Với những cái bắt tay và cuộc gặp liên tiếp với các lănh đạo thế giới, ông Tập trở thành tâm điểm chú ư tại G20 và APEC sau gần ba năm vắng mặt.
Sau hơn 1.000 ngày chỉ tiến hành các cuộc họp trực tuyến, điện đàm với các lănh đạo thế giới, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh trở lại vũ đài quốc tế, tham gia vào loạt cuộc họp bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 tại Bali, Indonesia và hội nghị cấp cao APEC tại Bangkok, Thái Lan.
Ông Tập bắt đầu hội nghị G20 vào sáng 15/11, sau cuộc hội đàm ba giờ với người đồng cấp Mỹ Joe Biden, trong đó họ cam kết hợp tác và duy tŕ các kênh liên lạc để ngăn bất đồng giữa hai cường quốc leo thang vượt kiểm soát thành xung đột.
Với nụ cười và những cái bắt tay, cùng cam kết về các cuộc đàm phán khí hậu và thương mại mới, ông Tập dường như muốn đưa chính sách đối ngoại thành một trong những ưu tiên hàng đầu, phác họa h́nh ảnh bản thân là nhà ngoại giao sẵn sàng đối mặt với thách thức toàn cầu và thiết lập các mối quan hệ.
"Ông Tập Cận B́nh chắc chắn đang nỗ lực để bù đắp thời gian vắng bóng trên chính trường quốc tế", Danny Russel, phó chủ tịch Viện Chính sách Xă hội châu Á ở New York, nói, mô tả các hoạt động ngoại giao bùng nổ của ông Tập giống như "cuộc tấn công quyến rũ".
Ngoài Tổng thống Biden, ông Tập cũng có những cuộc trao đổi với lănh đạo nhiều nước như Nhật Bản, Australia, Pháp, Canada.
"Trung Quốc đánh giá cao tinh thần sẵn sàng cải thiện và phát triển quan hệ song phương gần đây của Australia", ông nói với Thủ tướng Australia Anthony Albanese. "Hai bên có tiềm năng lớn trong hợp tác kinh tế và thương mại".
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh tại hội nghị G20 ở Bali, Indonesia hôm 16/11. Ảnh: AFP.
Cái bắt tay giữa hai lănh đạo đánh dấu bước ngoặt cho mối quan hệ Bắc Kinh - Canberra, vốn đă lao dốc nghiêm trọng sau khi Trung Quốc phản ứng dữ dội trước đề xuất của Australia về cuộc điều tra nguồn gốc Covid-19. Trung Quốc sau đó đă áp các lệnh trừng phạt thương mại, cấm nhập khẩu lượng hàng hóa và dịch vụ trị giá hàng tỷ USD của Australia.
Tuy nhiên, quyết định trừng phạt Canberra đă phản tác dụng, khi khiến chính phủ Australia từ bỏ chính sách ngoại giao cân bằng và kư hiệp ước an ninh AUKUS với Mỹ và Anh, củng cố vị trí của họ trong liên minh phương Tây.
Trong cuộc gặp trực tiếp ông Albanese bên lề hội nghị G20, ông Tập nói muốn đưa quan hệ song phương sang trang mới. "Quan hệ Trung Quốc - Australia đă gặp khó khăn trong vài năm qua, điều mà cả hai bên đều không muốn thấy", ông nói, thêm rằng cải thiện và thúc đẩy quan hệ song phương không chỉ phục vụ lợi ích cơ bản của người dân hai nước mà "c̣n có lợi cho ḥa b́nh và phát triển khu vực châu Á - Thái B́nh Dương và cả thế giới".
Đây là lần đầu tiên trong 6 năm, ông Tập Cận B́nh hội đàm với một thủ tướng Australia, sau hội nghị G20 tại Hàng Châu, Trung Quốc năm 2016. Bắc Kinh dường như coi việc Công đảng, vốn có quan điểm ôn ḥa hơn so với chính phủ tiền nhiệm, lên nắm quyền ở Australia là cơ hội để thay đổi chính sách.
"Các lănh đạo Trung Quốc nhận ra rằng họ cần làm việc với các đồng minh, đối tác chiến lược của Mỹ và cải thiện quan hệ với họ, nhằm giảm bớt tác động từ chiến lược kiềm tỏa của Washington với Bắc Kinh", giáo sư Li Mingjiang, chuyên gia tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, nhận định.
Cũng tại G20, ông Tập lần đầu gặp Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk-yeol. Lănh đạo Trung Quốc bày tỏ quan tâm tới "kế hoạch táo bạo" của Hàn Quốc, trong đó cung cấp viện trợ kinh tế cho Triều Tiên nếu B́nh Nhưỡng đồng ư đàm phán phi hạt nhân hóa. Ông Tập nói sẽ ủng hộ và hợp tác để hiện thực hóa kế hoạch này nếu B́nh Nhưỡng chấp nhận đề nghị.
Tổng thống Yoon hy vọng Trung Quốc sẽ đóng vai tṛ tích cực và mang tính xây dựng hơn khi Triều Tiên đang tăng cường phóng tên lửa và có khả năng thực hiện vụ thử hạt nhân lần thứ bảy. Hai lănh đạo nhất trí sẽ tiến hành thường xuyên các cuộc thảo luận cấp cao.
"Trung Quốc dường như nhận ra hầu hết các nước phương Tây đă quay lưng đáng kể với họ cả về mặt chính trị và dư luận", Richard McGregor, thành viên cấp cao về Đông Á tại Viện Lowy, nói. "Cách tiếp cận trước đây đă không c̣n hiệu quả. Trung Quốc cần có bạn bè".
Masafumi Ishii, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Gakushuin ở Tokyo, cũng nhận thấy thay đổi trong cách tiếp cận của Bắc Kinh với Mỹ.
"Trung Quốc đă không phản ứng ngay lập tức với các hạn chế mới của Mỹ về chất bán dẫn", Ishii nói, nhấn mạnh cách làm hiện nay trái ngược với những đ̣n thuế quan "ăn miếng trả miếng" giữa hai nước thời tổng thống Donald Trump.
Việc Chủ tịch Tập dành hơn ba giờ hội đàm với Tổng thống Biden báo hiệu Bắc Kinh muốn giải quyết nhiều vấn đề tranh căi và tránh những hiểu lầm. Thực tế đảng Dân chủ của ông Biden thể hiện tốt hơn dự kiến trong cuộc bầu cử giữa kỳ ở Mỹ có thể đă thuyết phục Trung Quốc tham gia nhiều hơn với chính quyền Mỹ hiện tại.
"Cuộc gặp trực tiếp giữa ông Tập và ông Biden làm dấy lên hy vọng rằng hai cường quốc giờ đây có thể sẵn sàng tách biệt các vấn đề toàn cầu khỏi những bất đồng giữa họ", Russel, phó chủ tịch Viện Chính sách Xă hội châu Á ở New York, nói.
Trong vấn đề Ukraine, Trung Quốc cũng đă có những thay đổi đáng chú ư. Bắc Kinh đă không phản đối tuyên bố chung của G20, trong đó nói rằng "hầu hết thành viên lên án mạnh mẽ cuộc chiến ở Ukraine". Trong cuộc gặp với ông Biden, ông Tập cũng tuyên bố Trung Quốc phản đối hành động sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ khí hạt nhân ở Ukraine.
Trung Quốc hồi đầu năm tuyên bố t́nh hữu nghị giữa họ với Nga là "không giới hạn" và Bắc Kinh cũng không lên án chiến dịch quân sự của Moskva ở Ukraine. Tuy nhiên, việc nước này không chặn tuyên bố chung của G20 cho thấy Trung Quốc đang điều chỉnh lập trường của ḿnh với cuộc xung đột, theo các chuyên gia.
"Sự điều chỉnh nhỏ này nhiều khả năng liên quan đến lợi ích và mục tiêu của Bắc Kinh trong cải thiện quan hệ với các cường quốc phương Tây, trong đó có Mỹ và các thành viên EU", giáo sư Li Mingjiang ở Singapore nói.
Tuy nhiên, ông McGregor cho rằng các mục tiêu và tham vọng cơ bản của Trung Quốc không thay đổi. "Suy nghĩ rằng chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên ổn định là sai lầm. Thay vào đó, đây chỉ là nỗ lực cân bằng ngoại giao của Bắc Kinh", ông nhận định.
Ông Tập đă không thay đổi lập trường cứng rắn của Bắc Kinh trong vấn đề Đài Loan, nói với ông Biden rằng đó là "lợi ích cốt lơi của Trung Quốc" và "là lằn ranh đỏ không thể vượt qua trong quan hệ Mỹ - Trung".
Các nhà phân tích cho biết giới chức Trung Quốc có thể đă cảm thấy nhẹ nhơm khi Tổng thống Nga Vladimir Putin không tới dự G20. Điều này giúp họ không phải thể hiện sự ủng hộ nhiều hơn đối với ông Putin khi đối mặt với sức ép từ phương Tây.
"Sự vắng mặt của ông Putin giúp ông Tập giành được nhiều chú ư hơn, cũng như có nhiều cơ hội để đưa ra quan điểm của Trung Quốc trên vũ đài chính trị quốc tế", Chong Ja Jan, phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Singapore, nhận định.