"Ông Vơ Quang Nghiêm đă đặt cho con trai cả cái tên Giáp, hẳn là một cái tên nhiều ư nghĩa. C̣n cái tên ḍng họ Vơ có nghĩa là sức mạnh, là vơ lực, c̣n Giáp có nghĩa là một vật che chắn ngực khi xung trận".
Cuốn sách Vơ Nguyên Giáp - Chiến thắng bằng mọi giá do Công ty sách Thái Hà phát hành đă tái hiện chi tiết cuộc đời vị tướng đại tài của dân tộc Việt Nam. Tác giả của cuốn sách - giáo sư sử học người Mỹ Cecil B. Currey - đă dành nhiều năm dày công nghiên cứu và tṛ chuyện trực tiếp với Đại tướng Vơ Nguyên Giáp để có được những tư liệu quư giá, chân thực nhất về ông. Chúng tôi xin được gửi tới quư độc giả một số trích đoạn đặc sắc từ cuốn Vơ Nguyên Giáp - Chiến thắng bằng mọi giá!

"Tại miền trung Trung kỳ, đúng hơn ở phía bắc vĩ tuyến 17, tỉnh lộn xộn nhất là Quảng B́nh, tại tổng Đại Phong, huyện Lệ Thủy có một làng không lớn, dân không đông là An Xá. Ngày 25 tháng 8 năm 1911, một phụ nữ trong làng là bà Nguyễn Thị Kiên sinh hạ được một bé trai đỏ hỏn và được chồng là Vơ Quang Nghiêm đặt cho cái tên Vơ Nguyên Giáp.
Ở Việt Nam, tên được cha mẹ đặt cho mới là tên chính và trong cuộc sống thường ngày chỉ gọi nhau bằng tên cha mẹ đặt cho. C̣n tên đầy đủ có cả tên ḍng họ và tên đệm ở giữa chỉ được dùng trong giấy khai sinh, trong giấy tờ, sổ sách hoặc trong các dịp trang trọng khác.
Ông là con thứ sáu trong gia đ́nh, nhưng lại coi như con trai cả v́ hai con trai sinh truớc đều không nuôi được, tiếp đó là ba người chị gái th́ một chị cũng mất sớm v́ bệnh kiết lỵ chỉ c̣n hai người chị được cha mẹ đặt tên là Diễm và Liên. Tiếp sau Giáp là một người con trai nữa, Vơ Thuần Nho và kế đến người con gái, đứa con út trong gia đ́nh được đặt tên là Vơ Thị Lài.
Ông Vơ Quang Nghiêm đă đặt cho con trai cả cái tên Giáp, hẳn là một cái tên nhiều ư nghĩa. C̣n cái tên ḍng họ Vơ có nghĩa là sức mạnh, là vơ lực, c̣n Giáp có nghĩa là một vật che chắn ngực khi xung trận. Quảng B́nh, sinh quán của ông cùng với hai tỉnh liền kề Hà Tĩnh và Nghệ An chiếm phần lớn của dải đất hẹp nhất nước và từ xa xưa vẫn là những vùng nghèo nhất. Đa số dân trong làng An Xá nhỏ bé là nông dân nghèo. Trừ ba bốn gia đ́nh là địa chủ có nhiều đất đai cày cấy, c̣n phần lớn là những mảnh ruộng con con nhưng người ta không bắt buộc phải thuê thêm để trồng trọt.
Đất đai để canh tác chạy quanh làng là đất sỏi, đất cát, ít màu mỡ chỉ trồng được lúa và khoai lang. Dân làng phải vất vả mà sống lần hồi những phong cảnh đặc biệt vùng Quảng B́nh khiến họ rất tự hào, có ba con sông lớn : sông Gianh, Nhật Lệ và Kiên Giang. Hồ Bầu Tró phía bắc Đồng Hới một cây số có h́nh dáng tựa như cái nghiên mực. Rồi một cái hồ thiên nhiên nữa lớn hơn gọi là Hạc Hải cũng có h́nh dáng tương tự. Nước hồ dù thất thường khi đầy khi vơi ăn thông sang các sông lớn đủ cung cấp cá làm phong phú bữa ăn vốn đạm bạc của người Việt từ bao đời nay.
Trên bờ hồ Hạc Hải trồng các giống dưa đỏ nổi tiếng mà xưa kia những quả ngon nhất được đưa đi tiến vua. Không xa là đỉnh Đầu Mầu có nhiều hang động ở sườn núi làm chỗ chơi cho bọn trẻ.
Dân Quảng B́nh không những tự hào về ruộng, rừng kề bên, về các ngọn núi ẩn hiện trong sương mù ở chân trời mà v́ những người con sinh trưởng nơi đây đă là những quan lại đầu triều, những nhà nho học lỗi lạc, những quan vơ cận thần của vua, những nhà thơ, những bậc hiền triết được vua vời vào cung dạy dỗ hoàng tử trưởng chuẩn bị làm người kế nghiệp ngôi báu.
Người dân An Xá là những nông dân nghèo đầy kiêu hănh và tự hào dân tộc, được chính quyền thuộc địa cho là ương ngạnh, ngang bướng. Họ không dễ dàng chịu sự kiểm soát và ít kiêng nể giới cầm quyền dù là quan lại Trung Hoa thời Bắc thuộc xưa kia hay người Pháp sau này kể cả quan lại người Việt được Triều Đ́nh bổ nhiệm.
Nghe các cụ già kể lại, người dân An Xá đă từng nổi dậy chống lại nền đô hộ thời Bắc thuộc và sau này những năm 80 của thề kỷ trước đă nhiệt liệt hưởng ứng phong trào Cần Vương chống Pháp, gần đây nhất là những cuộc nổi dậy của nông dân Trung Kỳ những năm 1930-1931. Và khi c̣n ở tuổi thiếu niên, Giáp c̣n nghe được nhiều gương đấu tranh của nông dân trong vùng hăy c̣n tươi rói trong tâm trí họ...".
Kỳ sau: Chân dung hai vị thân sinh Đại tướng Vơ Nguyên Giáp
tm