Máu nhiễm mỡ là bệnh thường diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng rơ ràng. Chỉ đến khi xuất hiện biến chứng, người bệnh mới có dấu hiệu bất thường.
PGS.TS Nguyễn Hoài Nam, Phó giám đốc Trung tâm Tiêu hóa - Gan mật, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết máu nhiễm mỡ (hay mỡ máu cao) là t́nh trạng rối loạn chuyển hóa lipid trong máu. Khi đó, nồng độ các chất béo như cholesterol và triglyceride trong máu tăng cao, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Dấu hiệu
Điểm nguy hiểm là bệnh thường diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng rơ ràng. Chỉ đến khi xuất hiện biến chứng, người bệnh mới có dấu hiệu bất thường. Một số biểu hiện cần lưu ư gồm:
Đau ngực: Có thể là những cơn đau thắt không thường xuyên, thoáng qua, nhưng dễ tái phát. Đôi khi cảm giác tức ngực, đè nặng, bóp nghẹt kéo dài vài phút đến hàng chục phút, thường xuất hiện khi gắng sức và giảm khi nghỉ.
Khó thở, cảm giác đau lan ra cánh tay, sau lưng, lên cổ, hàm hoặc vùng thượng vị (bụng trên).
Vă mồ hôi không rơ nguyên nhân, buồn nôn, choáng váng, hoa mắt, hồi hộp, mệt mỏi kéo dài.
Cơ thể béo lên nhưng giảm sức lao động, dễ mệt dù không làm việc nặng.
Ban vàng dưới da: Những nốt nhỏ màu vàng, bóng loáng, không đau, không ngứa, thường xuất hiện quanh mắt, khuỷu tay, bắp đùi, gót chân, ngực hoặc lưng.
Máu nhiễm mỡ (hay mỡ máu cao) là t́nh trạng rối loạn chuyển hóa lipid trong máu. Ảnh: Freepik.
Để xác định chính xác có bị máu nhiễm mỡ hay không, cần làm xét nghiệm kiểm tra các thành phần lipid máu. Dấu hiệu chẩn đoán thường bao gồm:
Tăng cholesterol toàn phần
Tăng LDL-cholesterol (cholesterol xấu)
Tăng triglyceride
Giảm HDL-cholesterol (cholesterol tốt)
Các nguyên nhân gây tăng mỡ máu
Do ăn uống
Sau khi ăn nhiều chất béo, nồng độ lipid trong máu tăng cao, thường sau 2-3 giờ và đạt đỉnh sau 4-6 giờ. Sau khoảng 9 giờ, mức mỡ máu sẽ trở lại b́nh thường. Mức độ tăng này phụ thuộc vào:
Loại chất béo (dầu thực vật dễ hấp thu hơn mỡ động vật)
Thời gian thức ăn lưu lại trong dạ dày
Cường độ co bóp ruột, lượng mật và men tiêu hóa tiết ra
Nồng độ lipid trong máu trước bữa ăn
Nếu mỡ máu đă tăng, việc ăn thêm chất béo không làm tăng thêm nhiều, nhờ cơ chế tự điều chỉnh của cơ thể: ruột sẽ giảm hấp thu mỡ, phổi và hệ miễn dịch điều ḥa việc tiêu mỡ, hormone và heparin được tăng tiết để điều ḥa mỡ máu. Nhưng nếu một mắt xích trong quá tŕnh này bị rối loạn, mỡ máu sẽ tăng bất thường.
Do ứ đọng chất béo trong máu
Một số trường hợp, men tiêu mỡ trong máu (lipoprotein lipase) bị ức chế bởi các chất như protamin, acid mật, muối ăn… khiến quá tŕnh phân giải triglyceride chậm lại, làm mỡ trong máu tăng. Ở người bệnh thận hư, mỡ máu tăng do cơ thể giảm khả năng tiêu mỡ và thiếu hụt protein (albumin), làm rối loạn vận chuyển và chuyển hóa chất béo.
Do huy động mỡ nội sinh
Cơ thể sẽ tự huy động mỡ từ mô mỡ để tạo năng lượng trong các t́nh huống như:
Nhịn ăn, thiếu glycogen
Căng thẳng kéo dài, lao động nặng
Tăng tiết hormone (catecholamin, ACTH, hormone tăng trưởng…)
Bệnh tiểu đường: đường không được sử dụng, cơ thể phải chuyển sang tiêu mỡ, làm lipid máu tăng mạnh (có thể lên tới 1.000-2.800 mg/dL).
Trong trường hợp này, nếu tiêm glucose để tăng đường máu, quá tŕnh huy động mỡ sẽ dừng lại, giúp ổn định mỡ máu.