Những bảng xếp hạng về chỉ số hạnh phúc của người Việt luôn gây tranh căi.
Chỉ cần t́m kiếm từ khóa “Việt Nam hạnh phúc thứ hai hay thứ nh́ thế giới” trên Google, chúng ta sẽ thấy nhiều bài viết về thông tin này. Điều làm tôi khá ngạc nhiên v́ thông tin trên dựa vào bảng xếp hạng năm 2012 và đến nay chưa có bảng xếp hạng nào mới, nhưng nó lại bị quy chụp như thể xếp hạng này là của năm 2014.
Đa số b́nh luận tỏ ra bất ngờ về thứ hạng hạnh phúc của Việt Nam. Một số ư kiến cho rằng người Việt Nam quá lạc quan, luôn hài ḷng với những ǵ ḿnh có. Một số khác th́ khẳng định nghiên cứu tính toán có sai sót, bên cạnh đó cũng có ư kiến hoàn toàn không tin vào xếp hạng này.
T́m hiểu kỹ th́ đây là bảng xếp hạng chỉ số Happy Planet Index do New Economics Foundation – một tổ chức nghiên cứu kinh tế xă hội có trụ sở chính tại Vương quốc Anh công bố. Chỉ số này dịch sát nghĩa là “chỉ số hành tinh hạnh phúc”, chứ không phải là chỉ số hạnh phúc đơn thuần.
Chỉ số hạnh phúc hành tinh là kết quả gần đúng của công thức: (sự thịnh vượng* tuổi thọ/ hệ số dấu chân sinh thái).
Dưới đây là kết quả xếp hạng chỉ số hành tinh hạnh phúc năm 2012 của Việt Nam và một số nước khác (nguồn Wiki).
Chỉ số hành tinh hạnh phúc của các nước trên thế giới năm 2012.
Hăy phân tích 3 hệ số này của Việt Nam
Tử số Experienced Well-being: tạm dịch là chỉ số về cuộc sống thịnh vượng
Chỉ số này được thực hiện theo phương pháp điều tra của Gallup World Poll. Theo đó, người được điều tra sẽ đánh giá cuộc sống của ḿnh theo thang từ 0 – cuộc sống tệ nhất – cho đến 10 – cuộc sống thịnh vượng, tốt đẹp nhất.
Hệ số cuộc sống thịnh vượng của Việt Nam là 5.8 thấp một chút so với trung b́nh của các nước là 5.9.
Tử số Life Expectancy: tạm dịch là kỳ vọng sống hay tuổi thọ trung b́nh, được trích từ UN’s Human Development Index: chỉ số phát triển con người của Liên Hợp Quốc.
Tuổi thọ của Việt Nam là 75,2 cao hơn một chút so với trung b́nh của các nước là 69,85.
Mẫu số Ecological footprint, tạm dịch là dấu chân sinh thái
Theo Wiki, hệ số dấu chân sinh thái là “một thước đo nhu cầu về các diện tích đất, nước có khả năng cho năng suất sinh học cần thiết để cung cấp thực phẩm, gỗ cho con người, bề mặt xây dựng cơ sở hạ tầng, diện tích hấp thụ cacbon điôxít, khả năng chứa đựng và đồng hóa chất thải”.
Hệ số này được các nhà khoa học đưa ra và nhiều nước đang áp dụng để đánh giá hiệu năng khai thác tài nguyên thiên nhiên của loài người nhằm phục vụ cho sự thịnh vượng và tuổi thọ của những người đang sống.
Trái đất có khả năng tái tạo lại những ǵ con người đă khai thác nhưng khả năng tái tạo đó là có hạn. Do đó, nếu con người khai thác tài nguyên vượt quá khả năng tái tạo của trái đất th́ trái đất sẽ rơi vào tŕnh trạng quá tải, nghĩa là không thể tái tạo đủ những ǵ con người khai thác.
Hệ số dấu chân sinh thái của Việt Nam ở mức 1,4, rất thấp nếu so sánh với trung b́nh các nước là 3,07. Theo các nhà cổ súy cho chỉ số hành tinh hạnh phúc, th́ chỉ số thấp như vậy là tốt, v́ chúng ta không khai thác quá mức và biết giữ ǵn tài nguyên cho thế hệ tương lai.
Tôi thật sự băn khoăn, phải chăng chỉ số này của Việt Nam thấp chứng tỏ cả hai chiều. Chiều tích cực: Việt Nam c̣n tài nguyên thiên nhiên cho thế hệ sau. Chiều tiêu cực: Việt Nam không biết khai thác tài nguyên thiên nhiên cho cuộc sống thịnh vượng của những người hiện tại.
Có tài liệu c̣n cho rằng sự khai thác tài nguyên thiên nhiên của Việt Nam là không kế hoạch và có hiệu năng thấp. Thiết nghĩ đây là một vấn đề lớn cho các chuyên gia, cơ quan chức năng nghiên cứu và giải đáp.
Từ công thức chúng ta có thể thấy được, chỉ số hành tinh hạnh phúc của Việt Nam cao là nhờ vào hệ số dấu chân sinh thái thấp. Chỉ số này chỉ phản ảnh một phần nhỏ chứ không phản ánh được mức độ hạnh phúc theo quan điểm thông thường của chúng ta.
Theo quan niệm hạnh phúc thông thường, có lẽ chúng ta nên dùng bảng xếp hạng “The World Happiness Report 2013” Gallup thực hiện dựa trên sự đánh giá về thịnh vượng và các yếu tố quan trọng: hệ số GDP thật trên đầu người, tuổi thọ, sự hỗ trợ của xă hội, được tự do để quyết định về cuộc đời, xă hội không tham nhũng, và sự quảng đại. Theo đó, xếp hạng hạnh phúc của Việt Nam là 63 (theo báo cáo hạnh phúc thế giới 2013 – nguồn Wiki).
Việt Nam đứng thứ 63 trên 156 nước được xếp hạng. Dựa trên những chỉ số về mức thu nhập, sự tự do và tuổi thọ, người Việt Nam được đánh giá là có cuộc sống hạnh phúc hơn nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á.
vnn