RUSSIA Nguyên nhân Putin "thả" trùm Wagner dù đã tiến hành đảo chính "mềm"

[Gibbs]

Những gì Wagner dưới sự lãnh đạo của Evgeny Prigozhin đang tiến hành ở Nga có phải là một cuộc đảo chính?
Đích thị nó một cuộc đảo chính, nhưng đó là một cuộc đảo chính mềm, vì phe đảo chính không lấy bạo lực là biện pháp tiên quyết nhằm thay đổi chế độ hay lật đổ Putin.
Evgeny Prigozhin gây sức ép lên Putin chỉ với mục đích yêu cầu Putin phải cải cách nước Nga, trong đó Bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu là cái tên đầu tiên phải trảm.
Nếu Putin phải chấp nhận những điều kiện do ông trùm Wagner đưa ra trong các cuộc thương lượng sắp tới quyền lực của Putin sẽ bị suy giảm, các lực lượng chính trị đối lập với Putin sẽ có cơ hội đưa nước Nga thoát khỏi đống lầy lội ở Ukraine, dân chủ hoá nước Nga.

Ảnh Evgeny Prigozhin đã chạy sang Belarus


Chiến lược của Evgeny Prigozhin rất thông minh.
Ông ta không trực tiếp chống đối các chính sách, mệnh lệnh của Putin, hoàn toàn ủng hộ việc đưa quân vào Ukraine, trong thực tế Wagner đã tham chiến ở Ukraine một cách hung hãn nhất.
Vì ông ta biết rằng, dân Nga, bình lính Nga vừa bị Putin đầu độc, vừa sợ sự trấn áp của chính quyền sẽ không bao giờ tin vào những kẻ nói suông, không dám đứng lên ủng hộ các lực lượng đối lập không có thực lực chống lại Putin.
Từ thực tiễn những gì diễn ra trên chiến trường, Evgeny Prigozhin đã chứng minh ông ta là một người Nga yêu nước nhiệt thành, một người Nga yêu nước theo đúng gì mà Putin tuyên truyền, biết bảo vệ nước Nga trong tư cách là một quốc gia lãnh đạo châu Âu bằng sự dũng cảm và những chiến thắng trên chiến trường của nhóm Wagner.
Điều này đã đem đến sự cảm tình của người Nga, binh lính Nga, khiến họ có thể ủng hộ Wagner một cách công khai mà chính quyền không có cớ đàn áp.
Evgeny Prigozhin khôn khéo chĩa mũi nhọn tấn công sang Bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu, cáo buộc Sergei Shoigu tham nhũng, bất tài bằng những hình ảnh trực tiếp trên chiến trường để tác động mạnh mẽ đến tư tưởng người Nga.
Sự tin tưởng của người dân và binh lính Nga với Wagner và Evgeny Prigozhin chính là chìa khoá thành công trong chiến lược của Evgeny Prigozhin. Biến cái gọi là bạo loạn theo tuyên truyền của Putin thành một cuộc binh biến chính nghĩa.
Chỉ trong có hai ngày Wagner tiến mấy trăm km, hiện chỉ còn cách Matxcova 200 km chính là có sự ủng hộ, hậu thuẫn của người dân, và những thế lực giấu mặt nằm trong quân đội và chính phủ Nga là một minh chứng.
Mục tiêu của Evgeny Prigozhin đưa Putin vào bàn đàm phán, nơi ông ta sẽ đưa ra những đòi hỏi về cải cách trong chính phủ Nga, những vị trí nhân sự bị thay thế, các chính sách trong đối nội, đối ngoại… quyền lợi chính trị, kinh tế cho Wagner và các phe phái đối lập.
Điều này tất nhiên dẫn đến quyền lực của Putin sẽ bị suy yếu, dần loại Putin ra khỏi đời sống chính trị Nga một cách ôn hoà trong một ngày không xa.
Chắc chắn Putin sẽ phải thỏa hiệp, dù Putin rất muốn ăn sống nuốt tươi Evgeny Prigozhin, nhưng xu thế của Putin đang xuống dốc- Điều khôn ngoan nhất của Putin lúc này là không dùng vũ lực để tiêu diệt nhóm Wagner, như thế sẽ đổ thêm dầu vào lửa không thể kiếm soát, đồng nghĩa với việc ông ta thất bại trên cả hai mặt trận, đối nội và đối ngoại khi cùng một lúc phải duy trì hai cuộc chiến với Ukraine và Wagner - đó là tự sát.
Nước Nga theo xu hướng dân chủ sẽ hàn gắn quan hệ với Mỹ và phương Tây tránh một thảm họa xung đột, bị bao vây cấm vận đây là con đường tốt đẹp nhất cho nước Nga, Ukraine, châu Âu và thế giới.

Trương Nhân Tuấn: Phân tích chuyện tạo phản của Prigozhin ở Nga
Quân đánh mướn, từ bản chất, khác với quân đội quốc gia. Quân đội quốc gia chỉ đổ máu vì mục tiêu cao quí "bảo vệ đất nước" (hay bảo vệ quyền và lợi ích của đất nước và dân tộc). Quân đánh mướn đổ máu (trước hết) vì "tiền", hay vì có lợi ích nào đó (nhà cửa, vàng, hột xoàn, gái gú...).
Vì sao Prigozhin tạo phản?
"Còn bạc, còn tiền, còn đệ tử". Không lẽ Putin "hết tiền"? Chuyện này không đúng lắm. "Quĩ dầu" của Putin, tương tự "quĩ đất" của CSVN, vẫn luôn đầy tràn.
Hay là có người trả tiền nhiều hơn? Có thể. Vì Putin có nhiều kẻ thù là tỉ phú (người Nga) sống (và đã bị giết) ở nước ngoài.
Prigozhin còn có thể tạo phản vì bị bộ quốc phòng Nga "đâm sau lưng". Chuyện này Prigozhin nhiều lần lôi đích danh bộ trưởng Sergei Shoigu ra chửi. Vì nhiều lý do. Thứ nhứt không được cung cấp vũ khí đầy đủ. Thứ hai "quân ta đánh quân mình". Prigozhin tố cáo hàng ngàn chiến sĩ Wagner đã bị hỏa lực Nga giết chết.
Thứ ba, không loại bỏ lý do Shoigu muốn sử dụng quân Wagner làm "chốt thí". Sử dụng đội quân vừa tuyển mộ từ các nhà tù để dụ quân Ukraine tập trung tại mặt trận Bakhmut. Sau đó dội bon hạt nhân chiến thuật để tiêu diệt (cả đám tù nhân lẫn quân Ukraine). Chuyện này không xảy ra vì quân Ukraine không "ngu".
Cũng có thể Prigozhin tạo phản vì lý do "hết đường lui". Putin, theo ý kiến (?) của Shoigu, ban hành lịnh giải tán Wagner. Toàn bộ quân đánh mướn sẽ trở thành quân chính qui. Prigozhin thấy rõ đây là bản án tử dành cho mình.
Vì sao Prigozhin "gài số de" sau 24 giờ nổi loạn?
Giả thuyết đầu tiên là Prigozhin đã được Putin thỏa mãn một số điều kiện nào đó. Cũng có thể Prigozhin nhượng bộ do sức ép của "con tin". Thí dụ vợ con Prigozhin đang nằm trong tay của Putin.
Cũng có thể Prigozhin thấy rằng, cuộc "nổi loạn" (hay đảo chánh?) của mình đang đi vào ngõ cụt. Không tướng lãnh nào trong quân đội Nga lên tiếng ủng hộ chuyện này hết cả.
Nhưng chuyện nước Nga không dễ dàng phân tích bằng cặp mắt người thường, kiểu qui chiếu theo tập quán ngoại giao quốc tế hay theo lợi ích địa chính trị. Chuyện cả thế giới có thể lên án, nhưng người Nga lại ủng hộ. Dân Nga còn khá giống dân Việt Nam ở chỗ thích "anh hùng". Tỉ lệ dân ủng hộ Putin vẫn ở mức 80%.
Vì vậy những lời tiên đoán về nước Nga hầu hết đều sai.

Cuộc nổi dậy vũ trang do Yevgeny Prigozhin, một doanh nhân người Nga sau đó trở thành thủ lĩnh quân sự, phát động hôm thứ Bảy, đã phơi bày những rạn nứt sâu sắc của Nga do chiến tranh Ukraine gây ra — thứ mà Điện Kremlin hy vọng sẽ tạo ra sự thống nhất trên toàn nước Nga một khi thắng lợi — và đặt ra mối đe dọa hiện hữu nghiêm trọng nhất đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin trong suốt 23 năm cầm quyền của ông ta.
Các chiến binh của nhóm bán quân sự Wagner do Prigozhin lãnh đạo, đã chiếm giữ hai thành phố của Nga hôm thứ Bảy và tiến về Matxcơva để đối đầu với giới lãnh đạo quân sự của đất nước này, trước khi một thỏa thuận do Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko làm trung gian giữa Prigozhin và Putin, giúp tránh được một cuộc tắm máu tiềm tàng ở thủ đô Matxcơva.
Thỏa thuận này và việc ngừng bắn ​​đã ngăn chặn khả năng leo thang của sự tức giận đối với cách xử lý cuộc chiến ở Ukraine của Điện Kremlin, từ việc lên kế hoạch thiếu sót, cùng những ngày thảm khốc đầu tiên, cho đến những thất bại gần đây hơn, mà có thể châm ngòi cho một cuộc nội chiến.
Nhưng chính hình ảnh những người đàn ông có vũ trang ở các thành phố của Nga kêu gọi loại bỏ bộ chỉ huy quân sự của Matxcơva, cho thấy: Một cuộc chiến nhằm mục đích thay đổi chế độ ở Ukraine có thể có khả năng làm lung lay chế độ ở Nga, bằng cách khai thác sự tức giận sâu sắc trước những thất bại về chính trị và quân sự của các lãnh đạo nước Nga.
Nhà khoa học chính trị Nga Konstantin Sonin, giáo sư tại Đại học Chicago, cho biết: “Tính toán sai lầm lớn nhất của Putin là ông ta đã khởi xướng một cuộc chiến dựa trên sự hiểu biết hoàn toàn không đầy đủ về thế giới, về quân đội của mình và về Ukraine. Và sau đó ông ta tiếp tục tính toán sai lầm mỗi ngày, khi không chịu ngừng cuộc chiến”.
Cuộc nổi dậy của Prigozhin có nguy cơ lặp lại những trường hợp trước đây về việc các cuộc xâm lược nước ngoài đẫm máu nhưng không thành công, đã gây ra tình trạng bất ổn và thậm chí là một cuộc cách mạng—từ chiến dịch chống Nhật Bản năm 1905, đến Chiến tranh thế giới thứ nhất, và cuối cùng là sự sa lầy của Liên Xô ở Afghanistan.
Một phần của thỏa thuận là Prigozhin sẽ chuyển đến Belarus và các chiến binh tham gia cuộc nổi dậy sẽ được ân xá.
Bằng cách phát động cuộc xâm lược Ukraine mà không được chuẩn bị kỹ lưỡng vào 16 tháng trước, một cuộc chiến mà Putin dự kiến ​​sẽ kết thúc bằng chiến thắng chỉ trong vài ngày, hiện tại Putin rơi vào cái bẫy tương tự.
Căng thẳng xã hội về những tổn thất chồng chất và thất bại quân sự ở Ukraine đã thúc đẩy việc nổi dậy của Prigozhin và nhóm bán quân sự Wagner của ông ta, tạo ra mối đe dọa lớn nhất đối với quyền cai trị của Putin kể từ khi ông lên nắm quyền vào năm 2000.
Các binh sĩ của Wagner đã được triển khai ở Châu Phi và ở Syria khi quân đội Nga tiến vào Ukraine ngày 24 tháng 2 năm 2022. Điện Kremlin chỉ yêu cầu Prigozhin tham gia nỗ lực chiến tranh sau khi quân đội Nga thất bại trong việc chiếm thủ đô Kyiv của Ukraine và đang phải đối mặt với những tổn thất nặng nề trên khắp miền bắc Ukraine.
Trong khi quân chính quy của Nga phải chịu thêm một loạt thất bại vào mùa thu năm ngoái, Wagner đã đạt được thành công hiếm có khi chiếm được thành phố Bakhmut, miền đông Ukraine. Thành công này khiến Prigozhin có quyền được nói một cách trung thực về sự kém cỏi của quân đội Nga — điều mà ông ta đã làm với lời lẽ cay độc ngày càng tăng trong vài tháng qua.
Fiona Hill, hiệu trưởng được chỉ định của Đại học Durham ở Anh, là người giám sát chính sách Nga trong Nhà Trắng của Trump, cho biết: “Prigozhin hiện đang nói sự thật về thất bại quân sự của Nga và lý do chính thức cho cuộc xâm lược. Ông ta công khai nói những gì mà nhiều người khác đang nghĩ”.
Cuộc chiến Ukraine, ban đầu chỉ do quân đội chuyên nghiệp tiến hành, giờ đây ảnh hưởng đến toàn xã hội Nga. Nga đã phải tổng động viên hàng trăm ngàn tân binh để củng cố chiến tuyến đang sắp tan vỡ, gây ra làn sóng di cư ồ ạt. Các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine vào sâu bên trong nước Nga đã trở nên phổ biến, phá vỡ hình ảnh quyền lực vốn được Putin nuôi dưỡng cẩn thận.
Bất chấp những thất bại này, Putin tiếp tục tin rằng thời gian đang đứng về phía Nga. Ông cho rằng, các nền dân chủ phương Tây giúp đỡ Ukraine cuối cùng sẽ mệt mỏi, trong khi chế độ của Putin, vốn được bảo đảm bởi các luật lệ ngày càng hà khắc nhằm loại bỏ phe đối lập tự do trong nước, sẽ kiên trì lâu hơn và cuối cùng giành chiến thắng. Tuy nhiên, cuộc nổi dậy của Wagner cho thấy, rõ ràng rằng nước Nga kém ổn định hơn nhiều so với những gì Putin đã tin tưởng.
Ruslan Pukhov, Giám đốc Trung tâm Phân tích Chiến lược và Công nghệ - một think tank về các vấn đề quân sự - có trụ sở tại Matxcơva, cho biết: “Hy vọng của một bộ phận giới tinh hoa Nga, bao gồm cả chính Tổng thống, rằng một cuộc chiến lâu dài sẽ có lợi cho Nga… là một ảo tưởng nguy hiểm. Việc kéo dài chiến tranh mang đến những rủi ro chính trị trong nước rất lớn cho Liên bang Nga”.
Bộ trưởng Ngoại giao Litva, ông Gabrielius Landsbergis cho biết, đất nước của ông đã tồn tại trong quỹ đạo của Nga trong nhiều thế kỷ, từng bị ảnh hưởng bởi các cuộc khủng hoảng nội bộ làm rung chuyển Matxcơva. “Chỉ còn là vấn đề thời gian trước một vụ bùng nổ hỗn loạn tiếp theo”, ông viết trên Twitter.
Bản thân Putin so sánh tình trạng khó khăn hiện tại của Nga với năm 1917, khi quân đội Sa hoàng mệt mỏi vì phải đổ máu trong Thế chiến thứ nhất, đã nổi loạn và lật đổ Sa hoàng Nicholas II - một cuộc cách mạng mà theo Putin cho biết hôm thứ Bảy 24/6, đã lấy mất một chiến thắng quân sự xứng đáng từ Đế quốc Nga và dẫn đến những tổn thất đất đai to lớn, tại các quốc gia như Phần Lan, Ba Lan và các nước vùng Baltic.
Năm 1905, Nga phát động điều mà Bộ trưởng Nội vụ của Sa hoàng, Vyacheslav von Plehve, gọi là “một cuộc chiến tranh với thắng lợi nhỏ” chống lại Nhật Bản, nhằm đánh lạc hướng sự chú ý của công chúng Nga khỏi các vấn đề trong nước—chỉ để hứng chịu một thất bại nhục nhã và một cuộc cách mạng sau đó. Tương tự như vậy, những tổn thất của Liên Xô trong nhiều năm sau khi xâm lược Afghanistan năm 1979 là lý do chính dẫn đến những căng thẳng nội bộ dẫn đến việc Liên Xô tan rã năm 1991.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cảnh báo hôm 24/6, rằng tình trạng bất ổn ở Nga sẽ càng lớn chừng nào quân đội Nga vẫn còn tham chiến. Ông nói: “Nga càng duy trì quân đội và lính đánh thuê của họ trên đất của chúng ta càng lâu, thì càng có nhiều hỗn loạn, đau đớn và các vấn đề cho chính nước Nga”.

Tổng thống Nga Vladimir Putin đang học được điều mà rất nhiều bạo chúa học được trước ông ta: Khi bạn thả bầy chó dùng để gây chiến tranh, chúng có thể quay lại cắn trả. Khi cử binh sĩ Nga hành quân đến chiếm Kyiv, ông ta không bao giờ tưởng tượng được rằng 16 tháng sau, nhóm lính đánh thuê nổi loạn Wagner sẽ tiến quân đến Matxcơva.
Nhưng trước đây Napoléon không bao giờ tưởng tượng được rằng việc xâm lược nước Nga sẽ dẫn đến việc ông ta bị lưu đày và khôi phục chế độ quân chủ ở Pháp. Hitler không bao giờ tưởng tượng rằng việc xâm lược Ba Lan sẽ dẫn đến việc ông ta phải tự sát và nước Đức bị chia cắt. Saddam Hussein không bao giờ tưởng tượng rằng việc xâm lược Kuwait cuối cùng sẽ dẫn đến việc lật đổ chế độ của ông ta và cái chết của chính ông ta.
Chiến tranh vốn dĩ là một việc rủi ro và không thể đoán trước, hậu quả của nó không bao giờ có thể thấy trước một cách rõ ràng — và hiếm khi có thể chèo chống nó đến thành công. Ảo tưởng về quyền kiểm soát của một nhà độc tài rất thường xuyên có thể sụp đổ trong vạc dầu của chiến trường — đặc biệt khi chiến tranh biến thành một cuộc xung đột tiêu hao kéo dài và đẫm máu như đã xảy ra ở Ukraine.
Nhiều nhà phân tích cho rằng, thời gian đứng về phía Putin trong cuộc chiến này, bởi vì Nga có diện tích lớn hơn rất nhiều so với Ukraine và bởi vì Ukraine quá phụ thuộc vào sự hỗ trợ bên ngoài từ các quốc gia, mà có thể không đủ kiên nhẫn để tiếp tục chi tiền. Nhưng giờ đây chúng ta thấy rằng, thời gian đang có thể chuyển qua phía Ukraine, bởi vì chính phủ của họ được bầu cử một cách dân chủ và nhận được sự ủng hộ gần như nhất trí của người dân để tiến hành một cuộc chiến tranh bảo vệ lãnh thổ. Ngược lại, chế độ mafia không qua bầu cử của Putin luôn đe dọa người dân Nga phải phục tùng nhưng không đòi hỏi lòng trung thành hay tình yêu thương.
Giống như nhiều chế độ độc tài, chế độ của Putin hóa ra dễ bị tổn thương hơn nhiều so với vẻ cứng rắn bên ngoài. Putin luôn dựa vào kỹ năng của mình trong việc để cho các trung tâm quyền lực cạnh tranh nhau, khiến các đầu não chính trị (và các nhánh khác nhau của chính phủ Nga) chống lại nhau, để ông trở thành trọng tài cuối cùng trong việc ra quyết định. Mô hình đó đã hoạt động tốt trong hai thập niên, nhưng đang bị phá vỡ do áp lực của một cuộc chiến thất bại đang nghiền nát và hủy hoại quân đội Nga.
Vào tháng 2, tình báo Hoa Kỳ ước tính rằng, Nga đã có ít nhất 35.000 binh sĩ thiệt mạng và ít nhất 154.000 người bị thương, trong khi trang tình báo nguồn mở Oryx ước tính rằng, Nga đã mất hơn 2.000 xe tăng và gần 900 phương tiện chiến đấu bọc thép. Nga chưa từng chứng kiến những tổn thất tầm cỡ như thế này kể từ Thế chiến II. Sự tiêu hao nhanh chóng của quân đội Nga - và sự kém cỏi rõ ràng của họ - đã buộc Putin phải dựa nhiều hơn vào Tập đoàn Wagner, công ty quân sự tư nhân do Yevgeniy Prigozhin thành lập.
Là một tên tội phạm từng ngồi tù ở Liên Xô vào thập niên 1980 vì tội cướp có vũ trang và các tội danh khác, Prigozhin đã mở một quầy bán xúc xích sau khi ra tù, và biến nó thành một doanh nghiệp cung cấp thực phẩm thành công cho quân đội Nga. Điều đó dẫn đến một biệt danh mà Prigozhin rất ghét, đó là “Đầu bếp của Putin”. Chẳng mấy chốc, Prigozhin gây ra rất nhiều rắc rối: Cơ quan Nghiên cứu Internet của ông ta trở thành công cụ phát tán thông tin sai lệch của Nga, giúp làm loạn cuộc bầu cử Hoa Kỳ năm 2016, và Tập đoàn Wagner của Prigozhin trở thành công cụ để Putin phô trương quyền lực ở châu Phi và Trung Đông, bằng một lớp vỏ bọc rằng Nga không trực tiếp tham gia vào chính trị khu vực này. Khi Putin quyết định chiếm Crimea năm 2014 và kích động một cuộc nổi dậy ở miền đông Ukraine, Wagner - gồm toàn những cựu đặc nhiệm của quân đội Nga - là một trong những công cụ mà Putin sử dụng.
Wagner ban đầu không đi tiên phong trong cuộc xâm lược Ukraine của Nga năm 2022, nhưng những thất bại của quân đội Nga đã tạo cơ hội cho Prigozhin giành lấy thị phần từ Bộ Quốc phòng Nga. Vị đầu bếp của Putin đã vạch ra một kế hoạch đặc biệt tàn nhẫn và táo bạo, bằng cách tuyển dụng những người tù bị kết án từ các nhà tù Nga để sử dụng trong các cuộc tấn công bằng sóng người. Để giữ được bọn tội phạm trong quân đội, Prigozhin đã phát hành một bộ phim về một kẻ được cho là đào ngũ bị hành quyết bằng những nhát búa tạ vào đầu.
Các cuộc tấn công của Wagner vào thành phố Bakhmut của Ukraine trở thành tâm điểm chính trong cuộc tấn công mùa đông bị đình trệ của Nga. Cuối cùng, quân của Prigozhin chiếm được thành phố này nhưng với cái giá phải trả đáng kinh ngạc: Tình báo Hoa Kỳ ước tính rằng, chỉ trong khoảng thời gian từ tháng 12 đến tháng 5, hơn 20.000 quân Nga thiệt mạng và 80.000 người bị thương, chủ yếu ở Bakhmut.
Khi Prigozhin trở nên có quyền lực hơn, quyền lực đó dường như đã làm ông ta trở nên kiêu ngạo, và Prigozhin bắt đầu phát các video trong đó Prigozhin chế nhạo Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và Tướng Valery Gerasimov, tổng tham mưu trưởng, coi họ là những kẻ hèn nhát và tội phạm. Prigozhin cáo buộc họ không cung cấp đủ đạn pháo cho lực lượng của mình, phớt lờ thực tế rằng quân đội Nga có kho dự trữ khá hạn chế và thật dễ hiểu khi Bộ Quốc phòng Nga chỉ ưu tiên cấp đạn dược cho quân lính của mình. Prigozhin cho biết trong một video được quay ngày 20 tháng 5 ở Bakhmut: “Vì những ý tưởng bất chợt của họ, số người chết nhiều gấp 5 lần so với số người đáng lẽ phải chết. Họ sẽ phải chịu trách nhiệm về hành động của mình, mà trong tiếng Nga gọi là tội ác”.
Putin dường như không bận tâm lắm; có lẽ ông ta đã tưởng tượng rằng một cuộc cạnh tranh để đạt được tiến bộ quân sự ở Ukraine sẽ mang lại lợi ích cho mình. Nhưng trong những ngày gần đây, sự cạnh tranh giữa Wagner và Bộ Quốc phòng vượt khỏi tầm kiểm soát. Đầu tháng này, binh lính của Prigozhin bắt được một sĩ quan Nga mà Prigozhin công khai cáo buộc [viên sĩ quan này] đã nổ súng vào một đoàn xe của Wagner. Hôm thứ Sáu 23/6, Prigozhin cáo buộc quân đội Nga tấn công một trại lính Wagner, dẫn đến nhiều thương vong, và ám chỉ Shoigu, khi nói rằng: "Bọn cặn bã này sẽ bị chặn đứng!" Cơ quan An ninh Liên bang Nga phản ứng vào cuối ngày thứ Sáu bằng cách ban hành lệnh bắt giữ Prigozhin vì tội “kích động nổi loạn vũ trang”.
Prigozhin không chờ đợi đến khi bị bắt. Giống như Julius Caesar băng qua sông Rubicon, quân của Prigozhin hành quân đến Rostov-on-Don vào ngày thứ Bảy và chiếm trụ sở quân đội Nga ở đó mà không cần giao tranh. Cuối ngày, một đoàn xe của Wagner tiến đến Matxcơva, trong bối cảnh có báo cáo rằng các con đường đến thủ đô đã bị phong tỏa.
Bộ Quốc phòng Anh lưu ý: “Trong những giờ tới, lòng trung thành của lực lượng an ninh Nga, đặc biệt là Lực lượng Vệ binh Quốc gia Nga, sẽ là chìa khóa giải quyết cuộc khủng hoảng này. Đây là thách thức lớn nhất đối với nhà nước Nga trong thời gian gần đây”.
Để đối phó với mối đe dọa bất ngờ này, Putin đã đi xa đến mức viện dẫn cuộc Cách mạng Nga năm 1917, khi ông nói, “những âm mưu, tranh chấp và chính trị sau lưng quân đội và nhân dân đã dẫn đến một cú sốc lớn, sự hủy diệt của thế giới quân đội và sự sụp đổ của nhà nước”. Tất nhiên, ông ta đang ngầm so sánh mình với Sa hoàng Nicholas II, người đã đưa ra quyết định đen đủi là tham gia Thế chiến thứ nhất, và là người châm ngòi cho một cuộc binh biến bằng những thất bại trên chiến trường.
Vào đêm thứ Bảy 24/6, sau khi có sự hòa giải của Tổng thống Alexander Lukashenko của Belarus, Prigozhin hủy cuộc tiến công của mình khi chỉ cách Matxcơva khoảng 200 km, vì vậy có vẻ như Putin có thể sống sót qua cuộc khủng hoảng này. Là một phần của thỏa thuận hòa giải, các cáo buộc hình sự đối với Prigozhin sẽ được bãi bỏ và ông ta sẽ đến Belarus. Các thành viên của Tập đoàn Wagner không tham gia cuộc nổi dậy sẽ ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga, nhưng số phận của công ty quân sự này vẫn chưa rõ ràng.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng Wagner bộc lộ sự bất ổn tiềm ẩn của chế độ Putin và làm lung lay hào quang quyền lực của ông ta. Cuộc khủng hoảng này có thể tạo cơ hội cho một cuộc phản công của Ukraine mà cho đến nay mới chỉ nhích như rùa bò. Nếu quân Nga bị phân tâm do đấu đá nội bộ, Ukraine có thể có cơ hội giành được nhiều thành công hơn trên chiến trường - và điều đó đến lượt nó có thể làm suy yếu hơn nữa quyền lực của Putin.
Ở đây có một bài học cho tất cả những bạo chúa trong tương lai khi nghĩ đến việc phát động các cuộc chiến tranh xâm lược. Tập Cận Bình, ông có nhìn thấy không?

Kim Văn Chính: Cuộc nổi loạn của Prigozhin đã khép lại
Cuộc nổi loạn của Wagner như một màn kịch tiến triển rất nhanh, cả khi khởi đầu và khi kết thúc. Tuy nhiên, các dữ kiện cho phép có thể bàn luận về các điểm sau.
1. Việc nổi loạn là thật chứ không phải là do Putin dàn dựng. Nếu dàn dựng chắc không có đoạn Putin phải lên truyền hình kết tội Prigozhin và tuyên bố nặng nề như vậy, không có màn Wagner bắn rơi mấy máy bay của quân đội Nga và FSB như vậy, không có màn một loạt quan chức chạy trốn khỏi Moskva như vậy, và cũng không phải có màn đào chiến hào lập phòng tuyến ngăn quân Wagner như vậy…
2. Prigozhin đã chuẩn bị cho cuộc nổi loạn này từ lâu (vài tháng). Ông ta nhiều lần giả vờ kêu và chửi bới Bộ Quốc phòng Nga về cung cấp đạn dược thiếu cho quân Wagner – mục đích để tích trữ đạn dược. Ông ta nhiều lần phản ứng về quyết định “sáp nhập” quân lính về Bộ Quốc phòng Nga quản lý, nhiều lần chỉ trích, mạt sát các quan chức cao cấp Bộ Quốc phòng, thậm chí cả Putin. Làm các việc đó, ông ta có tăng uy tín, tuyên truyền tạo dư luận đồng tình với ông ta, lôi kéo các đơn vị quân đội đứng về phía ông ta trong thái độ đối với Bộ Quốc phòng.
3. Sắc lệnh sáp nhập quân Wagner mà không hứa hẹn vị thế chính trị gì cao hơn cho Prigozhin được Bộ Quốc phòng (Shoigu ký) là đòn đánh của Putin/ Shoigu nhằm xóa sổ quyền lực của Prigozhin, như giọt nước tràn ly dẫn đến hành động nổi loạn, tiến đến đảo chính, ít nhất là “đảo chính Bộ Quốc phòng Nga”. Và chuỗi sự kiện đã được thực hiện: Tạo cớ, dẫn quân về Rostov, rồi Varonhetsk…
Lực lượng thì nói là quân Wager có 20.000, có tài liệu nói là 50.000. Nhưng không phải tất cả tham gia cuộc binh biến. Số lượng người tham gia chưa có báo cáo nào tính được chính xác nhưng qua các ảnh chụp có thể thấy không nhiều, chỉ khoảng vài ngàn là nhiều, thậm chí vài trăm. Vũ khí chủ yếu là vũ khí cá nhân với vài xe tăng, xe bọc thép các loại, còn lại là xe vận tải chở lính và cả xe dân sự… Với lực lượng như vậy, Prigozhin đủ hiểu không thể đọ lại lính chính quy của FSB và quân đội Nga.
4. Prigozhin hy vọng vào sự hậu thuẫn và tham gia “đảo chính” của các đơn vị quân đội FSB Nga, các chính khách có quyền lực Nga, mà hắn chắc đã nói chuyện từ trước. (Hồi 1991 Yeltsin cũng đã làm một cuộc phản đảo chính ngoạn mục khi sử dụng lực lượng quân sự của chính phe đảo chính). Việc các đơn vị FSB và quân đội khi thấy Wagner nổi loạn đã không ngăn cản, đánh trả, dường như đã không làm gì đáng kể cản đường tiến quân… Việc này cũng đã có tiền lệ hồi 1991 khi cuộc đảo chính Gorbachev diễn ra – giữa các đơn vị vũ trang của Nga – bên theo lệnh đảo chính và bên kháng cự bảo vệ - hầu như không dùng súng đạn, mà chỉ có kết cục cuối cùng là bắt giữ người đứng đầu…
Sự hậu thuẫn đã không theo hy vọng của Prigozhin. Hắn là kẻ khôn ngoan và rất tỉnh táo, nên đến khi biết thế trận không thể thắng, đã vội bám vào chiếc cọc đàm phán của Lukashenko đưa ra…
Ông ta phải “tỵ nạn” một mình, không có lực lượng wagner, thậm chí về tài sản và văn phòng mới xây ở STB cũng chưa biết sẽ phán xét kiểu gì. Theo truyền thống của Nga, tính mạng ông ta về sau cũng khó bảo đảm.
Tại sao lại là Lukashenko? Tại vì giữa Prigozhin và Lukashenko đã có mối tình sâu đậm từ hồi bầu cử gian lận ở Belarus và quân Wagner đã hoạt động rất nhiều ở Belarus để giúp Lukashenko…
5. Vụ nổi loạn đã chứng tỏ sự rối loạn trong guồng máy quyền lực Nga và uy tín Putin đã và sẽ giảm sút mạnh.
Chế độ cai trị siloviki của Kremlin rạn nứt và sức đề kháng kém đối phó với các biến động.
Putin lộ rõ là một Tổng thống hèn nhát và không còn uy quyền. Có tin máy bay của ông ta đã phải bay đi St. Petersburg. Nhiều quan chức cấp cao bỏ chạy khỏi Moskva.
Ông ta sẵn sàng loại bỏ người gắn bó và đã “làm việc hết mình” là Prigozhin.
Ông ta sẵn sàng biến những công cụ quyền lực của quốc gia trao cho ông ta như kết tội phản quốc, phản bội, lệnh bắt giam, truy tố… thành món hàng trao đổi ngay lập tức cốt chỉ đổi lấy sự yên bình, viện cớ là để tránh đổ máu binh sĩ…
Ông ta phải dựa vào một xác chết chính trị Lukashenko và ủy quyền về các điều kiện mặc cả với tội phạm của quốc gia…
Ông ta không biết làm cách nào để ngăn đội quân vài ngàn người tiến rất nhanh về thủ đô…
Ông ta không giữ được cân bằng và ổn định giữa các thế lực trong bộ máy…
Dưới con mắt của công luận quốc tế và cả dân Nga, Putin đã lộ rõ chân tướng và không còn uy tín.

Nguyễn Thọ: Ở xứ sở văn minh, Putin sẽ phải từ chức hoặc bị đảo chính
Cách đây mấy tháng, tôi có kể về ông Spiridon Putin, người đầu bếp của Lenin và Stalin, ông nội của Wladimir Putin hôm nay, về mối tình giữa Putin và Prigoshin, kẻ vốn được mệnh danh là "Đầu bếp của Putin":
Cuối bài tôi kết luận: "Cũng như Stalin, những kẻ độc tài thường trở thành nạn nhân của chính chế độ chúng tạo ra".
Điều đó đã xảy ra hôm qua 24.6.2023. Truyền thông đưa nhiều rồi, tôi không cần phải kể nữa. Kết cục là Prigoshin từ bỏ ý đồ "Vét cạn ổ bùn tham nhũng" ở Moskva, rút quân và sang Belarus tỵ nạn.
Còn Putin thì kiên quyết thôi "quyết tâm trừng phạt" bọn phản quốc đã đâm vào lưng mình, tha bổng tất cả.
Nước Nga vẫn lại là nước Nga. Ngoài bảy cái máy bay bị bắn rơi và một vài lính Nga bị giết thì cuộc "Cách mạng Wagner" chỉ đem lại một ngày đầy rẫy tin giật gân trên mọi tuyến truyền thông.
Khi có bạn đưa tin khá lạc quan về vụ này, tôi có còm rằng: "Vụ này sẽ không đi đến đâu, chỉ làm xôn xao dư luận mà thôi".
Tuy nhiên có một sự thật đã được phơi bày: Cuộc chiến tranh của Putin đang đưa nước Nga đến hỗn loạn. Không quân Nga đã ném bom vào một số nơi trong nước mình, đường cao tốc bị M4 đào lên để chặn đường tiến của "quân thù", nhà giàu bỏ thủ đô đi sơ tán…
Những sự thật khác ai cũng biết, nhưng giờ người Nga mới được nghe thấy từ mồm kẻ "Anh hùng nước Nga" Prigoshin: Nào là lý do phát động chiến tranh không phải vì Ukraine khiêu khích, nào là phi phát xít hóa Ukraine là chuyện bá láp, nào là quân Nga chết vô kể, đừng tin bộ quốc phòng…
Ở một xứ sở văn minh thì Putin sẽ phải từ chức hoặc bị đảo chính. Tháng 5.1814, hoàng đế Napoleon uy thế lẫy lừng như vậy mà sau khi thua liên quân Nga-Phổ-Áo ở Leipzig đã bị người Pháp bắt đi đày. Hơn 200 năm trước, người Pháp còn mang nặng tư tưởng phong kiến nhưng còn khá hơn người Nga hôm nay.
Putin vẫn ngồi đó, tuy áo quần đã tả tơi. Người ta còn thấy đỡ lo hơn là để va-li hạt nhân lọt vào tay Prigoshin.
Những sự thật trần truồng trên đây mà Prigoshin "vạch áo cho người xem lưng" lẽ ra là những cơn địa chấn. Nhưng chúng không thay đổi nhận thức của những ai bị giam hãm quá lâu trong lối sống mòn. Họ sợ mọi sự thay đổi, kể cả thay đổi nếp hằn trong đầu về thần tượng, về minh chủ, về kẻ địch.
Những người này ở Nga chiếm đa số, ở Việt Nam cũng vô kể. Họ còn khen Putin cao tay, cùng Prigoshin diễn kịch để lừa quân Ukraine.
Đối với các nền độc tài thì không mảnh đất nào màu mỡ hơn các đầu óc kiểu đó.

Đây chỉ là những sự phân tích, bàn luận khá chủ quan và một chiều của vài người đứng bên ngoài khi dẩn chứng ra một vài dữ kiện xảy ra trong lịch sử để lý giải chuyện binh biến này.

Nên nhớ rằng bọn Nga này vốn xuất thân từ nguồn gốc là CS và bọn chúng đã từng tung ra nhiều chiêu trò, thủ đoạn gian manh nhằm đánh lạc hướng thiên hạ trước ý đồ đen tối của chúng. Nếu thằng trùm Wagner này dám chơi đến nơi đến chốn theo lời tuyên bố huênh hoang, phách lối của nó để chửi đám chóp bu ở Bộ Quốc phòng Nga và cho biết ý định dẹp bỏ đám tướng tá bất tài này thì đã có đổ máu, giao tranh lớn và sẽ lắm thằng đã gục chết thê thảm trong chuyện đánh đấm này rồi!

Nào ngờ, có gì đâu ngoài chúng tung tin nào là "chiếm được Tổng hành dinh quân Nga ở Rostow mà không tốn viên đạn nào", nào là "tung 5,000 lính nhắm hướng Moscow",... Trong khi Putin la lối trên TV, thề thốt sẽ "tiêu diệt bọn phản quốc".

Thế nhưng, rốt cuộc là chuyện gì đây? Tự dưng có thằng tay sai Belarus nhảy vô "ăn có", "dàn xếp ổn thỏa" và "tên trùm Wagner sẽ được phép tá túc ở Belarus", "bọn phản loạn được miển tố vì đã từng là anh hùng ở Ukraine", và...chấm hết. Mọi việc đã trở lại bình thường.
Phần 3 của "màn kịch khá tệ hại" đã đóng lại, nhưng "không có đổ máu"!! Vậy là "huề cả làng" rồi, có đoán mò cũng không thể lý giải hết được!!