Trong nhà trường, chúng tôi luôn được dạy dỗ rằng dân tộc Việt chúng ta có tinh thần yêu nước nồng nàn. Có người viết "ḷng yêu nước là t́nh cảm yêu quư, gắn bó, tự hào về quê hương, đất nước và tinh thần sẵn sàng đem hết tài năng, trí tuệ của ḿnh phục vụ lợi ích của Tổ quốc". Trước khi có điều kiện đi đây, đi đó, tôi thực sự cũng không biết rơ đất nước ta tươi đẹp như thế nào, cũng chẳng biết rừng vàng ra sao, nhưng tôi biết rất Biển quê tôi không phải là "bạc - silver" như người ta vẫn nói. Mỗi lần ra biển, tôi chỉ thấy những tấm lưng trần cháy nắng oằn ḿnh kéo lưới. Thế nhưng, có lẽ rất nhiều người ở thế hệ chúng tôi luôn mang trong ḿnh niềm tự hào cao độ về đất nước ḿnh, dân tộc ḿnh và chúng tôi luôn tin rằng, dân tộc chúng ta là một dân tộc anh hùng nhất trên thế giới, và trên hết chúng ta đều yêu nước.
Ảnh: người Việt Nam luôn tỏ ḷng yêu nước cuồng nhiệt (nguồn: internet)
Khi đi nhiều hơn, tôi tự rút ra được một chút kinh nghiệm thực tiễn là ở đâu con người ta cũng tự hào về quê hương ḿnh, cộng đồng ḿnh và đất nước của ḿnh. Có vẻ như khi con người tụ hợp lại cùng chung sống, và có những mối quan tâm chung th́ dần dần ḷng yêu mảnh đất nơi họ sinh ra và lớn lên sẽ h́nh thành. Đặc biệt với những cộng đồng làm nông nghiệp, ít di chuyển th́ t́nh yêu đó càng sâu đậm hơn, bởi v́ họ không có cơ hội biết nhiều về các vùng đất khác.
Đó là t́nh yêu quê hương, c̣n ḷng ái quốc th́ như thế nào? Đến đây tôi chợt nhớ đến bộ phim Hollywood "Patriot" do Mel Gibson thủ vai chính nói về một người Mỹ đứng lên chống lại thực dân Anh trong những năm 1776. Một chi tiết thú vị trong bộ phim này, đó là nhân vật chính, vốn là cựu chiến binh góa vợ, người trước đó không hề có ḷng hận thù ǵ với Mẫu quốc cả. Anh ta cũng không hề có trong ḿnh cái được gọi là "chủ nghĩa ái quốc" như nhiều người vẫn nói. Anh ta chỉ cùng mấy người con trai đứng lên chống lại binh lính Anh khi một trong bảy người con của ḿnh bị lính Anh bắn chết. Có thể v́ thế mà anh ta bắt buộc phải trở lại cuộc đời quân ngũ, cùng những người bạn chiến đấu cũ, đấu tranh chống lại thực dân Anh và góp phần giành độc lập cho nước Mỹ.
Có thể câu chuyện trong bộ phim trên đă bị những cái nh́n không giống ai của người Mỹ hiện đại làm cho méo mó đi, nhưng bên cạnh đó nó cũng cho chúng ta một thông điệp và quan điểm của họ - những người được gọi là ái quốc đó không phải lúc nào cũng có sẵn tấm ḷng ái quốc (lúc đó đă có nước Mỹ đâu mà bảo ông ta yêu nước). Đôi khi do hoàn cảnh đưa đẩy, họ trở thành nạn nhân của thời đại và bị gán cho hay bắt buộc trở thành người ái quốc. Rất đơn giản để có thể nói rằng người cựu chiến binh nêu trên được coi là "Patriot" đối với nước Mỹ non trẻ nhưng có thể bị người Anh gọi là kẻ phản quốc theo lăng kính của họ.
Câu chuyện trong phim làm tôi liên tưởng đến đất nước ḿnh - một đất nước được coi là luôn bất khuất trước ngoại xâm và kẻ thù. So với Mỹ, chắc chúng ta thua họ về sự giàu có chứ chắc không thể thua họ về ḷng ái quốc. Vậy tại sao tinh thần ái quốc của chúng ta lại cao đến vậy? Tôi cho rằng, ở mức độ cơ bản, nhiều người Việt chúng ta trước tiên có lẽ yêu quê (hương) hơn là yêu nước. Nhân dân thường đứng lên chống ngoại xâm là do cộng đồng của họ, làng xă của họ bị tàn phá, chứ chưa hẳn là v́ đại nghĩa Quốc gia như chúng ta vẫn nói.
Có người cho rằng, khái niệm về đất nước hay tổ quốc chỉ xuất hiện trong tầng lớp b́nh dân thời gian gần đây (thời Pháp thuộc) khi nhiều người có cơ hội được biết về một cái ǵ đó rộng, lớn hơn cái làng cùng mấy vị chức sắc nơi họ đang sống (thời nhà Nguyễn, dân trong làng chỉ biết có Lư trưởng, chứ không biết quan trên hay vua là ai cả). Đối với tầng lớp quan lại, th́ có lẽ ư niệm về ái quốc được h́nh thành sau khi Việt Nam giành độc lập từ phương Bắc. Để đảm bảo tính chính danh cho ḿnh, các triều đại đều cố gắng củng cố các bằng chứng về lịch sử và văn hóa để chứng minh là chúng ta không phải là họ, chúng ta không giống họ. Cách tốt nhất để tách hẳn ra khỏi ảnh hưởng quá lớn của phương bắc là tạo cho dân chúng mà cụ thể là quan lại và quư tộc ḷng tự tôn và tự hào riêng về đất nước ḿnh. Tôi cho rằng, một khi tinh thần này bị thử thách nhiều th́ nó càng trở nên mạnh hơn. Bên cạnh đó một đất nước càng bị xâm lược nhiều th́ tinh thần này lại càng được tôi luyện và củng cố - có thể đây là một trong những nguyên nhân khiến t́nh thần phản kháng trước ngoại xâm của dân ta lớn như vậy.
Quay lại câu hỏi, như thế nào được gọi là một người ái quốc? Tôi cho rằng hầu hết người Việt đều tự cho ḿnh là ái quốc, tuy vậy xă hội (chính xác là nhà cầm quyền) có công nhận ḷng ái quốc của bạn không lại là chuyện khác. Bởi v́, cũng giống như câu chuyện trong bộ phim “Patriot”, một người có thể gọi là ái quốc đối với thể chế này nhưng có thể lại là "kẻ phản bội" hay là "giặc" đối với thể chế khác hay nước đối lập. Trong sách sử hiện nay Gia Long bị cho là "cơng rắn cắn gà nhà", nhưng đối với nhiều người, Ngài lại được cho là người có tinh thần dân tộc rất cao. Cũng theo đó mà xét th́ Nhà Nguyễn không hề hèn yếu như trong sách sử nhà trường dậy tôi, mà ngược lại chúng ta có thể tự hào là vào thời vua Minh Mạng, đất nước ta (gọi là Đại Nam lúc đó) thật sự là "lớn" nhất về lănh thổ từ trước tới nay.
Như vậy, chữ ái quốc nhiều khi không do các cá nhân quyết định, mà do triều đại hoặc quốc gia liên quan phán xét tùy trên lăng kính họ dùng. Một người “ái quốc” hay “phản quốc” cần xét trên động cơ họ làm có v́ quốc gia dân tộc hay không. Chúng ta phải tỉnh táo suy xét ngọn nguồn, t́m ṭi căn nguyên, và học hỏi từ chiến thắng cũng như thất bại, từ quyết định sai lầm cũng như quyết định đúng đắn. Chỉ khi đó, chúng ta mới biết được cái sự đă xảy ra từ đời trước, dùng nó soi rọi cho cái sự hiện tại và tương lai.
Tuấn Trần
(Diễn ngôn)
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Tuấn Trần - Ái quốc hay Phản quốc?
