Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ - NASA là cơ quan chính phủ liên bang Hoa Kỳ có trách nhiệm thực thi chương tŕnh thám hiểm không gian và nghiên cứu ngành hàng không.
Được biết, rất nhiều nhà khoa học Việt Nam đă ghi dấu ấn tại NASA, trong số đó có Tiến sĩ, nhà Vật lư Nguyễn Trọng Hiền.
Cắm cờ Việt Nam ở Nam Cực
Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền sinh năm 1963 tại Đà Nẵng. Năm 1981, sau khi tốt nghiệp THPT, ông sang Mỹ định cư khi vừa tṛn 18 tuổi. Tại Mỹ, ông theo học ngành Vật lư tại Trường Đại học California tại Berkeley. Sau khi tốt nghiệp khoa vật lư của Trường đại học Berkeley, Ông tiếp tục theo học và nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Princeton với chuyên ngành nghiên cứu bức xạ nền vũ trụ, năm 1993.
Sau đó, ông qua Chicago và học tiếp nghiên cứu sinh sau Tiến sĩ (post doc) chuyên ngành Vật lư thiên văn của đại học Chicago. Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền làm giảng viên đặc biệt tại Đại học Carnegie Mellon sau đó chuyển sang làm việc tại Pḥng Thí nghiệm Sức đẩy Phản lực (JPL) của NASA.
Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đă làm việc tại NASA với cương vị khoa học gia nghiên cứu chuyên sâu của phân ban vật lư thiên văn, pḥng thí nghiệm phản lực, đồng thời làm nghiên cứu sinh sau tiến sĩ chuyên ngành Vật lư thiên văn tại Đại học Chicago.
Năm 1992, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền bắt đầu công tác nghiên cứu khoa học ở Nam Cực. Tại đây, ông nghiên cứu bức xạ nền của vũ trụ. Chứng kiến những lá cờ của các cường quốc tung bay trên bầu trời Nam Cực, ông đă nung nấu ư định mang cờ Tổ quốc đến nơi này.
Năm 1994, ông quay trở lại Nam Cực lần thứ 2 và ở lại đây gần 1 năm. Tháng 7/1994, sao chổi Shoemaker Levy đâm vào sao Mộc. Từ ngày 16-7, các cột lửa liên tiếp bốc cao hàng ngh́n kilômet. Hàng loạt mảnh sao chổi to như trái núi khổng lồ va mạnh vào bề mặt sao Mộc, tạo ra một số cái hố với đường kính bằng đường kính Trái đất.
Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đă chứng kiến sự kiện triệu năm có một này từ đầu đến cuối. Được biết, thời điểm đó, ông là người lănh đạo khoa học Trạm Amundsen-Scott ở Nam Cực, nơi có 27 nhà khoa học và chuyên viên kỹ thuật Mỹ làm việc.
Không chỉ vậy vào tháng 9/1994, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đă tự tay khâu một lá cờ đỏ sao vàng rộng 4m2, rồi tự ḿnh cắm quốc kỳ Việt Nam giữa băng tuyết tại Cục Chào đón ở châu Nam Cực, bên cạnh quốc kỳ Mỹ, Nga, Anh, Đức, Pháp, Nhật, Úc, New Zealand, Chile, Argentina, Nam Phi,...
Được biết, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền cũng là nhà khoa học người Mỹ gốc Việt duy nhất đă tham gia vào chương tŕnh phóng hai đài thiên văn không gian lớn nhất từ trước tới nay của Cơ quan Không gian Vũ trụ châu Âu (ESA) hợp tác cùng NASA là Planck và Herschel.
Luôn hướng về quê hương
Dù sinh sống và làm việc tại Mỹ nhưng Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền luôn hướng về quê hương. Năm 2010, ông được mời về Việt Nam tham gia giảng dạy chương tŕnh Vật lư tiên tiến tại ĐH Sư phạm Huế. Từ đó, mỗi năm dù bận rộn, ông vẫn dành vài tuần để giảng dạy tại Huế, Quy Nhơn,...
Ông cũng nhiệt t́nh hợp tác với các nhà thiên văn học trong nước để thiết lập một kính viễn vọng hiện đại ở Việt Nam. Năm 2022, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền đă tuyên bố khởi động nhóm Vật lư thiên văn SAGI tại ICISE do Quỹ Simons, Mỹ, tài trợ. Các sự kiện có sự tham dự lănh đạo, đại diện Bộ KH-CN, UBND tỉnh B́nh Định, Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam cùng các tổ chức quốc tế gồm: Viện nghiên cứu Flatiron (Đại học California Santa Cruz, Mỹ), Viện nghiên cứu Vật lư thiên Văn Pháp (IAP, France), Tổ chức nghiên cứu RIKEN (Nhật Bản)… cùng gần 100 nhà khoa học trong nước, thế giới cùng các học sinh ưu tú trong ngành lư tại các trường chuyên B́nh Định tham dự...
Được biết năm 2016, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền và một số nhà khoa học người Việt đang công tác tại nước ngoài có tổ chức hội thảo Vật lư thiên văn tại Trung tâm ICISE. Hội thảo lúc đó thu hút sự tham gia, ủng hộ rất lớn từ các nhà khoa học, tổ chức khoa học về vật lư thiên văn trong khu vực như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan…
Từ thành công đó, Tiến sĩ Nguyễn Trọng Hiền cùng với các cộng sự lên ư tưởng thành lập Nhóm vật lư thiên văn tại Việt Nam. Bằng uy tín của vợ chồng GS Trần Thanh Vân, GS Lê Kim Ngọc cùng tâm huyết của TS Hiền đă kêu gọi được nguồn tài trợ từ Quỹ Simons để thành lập nhóm Vật lư Thiên văn SAGI.