Trong khi tiến hành khai quật một ngôi đền thờ vua của người Maya ở Mexico, các nhà khảo cổ học đă t́m thấy con đường hướng dẫn vua Maya đi xuống cơi âm. Được biết, đường hầm dẫn nước từ pḥng địa táng ra mặt trước ngôi đền.
Theo Guardian, tại di chỉ của người Maya ở Palenque, phía nam Mexico, các nhà khảo cổ học phát hiện một đường hầm dẫn nước nằm dưới chân đền Inscriptions (đền của những câu khắc) chứa mộ vua Pakal.
Nhà khảo cổ học Arnoldo Gonzalez hôm 25/7 cho biết, họ tin rằng ngôi mộ và kim tự tháp được cố ư xây chèn lên một ḍng suối có niên đại từ năm 683-702. Đường hầm dẫn nước từ pḥng địa táng ra mặt trước ngôi đền, là phương tiện đưa linh hồn vua Pakal tới cơi âm.
Nhiều năm trước khi phát hiện ra đường hầm, các nhà khảo cổ đă t́m thấy quan tài đá chứa hài cốt vua Pakal. Trong cuốn sách xuất bản năm 1968, tác giả Erich von Daniken cho rằng những h́nh ảnh chạm khắc vua Pakal trên nắp quan tài cho thấy ông đang ngồi và điều khiển một tàu vũ trụ, phía đuôi tàu có một "ngọn lửa". Các chuyên gia lư giải "ngọn lửa" này chính là "cây đời" của người Maya, có rễ lan xuống tận địa phủ.
Tuy nhiên, sau khi phát hiện đường hầm, nhà khảo cổ học Gonzalez bác bỏ điều này. Ông cho biết, trên đôi khuyên tai bằng đá trong mộ khắc ḍng chữ một vị thần "sẽ dẫn đường cho người chết tới cơi âm, bằng cách d́m họ xuống nước để được địa phủ tiếp nhận".
Do đó vua Pakal không phải đang bay vào vũ trụ, mà thực chất đă đi xuống đường hầm dẫn nước xuống địa phủ.
Cuộc khai quật bắt đầu từ năm 2012, khi các nhà nghiên cứu quét radar phát hiện lớp địa chất dưới chân kim tự tháp biến động bất thường. Họ e ngại mặt đất sụp xuống hoặc xảy ra đứt găy địa chất kéo theo kim tự tháp sụp đổ. V́ thế, họ đă cho đào móng kim tự tháp lên và phát hiện có ba lớp đá được phủ cẩn thận trên đường hầm. Dưới mặt đất pḥng địa táng vua Pakal cũng có lớp đá tương tự.
V́ đường hầm rất nhỏ, các nhà nghiên cứu phải đưa robot gắn camera xuống để quan sát cấu trúc dưới ḷng đất.
Pedro Sanchez Nava, trưởng pḥng khảo cổ học, Viện Nhân chủng học và Lịch sử quốc gia Mexico, đánh giá giả thuyết mới này đă mở đường cho việc lư giải những con kênh dẫn nước của những tộc người khác như người Hispanic sống ở Teotihuacan, gần thủ đô Mexico City.
"Cả hai tộc người đều cho xây dựng đường hầm dẫn nước", Sanchez Nava nói. "Có câu chuyện ngụ ngôn về nước nói rằng đó là nơi kiếp người bắt đầu và kết thúc".