Trong khi Tổng thống Donald Trump công khai thúc ép Bộ Tư pháp truy tố các “đối thủ chính trị,” một số chuyên gia pháp lư nhận định cựu Giám đốc FBI James Comey có thể thử một biện pháp hiếm thấy: đề nghị ṭa bác bỏ cáo trạng v́ truy tố có tính chọn lọc hoặc truy tố thù hằn. Dù các yêu cầu dạng này gần như rất khó thắng (bản thân Trump và Hunter Biden từng thất bại), các phát biểu công khai của Trump lại có thể tăng cơ hội cho Comey, theo cựu thẩm phán liên bang John Jones: “Tổng thống nói quá nhiều, và điều đó có thể được đưa vào hồ sơ.”
Cáo trạng nhắm vào Comey: 2 tội danh khai man trước Quốc hội
Comey bị truy tố hai tội danh trọng tội v́ cáo buộc khai man trước Quốc hội trong phiên điều trần năm 2020, liên quan đến tuyên bố rằng ông không cho phép ṛ rỉ thông tin khi đang lănh đạo FBI trong các cuộc điều tra nhạy cảm chính trị.
Luật sư Patrick Fitzgerald nói Comey phủ nhận cáo buộc và “trông đợi được minh oan tại ṭa”. Phiên thủ tục (arraignment) dự kiến 9/10.
Áp lực công khai từ Trump và “danh sách đối thủ”
Gần đây, Trump kêu gọi Bộ Tư pháp hành động quyết liệt với Comey, Tổng chưởng lư New York Letitia James, Thượng nghị sĩ California Adam Schiff và thậm chí John Bolton (cựu Cố vấn An ninh Quốc gia). Cựu thẩm phán liên bang Shira Scheindlin nhận định: “Rơ ràng là thù hằn. Rơ ràng là danh sách kẻ thù.” Trump cũng nói ông kỳ vọng sẽ có những vụ truy tố khác tiếp theo.
Khung pháp lư: “truy tố có chọn lọc” vs “truy tố thù hằn”
— Truy tố có chọn lọc (selective prosecution): Bị cáo phải chứng minh ḿnh bị nhắm tới một cách phân biệt đối xử (ví dụ v́ quan điểm chính trị), và những người tương tự thường không bị truy tố. Đây là chuẩn rất cao do quyền định đoạt rộng của công tố viên. Cựu công tố liên bang Randall Eliason: “Bạn phải chứng minh động cơ xấu của công tố.”
— Truy tố thù hằn (vindictive prosecution): Lập luận rằng chính quyền trả đũa bị cáo v́ thực thi quyền hợp pháp (ví dụ từ chối plea deal). Với trường hợp Comey, các phát biểu công khai, lặp đi lặp lại của Trump có thể trở thành chứng cứ về động cơ theo nhận định của thẩm phán John Jones.
Scheindlin lưu ư: chiến lược “truy tố có chọn lọc” đôi khi phản tác dụng về mặt h́nh ảnh (“như ngầm thừa nhận hành vi, chỉ thắc mắc sao người khác không bị”), nên đội bào chữa có thể tránh nhấn mạnh hướng này.
Các vụ khác đang thử chiến lược tương tự
— Kilmar Abrego Garcia (Maryland): bị trục xuất trái phép, đưa về Mỹ để truy tố buôn người ở Tennessee; đương sự yêu cầu bác cáo trạng v́ cho rằng bị truy tố bất công khi thách thức lệnh trục xuất.
— Dân biểu LaMonica McIver (New Jersey): viện dẫn lập luận tương tự trong vụ việc liên quan xô xát với đặc vụ liên bang tại cơ sở giam giữ ICE.
Xáo trộn nhân sự trong công tố: tín hiệu bất thường?
Tại Văn pḥng Công tố liên bang Quận Đông Virginia (EDVA) — nơi đang xử lư các hồ sơ nhạy cảm — Erik Siebert rời vị trí giữa lúc chịu áp lực “phải” truy tố Letitia James, và được thay tạm thời bởi Lindsey Halligan, một người trung thành với Trump. Theo Eliason, việc “chọn người trước, kiếm tội sau” là đèn đỏ cho bất kỳ ṭa án nào đang xem xét cáo buộc truy tố thù hằn.
V́ sao Comey có thể có “cửa”?
— Ḍng phát ngôn công khai của tổng thống về ư chí truy tố đối thủ có thể được ṭa chấp nhận làm bối cảnh động cơ.
— Mẫu h́nh nhân sự và định hướng truy tố gây tranh căi ở EDVA có thể củng cố lập luận về can thiệp chính trị.
— Bối cảnh nhiệm kỳ hai, với nỗ lực giảm độc lập truyền thống của DOJ, có thể khiến một số thẩm phán cởi mở hơn với lập luận truy tố thù hằn/chọn lọc — dù chuẩn chứng minh vẫn rất cao.
Ḍng thời gian tóm tắt
— 2020: Comey điều trần trước Quốc hội (mấu chốt cáo buộc khai man).
— Gần đây: Trump nhiều lần thúc DOJ xử lư Comey, Letitia James, Adam Schiff, và thúc đẩy cáo buộc với John Bolton.
— Tuần qua: Comey bị truy tố 2 tội trọng; Trump gọi Comey là “bệnh hoạn”, “tham nhũng”.
— 09/10: Dự kiến arraignment của Comey.
Kết luận
Chiến lược xin bác cáo trạng v́ truy tố thù hằn/chọn lọc hiếm khi thắng, nhưng trường hợp Comey hội tụ những yếu tố bất thường: phát ngôn công khai từ tổng thống về mục tiêu truy tố, cùng biến động nhân sự trong nội bộ công tố. Đây có thể trở thành “vụ thử chuẩn mực” cho ranh giới giữa quyền định đoạt của công tố và giới hạn can thiệp chính trị vào công lư.