Đại hội 13 từng dựng nên một “bộ tứ trụ” được quảng bá là tinh hoa lãnh đạo: Nguyễn Phú Trọng, Nguyễn Xuân Phúc, Phạm Minh Chính, Vương Đình Huệ. Thế nhưng chỉ sau vài năm, bức tranh quyền lực ấy tan tác nhanh như ban nhạc pop vừa ký hợp đồng xong đã… tan rã. Trọng qua đời, Phúc rời sân khấu, Huệ mất ghế, chỉ còn lại Chính ngồi lẻ loi giữ cái micro trong khi ánh đèn sân khấu chập chờn. Nhiệm kỳ này ghi kỷ lục chưa từng có: hai đời Tổng bí thư, bốn đời Chủ tịch nước, hai đời Chủ tịch Quốc hội. Một cuộc chơi hao người chưa từng có, minh chứng cho sự khốc liệt của những trận cắn xé trong cùng một ngôi đình Đảng.
Nếu như thời ông Nguyễn Phú Trọng, công thức “đốt lò” là vũ khí chính, thì đến thời Tô Lâm, thứ vũ khí ấy được nâng cấp thành “kho hồ sơ đen”. Công an thu thập, Ủy ban Kiểm tra bắn phá, đồng chí ngã ngựa – một chu trình trơn tru đến mức khiến cả Bộ Chính trị phải dè chừng. Lợi thế của Tô Lâm là ông ta có cả một đội hình “đệ tử Hưng Yên” đông đảo: từ Lương Tam Quang giữ Bộ Công an đến Nguyễn Duy Ngọc nắm Ủy ban Kiểm tra. Quyền lực lan rộng, bóng công an phủ từ trung ương xuống tận các tỉnh, biến hệ thống chính trị thành một cỗ máy “công an trị” mà ở đó, còng số 8 quan trọng không kém nghị quyết.
Nổi bật gần đây là ván cờ Ninh Bình. Lúc đầu rộ tin Đặng Hồng Đức sẽ về làm Bí thư, sau lại chuyển sang Nguyễn Thanh Tùng – tướng công an Hà Nội, cũng là người Hưng Yên. Câu hỏi đặt ra: tại sao lại là Ninh Bình? Bởi đó là quê hương của Trần Đại Quang – Trần Quốc Tỏ, dòng họ công an từng đối đầu với Tô Lâm. Cắm quân ở đây chẳng khác nào dựng đồn ngay cửa ngõ đối thủ. Chưa hết, người ta còn đồn rằng Đại tá Tô Long – cậu quý tử 42 tuổi của Tô Lâm – sẽ được đưa về làm Giám đốc Công an tỉnh. Một bước đi hai trong một: vừa biến Ninh Bình thành bàn đạp cho “thái tử” Tô Long, vừa thử thách độ trung thành của cả vùng đất vốn đầy ký ức mâu thuẫn.
Trong khi đó, Phạm Minh Chính cũng đâu dễ chịu ngồi im. Suốt mấy năm nay, ông thủ tướng này bị đẩy vào thế thủ, luôn là mục tiêu thanh trừng từ cả Nguyễn Phú Trọng lẫn Tô Lâm. Nhưng Chính cũng học được trò “chơi nhóm lợi ích”: nếu Tô Lâm có Hưng Yên, thì Chính có Thanh Hóa. Bằng chứng là việc đưa Lê Thành Long vào danh sách Bộ Chính trị, kèm sự tái xuất của Tô Huy Rứa – người từng là “quân sư” của Nguyễn Phú Trọng. Một hệ sinh thái Thanh Hóa đang dần hình thành, với Phạm Minh Chính và Lê Thành Long làm chiến tướng, Tô Huy Rứa đóng vai cố vấn. Trận derby quyền lực “Hưng Yên – Thanh Hóa” hứa hẹn căng thẳng chẳng kém gì một trận chung kết bóng đá.
Vấn đề là sự bành trướng quá đà của phe công an khiến không ít người trong Bộ Chính trị lo ngại. Khi một tỉnh thành, một ủy ban, một ghế lãnh đạo nào đó lại được thay bằng công an, nỗi sợ độc tài trong vỏ bọc “an ninh chính trị” càng lớn. Những tin đồn nội bộ – thật hay giả – cũng trở thành vũ khí tung hỏa mù để phe này hạ phe kia. Trớ trêu thay, ngay cả Tô Lâm cũng sợ tin đồn, bởi nó chẳng có địa chỉ rõ ràng để ông biết mà trả thù.
Vậy là trước Đại hội 14, chúng ta có một bức tranh bi hài: Phạm Minh Chính thì co cụm, vừa phòng thủ vừa nuôi tham vọng “Thanh Hóa hóa” chính phủ; Tô Lâm thì dựng nên cả một triều đại Hưng Yên, đồng thời chuẩn bị tung “thái tử” Tô Long ra chính trường. Quân đội – vốn từng là thế lực cân bằng – giờ ngồi ngoài, giống như khán giả bất đắc dĩ của một vở kịch quyền lực. Và người dân thì vẫn cặm cụi mua vé xem show chính trị miễn phí này, dù cái giá thực sự thì được tính thẳng vào hóa đơn thuế, vào miếng cơm manh áo hàng ngày.
Đại hội 14 không chỉ là một cuộc chuyển giao lãnh đạo, mà là một vở diễn “Game of Thrones Ba Đình” – nơi từng nhân vật vừa bi vừa hài, vừa khát vọng vừa sợ hãi, nơi những bước đi chính trị ẩn chứa nhiều kịch tính chẳng khác gì một vở kịch trào phúng mà khán giả thì không ai được quyền đứng dậy bỏ về.