[florida80]

4/16

Ba nhà máy điện hạt nhân cuối cùng của Đức đóng cửa vào thứ Bảy, đánh dấu sự kết thúc của kỷ nguyên hạt nhân kéo dài hơn sáu thập niên của nước này.

Năng lượng hạt nhân từ lâu đã gây tranh cãi ở Đức.

Có những người muốn chấm dứt sự phụ thuộc vào một công nghệ mà họ cho là không chắc chắn, nguy hiểm và chậm việc tăng tốc năng lượng tái tạo.

Nhưng đối với những người khác, việc đóng cửa các nhà máy hạt nhân là thiển cận. Họ coi đó là việc tắt vòi đối với nguồn năng lượng carbon thấp đáng tin cậy vào thời điểm cần cắt giảm mạnh mẽ ô nhiễm làm nóng hành tinh.

Ngay cả khi những cuộc tranh luận này vẫn tiếp diễn, và bất chấp những lời kêu gọi vào phút cuối nhằm duy trì hoạt động của các nhà máy trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng, chính phủ Đức vẫn quyết tâm.

“Lập trường của chính phủ Đức rất rõ ràng: năng lượng hạt nhân không phải là năng lượng xanh. Nó cũng không chắc chắn,” Steffi Lemke, Bộ trưởng Liên bang Đức về Môi trường và Bảo vệ Người tiêu dùng và là thành viên của Đảng Xanh cho biết.

Bà nói: “Chúng ta đang bắt đầu một kỷ nguyên sản xuất năng lượng mới.”

Việc đóng cửa ba nhà máy – Emsland, Isar 2 và Neckarwestheim – là kết quả cuối cùng của một kế hoạch được thực hiện từ hơn 20 năm trước. Nhưng rễ của nó thậm chí còn già hơn.

Vào những năm 1970, một phong trào chống hạt nhân mạnh mẽ ở Đức đã nổi lên. Các nhóm khác nhau đã cùng nhau phản đối các nhà máy điện mới, lo ngại về những rủi ro do công nghệ gây ra và đối với một số người là mối liên hệ với vũ khí hạt nhân. Phong trào đã khai sinh ra Đảng Xanh, hiện là một phần của liên minh cầm quyền.

Các tai nạn hạt nhân đã thúc đẩy phe đối lập: Sự cố tan chảy một phần của nhà máy điện hạt nhân Three Mile Island ở Pennsylvania năm 1979 và thảm họa Chernobyl năm 1986 đã tạo ra một đám mây chất thải phóng xạ lan đến các vùng của Đức.

Năm 2000, chính phủ Đức cam kết loại bỏ dần năng lượng hạt nhân và bắt đầu đóng cửa các nhà máy. Nhưng khi một chính phủ mới lên nắm quyền vào năm 2009, có vẻ như – trong một thời gian ngắn – như thể hạt nhân sẽ được ân xá như một công nghệ cầu nối để giúp đất nước chuyển sang năng lượng tái tạo.

Rồi Fukushima xảy ra.

Vào tháng 3 năm 2011, một trận động đất và sóng thần đã khiến ba lò phản ứng của nhà máy điện Fukushima Daiichi bị tan chảy. Đối với nhiều người ở Đức, thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất của Nhật Bản là sự xác nhận rằng “một vụ tai nạn hạt nhân quy mô lớn không thể xảy ra là không đáng tin cậy,” Miranda Schreurs, giáo sư môi trường và chính sách khí hậu tại Đại học Kỹ thuật Munich cho biết.

Ba ngày sau, Thủ tướng Angela Merkel – một nhà vật lý trước đây ủng hộ hạt nhân – đã có bài phát biểu gọi đó là “thảm họa không thể tưởng tượng được đối với Nhật Bản” và là “bước ngoặt” đối với thế giới. Bà đã tuyên bố Đức sẽ đẩy nhanh quá trình loại bỏ hạt nhân, với các nhà máy cũ hơn sẽ bị đóng cửa ngay lập tức.

Tuy nhiên, cuộc xâm lược Ukraine của Nga đã tạo ra một bước ngoặt khác trong cốt truyện.

Lo sợ về an ninh năng lượng nếu không có khí đốt của Nga, chính phủ Đức đã trì hoãn kế hoạch đóng cửa ba nhà máy cuối cùng vào tháng 12 năm 2022. Một số người kêu gọi suy nghĩ lại.

Nhưng chính phủ đã từ chối, đồng ý để họ chỉ hoạt động cho đến ngày 15 tháng Tư.

Đối với những người trong phong trào chống hạt nhân, đó là một khoảnh khắc chiến thắng.

Paul-Marie Manière, phát ngôn viên của Greenpeace nói rằng: “Đó là một thành tựu to lớn đối với hàng triệu người đã phản đối hạt nhân ở Đức và trên toàn thế giới trong nhiều thập kỷ.”

Tuy nhiên, đối với những người chỉ trích chính sách của Đức, việc tắt nguồn năng lượng ít carbon là không hợp lý khi tác động của khủng hoảng khí hậu gia tăng.

Leah Stokes, giáo sư về chính sách khí hậu và năng lượng tại Đại học California, Santa Barbara, nói rằng: “Chúng ta cần duy trì hoạt động của các lò phản ứng hạt nhân an toàn, đồng thời tăng cường năng lượng tái tạo càng nhanh càng tốt.”

Bà nói, rủi ro lớn là nhiên liệu hóa thạch lấp đầy khoảng trống năng lượng do hạt nhân để lại. Theo một nghiên cứu được công bố năm ngoái, việc giảm năng lượng hạt nhân của Đức kể từ sau vụ Fukushima chủ yếu được bù đắp bằng sự gia tăng lượng than.

Đức có kế hoạch thay thế khoảng 6% điện năng do ba nhà máy hạt nhân tạo ra bằng năng lượng tái tạo, ngoài ra còn có khí đốt và than đá.

Hơn 30% năng lượng của Đức đến từ than đá, loại nhiên liệu hóa thạch bẩn nhất – và chính phủ đã đưa ra quyết định gây tranh cãi là chuyển sang sử dụng than đá để giúp đảm bảo an ninh năng lượng.

Vào tháng 1, những người biểu tình bao gồm cả Greta Thunberg đã tập trung tại ngôi làng Lützerath ở phía tây nước Đức trong một nỗ lực không thành công nhằm ngăn chặn việc phá hủy ngôi làng này để khai thác than bên dưới.

Stokes cho biết: “Việc xây dựng công suất than mới đi ngược lại với những gì chúng ta cần. Bà chỉ ra rằng nhiên liệu hóa thạch là một vấn đề về khí hậu, nhưng chúng cũng là một nguy cơ đối với sức khỏe.” Theo một phân tích gần đây, ô nhiễm không khí từ nhiên liệu hóa thạch là nguyên nhân gây ra 8,7 triệu ca tử vong mỗi năm.

Veronika Grimm, một trong những nhà kinh tế hàng đầu của Đức, nói rằng việc giữ cho các nhà máy điện hạt nhân hoạt động lâu hơn sẽ cho phép Đức có thêm thời gian “để điện khí hóa rộng rãi”, đặc biệt là khi tăng trưởng năng lượng tái tạo “vẫn còn chậm chạp”.

Nhưng những người ủng hộ việc ngừng hoạt động hạt nhân cho rằng điều đó cuối cùng sẽ đẩy nhanh sự kết thúc của nhiên liệu hóa thạch.

Đức đã cam kết đóng cửa nhà máy nhiệt điện than cuối cùng không muộn hơn năm 2038 , với hạn chót là năm 2030 ở một số khu vực. Đức đang hướng tới mục tiêu 80% điện năng đến từ năng lượng tái tạo vào cuối thập kỷ này.

Schreurs cho biết, trong khi nhiều than đã được bổ sung trong những tháng sau Fukushima, việc ngừng hoạt động hạt nhân đã tạo ra một cú hích lớn đối với năng lượng sạch. Bà nói: “Sự khẩn cấp và nhu cầu đó có thể là những gì cần thiết để thúc đẩy sự phát triển của năng lượng tái tạo.”

Đại diện ngành năng lượng tái tạo của Đức cho biết việc ngừng hoạt động sẽ mở ra cơ hội đầu tư nhiều hơn vào năng lượng sạch.

Simone Peter, chủ tịch Liên đoàn Năng lượng Tái tạo Đức (BEE), nói rằng: “Việc Đức loại bỏ dần năng lượng hạt nhân là một sự kiện lịch sử và là một bước tiến quá hạn về mặt năng lượng. Đã đến lúc chúng ta bỏ lại thời đại hạt nhân phía sau và tổ chức thời đại tái tạo.”

Tác động của năng lượng hạt nhân cũng không nên bị bỏ qua, Schreurs nói, chỉ ra ô nhiễm carbon do khai thác uranium cũng như nguy cơ biến chứng sức khỏe đối với những người khai thác. Thêm vào đó, nó tạo ra sự phụ thuộc vào Nga, nơi cung cấp uranium cho các nhà máy hạt nhân, bà nói thêm.

Hạt nhân cũng cho thấy mình có những lỗ hổng trước cuộc khủng hoảng khí hậu. Pháp đã buộc phải giảm sản lượng điện hạt nhân vào năm ngoái do các con sông được sử dụng để làm mát các lò phản ứng trở nên quá nóng trong đợt nắng nóng gay gắt ở châu Âu.

Vấn đề triệu năm

Giờ đây, nước Đức phải tìm ra cách giải quyết chất thải phóng xạ ở mức độ cao, chết người, có thể vẫn nguy hiểm trong hàng trăm nghìn năm.

Hiện tại, chất thải hạt nhân được giữ trong kho lưu trữ tạm thời bên cạnh các nhà máy hạt nhân đã ngừng hoạt động. Tuy nhiên, cuộc tìm kiếm đang được tiến hành để tìm một vị trí cố định nơi chất thải có thể được lưu trữ an toàn trong một triệu năm.

Địa điểm cần phải sâu – hàng trăm mét dưới lòng đất. Chỉ một số loại đá nhất định sẽ làm được: Đá granit kết tinh, đá muối hoặc đá sét. Nó phải ổn định về mặt địa chất, không có nguy cơ động đất hoặc có dấu hiệu của sông ngầm.

Quá trình này có thể sẽ căng thẳng, phức tạp và có khả năng kéo dài hơn 100 năm.

BGE, Công ty Liên bang về giải quyết Chất thải Phóng xạ, ước tính địa điểm cuối cùng sẽ không được chọn cho đến giữa năm 2046 và 2064. Sau đó, sẽ mất thêm nhiều thập kỷ nữa để xây dựng kho lưu trữ, lấp đầy chất thải và niêm phong nó.

Các quốc gia khác đang làm gì?

Rất nhiều quốc gia khác đang đi theo con đường tương tự như Đức. Đan Mạch đã thông qua một nghị quyết không xây dựng các nhà máy điện hạt nhân vào những năm 1980, Thụy Sĩ đã bỏ phiếu loại bỏ năng lượng hạt nhân vào năm 2017, Ý đã đóng cửa các lò phản ứng cuối cùng vào năm 1990 và một nhà máy điện hạt nhân của Áo chưa bao giờ được sử dụng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh chiến tranh ở Ukraine, giá năng lượng tăng cao và áp lực giảm ô nhiễm carbon, những người khác vẫn muốn kết hợp hạt nhân.

Vương quốc Anh, trong quá trình xây dựng một nhà máy điện hạt nhân, cho biết trong chiến lược khí hậu gần đây của mình rằng năng lượng hạt nhân có vai trò “ quan trọng ” trong việc “tạo ra năng lượng an toàn, giá cả phải chăng và sạch”.

Pháp, quốc gia sử dụng khoảng 70% năng lượng từ hạt nhân, đang lên kế hoạch xây dựng 6 lò phản ứng mới và Phần Lan đã khánh thành một nhà máy hạt nhân mới vào năm ngoái. Ngay cả Nhật Bản, vẫn đang đối phó với hậu quả của Fukushima, đang xem xét khởi động lại các lò phản ứng.

Hoa Kỳ, cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới, cũng đang đầu tư vào năng lượng hạt nhân và, vào tháng 3, đã khởi động một lò phản ứng hạt nhân mới, Vogtle 3 ở Georgia – lò phản ứng đầu tiên trong nhiều năm.

Nhưng các chuyên gia cho rằng điều này không đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc nổi dậy hạt nhân. Vogtle 3 ra mắt muộn sáu năm và với chi phí 30 tỷ đô la, gấp đôi ngân sách ban đầu.

Các nhà máy mới đắt tiền và có thể mất hơn một thập niên để xây dựng. Schreurs nói: “Ngay cả những quốc gia đang nói về việc ủng hộ hạt nhân cũng đang gặp khó khăn lớn trong việc phát triển năng lượng hạt nhân.”

Nhiều nhà máy điện hạt nhân ở Châu Âu, Hoa Kỳ và các nơi khác đang già đi – các nhà máy có tuổi thọ hoạt động khoảng 40 đến 60 năm. Ông Schreurs cho biết khi nước Đức đặt dấu chấm hết cho kỷ nguyên hạt nhân của mình, thì cũng sắp đến thời kỳ khủng hoảng đối với những nước khác. Và Mỹ, Nga, Trung Quốc cũng không phải là ngoại lệ

“Sẽ có một thời điểm quyết định liệu hạt nhân có thực sự có tương lai hay không”