Khám phá kỳ quan Phật giáo tinh xảo và lớn nhất thế giới. Đó là Borobudur. Đó là một kỳ quan Phật giáo tinh xảo và lớn nhất thế giới, xây dựng vào thế kỷ thứ VIII, tọa lạc ở trung tâm của đảo Java, quốc gia Indonesia, và đă được UNESCO xếp vào di sản thế giới vào năm 1991.
Borobudur trong tiếng Indonesia có nghĩa là “Tháp Phật trên đồi cao". Toàn bộ tháp do 300 ngh́n viên đá xếp thành, được xây dựng trên một mặt bằng h́nh vuông rộng 2 500 m², theo mô h́nh của một Mạn-đà-la, tức sơ đồ về khái niệm vũ trụ của Phật giáo Tây tạng.
Sừng sững trên một đỉnh đồi cao, Borobudur khiến người ta trầm trồ v́ vẻ ngoài uy nghi, đồ sộ nhưng rất cổ kính và tôn nghiêm. Được xây dựng theo mô h́nh một Mạn đà la (Madala), tức là một mô h́nh về vũ trụ hoàn hảo theo quan niệm của Phật Giáo Đại Thừa hay Kim Cương Thừa (tương tự Phật Giáo Mật Tông ở Tây Tạng), Borobudur có 4 lối lên xuống Đông, Tây, Nam, Bắc, trong đó cổng chính nằm ở hướng Đông.
Đền cao 42 m, bao gồm 12 tầng to, nhỏ, vuông, tṛn xem kẽ, kế tiếp nhau. Chiều dài mỗi mặt ở chân đền là 123 m. Móng tháp là một đài h́nh vuông có cạnh là 123m. Phía trên là 6 tầng h́nh vuông cắt góc mỗi cạnh lần lượt là 120, 89, 69, 61, 54, 58m, tượng trưng mặt đất mênh mông.
Ba tầng c̣n lại h́nh tṛn có đường kính lần lượt là 51, 38, 26m tượng trưng cho vũ trụ bao la hùng vĩ. Trên ba tầng này c̣n có rất nhiều tháp nhỏ trông giống như những cái sọt, nên có người con gọi đến tháp Borobudur là “Sọt Phật Java".
Nguồn gốc của đền Borobudur đến nay vẫn c̣n là một điều bí ẩn? Có ư kiến cho rằng, nguồn gốc của đền tháp Borobudur bắt nguồn từ Campuchia nước cổ Phật giáo. Đó là vào đầu thế kỷ thứ VIII, hoàng triều Sanjaya theo Ấn giáo và thờ thần Shiva, đóng đô ở vùng Bắc trung tâm Đảo Java.
Một hoàng thân người Campuchia được hoàng triều này che chở, nhưng sau đó ông trở về Campuchia vào năm 802 và lên ngôi vua. Có thể chính ông đă đem theo về nước dự án đầu tiên của Borobudur, v́ người ta t́m thấy trên đất Campuchia một ngôi đền nhỏ xây bằng gạch h́nh tháp tương tợ với mô h́nh của Borobudur.
Năm 850 có thể xem là năm hoàn thành Borobudur. Nhưng vào khoảng đầu thế kỷ XIII, những người buôn bán Á rập đă đưa Hồi giáo vào Indonesia. Chỉ trong ṿng hai trăm năm, cả quần đảo Indonesia gần như hoàn toàn bị Hồi giáo hoá. Borobodur trở nêđn hoang tàn.
Măi đến sau chiến tranh thế giới lần thứ 2 kết thúc ( năm 1945), Indonesia mới ư thức được tầm quan trọng của Borobudur liền mời nhiều nhà khảo cổ trên thế giới đến nghiên cứu, đồng thờiyêu cầu UNESCO giúp sức để trùng tu. Một chương tŕnhcấp thời vào năm 1948 do Liên Hiệp Quốc đưa ra đă giúp cho Borobudur thoát khỏi cảnh hoang tàn và quên lăng. Tiếp theo là một chương tŕnhtrùng tu rộng lớn hơn kéo dài từ 1973 đến 1982 do UNESCO đảm trách với sự hợp tác của 27 quốc gia trên thế giới đă hồi phục cho Borobudur. Chương tŕnhtrùng tu tốn 17 triệu đô-la.
Nh́n từ xa, ngôi đền giống như một ngọn đồi hay một kim tự tháp với nhiều tượng Phật và bảo tháp, công tŕnhhoàn toàn được xây dựng và tạc bằng một loại đá núi lửa màu xám khai thác trên đảo Java.
Kiến trúc tổng quát của ngôi đền có thể chia làm ba phần từ thấp lên cao, tượng trưng cho ba cảnh giới của Ta-bà : các tầng thấp nhất là Dục giới, tiếp theo là Sắc giới và những tầng trên hết là Vô sắc giới. Đối với các tín đồPhật giáo dưới vương triều Sailendra, th́ Borobudur là đại diện cho Phật giáo thực nghiệm. Họ có thể dễ dàng h́nh dung quá tŕnh tu luyện của bản thân qua kiến trúc đền.
Viếng Borobudur bắt đầu từ cổng phía Đông, đi theo chiều kim đồng hồ, mỗi tầng đều có bậc thang để trèo lên tầng cao hơn, hết tầng này đến tầng khác. Trên vách đá hiện ra các cảnh tượngđiêu khắc của Dục giới, phô bày những cảnh tượng của thế giớitham dục (kamadhatu), gồm đủ loại chúng sinh như quỷ đói, súc sinh, loài người, các cảnh tượngtham lam, những xung năng thấp kém, tham dục và hận thù.
Tiếp theo là cảnh tượng của Sắc giới gồm những bậc thánh nhân, và sau hết là các thiên nhân thuộc Vô sắc giới. Những tầng cao hơn hết kể lại sự tíchtiền thân của Đức Phật trong nhiều kiếp trước, sau đó là ngày đản sinh, ngày Đức Phậttừ bỏ cung điện đi t́m đạo, ngày đạt đượcGiác ngộ, và ngày Đức Phật thành đạo…Vào năm 2012, Tổ chức Kỷ lục thế Giới Guinness đă công nhận đây là công tŕnh đền tháp Phật giáo lớn nhất thế giới.
Ngày nay, Borobudur là thắng cảnh thu hút nhiều khách du lịch nhất tại Indonesia. Borobudur không chỉ là một kỳ quan đáng ngưỡng mộ của Indonesia mà c̣n là công tŕnh nghệ thuật kiến trúc vĩ đại nhất và giá trị nhất của thế giớiPhật giáo và của cả nhân loại.
VietBF@ sưu tập