Khả năng WHO kiện Trung Quốc v́ COVID-19. Chắc chắn sẽ có nhiều khó khăn. Tổ chức Y tế Thế giới đang lấy lại ḷng tin với Mỹ?
WHO có trong tay nhiều công cụ pháp lư để giải quyết được mâu thuẫn hiện tại giữa cơ quan này và Trung Quốc. Tuy nhiên, WHO sẽ sử dụng các công cụ này như thế nào với một quốc gia không tôn trọng luật pháp quốc tế?
Ngày 18-5 (giờ địa phương) tới, toàn bộ 194 quốc gia thành viên Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) sẽ tham gia phiên họp Đại hội đồng Y tế thế giới lần thứ 73 trong bối cảnh đại dịch COVID-19 tiếp tục diễn biến khó lường trên toàn cầu. Tâm điểm của sự kiện là chờ xem Mỹ và đồng minh sẽ đem căng thẳng với Trung Quốc (TQ) xung quanh nguồn gốc khởi phát của virus SARS-CoV-2 ra một diễn đàn quốc tế quy mô lớn như thế nào.
Bản thân WHO thời gian qua cũng chịu nhiều chỉ trích do có liên quan đến cáo buộc thiếu minh bạch thông tin của Bắc Kinh. T́nh báo Mỹ mới đây cũng khẳng định TQ hồi tháng 1 đă cố t́nh ngăn WHO ra tuyên bố t́nh trạng khẩn cấp y tế toàn cầu. Do vậy, cách WHO phản ứng và giải quyết các vấn đề này với TQ sẽ là một câu hỏi khác cần được trả lời, theo tờ South China Morning Post.
Khó khăn pháp lư cho WHO
Theo quy định của WHO, cơ quan này có thể chuyển các mâu thuẫn không thể giải quyết được sang cho Ṭa án Công lư Quốc tế (ICJ) thụ lư. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia pháp lư nhận định đây là một kịch bản khó thành hiện thực. “WHO chưa bao giờ đưa quốc gia nào ra ICJ và tôi cũng không cho rằng điều đó sắp sửa diễn ra v́ nếu làm như vậy, WHO đang tiến hành một điều chưa từng có tiền lệ” - GS Steven Hoffman thuộc ĐH York (Anh) cho biết.
Trong khi đó, chuyên gia Atul Alexander thuộc ĐH Khoa học Tư pháp quốc gia (Ấn Độ) lưu ư ngay cả khi ICJ chấp nhận thụ lư và tiến hành xét xử th́ sau đó cũng không có cách nào để thi hành phán quyết đưa ra do TQ là một trong năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo An Liên Hợp Quốc. TQ chắc chắn sẽ dùng quyền phủ quyết để chặn mọi phiên thảo luận về thi hành phán quyết của ICJ nếu nó không có lợi cho nước này. “T́nh huống này khá giống vụ Philippines kiện TQ ra Ṭa Trọng tài Thường trực (PCA) về tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông hồi năm 2016. Phán quyết bác bỏ yêu sách đường chín đoạn của TQ nên cho đến nay vẫn không có cách nào thi hành được” - ông Alexander nói.
Thậm chí, GS James Kraska thuộc ĐH Hải chiến Mỹ c̣n nhận định việc yêu cầu TQ tôn trọng luật pháp quốc tế là điều không tưởng v́ “nước này dù biết rằng có nghĩa vụ pháp lư phải cung cấp đầy đủ thông tin về COVID-19 cho WHO và cộng đồng quốc tế nhưng sau đó vẫn cố t́nh che giấu thông tin t́nh h́nh dịch trong nước” - tờ The Wall Street Journal cho hay.
“Bỏ qua chuyện nước này liên tục khẳng định virus gây dịch có nguồn gốc tự nhiên, điều đáng trách là việc nước này không minh bạch những ǵ họ biết về dịch đă đặt các quốc gia khác vào rủi ro lớn hơn” - ông Kraska nhấn mạnh.
Một vấn đề khác nằm ở việc ICJ đơn giản là không đủ nguồn lực để xử lư cùng một lúc quá nhiều vụ kiện khi cơ quan này một năm chỉ xét xử khoảng 2-4 hồ sơ và vẫn c̣n rất nhiều vụ án khác đang trong diện chờ được giải quyết.
Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus (trái) bắt tay Chủ tịch TQ Tập Cận B́nh (phải) tại ṭa nhà Quốc hội TQ hồi tháng 1-2020. Ảnh: REUTERS
Giải pháp nào thay thế?
Dù vậy, giới chuyên gia chỉ ra WHO không nhất thiết phải dựa vào ICJ mới giải quyết được các mâu thuẫn với TQ. GS Steven Hoffman cho biết cơ quan này có thể áp dụng các điều khoản trong Điều lệ Y tế quốc tế (IHR) được tất cả thành viên WHO thông qua năm 2005.
Được biết, mục đích của IHR là chuẩn hóa các khái niệm, thủ tục và biện pháp nhằm pḥng, chống sự lây lan của các loại dịch bệnh và nguy cơ về sức khỏe công cộng trên phạm vi toàn cầu. Về mâu thuẫn liên quan đến diễn giải hoặc áp dụng IHR, văn bản này đề xuất vấn đề nên được giải quyết thông qua biện pháp thương lượng, ḥa giải giữa tổng giám đốc WHO và các bên liên quan hoặc nhờ bên trung gian khác giải quyết.
Tuy nhiên, ông Hoffman nhấn mạnh rằng đến nay chưa có quốc gia hay tổ chức nào đồng ư giải quyết bất đồng thông qua cơ chế này. “Có rất nhiều thách thức trong quá tŕnh các quốc gia giải quyết mâu thuẫn. Hàng chục nước đă vi phạm các quy định của IHR trong đại dịch COVID-19 vừa qua. Chẳng hạn, việc áp đặt hạn chế thương mại và đóng cửa biên giới là vi phạm quá rơ Điều 43 của IHR. TQ về lư thuyết có thể kiện ngược lại chỉ cần dựa vào điều này” - chuyên gia này chia sẻ.
Khả năng WHO kiện Trung Quốc v́ COVID-19: Nhiều khó khăn - ảnh 2
“Trên thực tế, các quốc gia và tổ chức quốc tế rất ngại phải áp dụng luật pháp quốc tế để giải quyết mâu thuẫn do tất cả chính phủ đều có lợi ích chung trong việc không áp dụng luật pháp một cách máy móc. Có lẽ TQ đă vin vào đây để có thể tự tin như vậy hiện nay.”
GS DAVID FIDLER, cựu cố vấn pháp lư cho WHO
Phản ứng của Trung Quốc
South China Morning Post nhận định gần đây giới lănh đạo Bắc Kinh có vẻ đă bắt đầu cảm nhận được các sức ép từ phía cộng đồng quốc tế lên nước này trên mặt trận pháp lư khi truyền thông TQ liên tục phát đi các thông điệp cảnh báo “chuẩn bị có đ̣n đáp trả”. Nhiều chuyên gia của nước này cũng nhảy vào “tiếp lửa” khi tuyên bố cộng đồng quốc tế “không có cơ hội thắng” nếu kiện TQ.
“Các động thái như kiện TQ chỉ có mục đích là tăng ủng hộ chính trị cho các chính trị gia phương Tây. Chừng nào những thứ như “TQ phải chịu trách nhiệm” hay “bắt TQ bồi thường” trở thành những chủ đề nóng và được dư luận quan tâm th́ mục tiêu của những người kêu gọi nó đă đạt được rồi” - chuyên gia về luật Liao Fan thuộc Viện Khoa học xă hội TQ khẳng định.
V́ sao Trung Quốc ngại điều tra độc lập về COVID-19?
Nhận định với tờ The Korea Times ngày 17-5, chuyên gia về châu Á Angela Stanzel thuộc Viện Nghiên cứu an ninh và quốc tế (Đức) cho rằng hiện TQ muốn duy tŕ một trạng thái mơ hồ về nguồn gốc của COVID-19 v́ nếu có bằng chứng rơ ràng TQ là nguồn gốc của đại dịch th́ đây sẽ là “thảm họa” cho h́nh ảnh mà Bắc Kinh cố công gầy dựng.
“Việc đại dịch COVID-19 có liên quan tới TQ đă đủ khiến cho h́nh ảnh của nước này xấu đi, do vậy bất kỳ bằng chứng nào (chứng minh TQ là nguồn gốc của dịch bệnh) cũng sẽ gây tổn hại tương tự cho TQ. Những bằng chứng như vậy sẽ mâu thuẫn với nỗ lực của TQ trong việc xây dựng một câu chuyện khác về nguồn gốc của virus, đặc biệt càng khiến cho Mỹ có động lực để đổ lỗi cho TQ” - bà Stanzel nhận định.
VietBF@ sưu tầm.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
