Nguyên nhân khiến Iran nhập khẩu số lượng vàng cao kỷ lục

[Romano]

Theo đài Al Jazeera, trong những tháng qua, Iran đã nhập khẩu hàng tấn vàng, số lượng cao kỷ lục nhằm chuẩn bị đối phó với các khó khăn ngày càng gia tăng do chính sách "gây áp lực tối đa" của Mỹ.

Hơn một thập kỷ qua, Iran đã sử dụng vàng như một kênh đầu tư an toàn để chống chọi với những cơn bão kinh tế kéo dài do các lệnh trừng phạt liên quan đến chương trình hạt nhân và ảnh hưởng của Tehran tại khu vực. Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Masoud Pezeshkian, người nhậm chức sau cuộc bầu cử mùa hè năm ngoái sau cái chết của người tiền nhiệm trong vụ rơi trực thăng, đã đẩy mạnh chiến lược này trước áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Theo số liệu từ cơ quan hải quan nước này, tính đến ngày 19/1, Iran đã nhập khẩu ít nhất 81 tấn vàng thỏi. Con số này cao hơn 300% về giá trị so với cùng kỳ năm trước và tăng 234% về khối lượng.

Cuối tháng 2, Tổng cục trưởng Hải quan Iran, ông Foroud Asgari, tiết lộ lượng vàng nhập khẩu đã vượt qua 100 tấn, cao hơn gấp ba lần so với tổng số 30 tấn của năm trước.

Thống đốc Ngân hàng Trung ương Iran Mohammad Reza Farzin cho biết vào tháng 12/2024 rằng 20% dự trữ ngoại hối của Iran đã được chuyển thành vàng, giúp nước này có tỷ lệ vàng so với ngoại tệ thuộc hàng cao nhất thế giới.

Chủ tịch Tổ chức xúc tiến Thương mại Iran, ông Mohammad Ali Dehghan Dehnavi, cũng xác nhận cán cân thương mại của Iran tiếp tục âm trong năm nay, nhưng phần lớn nguyên nhân là do nhập khẩu vàng tăng mạnh.

Iran không tiết lộ nguồn nhập khẩu vàng hay hàng hóa xuất khẩu để đổi lấy vàng. Một số báo cáo cho rằng Iran đã nhận một phần vàng từ Nga để đổi lấy thiết bị bay không người lái (UAV) tự sát. Tuy nhiên, quan chức Iran không bình luận về cáo buộc này, chỉ khẳng định họ chỉ cung cấp một số UAV cho Nga vài tháng trước khi xung đột Ukraine bắt đầu.

Vàng trở thành xu hướng

Không chỉ chính phủ, người dân Iran cũng đổ xô vào vàng để bảo vệ tài sản trước sự mất giá liên tục của đồng nội tệ. Nhiều năm qua, người Iran thường tích trữ ngoại tệ mạnh và các sản phẩm vàng, đặc biệt là đồng xu vàng do Ngân hàng Trung ương đúc.

Chính quyền Iran cũng tích cực khuyến khích người dân mua vàng trong thời gian gần đây. Hàng loạt dịch vụ và ứng dụng tài chính xuất hiện, quảng cáo rầm rộ rằng người dân có thể đầu tư vào vàng với số tiền rất nhỏ, chỉ từ 1 USD. Tuy nhiên, không phải tất cả các nền tảng này đều có dự trữ vàng thực tế, buộc chính quyền phải liên tục cảnh báo người dân chỉ nên mua vàng từ các nhà cung cấp được chứng nhận.

Thậm chí, yếu tố mê tín cũng đóng vai trò đáng kể. Tháng 8 năm ngoái, hàng nghìn người xếp hàng trước các cửa hàng vàng để mua vàng vào ngày 13 của tháng Safar theo lịch Hồi giáo, với niềm tin rằng điều này sẽ mang lại may mắn.

Những người đã mua vàng từ đầu năm nay đều hưởng lợi lớn, do giá vàng tăng mạnh cả vì nhu cầu toàn cầu lẫn tình hình trong nước. Lạm phát tại Iran hiện ở mức 35%, nhưng giá vàng đã tăng vượt xa con số này.

Ngân hàng Trung ương Iran đã tổ chức nhiều đợt bán trước đồng xu vàng, với thời gian giao hàng lên tới sáu tháng. Một số đồng xu được bán với giá cao hơn giá trị nội tại trên thị trường quốc tế. Cơ quan này cũng dự định phát hành chứng chỉ vàng mới trước ngày 20/3, nhưng sau đó hoãn lại sang năm sau. Tuy nhiên, điều kiện phát hành chứng chỉ này chưa được công bố.

Điều gì đứng sau cơn sốt vàng?

Sau khi bị cắt khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu và gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc tiếp cận ngoại tệ, Iran ngày càng ưu tiên vàng như một phương tiện giao dịch thay thế đồng USD. Chính phủ Iran được cho là đã vận chuyển phần lớn số vàng nhập khẩu qua Sân bay Quốc tế Imam Khomeini ở Tehran để tránh các rủi ro hậu cần khi vận chuyển số lượng lớn.

Bên cạnh đó, Iran cũng đang tìm cách mở rộng sản xuất vàng trong nước. Tuy nhiên, lĩnh vực khai thác vàng hiện nay vẫn ở mức khiêm tốn do thiếu đầu tư vào hoạt động thăm dò và khai thác.

Dù chiến lược vàng có thể mang lại lợi ích ngắn hạn, nhưng theo các chuyên gia, nó không thể giải quyết triệt để vấn đề lạm phát và sự mất giá của đồng rial. Chuyên gia kinh tế Mehdi Haghbaali nhận định rằng việc Ngân hàng Trung ương bán đồng xu vàng cho công chúng khó có tác động lớn.

"Ngân hàng Trung ương đang cố gắng trấn an thị trường bằng cách thể hiện họ có đủ dự trữ ngoại hối và vàng. Nhưng dù có thế nào, thị trường vẫn nhận thức rõ về thâm hụt tài khóa lớn và khó khăn thương mại dưới thời chính quyền Mỹ mới. Do đó, dù Ngân hàng Trung ương bán bao nhiêu vàng đi nữa, điều này cũng khó thay đổi tâm lý công chúng và gần như không có tác động đến giá cả", ông Haghbaali nhận định.

Ông cho rằng chỉ có các cải thiện về kinh tế vĩ mô và chính trị mới thực sự giúp ổn định thị trường, trong khi các biện pháp như bán vàng chỉ là "tốn công vô ích".