Sau khi bại trận Điện Biên Phủ, 1.160 quân Pháp - Việt được tạm thời “nhốt” trong một trại ở Sainte-Livrade-sur-Lot, thuộc quận Lot-et-Garonne, miền nam nước Pháp.
Charles-Pierre Maniquant, 84 tuổi, cựu binh Điện Biên Phủ
Bị quên lãng suốt nửa thế kỷ trong lán trại sơ sài như một trại tập trung của Đức quốc xã, họ vừa được di dời vào nhà mới lúc cuối đời, khi chỉ còn lại 22 người! Một lần “bứng gốc” thứ nhì? Những con người kém may mắn này đã bày tỏ nỗi lòng với tạp chí Paris Match...
Ngồi trên sân thượng của ngôi nhà mới cáu, bà Võ Thị Hồng Legrand nhìn chị bán rau cải chạy xe đạp đến. Chị đội chiếc nón lá của người châu Á: Nó đến bán đặc sản của vùng: rau muống, rau thơm, xả, bạc hà, tỏi... Nhưng tôi không cần nữa. Tôi chẳng còn nấu nướng gì, bởi chỉ có một mình. Bà lão nói tiếng Pháp bằng một giọng tương đối rành rọt. Nhíu mắt tìm kiếm từng lời. Những hình ảnh quá khứ cũng từ từ sống lại: thuộc địa, vườn cao su, Việt Minh... Bà xòe bàn tay.
Từ quê hương đến, bà chỉ còn lại một chiếc vòng cẩm thạch. Tất cả đều ra đi, khi căn nhà cũ của bà bị xe ủi nghiền nát vào mùa đông năm ngoái. Căn nhà mới của tôi rất sạch sẽ, tiện nghi... Nhưng tôi không cảm thấy hạnh phúc. Đây không phải là nhà của tôi. Cách nay sáu tháng, bà còn sống trong căn nhà tạm bợ, mái tôn, ghi dấu bằng một chữ và con số, không có nước nóng. Ông thị trưởng đã quyết định xây dựng lại tất cả. Claire Pasut, thị trưởng Sainte-Livrade-sur-Lot, một thành phố nhỏ 6.000 dân, ở giữa quận Lot-et-Garonne nói: Không thể để cho họ sống trong điều kiện như thế nữa.
Trong trường hợp bị cháy, nguy cơ là rất lớn. Một hồ sơ được đệ trình cho Cơ quan quốc gia tái thiết thành phố (ANRU) vào năm 2004. Một phần ba khu vực đã được phá hủy và thay thế bằng những căn nhà mới xinh đẹp kiểu châu Á. Công trình sẽ hoàn tất vào năm 2013. Các “cô chú” (cách gọi thân thương 22 người còn sống sót) đến từ chiến tranh Đông Dương, được ưu tiên di dời. Hợp lý với ông thị trưởng, nhưng quá muộn đối với gia đình họ.
Marthe Coursier, 90 tuổi, không quân tại Điện Biên Phủ
Ai có thể tưởng tượng được số phận của họ? Tại đây, vào năm 1956, đã tiếp nhận 1.160 người đến từ Đông Dương, trong đó có 740 trẻ em. Những cặp vợ chồng Pháp - Việt, bà góa, quan chức, những bà mẹ có con lai bị bỏ rơi... Ra đời từ ông bố người Pháp và mẹ Tàu, Henri Cazes mới 9 tuổi lúc đến nước Pháp: Chúng tôi sống ở Hà Nội, trong một căn nhà đẹp kiểu thuộc địa với gia nhân. Chúng tôi có cuộc sống thoải mái. Thế rồi đến thất bại Điện Biên Phủ năm 1954 và Hiệp định Genève kết thúc sự hiện diện của người Pháp tại Đông Dương. Chúng tôi chạy vào Sài Gòn.
Chúng tôi căng lều sống ở đó hai năm. Rồi một hôm người ta bảo: nếu các người ở lại Việt Nam, sẽ trở thành người Việt Nam. Hoặc các người là dân Pháp, và sẽ được đi sang Pháp. Thế là chúng tôi ra đi. Bây giờ đã 64 tuổi, và là một cảnh sát về hưu, ông kể. Bên cạnh là cô em Claudine và bà mẹ Vương Cazes đang làm bánh bao. Bà lão 91 tuổi nói chen vào: Người ta cho phép chúng tôi được mang theo mỗi người hai chiếc vali. Chúng tôi lấy vài bức ảnh, gạo và soong nồi.
Tổng cộng có hơn 50.000 người Pháp tại Đông Dương, trong đó khoảng 5.000 người Á - Âu được hồi hương bằng tàu. Nhà sử học Dominique Rolland nói: Với tất cả, nước Pháp là trắng trẻo, sạch và đáng yêu. Thất vọng chỉ càng thê thảm hơn. Cuộc hành trình kéo dài 23 ngày. Đến Marseille, họ được chia đến ba trung tâm tiếp nhận: Noyant-d’Allier, Bias tại Lot-et-Garonne, và Saint-Livrade-sur-Lot. Chỉ có trại sau cùng còn tồn tại đến hôm nay, nhân chứng của một mảng lịch sử Đông Dương bị bỏ quên.
Tháng 7-1956, những đoàn xe buýt đổ các gia đình đến từ Đông Dương trên bờ sông Lot. Những cuộn dây chì gai bao quanh, thoạt đầu chỉ để phân chia khu vực dành cho công nhân của một xưởng thuốc súng khổng lồ chẳng bao giờ hoàn thành. Đêm xuống. Một đứa trẻ la lên: Đây là nước Pháp hay sao? Bọn trẻ khóc rống lên. Bố mẹ chúng hoảng sợ. Quân đội phụ trách chiến dịch phân phát cho mỗi gia đình đồ nhà bếp và một nơi ở: tổng cộng bốn phòng xây bằng gạch, nền đất và trần bằng giấy các-tông. Không có cầu tiêu, nhà tắm, nước nóng. Dưới mái tôn, mùa hè oi bức. Mùa đông buốt giá, bất chấp mền và bếp than được phân phát. Chính quyền hứa hẹn: Chỉ tạm bợ thôi. Nhưng cái tạm này kéo dài mãi mãi!
Nước đọng dưới sàn nhà. Cóc nhái tràn vào. Chuột sinh sôi cùng lúc với chấy rận. Bệnh hoạn. Bà cụ Claudine Cazes kể lại: Phải chờ đến thập niên 1960, khi bác sĩ Daoulas đến, chúng tôi mới có WC ở bên ngoài lán trại, ống cống và trét xi măng cho những bức tường gạch. Trong các năm đầu, kỷ luật như quân đội: giới nghiêm lúc 22 giờ, phải chào cờ Pháp, đi lại phải xin phép... Một số người xem Trung tâm tiếp nhận người Pháp gốc Đông Dương (CAFI) giống như trại tập trung của Đức quốc xã.
Thời gian trôi đi. Càng ngày người ta càng quên lãng họ. Các gia đình lần lượt bỏ đi. Đàn ông đi làm thuê cho các nhà máy trong vùng. Phụ nữ ra đồng hái mận, dâu tây, đào, thuốc lá, cà chua và nhất là đậu vert. Được trả công rẻ mạt, nông dân trong vùng rất thích họ. Chẳng bao lâu, khắp vùng Sainte-Livraide, người ta gọi họ là bọn “Tàu xanh”. Nina, một đứa trẻ trong trại giải thích: Họ gọi như thế, bởi ra đồng chỉ nhìn thấy chúng tôi đội nón lá, hái đậu que - haricot vert. Buổi tối, phải cắt đậu để đóng hộp, giá 0,1 franc/kg. Nhà ở miễn phí, chỉ phải trả tiền nước, điện, thức ăn và học hành cho con.
Bà Vuong Cazes, 91 tuổi
Đời sống khó khăn, nhưng người ta phải im lặng. Người nào than phiền, bị trục xuất ngay. Đạo luật Morlot lại quy định: người nào có dấu hiệu khá giả như mua được chiếc xe đạp, xe gắn máy, chiếc TV, không thể ở lại. Cũng cấm đón tiếp người quen từ bên ngoài. Năm 1981, nhà nước “bàn giao” CAFI cho làng Sainte-Livrade-sur-Lot quản lý với giá 300.000 franc. Nhưng một lần nữa, họ cũng chẳng biết làm gì với số người này, ngoài việc thỉnh thoảng sai đi cắt cỏ.
Năm 1959, người ta nổi loạn. Chính quyền đàn áp mãnh liệt. Những kẻ cầm đầu bị bỏ tù và trục xuất. Từ đó trại chỉ còn lại phụ nữ, trẻ con, người bệnh hoạn hay già cả. Ngày nay, tại CAFI chỉ còn lại 123 người. Những người bỏ đi, lưu lạc khắp nước Pháp và trở thành bác sĩ, cảnh sát, giáo sư, kiến trúc sư...
Hàng năm, vào rằm tháng 8, người ta lại lũ lượt kéo nhau trở về, mừng Tết Trung thu. CAFI có vẻ tìm lại được sinh khí của 50 năm trước đây. Họ đến từ Carcassonne, Toulouse, Bordeaux, Paris... Năm nay có gần 1.000 người tham gia Tết Trung thu. Patrick Fernand, 54 tuổi, một người tham dự kể lại: Trong số đó có những người gốc gác ở đây. Nhưng cũng có kẻ do tò mò tìm đến. CAFI đã trở thành một nơi hành hương.
Ngày nay, khi thế hệ đầu tiên gần như biến mất, nước Pháp mới bắt đầu nhớ đến họ!
Nguồn: CATP
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
Số phận bi thảm của chiến binh thất trận Điện Biên Phủ
