Trung Quốc có các khoản đầu tư khổng lồ ở khu vực Trung Á nhưng khi nền kinh tế lớn nhất khu vực là Kazakhstan rơi vào bạo loạn, Bắc Kinh lại có động thái rất chậm trễ.
Trong nhiều năm, Nga và Trung Quốc dường như luôn có một "thỏa thuận ngầm" phân chia công việc ở khu vực Trung Á, một khu vực mà cả hai ông lớn này đều coi là sân sau chiến lược của mình. Trong khi Nga thực hiện các hoạt động giám sát đảm bảo an ninh, Trung Quốc giúp phát triển nền kinh tế khu vực.
Bắc Kinh không ngại đổ tiền của vào Kazakhstan
Trong thập kỷ qua, Trung Quốc đã đầu tư hàng chục tỷ USD vào Kazakhstan và phần còn lại của khu vực Trung Á, trong đó phần lớn là đổ vào lĩnh vực dầu khí và khoáng sản.
Trung Á cũng chính là khu vực địa chiến lược rất quan trọng đối với tham vọng toàn cầu của Bắc Kinh. Đó là lý do trong chuyến thăm tới Kazakhstan vào năm 2013, Chủ tịch Tập Cận Bình đã công bố cái gọi là "tiền thân của sáng kiến Vành đai - Con đường" đầy tham vọng của nước này.
Ở khía cạnh cá nhân, ông Tokayev là nhà lãnh đạo Trung Á có mối quan hệ thân thiết nhất với Trung Quốc. Tổng thống đương nhiệm của Kazakhstan rất thông thạo tiếng Quan Thoại và ông cũng bắt đầu sự nghiệp của mình với tư cách là nhà ngoại giao Liên Xô tại Bắc Kinh.
Theo chuyên gia Dean Cheng về Trung Quốc tại Tổ chức nghiên cứu Heritage, việc Nga triển khai quân đội đến Kazakhstan cũng làm nổi bật những rủi ro mới đối với Trung Quốc và có thể tạo cớ để Bắc Kinh đẩy mạnh cạnh tranh với Nga trong các vấn đề an ninh khu vực trong những năm tới.
Ông cho rằng, Trung Quốc chắc chắn sẽ phải tính toán việc đánh giá lại tính dễ bị tổn thương trong các khoản đầu tư kinh tế của họ. Trước đây, họ nắm giữ những con át chủ bài kinh tế và có thể tận dụng chúng để lấy lòng chính quyền địa phương.
"Giờ đây, họ phải suy nghĩ về một vấn đề an ninh có thể ảnh hưởng đến điều đó: các khoản đầu tư của Trung Quốc hiện đang hoạt động theo sự đảm bảo an ninh của các lực lượng quân sự Nga", ông nhấn mạnh thêm.
Vì sao Trung Quốc chậm chân?
Nhưng theo tờ WSJ, cuộc hỗn loạn trong tháng này ở Kazakhstan, nền kinh tế lớn nhất Trung Á, đã tái khẳng định rằng, ưu thế an ninh của Moscow là điều không phải bàn cãi. Dù sức mạnh quân sự ở khu vực của Trung Quốc ngày càng tăng và những nỗ lực gần đây của Bắc Kinh nhằm mở rộng dấu ấn an ninh của riêng mình.
Vì vậy, không có gì lạ khi ngay sau khi Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đề nghị Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), do Nga dẫn đầu đem quân đến trấn áp làn sóng biểu tình bạo loạn, chính quyền Tổng thống Putin đã không một chút suy nghĩ ngần ngại.
Trên thực tế Moscow đã điều hàng nghìn binh sĩ đến Kazakhstan chỉ trong vòng vài giờ sau yêu cầu của Tổng thống Tokayev vào ngày 5/1.
Trong khi đó, Bắc Kinh vẫn im lặng cho đến ngày 10/1. Trong một cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị và nhà ngoại giao hàng đầu của Kazakhstan Mukhtar Tileuberdi, Trung Quốc đã đề nghị hỗ trợ an ninh.
Tuy nhiên, mọi việc đã muộn. Tại thời điểm Bắc Kinh đưa ra lời đề nghị đó, làn sóng biểu tình bạo loạn ở Kazakhstan đã được dập tắt và đất nước Trung Á này đã không còn rơi vào tình trạng nguy hiểm.
Theo các chuyên gia, lý do là hiện tại, ít nhất là Trung Quốc không có khả năng quân sự hoặc tình báo để bảo vệ các đồng minh trong khu vực trong thời điểm họ cần.
Alexander Gabuev, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Carnegie Moscow, cho biết: "Trung Quốc thiếu các loại công cụ mà Nga sở hữu, chẳng hạn như binh lính thông thạo ngôn ngữ mà người dân địa phương hiểu, và những người sẵn sàng bay đến giúp đỡ ngay lập tức.
Ông nói thêm: "Và những người lính Nga này sẽ giúp bảo vệ lợi ích kinh tế của chính Trung Quốc tại Kazakhstan".
Kazakhstan, cũng như các quốc gia Trung Á nhỏ hơn như Kyrgyzstan và Tajikistan, cùng với Nga, Belarus và Armenia là thành viên của CSTO. Trong khu vực còn có một nhóm khác là Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), cũng bao gồm các quốc gia Trung Á, Nga và Trung Quốc, nhưng không có khuôn khổ quân sự tương tự CSTO. CSO chỉ trao đổi thông tin tình báo và đào tạo chung về chống khủng bố.
Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã triển khai Cảnh sát Vũ trang Nhân dân tới các vùng xa xôi của Tajikistan, quốc gia kết nối Afghanistan với khu vực phía tây Tân Cương của nước này và đã tăng cường cung cấp vũ khí cho một số quốc gia Trung Á.
Trong khi đó, Nga cũng tăng cường sự hiện diện quân sự lớn hơn ở Tajikistan, đặc biệt kể từ khi Taliban tiếp quản Kabul vào tháng 8/2021, và duy trì quân đội ở Kyrgyzstan.
Theo các nguồn tin, với tất cả các quốc gia Trung Á, ở các mức độ khác nhau, đều nghi ngại Trung Quốc. Đất nước này là nơi sinh sống của hàng trăm nghìn người Duy Ngô Nhĩ đã di cư từ Trung Quốc vào thế kỷ 19 và cũng là nơi tái định cư của hơn 100.000 người Kazakhstan từ Tân Cương trong 3 thập kỷ qua.
George Voloshin, một nhà phân tích sinh ra tại Kazakhstan hiện làm việc cho công ty tư vấn Aperio Intelligence, cho biết, những lo ngại này có thể sẽ hạn chế mức độ hợp tác an ninh công khai giữa Kazakhstan và Trung Quốc trong tương lai.
"Trung Quốc là vấn đề gây tranh cãi ở Kazakhstan. Mọi người hiểu những gì mong đợi từ Nga. Khi nói đến Trung Quốc, họ có phần e ngại", ông Voloshin nói.
VietBF @ Sưu tầm