Vì sao nhiều nước ở Đông Nam Á và Nam Á tiếc nhớ ông Abe?

[vuitoichat]

Theo như vụ ám sát cựu Thủ tướng Abe Shinzo đặt ra câu hỏi về động cơ của kẻ giết người, sự an toàn trong xã hội ở một trong những quốc gia ổn định và giàu có nhất trên thế giới, bởi ông Abe Shinzo là người định hình vị thế của Nhật Bản trên trường quốc tế, tạo ra ảnh hưởng sâu rộng trong khi nỗ lực hàn gắn mối quan hệ căng thẳng giữa Nhật Bản với Trung Quốc và Hàn Quốc.

Ông Abe là người đưa quan hệ Trung-Nhật trở lại từ vực sâu.

Đây là nhận định của phó giáo sư Stephen Robert Nagy đến từ Đại học Cơ đốc giáo Quốc tế ở Tokyo và là chuyên gia tại Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế của Nhật Bản, theo Japan Times.

Việc một người đàn ông đơn độc, sử dụng súng tự chế để sát hại ông Abe tại một cuộc vận động chính trị tại thành phố Nara là kiểu bạo lực chưa từng thấy ở Nhật Bản kể từ những năm 1960.

Vụ ám sát đặt ra câu hỏi về động cơ của kẻ giết người, sự an toàn trong xã hội ở một trong những quốc gia ổn định và giàu có nhất trên thế giới.

Ông Abe xuất thân từ gia đình có ảnh hưởng sâu rộng trong giới chính trị Nhật Bản, tham gia chính trường vào năm 1993, bắt đầu trở thành tâm điểm chú ý khi được bổ nhiệm làm Chánh văn phòng Nội các của cựu Thủ tướng Koizumi Junichiro vào tháng 9.2005.

Ông là Thủ tướng Nhật Bản năm 2006 nhưng từ chức chỉ sau một năm, với lý do sức khỏe. Ông đắc cử Thủ tướng lần hai vào tháng 12.2012, sau khi Yoshihiko Noda - Thủ tướng Nhật Bản khi đó, quốc hữu hóa quần đảo Senkaku, khiến mối quan hệ Trung-Nhật rơi xuống mức thấp nhất trong hàng thập kỷ.

Chuyến thăm nước ngoài đầu tiên của ông Abe sau khi đắc cử Thủ tướng Nhật Bản lần hai là tới Đông Nam Á. Tại đây, ông đưa ra gợi ý về tầm nhìn dài hạn cho một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở.

Với tư cách là Thủ tướng, ông Abe theo đuổi một chính sách ngoại giao chủ động, nhằm khôi phục vị thế của Nhật Bản trên trường quốc tế. Nhật Bản dưới thời ông Abe trở thành bạn bè và đối tác tin cậy trên khắp khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, châu Âu và Bắc Mỹ. Chỉ có Trung Quốc, Triều Tiên và Hàn Quốc là ngoại lệ.

Dù là Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi hay Tổng thống Mỹ Donald Trump hoặc các nhà lãnh đạo châu Âu, ông Abe đều có thể tạo mối quan hệ tốt đẹp và truyền đạt tầm nhìn dài hạn của mình.

Tầm nhìn này tập trung vào cách tiếp cận dựa trên quy tắc đối với các vấn đề quốc tế ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Ông Abe chủ trương thúc đẩy ngoại giao, phát triển cơ sở hạ tầng và tăng cường kết nối, đồng thời xây dựng các chuẩn mực chung về cách đàm phán và tạo ra quan điểm chung về khu vực.

Trong giai đoạn ông Abe nắm quyền, Nhật Bản được biết đến với chính sách ngoại giao đa phương và đầu tư nguồn lực đáng kể vào Đông Nam Á và Nam Á. Nhật Bản trở thành đối tác quan trọng trong TPP, Đối thoại An ninh Tứ giác, Hiệp định Đối tác Kinh tế-EU, cũng như nhiều tổ chức đa phương khác.

Sự chủ động tham gia và lãnh đạo các tổ chức quốc tế là một minh chứng cho tầm nhìn của ông Abe, rằng an ninh của Nhật Bản đã đạt được ở mức tốt nhất thông qua cam kết với các tổ chức quốc tế, thông qua pháp quyền, minh bạch và hành động dựa trên luật lệ trong khu vực.

Theo phó giáo sư Nagy, chiến lược đối ngoại của ông Abe đã phản bác những quan điểm chỉ trích, rằng ông Abe là người theo chủ nghĩa dân tộc hướng nội.

Ông Abe được các quốc gia như Việt Nam, Indonesia, Singapore và khu vực EU coi là đối tác quan trọng dựa trên lợi ích chung và đảm bảo hòa bình, ổn định trong khu vực, theo phó giáo sư Nagy.

Ông Abe cũng là người thực dụng trong chính sách đối ngoại. Năm 2015, Nhật Bản và Hàn Quốc đạt thỏa thuận hiếm hoi về vấn đề “phụ nữ giải khuây”. Theo thỏa thuận này, Nhật Bản đã gửi lời xin lỗi chính thức và hứa đền bù một khoản 1 tỷ yên (11,7 triệu đô la) nhằm loại bỏ một trong những trở ngại khó khăn nhất trong quan hệ giữa hai nước.

Tsuneo Watanabe, một nghiên cứu viên cao cấp tại Tokyo Foundation, cho biết ông Abe đã chọn một cách tiếp cận thực dụng vì mối quan hệ ổn định với Hàn Quốc là rất quan trọng đối với mục tiêu chính sách đối ngoại được ông Abe ưu tiên. Đó là củng cố các liên minh để chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc.

Ông Abe cũng đưa ra tuyên bố Nội các năm 2015 về "lịch sử thế kỷ 20 và vai trò của Nhật Bản và trật tự thế giới trong thế kỷ 21", trong đó ông Abe thừa nhận quá khứ đế quốc của Nhật Bản, đồng thời thảo luận về cách tiếp cận chủ động của nước này trong việc xây dựng một cộng đồng quốc tế trong thời đại mới.

Quan trọng hơn, ông Abe là người đã kéo quan hệ Trung-Nhật trở lại từ vực thẳm. Ông Abe có nhiều lần tiếp xúc với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, đặc biệt là chuyến thăm Bắc Kinh vào năm 2019 để dự hội nghị thượng đỉnh song phương.

Tại hội nghị, ông Abe và ông Tập đã ký hơn 50 thỏa thuận xây dựng cơ sở hạ tầng và giao thông ở các quốc gia thứ ba.

Quan hệ Trung – Nhật phần nào được khôi phục nhờ văn kiện chính trị thứ năm, là khuôn khổ được hai bên nhất trí về cách Nhật Bản và Trung Quốc xây dựng quan hệ song phương trong 10 năm tới. Điều này được củng cố bằng chuyến thăm cấp nhà nước của ông Tập tới Nhật Bản vào mùa xuân năm 2020.

Tuy nhiên, dịch bệnh Covid-19 khiến ông Tập chưa thể tới Nhật Bản. Không lâu sau đó, ông Abe đã rời nhiệm sở với lý do sức khỏe. Chuyến thăm bị hoãn vô thời hạn kể từ đó.

Ngày nay, quan hệ Trung – Nhật ngày càng căng thẳng trở lại, nhưng quan hệ giữa Trung Quốc và một số quốc gia khác cũng có những căng thẳng tương tự, theo phó giáo sư Nagy.

Sau khi ông Abe bị ám sát, nhiều nhà lãnh đạo trên thế giới có lý do để quan ngại vì tầm nhìn của ông Abe trong khu vực dựa trên sự cân bằng mối quan hệ với Trung Quốc.

Với sự ra đi đột ngột của ông Abe, nền chính trị Nhật Bản và an ninh của Nhật Bản trong hàng thập kỷ qua đang bị đặt dấu hỏi, phó giáo sư Nagy nhận định.

Theo phó giáo sư Nagy, các quốc gia ở Đông Nam Á và Nam Á sẽ cảm thấy nhớ ông Abe nhất. Trên thực tế, Ấn Độ đã ấn định ngày 9.7 là ngày quốc tang để tưởng nhớ cựu Thủ tướng Nhật Bản.

Trong thời đại mà Nga và Trung Quốc ngày càng hành động quyết liệt hơn còn nước Mỹ bị chia rẽ sâu sắc, ông Abe nổi lên là một nhà lãnh đạo ổn định, chu đáo, nêu rõ cách khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương nên phát triển như thế nào.

Có thể nói, ông Abe đã đưa ra tầm nhìn về vị thế Nhật Bản trên trườngquốc tế với lập trường kiên định về các nguyên tắc dân chủ của Nhật Bản ở quê nhà, phó giáo sư Nagy kết luận.