Fidel Castro được coi là đồng chí và chỗ dựa tinh thần của Việt Nam. Phía VN đă cử đoàn đại biểu chính thức sang viếng Chủ tịch Cuba đầu tiên. Sự ra đi của ông Fidel khiến VC mất đi một chỗ dựa tinh thần lớn.
Sự ra đi của cựu Chủ tịch Cuba Fidel Castro, người được các nhà lănh đạo Việt Nam coi là chỗ dựa tinh thần đă nhận được nhiều phản ứng trái chiều từ truyền thông và công chúng Việt Nam.
Trong khi chính phủ Việt Nam quyết định để tang lănh tụ Cuba với nghi thức quốc tang vào ngày 4/12 và truyền thông chính thống của Việt Nam có nhiều bài viết ca ngợi và thương tiếc lănh tụ vĩ đại cuối cùng của chủ nghĩa cộng sản th́ nhiều người dân bày tỏ trên mạng xă hội rằng ông Fidel Castro không xứng đáng được tưởng nhớ như vậy.
Trong mấy ngày qua, nhiều người đă dùng mạng xă hội Facebook để chỉ trích ông Fidel Castro về những điều mà họ cho là những “tội ác” mà ông đă thực hiện thời c̣n lănh đạo Cuba. Nhiều người chia sẻ một bài viết của tạp chí GQ về việc Fidel Castro từng sở hữu nhiều công ty bất động sản, từng “quan hệ với 35.000 phụ nữ và hút cigar từ năm mới lên 14 tuổi.”
Một người dùng Facebook có tên Chau Doan viết “có những người bị nhồi sọ quá lâu nên đang thương tiếc một kẻ độc tài đă giết hàng chục ngàn người Cuba và bần cùng hóa cả một đất nước.” Một người dùng khác có tên Trinh Huu Long của tổ chức phi chính phủ VOICE viết trên trang Facebook của ḿnh để phản ứng trước quyết định của Việt Nam cử hành quốc tang ông Fidel Castro. Dân mạng này viết: “V́ lối suy nghĩ và cách tuyên giáo từ những năm 60, Đảng Ta lố bịch hoá những người mà họ ca ngợi, mà lần này nạn nhân là Fidel Castro” và “Nghi lễ quốc tang phải phù hợp với tâm t́nh của con người. Sẽ là một thảm hoạ ngoại giao nếu dưới lá cờ rủ là những cuộc nhậu và karaoke tưng bừng của dân chúng.”
Chủ tịch Hội Nhà báo Độc lập Phạm Chí Dũng cho rằng luôn có các ư kiến đánh giá trái chiều “đối với bất kỳ một nhân vật lịch sử nào từ trước tới giờ ở Việt Nam – chẳng hạn như Hồ Chí Minh hay Nguyễn Văn Thiệu hay Ngô Đ́nh Diệm” và cả Fidel Castro. Ông Dũng nói:
"Đường lối của Fidel có thể nói từ năm 1959 tới giờ tức là từ cách mạng Cuba tới giờ, gây tranh căi rất nhiều. Và bây giờ chúng ta nh́n, chưa nói tới người Việt, mà bây giờ nói tới ḍng suy nghĩ ở Pháp là đă khác rồi. Ví dụ như ngay 1 tờ (báo) cánh tả Liberation th́ trước đây họ đánh giá họ cũng khá nồng nhiệt với Fidel th́ bây giờ họ cũng cho rằng Fidel là người có vẻ bảo thủ. Mà thực ra th́ tôi cho là Fidel là người rất bảo thủ."
Những người thuộc thế hệ trước từng chứng kiến sự giúp đỡ về tinh thần lẫn vật chất của Cuba cho Việt Nam trong cuộc kháng chiến giành độc lập và mối quan hệ rất đặc biệt trong hơn 55 năm qua của 2 dân tộc không đồng ư với quan điểm chỉ trích lănh tụ quá cố của Cuba.
Lưu Kha, một cựu nhà báo có gần 15 năm học tập và công tác ở Cuba, cho rằng nhiều người Việt Nam ngưỡng mộ Fidel Castro v́ ông “đấu tranh cho 1 lư tưởng ḿnh tin tưởng và suốt cả cuộc đời ḿnh chiến đấu và hy sinh cho lư tưởng đó.” Theo nhà báo từng cộng tác với TTXVN, ông Fidel – theo cách gọi thân mật của người Việt Nam – là người có khả năng “hùng biện và có sức lôi cuốn rất lớn”:
"Không chỉ những người yêu quư Fidel mà cả những người không thích Fidel hoặc coi ông như là kẻ thù cũng phải thừa nhận ông là một con người hùng biện, có sức thu hút và có ảnh hưởng lớn đối với các phong trào giải phóng dân tộc."
Ông Fidel từng tuyên bố “V́ Việt Nam Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của ḿnh” và từng tới thăm Việt Nam 3 lần. Theo nhà báo Lưu Kha Cuba dưới sự lănh đạo của Fidel được coi là nước Cộng sản có hệ thống giáo dục và sức khỏe tốt cho người dân và Việt Nam nh́n Cuba như một trong số ít các nước ở thế giới thứ 3 có nhiều thành công như vậy. Ông Kha cho biết:
"Cuba đi theo con đường lối xă hội chủ nghĩa nên nó có những cái khác với những con đường đi của các nước khác cho nên họ có thể có những nhận xét khác với Fidel, coi Fidel là độc tài. Thế nhưng nếu họ nh́n kỹ vào thực chất của cuộc cách mạng Cuba th́ họ sẽ không thể nói như vậy."
Nhận xét về việc liệu Việt Nam sẽ như thế nào sau sự ra đi của “chỗ dựa tinh thần” Fidel Castro, cựu nhà báo Lưu Kha nói:
"Hai nước cùng đi theo chủ nghĩa xă hội nhưng cũng có những con đường đi riêng của ḿnh. Không ai có thể lấy con đường đi của một nước này để áp đặt lên một con đường của nước khác. Đối với Cuba chũng như vậy và đối với Việt Nam cũng như vậy. Nhưng con đường đi của Việt Nam là do nhân dân Việt Nam quyết định chứ không phải do Cuba quyết định và cũng không phải do Mỹ quyết định, không phải do bất cứ một nước nào khác quyết định cả."
C̣n nhà báo Phạm Chí Dũng lại cho rằng sự ra đi của ông Fidel là một mất mát lớn cho một bộ phận lănh đạo Việt Nam:
"Việt Nam không ảnh hưởng ǵ cả, đó là đối với xă hội Việt Nam. Nhưng mà đối với một bộ phận nho nhỏ trong giới lănh đạo Việt Nam th́ điều đó có ư nghĩa như một sự mất mát về chỗ dựa tinh thần, đặc biệt là những người bảo thủ và giáo điều như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và những lớp kế cận được dự pḥng của ông Trọng như ông Đinh Thế Huynh hay là một số người khác. Và sắp tới th́ vấn đề ư thức hệ sẽ càng chông chênh hơn nữa."
Theo ông Dũng, điều tốt đẹp về mặt cá nhân mà ông Fidel Castro đă làm là “ông dừng lại sớm hơn là những lănh đạo Việt Nam.” Trong khi những lănh đạo Việt Nam muốn nắm quyền lực “cho đến lúc chết” th́ nhà lănh đạo Cuba đă từ bỏ chức vị chủ tịch nước cách đây 10 năm. Ông Dũng cho rằng “không nên có một thái độ quá tàn nhẫn đối với một con người huyền thoại như Fidel nhưng cũng không thể bỏ qua một điều rằng ông ta đă bỏ lỡ những cơ hội để làm cho 1 đất nước Cuba đỡ bức bí về kinh tế hơn.”