Khi một Giáo hoàng qua đời hoặc từ nhiệm, cả thế giới hướng mắt về Vatican, nơi một nghi thức cổ xưa và bí mật diễn ra để chọn người kế vị. Được gọi là mật nghị (Conclave), quy trình này ẩn chứa sự kịch tính, những lời thề thiêng liêng, và một câu hỏi lớn: Ai sẽ là người dẫn dắt Giáo hội Công giáo tiếp theo?
Giáo hoàng Francis qua đời vào sáng 21/4 (giờ địa phương), hưởng thọ 88 tuổi để lại niềm tiếc thương cho một nhân vật truyền kỳ. Ngay sau sự ra đi của ông, thế giới cũng sẽ chứng kiến một sự kiện bí ẩn nhất mọi thời đại - Mật nghị Hồng y, lựa chọn Tân Giáo hoàng.
Mật nghị - Nghi thức dân chủ bí mật nhất thế giới
Quá trình bầu chọn Giáo hoàng mới được ví như quy trình dân chủ bí mật nhất thế giới, diễn ra kín đáo với sự tham gia của 120 hồng y. Bộ phim Conclave từng đoạt giải Oscar đã phần nào khắc họa tiến trình này, tuy nhiên thực tế còn khép kín hơn nhiều. Việc Chủ tịch Hội đồng Hồng y thông báo cho giới truyền thông trong quá trình mật nghị, như được thể hiện trong phim, là điều hoàn toàn không thể xảy ra. Bất kỳ ai vi phạm các quy tắc, bao gồm cả việc thỏa thuận với các cử tri khác, đều sẽ bị "vạ tuyệt thông".
Trong thực tế, khi một Giáo hoàng qua đời, Camerlengo (Giáo chủ thị thần) của Giáo hội Công giáo Rôma sẽ tuyên bố điều này trước sự chứng kiến của Giám đốc Nghi lễ Giáo hoàng và một số thành viên khác trong gia đình Giáo hoàng. Tang lễ kéo dài chín ngày, thi hài Giáo hoàng quá cố sẽ được đặt tại Vương cung thánh đường Thánh Peter.
Mật nghị Hồng y (Conclave – nghĩa đen là "cum clave" trong tiếng Latin, có nghĩa là "với chìa khóa") để chọn người kế vị sẽ bắt đầu ít nhất 15 ngày sau đó, để các hồng y từ khắp nơi trên thế giới có thể đến Rome.
Các hồng y không còn bị khóa chặt trong một tòa nhà cho đến khi đưa ra quyết định. Họ sẽ ở tại Nhà Thánh Martha, một nhà khách trong tường thành Vatican, với đầy đủ dịch vụ nấu ăn, dọn dẹp và hai bác sĩ, một trong số đó là bác sĩ phẫu thuật. Mặc dù có sự hỗ trợ y tế, nhưng với độ tuổi của các hồng y, điều này dường như vẫn chưa đủ, tuy nhiên những người trên 80 tuổi không được phép bỏ phiếu.
Hàng ngày, từ Nhà Thánh Martha, các hồng y trong trang phục áo chùng xanh và khăn quàng đỏ sẽ đi bộ đến Cung điện Giáo hoàng hoặc Nhà nguyện Sistine, nơi diễn ra việc bỏ phiếu. Họ bị cấm đọc báo, truy cập radio, tivi, internet và gửi hoặc nhận bất kỳ tin nhắn nào từ thế giới bên ngoài.
Thời gian mật nghị có thể kéo dài. Lịch sử ghi nhận mật nghị dài nhất kéo dài 34 tháng, từ tháng 11 năm 1268 sau khi Giáo hoàng Clement IV qua đời cho đến khi Giáo hoàng Gregory X được bầu vào ngày 1 tháng 9 năm 1271.
Tuy nhiên, trong thời hiện đại, không có mật nghị nào kéo dài hơn năm ngày và 14 lần bỏ phiếu để bầu Giáo hoàng Pius XI vào năm 1922. Mật nghị bầu Giáo hoàng Francis năm 2013 chỉ diễn ra trong hai ngày.
Không có quy trình cố định cho các lần bỏ phiếu. Mật nghị sẽ tự quyết định thủ tục riêng. Ứng cử viên nhận được 2/3 số phiếu sẽ trở thành Tân Giáo hoàng. Nếu không, nhiều vòng bỏ phiếu sẽ được tiến hành để chọn ra hai ứng cử viên cuối cùng, và người chiến thắng sẽ được quyết định bởi đa số đơn giản.
Một điểm chính xác mà bộ phim Conclave đã thể hiện là sự đa dạng của các ứng cử viên từ khắp nơi trên thế giới. Mặc dù không bị giới hạn trong việc lựa chọn từ các hồng y, nhưng gần như chắc chắn họ sẽ làm như vậy.
Một điểm bí ẩn nữa là không ai biết chắc ai sẽ được chọn. Các hồng y không được phép vận động tranh cử, và mọi thỏa thuận trước đều bị cấm. Quy tắc này, được củng cố bởi Giáo hoàng John Paul II trong hiến chế Universi Dominici Gregis năm 1996, đảm bảo rằng kết quả cuối cùng là sự bất ngờ, ngay cả với những người tham gia.
Mặt khác, các ứng cử viên đến từ khắp thế giới, phản ánh sự đa dạng của Giáo hội Công giáo, với hơn 1,4 tỷ tín đồ. Từ châu Âu, châu Phi, đến châu Mỹ Latinh, mỗi hồng y mang theo tầm nhìn riêng, khiến cuộc tranh luận trong mật nghị càng thêm kịch tính.
Chính vì vậy, ai sẽ là người chiến thắng khi các hồng y đưa ra quyết định cuối cùng? Đây vẫn là một câu hỏi chưa có lời đáp.
Sự bí ẩn của mật nghị không chỉ nằm ở quy trình khép kín, mà còn ở ý nghĩa thiêng liêng của nó. Đây không chỉ là một cuộc bầu cử, mà là một nghi thức được xem như có sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần. Các hồng y, dù mang theo quan điểm cá nhân, được kỳ vọng đặt lợi ích của Giáo hội lên trên hết. Chính sự kết hợp giữa truyền thống cổ xưa và áp lực hiện đại khiến mật nghị trở thành một trong những sự kiện bí ẩn nhất thế giới.
Một trong những điều làm nên sự bí ẩn của sự kiện này chính là việc thông báo đã chọn được Giáo hoàng mới thông qua "khói trắng" được thổi ra từ ống khói.
Theo quy tắc mới nhất, do Giáo hoàng John Paul II soạn thảo năm 1996, không quy định việc mật nghị phải thông báo quyết định bằng cách thổi khói trắng lên ống khói (khói đen cho thấy chưa có quyết định). Truyền thống này từng gây ra sự cố năm 1958 khi Đài phát thanh Vatican hiểu sai tín hiệu khói và thông báo tin tức sớm một ngày.
Ngày nay, Vatican đã cải tiến để tránh nhầm lẫn, nhưng sự chờ đợi khói trắng vẫn là khoảnh khắc hồi hộp nhất đối với hàng triệu người trên thế giới.
Sau khi được bầu, Tân Giáo hoàng sẽ được hỏi: “Ông có chấp nhận cuộc bầu cử hợp pháp làm Giáo hoàng không?”. Nếu đồng ý, ông chọn tên Giáo hoàng và xuất hiện tại ban công Vương cung thánh đường Thánh Peter để chào đám đông, với lời tuyên bố nổi tiếng: Habemus Papam (Chúng ta có Giáo hoàng).
Ai sẽ là người tiếp theo bước ra ban công Vatican? Câu hỏi này, như bao thế kỷ qua, vẫn chỉ có thể được trả lời khi khói trắng bay lên.