Cuộc đời Lư Kiến Thành lại là một bi kịch lớn: một vị thái tử tài năng bị cuốn vào ṿng xoáy tranh quyền đoạt vị không khoan nhượng và cuối cùng mất mạng trong Sự biến Huyền Vũ môn, để rồi tất cả năm người con trai của ông cũng không thoát khỏi số phận bi thảm do Lư Thế Dân ra tay trừ khử.
Dưới triều Đường vừa mới dựng nghiệp, Lư Kiến Thành bước lên sân khấu chính trị như một h́nh tượng được kỳ vọng: con trưởng của Đường Cao Tổ Lư Uyên, sinh ra trong danh gia vọng tộc, lại được giáo dục bài bản và sớm thể hiện tư chất của một người lănh đạo. Ngay từ khi nhà Đường xác lập năm 618, ông trở thành Hoàng thái tử đầu tiên của triều đại, mang trọng trách kế thừa cơ nghiệp mà phụ hoàng và các huynh đệ cùng gây dựng.
Lư Kiến Thành sinh năm 589 vào thời Tùy Văn Đế, là trưởng tử của Lư Uyên với Đậu phu nhân – người phụ nữ danh giá xuất thân từ ḍng dơi quư tộc Bắc Chu. Từ thuở thiếu thời, ông đă được cha giao cho nhiều việc lớn, nhất là giai đoạn Lư Uyên được Tùy Dạng Đế phái đi trấn thủ Thái Nguyên nhằm đối phó t́nh h́nh khởi nghĩa nông dân và sự uy hiếp của Đông Đột Quyết. Chính trong bối cảnh đó, Lư Kiến Thành bộc lộ khả năng thu phục nhân tâm và tổ chức lực lượng, bí mật kết giao anh tài Hà Đông theo lệnh phụ thân, chuẩn bị cho bước chuyển ḿnh của họ Lư khi thời cuộc biến động.
Thái tử Lư Kiến Thành. Ảnh minh hoạ.
Năm 617, khi Lư Uyên quyết định khởi binh chống Tùy, Lư Kiến Thành bắt đầu trực tiếp tham gia quân vụ. Chỉ trong chín ngày, ông cùng quân lính chiếm được quận Tây Hà nhờ kỷ luật nghiêm minh, đối xử nhân hậu với dân, tạo được tiếng vang lớn. Chiến công này khiến Đường Cao Tổ vô cùng hài ḷng, khen rằng cứ dùng binh theo cách của Kiến Thành th́ có thể “hoành hành thiên hạ”. Từ đó, ông liên tục được trao những nhiệm vụ quan trọng: bảo vệ Đồng Quan và kho Vĩnh Phong, tham gia bao vây Trường An, giữ vai tṛ phụ chính dưới danh nghĩa Thế tử của Đường vương.
Sau khi nhà Đường thành lập, Lư Kiến Thành được lập làm Hoàng thái tử. Ông tiếp tục lập nhiều công lao quân sự: đánh Chúc Sơn Hải năm 619, ứng tiếp An Hưng Quư khi Lương Quỹ xin hàng, trấn áp Hung Nô Lưu Tiên Thành năm 621 và góp phần tiêu diệt Lưu Hắc Thát đầu năm 623. Trên phương diện chính trị, ông nổi tiếng cẩn trọng, khoan ḥa, được giao xử lư nhiều quốc sự quan trọng. Trong triều đ́nh, phần lớn văn thần đứng về phía ông, bởi Lư Kiến Thành không chỉ có địa vị chính danh mà c̣n giữ được h́nh ảnh của một thái tử điềm tĩnh, biết lắng nghe và không chuyên quyền.
Tuy vậy, sự đối lập giữa ông và em trai Lư Thế Dân ngày càng sâu sắc. Lư Thế Dân lúc này đă liên tiếp lập công lớn trên chiến trường, trở thành anh hùng quân sự được ḷng tướng sĩ, điều mà Lư Kiến Thành khó có thể sánh bằng. Hai phe văn – vơ chia rẽ, Đông cung và Tần vương phủ ḱm kẹp lẫn nhau, khiến triều đ́nh thường xuyên rơi vào thế đối đầu. Dù Lư Kiến Thành nhiều lần có cơ hội ra tay trước, ông vẫn không nỡ sát hại hoàng đệ. Chính sự nhân nhượng này, cùng với ảnh hưởng ngày càng lớn của Lư Thế Dân trong quân đội, dần khiến thế lực của Thái tử suy yếu.
Đường Cao Tổ từng nhiều lần nghiêng về việc củng cố ngôi thái tử cho Lư Kiến Thành, nhưng quyền uy quân sự của Lư Thế Dân lại khiến ông phải dè chừng. Những lời cáo buộc, những vụ tranh giành binh quyền, và cả sự can thiệp của các phi tần trong hậu cung đều khiến quan hệ cha – con và anh – em họ Lư thêm phần rối rắm. Càng về cuối, sự ngờ vực và lo sợ bao trùm cả hai phía. Lư Thế Dân e rằng nếu để Lư Kiến Thành củng cố thêm vài năm, bản thân sẽ không có đường sống; c̣n Lư Kiến Thành dù biết em trai là mối đe dọa, vẫn không muốn đi đến bước tuyệt t́nh. Sự do dự ấy đă trở thành nguyên nhân dẫn đến thảm kịch.
Ngày 2 tháng 7 năm 626, khi Đường Cao Tổ Lư Uyên triệu Lư Kiến Thành và Lư Nguyên Cát vào cung để tra xét cáo buộc của Lư Thế Dân, Tần vương đă quyết định hành động trước. Ông bố trí phục binh tại Huyền Vũ môn, trực tiếp bắn tên giết chết Lư Kiến Thành, c̣n Uất Tŕ Kính Đức hạ sát Lư Nguyên Cát. Đông cung cố gắng phản công nhưng nhanh chóng tan ră khi thấy thi thể của hai vị hoàng tử. Đường Cao Tổ buộc phải lập Lư Thế Dân làm thái tử, rồi hai tháng sau nhường ngôi. Ngay sau đó, tất cả năm người con trai của Lư Kiến Thành đều bị giết, chấm dứt hoàn toàn ḍng dơi của vị thái tử đầu tiên của nhà Đường.
Dù bị tước khỏi danh sách tông thất lúc đầu, Lư Kiến Thành về sau vẫn được Đường Thái Tông táng theo lễ thân vương và truy phong Tức Ẩn vương, rồi Ẩn thái tử năm 642. Nhưng những danh hiệu ấy không thể bù đắp cho số phận bi thương của một người từng được định sẵn là hoàng đế tương lai. Lư Kiến Thành là biểu tượng của một thái tử tài năng nhưng thiếu quyết đoán trong cuộc tranh đoạt quyền lực tàn khốc, và cái chết của ông là minh chứng rơ nét cho sự nghiệt ngă của lịch sử, nơi mà nhân hậu đôi khi trở thành điều xa xỉ trong chính trường đầy máu và nước mắt.
Vietbf @ Sưu tầm