Mồi lửa trên Air Force One
Trên đường bay đến Florida, xem Fox News nói về việc Kitô hữu bị các nhóm Hồi giáo cực đoan tấn công ở Nigeria, Tổng thống Donald Trump “nổi giận tức th́” và yêu cầu báo cáo thêm. Vừa đáp xuống West Palm Beach, ông đăng trên Truth Social: “Kitô giáo đang đối mặt mối đe dọa sinh tồn ở Nigeria. Hàng ngàn người bị giết. Những kẻ Hồi giáo cực đoan chịu trách nhiệm.” Ông tuyên bố đưa Nigeria vào diện “Quốc gia cần quan tâm đặc biệt” theo Đạo luật Tự do Tôn giáo Quốc tế.
Từ mạng xă hội đến mệnh lệnh quân sự
Ngay cuối tuần, Nigeria trở thành điểm nóng trong thông điệp của Trump: ông kêu Bộ trưởng Chiến tranh (theo cách gọi của Nhà Trắng) “chuẩn bị hành động” và cảnh báo Mỹ sẽ “xông vào bằng súng đạn” để bảo vệ cộng đồng Kitô hữu. Phát ngôn viên Nhà Trắng khẳng định: “Theo chỉ đạo của Tổng thống, Bộ Chiến tranh đang xây dựng các phương án.”
AFRICOM “bật dậy” v́ một ḍng Truth
Ḍng đăng tối thứ Bảy của Trump khiến nhiều người trong quân đội bất ngờ. Một nhóm nhân sự Bộ Chỉ huy châu Phi của Mỹ (AFRICOM, đóng tại Đức) bị gọi khẩn về tổng hành dinh để bàn phương án. Bộ trưởng Quốc pḥng Pete Hegseth nói Lầu Năm Góc “đang chuẩn bị hành động”; phát ngôn viên trưởng Sean Parnell nhấn mạnh quân đội luôn sẵn sàng thực thi “ḥa b́nh bằng sức mạnh”. Trong nội bộ, sự bức xúc nổi lên trước cách các tín hiệu chính sách được tung ra trên mạng xă hội khi kế hoạch tiền trạm c̣n rất ít.
Thực địa phức tạp hơn một ḍng trạng thái
Dù Trump nói đến “thảm sát tập thể” nhắm vào Kitô hữu, các chuyên gia lưu ư bức tranh bạo lực tại Nigeria phức tạp hơn: cả Kitô hữu lẫn người Hồi giáo đều là nạn nhân. Bên cạnh động cơ tôn giáo là xung đột sắc tộc–cộng đồng, tranh chấp đất đai giữa nông dân và mục dân, tài nguyên khan hiếm… Cố vấn Ả Rập–Châu Phi của Trump, Massad Boulos, từng nói: “Boko Haram và ISIS c̣n giết nhiều người Hồi giáo hơn Kitô hữu.”
Phản ứng từ Abuja
Chính phủ Nigeria bác bỏ cáo buộc “làm ngơ” trước bạo lực và tỏ ra “sốc” trước gợi ư can thiệp quân sự của Mỹ. Họ nhấn mạnh t́nh h́nh an ninh không thể giản lược thành đàn áp tôn giáo. Trump th́ khẳng định sẽ đưa Nigeria trở lại diện “Country of Particular Concern” để gây sức ép tối đa.
Áp lực bảo thủ trong nước Mỹ
Số phận Kitô hữu ở Nigeria từ lâu là chủ đề gây xúc động trong giới bảo thủ Mỹ. Cố vấn tôn giáo lâu năm Paula White-Cain cảm ơn Trump v́ “lập trường mạnh mẽ”. Thượng nghị sĩ Ted Cruz đă tŕnh dự luật trừng phạt các quan chức Nigeria bị cáo buộc “làm ngơ hoặc tiếp tay” cho bạo lực, đồng thời yêu cầu Bộ Ngoại giao tái phân loại Nigeria là quốc gia vi phạm tự do tôn giáo nghiêm trọng. Các tiếng nói truyền thông cũng khuếch đại vấn đề, đẩy tấm gương Nigeria vào tâm điểm tranh luận.
Hệ số rủi ro: pháp lư, hậu cần, địa–chính trị
Một can thiệp quân sự – nếu có – sẽ đ̣i hỏi cơ sở pháp lư rơ ràng, đồng thuận trong chính quyền và tính toán hậu cần: kịch bản không–kích, hiện diện cố vấn, hay “boots on the ground”? Bức tranh càng khó hơn khi Mỹ vừa rút khoảng 1.000 quân khỏi Niger năm ngoái – quốc gia láng giềng then chốt cho quyền bay qua, tiếp vận và chia sẻ t́nh báo.
Trump không loại trừ đưa quân
Trả lời báo chí trên Air Force One, Trump không bác khả năng đưa quân hoặc không kích: “Có thể. Tôi h́nh dung nhiều phương án.” Ông nói “các nước khác ở châu Phi cũng đang làm điều tương tự”, và cảnh báo nếu tấn công, Mỹ sẽ “nhanh, dữ dội và gọn.”
Bài toán chính trị–an ninh c̣n bỏ ngỏ
Liệu Nigeria có nhượng bộ trước “chiến thuật Nghệ thuật đàm phán” – đẩy đe dọa lên cao để xem đối phương đáp trả? Liệu chỉ đạo “chuẩn bị hành động” là bước dọn đường cho trừng phạt, cho đàm phán an ninh, hay là tín hiệu nghiêm túc về sức mạnh cứng? Trong lúc các cơ quan lập kế hoạch đưa ra phương án, điều chắc chắn là: một bài đăng mạng xă hội đă đủ để xoay trục ưu tiên an ninh Mỹ trong vài giờ – và đặt châu Phi vào tâm điểm tranh luận chính sách của Washington.