Angko Wat hoành tráng đầy kiêu hănh do Suyrayavarman II khai sinh, nhưng cũng là nỗi đau của linh hồn Suyrayavarman II đang vất vưởng đâu đó trong mây núi Vụ Quang; bởi không có một phiến đá nào ở Angko Wat ghi lại ngày tháng năm tử trận của một hoàng đế đầy tham vọng này.
Hoàng đế Lư Nhân Tông đă tiên liệu khi để lại di chiếu, có đoạn dặn ḍ: “…Mà thái tử Dương Hoán tuổi đă tṛn một kỷ [12 tuổi], có nhiều đại độ, thông minh thành thật, trung nghiêm kính cẩn, có thể theo phép cũ của trẫm mà lên ngôi hoàng đế. Nay kẻ ấu thơ chịu mệnh trời, nối thân ta truyền nghiệp của ta, làm cho rộng lớn thêm công nghiệp đời trước. Nhưng cũng phải nhờ quan dân các ngươi một ḷng giúp rập mới được.
Này Bá Ngọc, ngươi có khí lượng của người già cả, nên sửa sang giáo mác, để pḥng việc không ngờ, chớ làm sai mệnh, trẫm dù nhắm mắt cũng không di hận. Việc tang th́ chỉ 3 ngày bỏ áo trở, nên thôi thương khóc; việc chôn th́ nên theo Hán Văn Đế, cốt phải kiệm ước, không xây lăng mộ riêng, nên để ta hầu bên cạnh tiên đế…”(sdd, tr 296). “Việc không ngờ” đâu chỉ “biến động giành ngôi của các thân vương” mà c̣n nạn ngoại xâm của các lân bang nữa.
Ngày Quí Hợi tháng hai, tướng Lư Công B́nh đă đánh bại quân xâm lược Chân Lạp ở bến Ba Đầu, bắt được chủ tướng và quân lính. Ngày Đinh Măo, tháng 2, khi các quan dâng biểu mừng vua lên ngôi th́ cũng là ngày nhận thư báo thắng trận của Lư Công B́nh gửi về kinh sư. Tháng 3, Lư Công B́nh đem binh về kinh sư, dâng tù 169 người.
Bị thua đau vào cuối tháng giêng, chỉ hơn nửa năm, vào tháng 8, hoàng đế Suyrayavarman II lại lệnh cho một đạo quân lớn gồm 700 thuyền chiến lại đánh phá ở hương Đỗ Gia thuộc châu Nghệ An (nay thuộc Hà Tĩnh). Hoàng đế Lư Thần Tông xuống chiếu sai tướng Nguyễn Hà Viêm ở Thanh Hóa, tướng Dương Ổ ở châu Nghệ An đem quân đánh và phá được giặc. Suyrayavarman II lại gửi hoàng đế Lư Thần Tông một phong quốc thư, yêu cầu Đại Việt cử sứ giả sang Chân Lạp. Hoàng đế Đại Việt không thèm trả lời.
Bốn năm sau, Nhâm Tư [1132], Thiên Thuận năm thứ 5, Suyrayavarman II của Chân Lạp cử tướng hội quân cùng với Chiêm Thành lại đánh châu Nghệ An. Hoàng đế Lư Thần Tông xuống chiếu sai Thái úy Dương Anh Nhĩ huy động quân binh ở phủ Thanh Hóa và châu Nghệ An chống trả mạnh mẽ, kết quả phá tan quân xâm lược.
Năm Ất Măo [1135], Thiên Chương Bảo Tự năm thứ 3, không xâm lược được Đại Việt, Chân Lạp và Chiêm Thành chuyển qua ḥa hoăn đều cử sứ giả sang Đại Việt. Chỉ hai năm sau, vào năm Đinh Tỵ [1137], Thiên Chương Bảo Tượng năm thứ 5, Suyrayavarman II, chưa nguôi hận, lại sai tướng Phá Tô Lăng đưa quân đánh phá châu Nghệ An.
Mặc dầu sử Việt không ghi chép số lượng quân Chân Lạp, nhưng có thể đoán định quân xâm lược phải có số quân lớn đáng kể, v́ hoàng đế Lư Thần Tông phải xuống chiếu sai Thái úy Lư Công B́nh đem quân đi đánh. Chỉ một tháng sau, vừa địch họa lại gặp động đất “nước sông đỏ như máu”, nhưng Thái úy Lư Công B́nh cũng đánh tan được quân giặc.
Kết thúc bi thảm ở núi Vụ Quang
Thế kỷ thứ 12, Champa vào thời vua Jaya Indravarman V [1086-1139] đă liên minh với Chân Lạp để gây chiến tranh chống lại với Đại Việt. Sau những lần xâm lược Đại Việt không thành công, Suyrayavarman II của đế quốc Chân Lạp quay ra nghi ngờ vương quốc Champa, dưới triều vua Jaya Indravarman III [1139-1145], đang liên minh với Đại Việt, quyết định tuyên chiến với Chiêm vào năm 1145. Quân đội viễn chinh của đế quốc Chân Lạp xâm lược Chiêm, chiếm thành Đồ Bàn, vua Jaya Indravarman III mất tích, và Suyrayavarman II đặt quyền cai trị ở lănh thổ miền bắc Chiêm Thành.
Trước t́nh h́nh nguy ngập này, vua Jaya Indravarman VI [1139-1147], thủ lĩnh một tiểu vương quốc Panduranga, quyết định nổi dậy chống cuộc xâm lăng của đế quốc Chân Lạp. Vua Jaya Harivarman VI [1147-1163] kế tục nghiệp kháng chiến và hoàn toàn thắng lợi năm 1149, giải phóng thủ đô Đồ Bàn và đưa Chiêm Thành thoát khỏi ách thống trị của đế quốc Chân Lạp.
Trong khoảng thời gian từ 1145 đến 1149, đế quốc Chân Lạp đă cai trị miền bắc Chiêm Thành và như thế đế quốc này tiếp giáp Đại Việt ở phía tây nam. Do Suyrayavarman II phải đối phó với cuộc kháng chiến mạnh mẽ của hai đời vua ở nam Chiêm Thành nên tạm ḥa hoăn với Đại Việt.
Năm 1149 thất bại ở Chiêm, vua Suyrayavarman II lại thân chinh đánh Đại Việt vào năm 1150. Lúc bấy giờ vua Lư Anh Tông chỉ mới 10 tuổi, nhưng các quan văn vơ vẫn có người giỏi pḥ tá, trong đó có thái phó Tô Hiến Thành là người từng dẹp được giặc Thân Lợi [1141], Thái sư Mậu Du Đô từng được lệnh vua lo tuần pḥng biên giới… Nói chung việc canh pḥng của Đại Việt rất cẩn mật. Đại Việt sử kư toàn thư chép: “Canh Ngọ [1450], Đại Định năm thứ 11… Mùa xuân, tháng 3, hạn. Mùa thu, tháng 7 hạn. Tháng 9, người Chân Lạp cướp châu Nghệ An, đến núi Vụ Thấp gặp nắng nóng ẩm thấp, phần nhiều chết v́ lam chướng bèn tự tan vỡ” (sđd, tr 318).
Các nhà sử học khi nghiên cứu văn khắc trên bia đá ở Angko Wat, thừa nhận Suyrayavarman II từng xâm lược Chiêm, Đại Việt trong khoảng từ 1145 đến 1150. Năm 1149 bị vua Chiêm anh hùng Jaya Harivarman IV từ phía nam đánh tới, dồn quân Chân Lạp lui dần về phía bắc. Có khả năng, vào năm 1150, cuộc tháo lui của quân Chân Lạp ở thế thua đối với quân quật khởi Chiêm Thành, lại trở thành chiến dịch xâm lược Đại Việt.
Quân Chân Lạp lúc này vẫn c̣n do Suyrayavarman II chỉ huy, không những dùng thủy binh mà c̣n dùng tượng binh, bộ binh trong trạng huống “thiên không thời” (hạn hán kéo dài từ xuân đến thu), “địa chẳng lợi” (Chiêm Thành đang hừng hực kháng chiến, Đại Việt lo pḥng vệ cẩn mật), “nhân không ḥa”(cả người Chiêm và người Đại Việt đều oán hận đế quốc Chân Lạp) cho nên đoàn quân xâm lược của Suyrayavarman II đă có một kết thúc bi thảm ở núi Vụ Thấp, c̣n gọi núi Vụ Ôn, tức núi Vụ Quang ở huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
Có khả năng Suyrayavarman II và phần nhiều binh lính của ông vua hiếu chiến đă chết thảm v́ lam chướng ở tử địa Vụ Quang, quân Chân Lạp c̣n lại như rắn mất đầu và chỉ c̣n số ít nên tự tan vỡ. Ăngko Wat hoành tráng đầy kiêu hănh do Suyrayavarman II khai sinh, nhưng cũng là nỗi đau của linh hồn Suyrayavarman II đang vất vưởng đâu đó trong mây núi Vụ Quang; bởi không có một phiến đá nào ở Angko Wat ghi lại ngày tháng năm tử trận của một hoàng đế đầy tham vọng.
Tự hào thay, con cháu họ Lư của miền Diên Uẩn-Cổ Pháp, những hậu duệ kiệt hiệt của ḍng họ Lư Lĩnh Nam, nối tiếp ḍng máu bất khuất của người anh hùng Lư Nam Đế, từng trị v́ đất nước Vạn Xuân vang bóng một thời độc lập tự chủ.
Vietbf @ Sưu tầm