Tổng thống Trump bị cho là đă thúc ép nguyên thủ Ukraine mở cuộc điều tra liên quan tới ứng viên tổng thống hàng đầu của phe Dân chủ, ông Joe Biden, trong khi giữ khoản viện trợ dành cho Ukraine, khiến chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi vừa hướng dẫn Ủy ban Tư pháp soạn các điều khoản luận tội chống lại Tổng thống Donald Trump .
Điều ǵ xảy ra tiếp theo và tại sao ông Trump gần như không thể bị phế truất được hăng tin Reuters lư giải:
Ảnh: Reuters
Những người sáng lập nước Mỹ lo các tổng thống lạm dụng quyền lực, nên họ đưa vào Hiến pháp một tiến tŕnh phế truất một tổng thống. Theo Hiến pháp, tổng thống có thể phải rời khỏi vị trí v́ "mưu phản, hối lộ hoặc các tội nặng nhẹ khác".
Cựu Tổng thống Gerald Ford từng có câu nói nổi tiếng: "Vi phạm có thể bị luận tội là những ǵ mà đa số tại Hạ viện coi là như vậy tại một thời điểm nhất định trong lịch sử".
Chưa từng có tổng thống Mỹ nào bị phế truất do bị luận tội trực tiếp. Richard Nixon đă từ chức trước khi có thể bị phế truất, c̣n Andrew Johnson và Bill Clinton bị Hạ viện luận tội nhưng không bị Thượng viện kết tội.
Cách thức luận tội
Luận tội bắt đầu ở Hạ viện bằng các buổi điều trần và bỏ phiếu về việc liệu có đưa ra các tội danh chống lại tổng thống hay không, bằng cách thông qua một nghị quyết luận tội hoặc "các điều khoản luận tội".
Hiến pháp cho phép các lănh đạo Hạ viện có quyền rộng răi trong việc quyết định cách thức tiến hành các thủ tục luận tội.
Ủy ban T́nh báo đă tiến hành một cuộc điều tra xem ông Trump có lạm dụng quyền lực khi thúc ép Ukraina mở các cuộc điều tra mang lại lợi ích chính trị cho ông hay không. Cơ quan này tổ chức nhiều cuộc điều trần và chứng thực cả trong pḥng kín và công khai qua sóng truyền h́nh, sau đó đưa ra một báo cáo bằng chứng chính thức.
Ủy ban Tư pháp sẽ sử dụng báo cáo đó để cân nhắc các cáo buộc chính thức, tạo cơ sở cho một cuộc bỏ phiếu luận tội trước toàn thể Hạ viện vào cuối tháng 12.
Nếu Hạ viện thông qua các điều khoản luận tội, một phiên xử sẽ được mở ở Thượng viện. Các thành viên Hạ viện đóng vai tṛ là công tố viên; các thượng nghị sĩ (Thượng viện) là hội thẩm; Chánh án Ṭa tối cao Mỹ là chủ tọa. Về lịch sử, Tổng thống được phép cho các luật sư bảo vệ triệu tập nhân chứng và yêu cầu tài liệu.
Thượng viện được từ chối mở phiên xử?
Hiện đang có tranh luận về việc liệu Hiến pháp có bắt buộc Thượng viện phải mở phiên xử hay không. Tuy nhiên, các quy định của cơ quan này đ̣i hỏi một phiên ṭa, và lănh đạo đa số Mitch McConnell đă tuyên bố ông sẽ cho phép một phiên xử diễn ra.
Phe Cộng ḥa có thể t́m cách sửa chữa các quy định đó, nhưng một động thái như vậy mang tính rủi ro chính trị rất cao, nên được xem là không thể.
Vẫn mở phiên xử nhưng kết thúc sớm?
Trước khi kết thúc phiên ṭa, quy định của Thượng viện cho phép các thành viên nộp đơn kiến nghị bác bỏ các cáo buộc chống lại Tổng thống. Nếu một đơn kiến nghị như vậy được đa số chấp thuận, các thủ tục luận tội tổng thống chấm dứt.
Đa số tại Quốc hội
Phe Dân chủ kiểm soát Hạ viện Mỹ, cơ quan gồm 431 thành viên với 233 là người của đảng này. Do vậy, đảng Dân chủ có thể luận tội Tổng thống Trump của phe Cộng ḥa mà không cần một nghị sĩ Cộng ḥa nào ủng hộ.
Năm 1998, khi các thành viên Cộng ḥa nắm đa số tại Hạ viện, cơ quan này đă bỏ phiếu nhất trí luận tội Bill Clinton, tổng thống thuộc đảng Dân chủ.
Thượng viện hiện có 53 thành viên Cộng ḥa, 45 thành viên Dân chủ và 2 thành viên độc lập nhưng thường đứng về phía Dân chủ.
Kết án và phế truất Tổng thống cần phải có đa số 2/3 nhất trí và điều này gần như là không thể. Nếu tất cả 100 thành viên Thượng viện bỏ phiếu, cần ít nhất 20 thượng nghị sĩ Cộng ḥa cùng toàn bộ các thượng nghị sĩ Dân chủ cùng 2 thượng nghị sĩ độc lập (tổng cộng 67 người) sẽ phải bỏ phiếu chống lại ông.
Ai lên làm Tổng thống nếu ông Trump bị phế truất?
Trong trường hợp Thượng viện kết tội Trump, Phó Tổng thống Mike Pence sẽ lên thay ông cho đến hết nhiệm kỳ, kết thúc vào ngày 20/1/2021.