay trên giá và khuyên bà đọc. Rồi ông bập bẹ phân tích cốt truyện cho bà nghe, cho bà biết cái hay cái dở của cuộc sống trong đó. Ông dần bình phục sau tai biến. Sau 5 năm bè bạn cùng ông, từ một người đàn bà ít học, sống trong gia đình nông dân nghèo, bà đã có thể đàm đạo với ông, một giáo sư nổi tiếng về rất nhiều lĩnh vực. Ông dạy bà cắm hoa, nghe nhạc, làm thơ và vẽ tranh. Bà cảm phục và hết lòng yêu quý ông. Bà chủ động nhờ 2 cô con gái nói giúp với ông cho phép bà được gá nghĩa trăm năm cùng ông. Hai cô đồng ý ngay, vì tình cảm của họ rất tốt. Bà thì thật thà, chân thành và dịu dàng. Từ lâu bà coi các con ông như con mình. Song, ông từ chối. Ông cười rất buồn và nói: “cảm ơn cô đã có lòng với tôi. Tôi già rồi và bệnh tật thế này còn mang lại hạnh phúc cho ai được đâu. Cô còn trẻ và xinh đẹp. Cô vẫn có thể xây dựng hạnh phúc với người khoẻ mạnh hơn tôi. Hãy coi tôi như người bạn và đọc hết kho sách trong nhà tôi đi. Cô sẽ học thêm được nhiều điều có ích cho cuộc sống này. Ngày ông qua đời, bà khóc ngất, xin được để tang ông như một người thầy, một người bạn tri kỷ và người chồng duy nhất. Hai cô con gái gọi bà là mẹ. Sau đám tang, họ biếu bà căn nhà của bố để có chỗ gặp gỡ con cháu như khi ông c̣n sống.
Hằng ngày, bà vẫn bầu bạn cùng ông và vợ ông trên bàn thờ, tṛ chuyện và bàn bạc về những tác phẩm bà đọc. Bà chờ đến cuối tuần để đón con cháu ông về cùng ăn bữa cơm gia đ́nh, tiếp nối truyền thống mà ông đă để lại.
VietBF@sưu tập