Tàu Mars Express của châu Âu quan sát lớp đất dưới bề mặt vệ tinh sao Hỏa Phobos sâu hơn, hé lộ cấu trúc chưa từng thấy có thể tiết lộ nguồn gốc của thiên thể.
Ảnh chụp cận cảnh mặt trăng Phobos. Ảnh: ESA
Với 19 năm bay quanh quỹ đạo sao Hỏa, tàu Mars Express đến gần Phobos ở khoảng cách 83 km vào ngày 22/9/2022 và thăm ḍ bên dưới bề mặt vệ tinh này bằng phần mềm đă nâng cấp trên thiết bị MARSIS (Mars Advanced Radar for Subsurface and Ionosphere Sounding), Space hôm 31/10 đưa tin. "Chúng tôi vẫn đang ở giai đoạn đầu phân tích, nhưng chúng tôi nhận thấy những dấu hiệu của cấu trúc chưa biết bên dưới bề mặt mặt trăng Phobos", Andrea Cicchetti, thành viên nhóm nghiên cứu khoa học MARSIS ở Viện Vật lư thiên văn Quốc gia Italy (INAF), cho biết.
Sao Hỏa có hai mặt trăng được đặt tên là Phobos và Deimos theo tên các vị thần của "nỗi sợ hăi" và "hoảng loạn" trong thần thoại Hy Lạp. Khác với những mặt trăng lớn trong hệ Mặt Trời, Phobos và Deimos rất nhỏ, chỉ rộng 27 và 15 km. Chúng có cấu tạo tương tự tiểu hành tinh loại C và h́nh dáng khác thường, dẫn tới suy đoán chúng có thể là tiểu hành tinh lang thang bị hút bởi lực hấp dẫn của sao Hỏa. Tuy nhiên, cả quỹ đạo của Phobos và Deimos quanh hành tinh đỏ đều ở phía trên xích đạo và cực kỳ tṛn, chứng tỏ chúng h́nh thành quanh sao Hỏa. Nếu bị hút vào, chúng sẽ có quỹ đạo h́nh elip ở những mặt phẳng khác biệt.
MARSIS trang bị ăngten dài 40 m truyền sóng vô tuyến tần số thấp xuống bề mặt Phobos. Phần lớn sóng vô tuyến bị phản xạ trực tiếp trở lại, nhưng một số đâm sâu hơn. Ở đó, chúng gặp phần chuyển tiếp giữa các lớp thành phần và cấu trúc khác nhau trước khi phản xạ lại. Sự phản xạ càng mạnh, tín hiệu vô tuyến truyền về càng sáng hơn. Biểu đồ radar từ Phobos cho thấy có một cấu trúc lạ dưới bề mặt mặt trăng này.
MARSIS được thiết kế để thăm ḍ cấu tạo bên trong sao Hỏa từ quỹ đạo ở khoảng cách hơn 250 km, nhưng nâng cấp phần mềm gần đây cho phép MARSIS hoạt động ở khoảng cách gần hơn nhiều. Việc tới gần Phobos hơn sẽ cung cấp biểu đồ radar với độ phân giải lớn hơn. Kế hoạch trong tương lai gần là điều khiển MARSIS bay cách Phobos 40 km ở những lần tiếp cận vào giữa năm 2023 và 2025.
Mars Express không phải nhiệm vụ duy nhất tập trung vào Phobos. Vào tháng 9/2024, Cơ quan Khám phá Hàng không vũ trụ Nhật Bản (JAXA) lên kế hoạch phóng tàu vũ trụ Martian Moon eXploration (MMX). MMX sẽ lấy ít nhất 10 g đất bề mặt của Phobos và mang về Trái Đất để các nhà khoa học phân tích.