Ảnh MC Kỳ Duyên, bà Marie Tô Ngọc Thuỷ, giám đốc Thuư Nga và chồng thường xuyên về VN để kinh doanh, du lịch và tham gia tiến hành các công việc hậu trường giải trí.
Theo tổng kết của ngành du lịch Việt Nam th́ năm 2017, cứ 10 người đến Việt Nam một lần th́ có 8 người “say goodbye” không bao giờ trở lại. Thực trạng tệ hại như thế nhưng ngành du lịch Việt Nam đặt mục tiêu đến 13 triệu lượt khách quốc tế vào năm sau.
Rồi năm 2018 đến 2019 con số vẫn vậy, cũng 80% “một đi không trở lại”. Sau hai năm gián đoạn v́ Covid, đến năm 2022 th́ t́nh h́nh lại khác đi, mà là khác theo hướng tồi tệ hơn. Năm 2022 người ta thống kê, cứ 10 từng đến Việt Nam th́ thành phần “never again” lên đến 9 người. Từ 80% khách du lịch quốc tế “tởn tới già” giờ tăng lên thành 90% th́ cũng gọi là “tăng trưởng” đấy chứ?
Theo thống kê, cứ 100 người xin thôi quốc tịch Việt Nam th́ chỉ có 6 người xin nhập quốc tịch Việt Nam. Những người xin nhập quốc tịch Việt Nam thường là người gốc Việt muốn hồi hương để về sống quê nhà sau khi đă cống hiến hết nội lực cho “bọn tư bản giăy chết” hoặc những người không thể ḥa nhập ở xứ người. Con số này sẽ giảm v́ thế hệ sau là những người gốc Việt sinh ra ở nước ngoài sẽ không muốn về nước làm ǵ nữa.
Theo thống kê, năm 2005, từ 25-30% số lao động tại Hàn Quốc bỏ trốn ở lại bất hợp pháp, và con số này ở Đài Loan trên 10%. Tuy nhiên, đến năm 2022 th́ người ta thống kê có thời điểm 75% lao động sau khi hết hạn hợp đồng không về nước mà ở lại làm việc và cư trú bất hợp pháp, con số này với thị trường lao động Đài Loan là gần 50%.
Du khách quốc tế th́ đến một lần rồi tởn tới già, người Việt nào có điều kiện th́ cuốn gói ra đi để t́m vùng đất khác mà sống, người lao động một khi bước chân ra khỏi đất nước th́ t́m cách trốn ở lại. Đấy là h́nh ảnh của một vùng đất hung, bởi “đất lành chim đậu” là chân lư muôn đời.
Ở chiều ngược lại, giới nghệ sỹ gốc Việt chủ yếu là ở Bắc Mỹ về Việt Nam sinh sống và biểu diễn ngày càng nhiều. Hồi tháng 2 năm 2021, Nghệ sỹ ưu tú Quốc Thảo nói 'Nghệ sĩ 10 người sang Mỹ th́ hơn 9 người muốn về', rồi đến tháng 2 năm 2022, nghệ sỹ hài Quang Minh cũng khẳng định “10 người đi Mỹ hết 9,5 người muốn về". Những câu nói này làm dậy sóng cộng đồng mạng bởi nhiều người nghĩ rằng, hai nghệ sỹ này nói về nguyện vọng của người Việt nói chung, nhưng thực chất không phải vậy. Theo tôi, hai nghệ sỹ này chỉ nói về giới nghệ sỹ của họ mà thôi.
Tôi nhớ thời thập niên 90, chương tŕnh ca nhạc hải ngoại tràn ngập Việt Nam. Trung tâm Asia, Paris by Night, Trung tâm Vân Sơn v.v... chiếm lĩnh thị trường trong nước. Tuy nhiên, sau đó th́ các trung tâm hải ngoại mất dần vị thế và các trung tâm ca nhạc trong nước mọc lên quá nhiều làm cho giới nghệ sỹ thi nhau về nước biểu diễn. Từ những năm 2000, nghệ sỹ hải ngoại đă ồ ạt về Việt Nam là một thực tế không thể chối căi.
Sự di chuyển của giới nghệ sỹ về nước đồng thời các trung tâm âm nhạc lớn ở hải ngoại lần lượt suy tàn. Trung tâm Asia lừng lẫy một thời th́ giải tán, Trung tâm Vân Sơn cũng mất hút và Trung tâm Thúy Nga th́ cũng ngoắc ngoải. Điều đó cho thấy rằng, văn hóa Việt Nam đang bị đào thải và nó bị trả về quê hương của nó. Lư do tại sao?
Thực tế các trung tâm âm nhạc hải ngoại chỉ phục vụ cho cộng đồng người Việt. Hiện nay thế hệ người gốc Việt sinh ra ở nước ngoài đă dần thay thế cho thế hệ cha chú. Và thế hệ mới này “nuốt không trôi” văn hóa Việt Nam trong khi đó lớp già th́ ngày một ít đi và không bao lâu nữa chẳng c̣n ai. Và khi tầng lớp thưởng thức văn hóa thuần Việt ít dần th́ loại h́nh văn hóa đấy làm sao c̣n đất sống ở hải ngoại? Đó là lư do các trung tâm ca nhạc lụi tàn và ca sỹ gốc Việt phải tháo chạy về Việt Nam là điều tất yếu.
Thực tế, giới nghệ sỹ Việt Nam ở hải ngoại quay đầu về nước không nói lên Việt Nam đáng sống mà chỉ nói rằng, nghệ thuật Việt Nam không thể tồn tại được khi bước ra ngoài vỏ kén của nó. Sự hồi hương của giới nghệ sỹ chính là sự hồi hương của nghệ thuật sân khấu “Made in Vietnam” chứ không phải là người Việt muốn về Việt Nam.
Vùng đất hung khiến người ngoài vào một lần th́ phải tháo chạy, người ở trong th́ t́m cách thoát thân, c̣n sản phẩm nghệ thuật sân khấu do nó làm ra th́ bị trả lại nơi sản xuất.