Cha mẹ và con cái vốn dĩ nên là những người yêu thương và thấu hiểu nhau nhất. Thế nhưng, trong không ít gia đ́nh hiện nay, mối quan hệ ấy lại dần trở nên căng thẳng, xa cách.
Cha mẹ thường đau ḷng nghĩ rằng: “Bao nhiêu công sức nuôi con khôn lớn, cuối cùng lại nhận về sự oán giận.” Nhưng họ không nhận ra rằng, chính cách hành xử của ḿnh đă vô t́nh biến những đứa con từng yêu thương trở thành người xa lánh, thậm chí là “kẻ thù” trong cảm xúc.
Một người bạn của tôi là ví dụ điển h́nh. Cô lớn lên trong một gia đ́nh nghiêm khắc đến mức khắc nghiệt. Từ nhỏ, chỉ cần điểm kiểm tra không cao, cô sẽ bị bố mẹ đánh. Mọi ư kiến phản đối đều bị xem là “căi lời”, và cái tát thường là h́nh phạt quen thuộc. Dù luôn đứng đầu lớp, cô vẫn sống trong nỗi sợ hăi, chẳng bao giờ dám ngẩng đầu khi đến trường v́ trên người thường đầy vết thương, mùa hè cũng phải mặc áo dài tay để che đi. Bạn bè lén gọi cô là “mọt sách”, mà không ai biết nỗi khổ phía sau.
Đến kỳ thi đại học, cô từ bỏ cơ hội vào một trường danh tiếng và chọn học ở nơi xa nhất để thoát khỏi gia đ́nh. Sau khi đi làm, cô gần như cắt đứt liên lạc với cha mẹ. “Nhà là nơi chứa đầy kư ức đau buồn nhất trong đời tôi,” cô nói.
Theo Tiến sĩ Thomas Gordon, hiện tượng con cái xa lánh, thậm chí từ chối cha mẹ, được gọi là “trẻ em đuổi cha mẹ”. Và thực tế, những đứa trẻ lớn lên trong bốn kiểu gia đ́nh độc hại dưới đây là nhóm dễ rơi vào t́nh trạng đó nhất.
Một gia đ́nh thiên vị: Khi t́nh yêu không công bằng trở thành nguồn gốc của oán giận
Người dẫn chương tŕnh Echo sinh ra trong một gia đ́nh trọng nam khinh nữ. Ngay từ nhỏ, cô đă chứng kiến cha mẹ luôn ưu ái con trai, trong khi các chị em gái bị xem nhẹ. Năm 14 tuổi, người chị thứ hai của cô không chịu nổi sự thiên vị ấy và quyết định bỏ nhà ra đi.
Nhà tâm lư học Alfred Adler từng nói: “Trong một gia đ́nh, nếu có đứa trẻ được yêu thương quá mức c̣n đứa khác bị bỏ quên, th́ cả hai đều dễ h́nh thành những nhận thức sai lệch về bản thân và cuộc sống.”
Trẻ nhỏ bắt đầu nhận thức rơ ràng từ khi khoảng hai tuổi. Khi thấy cha mẹ dành t́nh yêu cho anh chị em nhiều hơn, chúng sẽ tự so sánh và cảm thấy tổn thương. Sự thiên vị giống như một căn bệnh âm ỉ, dần dần bào ṃn sợi dây gắn kết giữa cha mẹ và con cái, khiến ḷng trẻ chất chứa oán giận và xa cách.
T́nh yêu và sự tôn trọng cần được chia sẻ công bằng, bất kể con cái có giỏi giang hay b́nh thường. Sự công bằng là nền tảng của ḥa thuận trong gia đ́nh, c̣n thiên vị lại là mầm mống của rạn nứt.
Thích kiểm soát con cái: Khi t́nh yêu trở thành cái cớ để ràng buộc
Vương Mạnh (bút danh), người từng đạt điểm cao nhất môn Khoa học trong kỳ thi đại học và hiện là nghiên cứu sinh tại Mỹ, đă cắt đứt liên lạc với cha mẹ sau khi ra nước ngoài. Lư do là v́ suốt thời niên thiếu, anh luôn bị cha mẹ quản lư chặt chẽ – từ việc học, ăn mặc, kết bạn đến chọn ngành nghề. Sau nhiều năm bị tước đoạt quyền tự quyết, anh chọn cách im lặng và rời xa gia đ́nh.
Nhiều bậc cha mẹ cho rằng ḿnh làm vậy v́ yêu con, muốn bảo vệ con khỏi sai lầm. Thế nhưng, t́nh yêu đi kèm kiểm soát lại có thể bóp nghẹt con trẻ, khiến chúng khát khao tự do đến mức phải rời bỏ cha mẹ.
Con cái không phải là phần mở rộng của cha mẹ. Chúng có suy nghĩ, cảm xúc và ước mơ riêng – cần được phép lựa chọn, sai lầm và trưởng thành theo cách của ḿnh. Cha mẹ chỉ thật sự yêu con khi biết lùi lại, tôn trọng cá tính, khuyến khích con khám phá và trở thành phiên bản tốt nhất của chính ḿnh.
T́nh yêu đích thực đôi khi là biết buông tay – để con được tự do bay trên bầu trời của riêng nó. Và nếu có vấp ngă, đó vẫn là bước đi quư giá trên hành tŕnh trưởng thành.
Nhiều cha mẹ tin rằng việc so sánh con với người khác sẽ giúp con có thêm động lực để cố gắng. Thế nhưng, thực tế lại hoàn toàn ngược lại – sự so sánh khiến trẻ cảm thấy ḿnh kém cỏi, không được yêu thương, dần h́nh thành tâm lư tự ti và tổn thương sâu sắc. Khi những vết thương ấy tích tụ đủ lâu, con không chỉ ghét bản thân mà c̣n sinh ḷng oán giận cha mẹ.
Mỗi đứa trẻ đều có nhịp phát triển riêng, giống như mỗi bông hoa nở vào thời điểm khác nhau. Việc người khác nở sớm hay rực rỡ hơn không có nghĩa con bạn kém giá trị. Điều quan trọng là cha mẹ biết trân trọng điểm mạnh, khích lệ sự tiến bộ và đồng hành cùng con trên hành tŕnh trưởng thành của chính ḿnh.
Không tôn trọng quyền riêng tư của con: Khi cha mẹ vô t́nh phá vỡ cây cầu niềm tin
Ḷng tự trọng của trẻ được h́nh thành dần theo năm tháng. Nếu quyền riêng tư của con bị xâm phạm liên tục – bị đọc trộm nhật kư, kiểm tra điện thoại, hoặc bị đem chuyện cá nhân ra bàn tán – trẻ sẽ cảm thấy bị phản bội, mất niềm tin và dễ trở nên nổi loạn hoặc thu ḿnh.
Điều quan trọng nhất mà cha mẹ cần học là tôn trọng sự riêng tư của con. Hăy để con có không gian của riêng ḿnh, đừng xem trộm đồ dùng cá nhân, và luôn gơ cửa trước khi bước vào pḥng. Đừng biến những điều riêng tư của con thành câu chuyện đùa với người khác – đó là hành động khiến con cảm thấy bị xúc phạm hơn bất cứ điều ǵ.
Tôn trọng và tin tưởng là nền tảng của một mối quan hệ cha mẹ – con cái lành mạnh. Khi cha mẹ yêu thương đúng cách, đặt sự tôn trọng và thấu hiểu lên hàng đầu, gia đ́nh sẽ trở thành nơi để con t́m về, chứ không phải nơi khiến con muốn rời xa.
Bởi chỉ có t́nh yêu thương b́nh đẳng, sự tự do vừa đủ, những lời khích lệ chân thành và sự tôn trọng lẫn nhau, mới có thể biến mái ấm thành chốn an yên – nơi con cái cảm thấy được yêu, được hiểu và được là chính ḿnh.
VietBF@sưu tập