Vì sao Mỹ "cấm cửa" Huawei?

[june04]

Những cáo buộc khiến Mỹ 'cấm cửa' Huawei. Hãng công nghệ tuyên bố không sợ sức ép của Mỹ. Mỹ cho rằng Huawei vi phạm lệnh trừng phạt với Iran và ăn cắp tài sản trí tuệ Mỹ.

Logo Huawei tại một trạm chờ xe buýt ở Mexico hồi tháng hai. Ảnh: Reuters.

Huawei đã có mối quan hệ không suôn sẻ với Mỹ trong một thập niên và căng thẳng lên đỉnh điểm vào tuần trước khi chính quyền Trump cấm Huawei mua linh kiện Mỹ và cấm công ty Mỹ sử dụng thiết bị viễn thông của hãng này. Google và hàng loạt hãng chip Mỹ đã ngừng cung cấp phần mềm và linh kiện thiết yếu cho Huawei.

Điều gì đã khiến Mỹ cấm cửa Huawei như vậy?

Chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã kéo dài một năm và Huawei mắc kẹt ở giữa. Huawei có thể đóng vai trò là quân bài thương lượng: Họ là tập đoàn viễn thông lớn của Trung Quốc với tham vọng trở thành hãng sản xuất điện thoại thông minh số một thế giới và họ là một trong số ít công ty sản xuất thiết bị 5G cho các nhà mạng không dây. Huawei công bố doanh thu năm ngoái là 105 tỷ USD, cao hơn tập đoàn công nghệ máy tính Mỹ IBM.

Tổng thống Mỹ Trump gợi ý ông có thể xem xét nới lỏng lệnh cấm với Huawei như một phần của các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra với Trung Quốc.

Mấu chốt lo ngại của Mỹ về Huawei là mối quan hệ của doanh nghiệp này với chính phủ Trung Quốc. Năm 2012, Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ công bố một báo cáo sau cuộc điều tra kéo dài một năm cho thấy Huawei đặt ra mối đe dọa an ninh với Mỹ. Báo cáo kết luận Huawei và công ty viễn thông Trung Quốc ZTE phục vụ cho chính phủ Trung Quốc và họ cần phải bị cấm vận hành cơ sở hạ tầng quan trọng kiểm soát mạng không dây của Mỹ.

Mỹ nghi ngờ Huawei do thám trên các mạng sử dụng công nghệ của họ dù không đưa ra bằng chứng cụ thể. Mỹ đã không cho Huawei nhận các hợp đồng băng thông rộng và mạng không dây ở Mỹ. Chính quyền Trump còn cố gắng gây áp lực toàn cầu để các nước khác tẩy chay sản phẩm của Huawei.

Trong khi đó, Huawei nói họ hoạt động độc lập với chính phủ Trung Quốc và nhiều lần bác bỏ cáo buộc gián điệp. "Tôi yêu đất nước mình. Tôi ủng hộ đảng Cộng sản Trung Quốc. Nhưng tôi không bao giờ làm điều gì gây hại cho bất kỳ quốc gia nào", người sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi nói hồi tháng một.

Chính quyền Trump đầu năm nay cáo buộc hình sự Huawei vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran. Canada bắt giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu theo yêu cầu của Mỹ, bà này có nguy cơ bị dẫn độ về Mỹ.

Washington nói Huawei đã lừa dối các tổ chức tài chính và chính phủ Mỹ về hoạt động kinh doanh tại Iran. Theo Mỹ, Nhậm Chính Phi đã nói sai sự thật với FBI vào năm 2007 rằng công ty không vi phạm bất kỳ luật xuất khẩu nào của Mỹ và họ không giao dịch trực tiếp với các công ty Iran.

Huawei và Mạnh Vãn Chu bác bỏ các cáo buộc. Trung Quốc gọi đây là "chiến dịch bôi nhọ". Ông Nhậm không bình luận về cáo buộc nhưng cho biết ông không có kế hoạch đến Mỹ, nơi ông có nguy cơ bị truy tố.

Chính quyền Trump cũng kiện Huawei vì cáo buộc ăn cắp bí mật thương mại từ nhà khai thác mạng không dây Mỹ T-Mobile. Theo Mỹ, Huawei trong nhiều năm cố gắng đánh cắp công nghệ thử nghiệm điện thoại độc quyền của T-Mobile được gọi là Tappy. Huawei cung cấp điện thoại cho T-Mobile và có quyền truy cập một số thông tin về Tappy nhờ mối quan hệ đó. Huawei đã yêu cầu nhân viên của công ty Mỹ gửi những thông tin như ảnh, thông số kỹ thuật và số seri của nhiều loại linh kiện.

Mỹ cũng nhắm vào Huawei vì cuộc đua công nghệ cho tương lai. Huawei là doanh nghiệp dẫn đầu về cung cấp công nghệ hỗ trợ triển khai mạng không dây 5G. Đối thủ cạnh tranh của họ là Nokia và Ericsson nhưng Huawei có quy mô lớn hơn, có khả năng cung cấp công nghệ nhanh hơn và rẻ hơn.

Washington cho rằng thế giới đang tham gia vào một cuộc "chạy đua vũ trang" mới xoay quanh công nghệ thay vì vũ khí thông thường. Trong thời đại những vũ khí mạnh nhất được điều khiển bằng mạng thì bất kỳ quốc gia nào thống trị 5G cũng nắm được lợi thế kinh tế, tình báo và quân sự. Vì vậy, Mỹ đã tiến hành chiến dịch toàn cầu để ngăn Huawei và các công ty Trung Quốc tham gia vào việc xây dựng mạng 5G.

Trong nhiều tháng qua, các quan chức Mỹ cảnh báo đồng minh Mỹ sẽ ngừng chia sẻ thông tin tình báo nếu họ sử dụng Huawei và công nghệ khác của Trung Quốc để thiết lập lõi mạng (phần trung tâm của mạng viễn thông) 5G. Các lệnh cấm mới của Mỹ được coi là một biện pháp tiếp tục gây áp lực cho các đồng minh để loại bỏ thiết bị Huawei khỏi mạng 5G của họ.

Tuy nhiên, dù Mỹ đã cố tránh công nghệ mạng của Huawei, thiết bị của hãng này vẫn được dùng phổ biến ở các vùng nông thôn Mỹ. Họ cũng có thị phần lớn ở châu Âu, châu Á và các khu vực khác.

Với bế tắc hiện nay, vụ chính quyền Trump làm khó công ty công nghệ Trung Quốc trước đây có thể là ví dụ về con đường tiềm năng cho Huawei.

Tháng 4/2018, Bộ Thương mại Mỹ cáo buộc tập đoàn thiết bị viễn thông ZTE nói dối các quan chức Mỹ về việc kỷ luật các nhân viên vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Triều Tiên và Iran. Mỹ cấm các công ty Mỹ bán linh kiện cho ZTE, khiến công ty này trên bờ vực sụp đổ vì không thể sản xuất sản phẩm.

Một tháng sau, Trump thông báo sẽ làm việc với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình để đưa ZTE "trở lại kinh doanh nhanh chóng". Ông nói rằng hình phạt của Mỹ đã khiến Trung Quốc mất quá nhiều việc làm. Washington dỡ bỏ các lệnh trừng phạt vào tháng 7/2018 sau khi ZTE đồng ý chịu sự giám sát của chính phủ Mỹ.

Nếu chính quyền Trump đang sử dụng Huawei, tập đoàn lớn hơn nhiều ZTE, làm quân bài thương lượng trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc thì họ có thể yêu cầu nhượng bộ chính trị từ Trung Quốc để đổi lấy việc nới lỏng hạn chế với công ty này.

Tuy nhiên, trường hợp của Huawei có thể không đơn giản như vậy. Huawei hồi tháng ba kiện chính phủ Mỹ về lệnh cấm các cơ quan chính phủ sử dụng thiết bị của hãng này. Nhậm Chính Phi tuần này cho biết Huawei sẽ tiếp tục tự phát triển linh kiện để giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp bên ngoài và công ty sẽ không chịu khuất phục trước áp lực từ Washington.

"Chúng tôi sẽ không thay đổi cách quản lý theo yêu cầu của Mỹ hoặc chấp nhận bị giám sát như ZTE", ông Nhậm nói.