Thế là đă 38 năm trôi qua kể từ ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Vĩnh viễn từ thời điểm 30/4/1975 đă kết thúc một chế độ của những thế lực chỉ muốn dựa vào ngoại bang để mưu cầu danh lợi và rốt cuộc đă phải kết thúc đời ḿnh trong cô tủi.
Tổng thống chế độ Sài G̣n Nguyễn Văn Thiệu: Chết c̣n ôm hận
Thế là đă 38 năm trôi qua kể từ ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Vĩnh viễn từ thời điểm 30/4/1975 đă kết thúc một chế độ của những thế lực chỉ muốn dựa vào ngoại bang để mưu cầu danh lợi và rốt cuộc đă phải kết thúc đời ḿnh trong cô tủi.
Một trong những nhân vật như thế là Nguyễn Văn Thiệu, người đă ngồi trên ghế tổng thống của chế độ Sài G̣n cũ tới cả một thập niên, và trước lúc bắt buộc phải rời đi đă tức tưởi thốt lên những câu đầy oán hận đối với các quan thầy Mỹ.
Lỡ một bước, lỡ một đời
Nguyễn Văn Thiệu là người con thứ tám trong một gia đ́nh có cha làm nghề đi biển và lo chuyện ruộng đồng tại làng Tri Thủy, xă Tân Hải, quận Thanh Hải, tỉnh Ninh Thuận, nay là xă Tân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận. Một số tư liệu cho rằng, ông ta sinh ra vào ngày 5/4/1923.
Gia đ́nh vị tổng thống tương lai của chế độ Sài G̣n cũ tuy không thuộc loại khá giả nhưng cũng có đủ điều kiện cho cậu con trai đi học tiểu học và trung học ở Phan Rang dù học lực của cậu bé lầm ĺ và đa nghi từ nhỏ rất tầm tầm. Hết lớp 9 ở quê nhà, Nguyễn Văn Thiệu đă lên Sài G̣n để học nghề ở Trường Kỹ thuật Đỗ Hữu Vị (sau đổi là Trường Cao Thắng) rồi lại nhảy sang học ở Trường Hàng hải Dân sự.
Trong bối cảnh Việt Nam thời đó đang sôi sục phong trào chống ngoại xâm, Nguyễn Văn Thiệu đă không chọn con đường đi cùng nhân dân đứng lên bảo vệ nền độc lập non trẻ của dân tộc mà lại xung vào đội ngũ những tay sai mới cho thực dân Pháp chống lại đất nước. Có thể lúc đó chàng trai quê ra tỉnh không h́nh dung được rơ tất cả những hệ lụy nảy sinh từ định mệnh mà ḿnh đă chọn mà chỉ vui sướng với những phù hoa hiện hữu nhỡn tiền dễ dăi trong kiếp làm lính phục vụ ngoại bang.
Nhưng đă đâm lao th́ phải theo lao, Nguyễn Văn Thiệu không c̣n lối lui trong những nỗ lực công danh được xây dựng bởi cuộc đời binh nghiệp tưởng như phục vụ cho lư tưởng dân chủ tự do nhưng thực chất chỉ là theo đóm ăn tàn phản dân hại nước. Đây chính là một sai lầm định mệnh, khiến cho mọi nỗ lực sau này của Nguyễn Văn Thiệu đều trở thành vô nghĩa, mặc dù không thể phủ nhận được những phẩm chất lính tẩy cá nhân của ông ta.
Tháng 12/1948, Nguyễn Văn Thiệu đă vào học Khóa Sĩ quan trung đội trưởng tại Trường Sĩ quan Đập Đá (Huế) cùng với hơn 60 phần tử khác. Tốt nghiệp trường này vào tháng 6/1949 (do nhu cầu chiến tranh nên quan thầy Pháp đă không thể dành nhiều thời gian hơn để đào tạo lứa tay sai đầu tiên của thế hệ “hậu 1945”), Nguyễn Văn Thiệu với quân hàm thiếu úy đă tham gia binh nghiệp trong lực lượng người Việt trong quân đội liên hiệp Pháp và đă được quan thầy cử tới khu vực miền Tây Nam Bộ.
Ở đó có lẽ ông ta cũng đă sớm bộc lộ khá rơ sự hung hăng và trung thành với “mẫu quốc” nên đă được chọn đi thụ huấn ở Trường Sĩ quan căn bản Bộ binh tại Coequidan, Pháp. Trong thời gian trước năm 1954, là một sĩ quan trong cái gọi là quân đội quốc gia của chính quyền do thực dân Pháp dựng lên, Nguyễn Văn Thiệu đă cầm súng chống lại nhân dân ta ở nhiều nơi trong nước, ở cả Hưng Yên…
Năm 1952, sau khóa đào tạo tiểu đoàn trưởng và liên đoàn lưu động tại Hà Nội, Nguyễn Văn Thiệu được điều chuyển cùng với Cao Văn Viên, lúc đó cũng là trung úy, và Đại úy Đỗ Mậu về Bộ Chỉ huy Mặt trận Hưng Yên do Trung tá Dương Quư Phan làm chỉ huy trưởng. Tại đó, Đỗ Mậu được giữ chức tham mưu trưởng, c̣n Nguyễn Văn Thiệu giữ chức trưởng pḥng 3 và Cao Văn Viên giữ chức trưởng pḥng nh́…
Trong hồi kư của ḿnh, Đỗ Mậu nhận xét:
“Thiệu trầm tĩnh khôn ngoan, lại có khả năng về tham mưu, đă từng được Đại tướng Pháp De Linarès, Tư lệnh chiến trường Bắc Việt phê điểm rất tốt: Thông minh sắc bén, siêng năng, có phương pháp và tỉ mỉ. Sĩ quan hảo hạng. Có ư thức tuyệt hảo về tổ chức và bảo mật…”. Một số người thân cận với Nguyễn Văn Thiệu cũng nhận xét, ông ta là “người có tính t́nh rất b́nh dân mộc mạc, ăn nói huỵch toẹt theo nếp sống của người miền biển”…
Mặc dầu những phẩm chất quân nhân của Nguyễn Văn Thiệu vẫn nặng phần hoang tưởng, nhưng trong bối cảnh cụ thể của chính trường Sài G̣n lúc ấy, trong thế bó buộc của đội ngũ nhân sự xuất thân từ lực lượng đă cam tâm làm tay sai cho Pháp nhưng vẫn c̣n cơ để thay thầy đổi chủ, Nguyễn Văn Thiệu vẫn c̣n là một trong những gương mặt có thể đầu tư được đối với những thủ lĩnh sắp sửa nắm quyền ở đây với sự trợ giúp của ngoại bang.
Nói cho cùng, lư lịch công vụ của ông ta cũng c̣n hơn rất nhiều kẻ đồng thời. Chính v́ thế nên năm 1955, sau khi thực dân Pháp thất bại nhục nhă và phải rời khỏi Việt Nam, Nguyễn Văn Thiệu đă gia nhập cái gọi là quân lực Việt Nam cộng ḥa, phục vụ chính quyền Ngô Đ́nh Diệm và được xếp vào vị trí chỉ huy của Sư đoàn 1 Bộ binh của quân đội Sài G̣n đóng tại Huế.
Rồi năm 1958, ông ta lại được đưa lên cấp trung tá, giữ chức chỉ huy trưởng Trường Vơ bị quốc gia Đà Lạt. Những ông chủ mới từ bên kia đại dương tới cũng đă kịp để ư tới viên sĩ quan trầm tính và có vẻ đa mưu Nguyễn Văn Thiệu. Chính v́ thế nên năm 1957, Trung tá Thiệu được cho đi học một khóa chỉ huy và tham mưu tại Command and General Staff College ở Ft. Leavenworth, Kansas, Hoa Kỳ (tuy nhiên, trong danh sách khóa sinh tốt nghiệp học đường quân sự này đă không có tên Trung tá Nguyễn Văn Thiệu, có thể v́ một lư do nào đó mà ông ta đă không dự thi tốt nghiệp).
Năm 1959, Nguyễn Văn Thiệu cũng được đi tu nghiệp tại Trường Phối hợp kế hoạch đồng minh ở Okinawa, Nhật Bản, và năm 1960 trở lại Mỹ học về vũ khí mới ở Fort Bliss.. Chính trong những chuyến đi như thế, CIA đă tiếp cận ông ta để t́m hiểu rơ hơn về một con bài có thể sẽ trở thành đắc dụng trên chính trường Sài G̣n.
Nguyễn Văn Thiệu đi thị sát một đơn vị quân đội Việt Nam cộng ḥa. Ảnh tư liệu
Nguyễn Văn Thiệu đi thị sát một đơn vị quân đội Việt Nam cộng ḥa. Ảnh tư liệu.
Lừa thầy phản bạn
Nh́n chung, dưới chế độ Ngô Đ́nh Diệm, con đường binh nghiệp của Nguyễn Văn Thiệu đă được rộng mở v́ như Đỗ Mậu nhận xét, tính xu thời của viên sĩ quan này, dám “dứt khoát bỏ đạo Phật để theo đạo Công giáo bên vợ” (vợ ông ta là một bà sơ người Mỹ Tho xuất ḍng) nên đă được các linh mục vốn rất có quyền uy nâng đỡ và đang làm tham mưu trưởng Bộ Tư lệnh hành quân cho tướng Dương Văn Minh đă được Ngô Đ́nh Diệm cử giữ chức chỉ huy trưởng Trường Vơ bị quốc gia Đà Lạt.
Đỗ Mậu kể tiếp: “Ngày ông Diệm có ư định cử Thiệu giữ chức Tư lệnh Sư đoàn 5 (gồm toàn những binh lính là người Nùng từ Bắc vào theo chân thực dân Pháp, rất ĺ lợm và trung thành, được coi như tinh binh của chế độ - TG), ông bảo tôi làm tờ tŕnh về Thiệu. Trong mục ư kiến, tôi đă viết rằng: “Thiệu không theo một đảng phái nào mặc dù có người anh ruột theo đảng Đại Việt. Ông Thiệu là một trong số những sĩ quan ưu tú nhất của quân đội…”.
Cũng Đỗ Mậu nhận xét: “Dù sao th́ Công giáo mới là yếu tố chính để h́nh ảnh Nguyễn Văn Thiệu được ghi khắc vào con tim ông Diệm để Thiệu được ông tín nhiệm và nâng đỡ…”.
Theo một số nguồn tin, cuối năm 1960, Đại tá Nguyễn Văn Thiệu từ Mỹ trở về Sài G̣n và được Ngô Đ́nh Nhu xếp vào làm Tham mưu trưởng Bộ tư lệnh hành quân do tướng Dương Văn Minh làm Tư lệnh. Có ư kiến cho rằng, Bộ tư lệnh hành quân này thực ra chỉ là một tổ chức mới được lập ra để làm v́ cho tướng Minh “ngồi chơi xơi nước” v́ chính quyền Diệm – Nhu lúc đó đă nghi ngờ tướng Minh có mối quan hệ với Hà Nội qua người em trai là một cán bộ cao cấp, đảng viên cộng sản. V́ sợ “rút dây động rừng”, và lại cũng không có những chứng cớ rơ ràng nên Ngô Đ́nh Diệm đành ngậm bồ ḥn làm ngọt và vô hiệu hóa tướng Dương Văn Minh bằng cách này.
Hiểu rơ t́nh thế của ḿnh, Nguyễn Văn Thiệu đă đi một nước cờ khá cao là xin gia nhập đảng cần lao để lấy ḷng Ngô Đ́nh Nhu ḥng mua được sự tin tưởng hơn và có thể nhảy lên chức vụ hữu lợi hơn. Không những thế, Nguyễn Văn Thiệu c̣n cống hiến cho cố vấn Nhu nhiều ư kiến mà ông ta cho là rất xuất sắc để lấy ḷng gia đ́nh họ Ngô.
Sau khi Tổng thống chính quyền Sài G̣n Ngô Đ́nh Diệm quyết định giải tán Bộ tư lệnh hành quân và đưa tướng Dương Văn Minh về ngồi ở một vị trí thực ra cũng hữu danh vô thực khác là “cố vấn quân sự” của tổng thống, Đại tá Nguyễn Văn Thiệu được cử đi làm Tư Lệnh Sư đoàn 1 Bộ binh ở Huế.
Đầu năm 1963 (hoặc cuối năm 1962, theo một số nguồn tư liệu khác), khi thấy t́nh h́nh có vẻ như lộn xộn và bất trắc, Ngô Đ́nh Diệm đă đưa Nguyễn Văn Thiệu về làm chỉ huy Sư đoàn 5 đồn trú ở Biên Ḥa. Đại tá Thiệu c̣n được cố vấn Ngô Đ́nh Nhu trao nhiệm vụ giải cứu thủ đô khi có đảo chính.
Trớ trêu thay! Bởi lẽ chính với cương vị này, ông ta đă tham gia cuộc binh biến ngày 1/11/1963 v́ mặc dù được hưởng ân huệ không ít của chế độ Ngô Đ́nh Diệm nhưng thực tâm, trong mắt của Nguyễn Văn Thiệu, ông quan to c̣n lại từ triều đ́nh nhà Nguyễn này, với rất nhiều tham vọng và định kiến, khó có thể trở thành minh chủ đối với một đội ngũ tướng lĩnh nhiều tham vọng và xu thời của Sài G̣n khi đó.
Và Nguyễn Văn Thiệu đă như “buồn ngủ gặp chiếu manh” khi một nhóm tướng lĩnh chóp bu và sĩ quan cao cấp của chế độ Sài G̣n dưới sự khuyến khích khá trắng trợn của quan thầy Mỹ đă tiến hành cuộc đảo chính ngày 1/11/1963 để lật đổ chế độ gia đ́nh trị của Ngô Đ́nh Diệm - Ngô Đ́nh Nhu.
Thực ra, trong cuộc đảo chính này, Nguyễn Văn Thiệu, khi ấy vẫn chỉ là đại tá, chỉ là kẻ theo đóm ăn tàn, hành xử theo lệnh của CIA, cụ thể là thông qua Lucien Conein, đặc sứ của CIA ở Sài G̣n lúc đó. Trong ṿng chơi nhớp nháp của cuộc đảo chính ngày 1/11/1963, Nguyễn Văn Thiệu đă hành xử theo kiểu đ̣n xóc hai đầu.
Một mặt, ông ta nhất nhất tuân theo lệnh của những viên tướng cầm đầu đảo chính nhưng mặt khác, vẫn để cho ḿnh kẽ hở để sau này “thanh minh thanh nga” về sự bất đắc dĩ của ḿnh. Vào lúc 1 giờ rưỡi ngày 1/11/1963, tại một vài nơi ở Sài G̣n đă vang lên tiếng súng.
Khi ông Cao Xuân Vĩ, Tổng giám đốc Thanh niên, đă gọi cho cố vấn Ngô Đ́nh Nhu, đang ở Dinh Gia Long, hỏi thăm tin tức, ông Nhu bảo ông Vĩ đi quanh thành phố xem binh t́nh ra sao. Ông Vĩ lái xe đi một ṿng rồi vào báo tin cho ông Nhu biết t́nh h́nh có vẻ vẫn yên tĩnh. Ngô Đ́nh Nhu hỏi: “Chúng nó lấy lực lượng nào để đảo chính?”. Bản thân cố vấn Nhu cũng không thể hiểu được rằng, người vừa sáng nay vào gặp ông ta, Đại tá Nguyễn Văn Thiệu, để nói chuyện và báo cáo t́nh h́nh vẫn yên tĩnh, thực ra lại đang chỉ huy Sư đoàn 5 tham gia đảo chính.
Trong t́nh cảnh rối bời và chua chát của chính trường Sài G̣n lúc ấy, Nguyễn Văn Thiệu cũng rất khéo lảng chuyện v́ khi Trung tá Lê Như Hùng, Tham mưu trưởng biệt bộ tại Phủ Tổng thống đặc trách liên lạc với quân đội, được gọi đến Dinh Gia Long để liên lạc với những đơn vị có nhiệm vụ bảo vệ Sài G̣n và liên lạc ngay với Đại tá Nguyễn Văn Thiệu th́ được trả lời rằng viên chỉ huy sư đoàn này “đang đi hành quân”(!).
Nguyễn Văn Thiệu, với tư cách Sư trưởng Sư đoàn 5, đă không làm việc ǵ để thay đổi t́nh thế ḥng giúp cho kết cục chính trị của gia đ́nh họ Ngô đỡ thảm thiết hơn. Thế nhưng, sau khi anh em Ngô Đ́nh Diệm và Ngô Đ́nh Nhu đă bị sát hại, Nguyễn Văn Thiệu, như sau này ông ta kể lại, đă về tŕnh diện Bộ tổng tham mưu quân đội Sài G̣n và tiếp theo, ra lệnh cho lính mở bửng thiết vận xa để chào thi hài anh em Diệm, Nhu trước khi về nhà.
Và sau cuộc đảo chính ngày 1/11/1963, hàng năm cứ đến ngày này, Nguyễn Văn Thiệu lại xin thánh lễ cầu hồn cho anh em Ngô Đ́nh Diệm và Ngô Đ́nh Nhu tại Dinh Độc lập… Một cử chỉ lễ nghĩa thật ḷng hay là một hành động nước mắt cá sấu?!
Sau cuộc đảo chính ngày 1/11/1963, Nguyễn Văn Thiệu đă có chân trong cái gọi là Hội đồng quân nhân cách mạng do Dương Văn Minh, lúc đó là trung tướng cầm đầu.
Trong nhóm này với những chức danh nghe rất kêu c̣n có đệ nhất Phó chủ tịch, Trung tướng Trần Văn Đôn; đệ nhị Phó chủ tịch: Trung tướng Tôn Thất Đính; Tổng thư kư kiêm ủy viên ngoại giao, Trung tướng Lê Văn Kim; uỷ viên chính trị, Thiếu tướng Đỗ Mậu; uỷ viên quân sự, Trung tướng Trần Thiện Khiêm; uỷ viên kinh tế, Trung tướng Trần Văn Minh; uỷ viên an ninh, Trung tướng Phạm Xuân Chiểu cùng các ủy viên khác như các Trung tướng Lê Văn Nghiêm, Mai Hữu Xuân, Thiếu tướng Nguyễn Hữu Có (người từng đậu thủ khoa trong khóa đào tạo thiếu úy của thực dân Pháp ở Đập Đá cùng Nguyễn Văn Thiệu)... Tiếp theo, gần cuối năm 1964, Nguyễn Văn Thiệu c̣n được phong lên cấp Thiếu tướng, giữ chức Tư lệnh Quân đoàn IV và vùng 4 chiến thuật kiêm đại biểu chính phủ miền Tây…
Tay sai dưới búa
Ngay từ giữa những năm 60 của thế kỷ trước, Washington đă nhanh chóng nh́n thấy trong Nguyễn Văn Thiệu một quân bài mới cho cuộc chơi tiếp theo của ḿnh trong ván cờ Việt Nam. Người Mỹ đă hỗ trợ rất nhiều để Nguyễn Văn Thiệu và đảng Dân chủ do ông ta lập ra chiếm được thế thượng phong trên chính trường Sài G̣n.
Chính nhờ thế nên trong cuộc bầu cử dân chủ giả hiệu ngày 4/9/1967, Nguyễn Văn Thiệu trong liên danh với Nguyễn Cao Kỳ dù chỉ giành được 34,8% số phiếu của các cử tri đi bầu nhưng vẫn trở thành tổng thống của cái gọi là nền đệ nhị cộng ḥa. Tuy nhiên, tiếng gọi là tổng thống của một quốc gia độc lập nhưng trong hoàn cảnh đó, Nguyễn Văn Thiệu thực ra chỉ là một kẻ tay sai luôn nằm dưới búa của các quan thầy Mỹ…
Và ông ta cũng đă có lần phải cay đắng thú nhận: “Nếu Mỹ mà không viện trợ cho chúng tôi nữa th́ không phải là một ngày, một tháng hay một năm mà chỉ sau 3 giờ, chúng tôi sẽ rời khỏi Dinh Độc Lập!”.
Khi nước Mỹ bước vào cuộc bầu cử tổng thống tháng 3/1968, để lấy điểm với cử tri, tổng thống Mỹ lúc đó là Lyndon Johnson đă buộc phải tuyên bố ngừng bắn vô điều kiện miền Bắc Việt Nam và cam kết sẽ không tái tranh cử nữa để, như chính lời ông ta nói, “dồn sức cho những nỗ lực ḥa b́nh”.
Và để t́m kiếm cơ hội thắng cử cho Phó tổng thống Hubert Humphrey của ông ta có thể vượt lên truớc các đối thủ từ đảng Cộng ḥa. Hà Nội lúc đó cũng đồng ư đàm phán với đối phương. Tuy nhiên, người đă chơi xấu ông Johnson lại chính là nhân vật mà ông ta đă góp phần dựng lên trong Dinh Độc Lập.
Bản tính thích những tṛ chơi hai mang, Nguyễn Văn Thiệu một mặt tỏ ra thuần phục Johnson nhưng mặt khác đă có nhiều lần tiếp xúc với ứng cử viên Tổng thống Mỹ Nixon thông qua nữ thành viên trong nhóm vận động tranh cử Tổng thống Nixon là bà Anna Chennault. Và khi cảm thấy có thể dùng mới để nới cũ, Tổng thống Thiệu đă tuyên bố ngay truớc khi bầu cử ở Mỹ bắt đầu là chính quyền Sài G̣n sẽ không tham gia đàm phán ở Paris như đă định trước đó.
Việc làm này đă được đánh giá như những điểm cộng rất đáng kể cho ưu thế của ứng cử viên Tổng thống Nixon và dồn ông Johnson vào thế bí và trong bộ sậu của ông này đă nảy sinh ra ư định hạ bệ Tổng thống Thiệu cho rảnh nợ. Người bộc lộ rơ nhất ư định này là Bộ trưởng Quốc pḥng Clark Clifford…