"Trùm cuối" trong Điện Kremlin

[trungthuc]

Cái chết của tên trùm bọn lính đánh thuê Wagner Yevgeny Prigozhin, tay sai đắc lực của Putin, đã cho thấy rõ về quá trình hình thành lớn mạnh của nước Nga biến thành một chế độ cai trị kiểu mafia nhằm duy trì quyền lực tối cao bằng sự tàn ác. Dĩ nhiên họ không có khả năng để nắm quyền lãnh đạo toàn cầu như họ từng nuôi ảo tưởng.

"Chế độ cai trị kiểu mafia" và tên "trùm cuối"

Trước lúc bị mất mạng trong một vụ tai nạn máy bay có nhiều ẩn số vào ngày 23/8/2023, Yevgeny Prigozhin đã trở thành một biểu tượng điển hình cho "quỹ đạo tội ác" của chính phủ Nga. Từ một kẻ bị cầm tù hình sự ở Liên Xô vào thập niên 1980 và tên bán hàng rong thời hậu Xô Viết, ông ta trở thành một cộng sự thân cận và tay sai đắc lực của Tổng thống Vladimir Putin. Trong số công trạng đáng chú ý của Prigozhin, có việc phục vụ hết lòng giới thượng lưu, can thiệp bầu cử ở Mỹ và điều hành nhóm Wagner, một tổ chức bán quân sự đánh thuê tư nhân nhận tiền tài trợ của dích thân Putin và một số chính phủ độc tài quân sự khác, chủ yếu là ở châu Phi.

Sau khi thể hiện sức mạnh của Nga tại Syria, châu Phi và mới đây là Ukraine, bọn lính đánh thuê Wagner không có sự nhiệt tình nào về ý thức hệ và phát huy kinh tế, thay vào đó, chúng tự biến tướng trở thành một tổ chức tội phạm với những hoạt động đen tối lan rộng ra nhiều điểm nóng trên thế giới, theo kiểu "ma cô bảo kê" theo hợp đồng cho những tên độc tài và lãnh chúa gian ác.

Michael Kimmage, giáo sư về lịch sử tại Catholic University, cựu thành viên trong nhóm chính sách Nga/Ukraine tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ từ 2014-2016, có bài viết trên Wall Street Journal: Đây không phải là vấn đề quyền lực cứng hay quyền lực mềm mà chính là quyền lực của bọn tội phạm mà tên trùm cuối là Putin. Prigozhin thăng nhanh lên hàng "ngôi sao" nhờ cuộc xâm lược Ukraine. Đỉnh điểm và cũng là bước ngoặt trong sự nghiệp của Prigozhin là cuộc "dàn dựng binh biến" do hắn ta thực hiện vào cuối tháng Sáu sau khi lớn tiếng tố cáo toàn bộ tướng tá bất tài trong quân đội Nga (thậm chí cả chính Putin, dù chỉ là bóng gió). Cuộc binh biến nổi dậy của bọn Wagner đã được tiến hành cho đến khi Prigozhin được "thuyết phục" nên từ bỏ để rồi tự đưa mình vào chiếc thòng lọng với hồi chuông báo tử chờ reo.

Hiện trường nơi mà chiếc máy bay chở Yevgeny Prigozhin bị rơi tại vùng Tver ngày 23 /8/2023 (Ảnh: Wagner Telegram Account/Anadolu Agency via Getty Images)

Prigozhin là "bản sao thay thế" của Putin. Cả hai đều có mối liên hệ với thành phố St. Petersburg. Putin đã đối phó không khoan nhượng với các đối thủ chính trị, đuổi Boris Berezovsky và Mikhail Khodorkovsky, những tên tài phiệt hoạt động chính trị độc lập ra khỏi nước Nga.

Người đứng đầu phe đối lập Alexei Navalny và Vladimir Kara-Murza đều bị đầu độc và bị bỏ tù vì dám chỉ trích gay gắt Putin. Putin cũng chỉ đạo một hệ thống ám sát và cho xử tử không thương tiếc những người bị ông ta xem là kẻ phản bội; điển hình là vụ bắn chết Boris Nemtsov, một chính trị gia đối lập có sức lôi cuốn cao vào năm 2015; vụ đầu độc Sergei Skripal, một cựu sĩ quan quân đội Nga sinh sống ở Anh vào năm 2018 (nhưng may mắn sống sót) và bây giờ là giết bỏ tên trùm Prigozhin (giả sử máy bay của trùm Wagner không phải ngẫu nhiên bị rơi).

Việc các tên trùm mafia thích biểu dương quyền lực tàn bạo đều có mục đích lớn hơn: Đe dọa số đông những người có ý kiến khác, và cho thấy rằng họ có thể làm bất cứ thứ gì để tự bảo vệ cho mình. Có thể nói, hiện nay "bố già" Putin là trung tâm của chế độ tội ác Nga. Nước Nga của Putin không hề thể hiện "tinh thần châu Âu" và sự nhạy bén ngoại giao như Đế quốc Nga (Russian Empire). Nó cũng không có sức hấp dẫn mang tính cách mạng của Liên Xô. Nền kinh tế Nga phụ thuộc nặng nề vào các công ty chính phủ, trong khi đối ngoại được thực hiện với chính sách tự cô lập khỏi phương Tây một cách ngạo mạn và cực đoan.

Điều mà "bố già" Putin giỏi nhất là làm cho đầy kho bạc chính phủ (và riêng ông ta) và biến sự giàu có thành những phương tiện đàn áp không có giới hạn. Đây cũng là cách tiếp cận của bọn lính đánh thuê Wagner ở châu Phi, một mô hình thu nhỏ của chính phủ Nga mà Prigozhin đứng mũi chịu sào. Sai lầm của Prigozhin khi phát động cuộc binh biến tháng Sáu là giáng một đòn chí mạng vào uy tín của ông chủ của mình. Hành động "vuốt mặt không nể mũi" này là không thể chấp nhận được vì đã làm rung chuyển "đường thẳng quyền lực" và chứng tỏ chế độ cai trị kiểu mafia của Putin cũng có điểm yếu giống như chiến lược tồi tệ trong cuộc chiến xâm lược Ukraine.

Nếu không có chiến tranh, một kẻ mạo hiểm như Prigozhin không đời nào có thể sử dụng một đội quân tư nhân để ra tay uy hiếp Kremlin. Tuy nhiên, cuộc nổi dậy của Prigozhin lại vấp phải một điểm ngu xuẩn chết người. Ông ta không có các cơ quan an ninh, không có đồng minh thực sự trong giới thượng lưu Nga, và những tuyên bố trên mạng xã hội của ông ta không phải là "tuyên ngôn cách mạng" mạch lạc. Mờ mắt trước huyền thoại bản thân tự phóng đại, Prigozhin tư cho mình có thể thách thức "kẻ đỡ đầu" là ông trùm cuối Putin, tên chóp bu của mạng lưới tội phạm ở Nga.

Putin đã dành hơn hai thập niên để xây dựng những bức tường kiên cố để bảo vệ mình và thiết lập các cơ chế kiểm soát về chính trị, xã hội rất vững chắc. Phe đối lập theo chủ nghĩa tự do vốn còn khá mạnh mẽ vào năm 2011-2012 khi Putin quay trở lại làm Tổng thống, nay đã biến mất kể từ khi cuộc chiến xâm lược Ukraine bắt đầu. Trái ngược với những dự đoán rằng chiến tranh sẽ dẫn đến sự sụp đổ chính trị của Putin, chiến tranh lại rất… được ưa chuộng ở Nga.

Phải thừa nhận rằng Putin có tài điều hành nước Nga như một quốc gia kiểu mafia dù hình ảnh quốc tế của Nga bị suy giảm rất nhiều do các sự chà đạp và vi phạm nhân quyền, do sự kém cỏi của quân đội và bản thân Putin cũng gặp khó khăn khi ra nước ngoài vì lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC).

Khi "trùm cuối Kremlin" muốn trở thành "đại ca của thế giới"

Giới quan sát viên quốc tế đồng ý rằng, cuộc xâm lược Ukraine của Putin không chỉ nhằm chiếm đóng lãnh thổ mà còn nhắm vào quyền lực của phương Tây. Putin muốn cuộc chiến này sẽ giúp cho Nga vạch trần "con hổ giấy sức mạnh phương Tây" và chứng minh Nga có thể đóng trò kẻ kiến tạo ra một trật tự thế giới mới. Đây là nỗ lực hàng đầu của Nga. Nếu cuộc xâm lược Ukraine diễn ra tốt đẹp, Putin sẽ cố tách châu Âu ra khỏi Mỹ. Ông ta có vẻ sẵn sàng tiến hành một cuộc chiến lâu dài để đạt được mục tiêu này. Giấc mơ của Putin ở Ukraine là để chứng minh "sự xuống dốc" của sức mạnh quyền lực của Hoa Kỳ và thế giới tự do.

Đối với Putin, sự xuống dốc của Hoa Kỳ đồng nghĩa với sự nổi lên của sức mạnh Nga. Kể từ khi phát động cuộc chiến, Putin đã nỗ lực đóng vai một "chính khách đáng tin cậy", khi tiến cử Ngoại trưởng Sergei Lavrov công du dài ngày đến châu Phi, châu Á, Trung Đông và Mỹ Latin. Vào tháng Bảy, Putin tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Nga-Châu Phi tại St. Petersburg để làm hồi sinh tiếng tăm của nước Nga thời hậu Xô Viết.

Để ve vãn châu Phi, Putin gọi những chỉ trích của phương Tây đối với Nga là "đạo đức giả" đồng thời đổ lỗi cho việc "mở rộng NATO là nguyên nhân gây ra cuộc chiến ở Ukraine". Nga còn tìm đến châu Phi để phổ biến về "chủ nghĩa bảo thủ văn hóa Putin" (kẻ luôn tuyên bố phương Tây đã suy đồi và Nga là một thay thế có đạo đức!).

Vài ngày qua, Putin nêu ra một số đề xuất chống phương Tây tại hội nghị thượng đỉnh BRICS ở Johannesburg gồm có Brazil, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, những nước không hào hứng với cuộc chiến tại Ukraine nhưng họ cũng từ chối lên án nước Nga. Họ tiếp tục giao dịch với Nga, giữ cho Moscow duy trì một huyết mạch quan trọng vào thời điểm các lệnh trừng phạt của phương Tây ào ạt tấn công chưa từng có. Kể từ năm 2014, Putin đã tăng cường ngoại giao với Trung Quốc. Hai nước tự xem mình là trụ cột của trật tự quốc tế "hậu kỷ nguyên Mỹ" và tiến tới "một thế giới đa cực được giải phóng khỏi lệ thuộc vào Mỹ".(???)

Tự vạch mặt mình

Trong mắt của Putin, thâu tóm quyền lực là cách mà thế giới sẽ vận hành và trong một thế giới đầy rẫy "những kẻ bất hảo", không có chỗ cho những người yếu bóng vía. Khi bắt đầu nhiệm kỳ Tổng thống, Putin đã tự giới thiệu mình với thế giới như "nhân vật hiện đại hóa can trường" (?) của Nga.

Tuy nhiên, Putin luôn thích bạo lực và bạo lực hiện diện khắp nơi núp dưới danh nghĩa đổi mới, được thực hiện ở cuộc chiến Chechnya lần thứ hai (1999-2009), ám sát hàng loạt các phóng viên báo chí, sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014 và chiếm đóng vùng Donbas ở miền Đông Ukraine, cũng như vụ đánh bom bừa bãi vào các thành phố Syria sau năm 2015. Trong cuộc xâm lược ở Ukraine, sự khát máu và tàn nhẫn của Putin hầu như không có điểm dừng. Càng lúc càng thiếu sự phân biệt vấn đề thiện-ác, Putin đã gây ra nhiều cái chết đau thương cho người dân vô tội và tàn phá các cơ sở h5 tầng cũng như khu dân cư ở đây. Đã 70 tuổi nhưng Putin ngày càng hung bạo, ác độc thật ngông cuồng.

Dù là nguyên nhân nào đi nữa, cái chết của tên trùm Prigozhin đã cho thấy những sự mâu thuẫn, các đối kháng nghiêm trọng rõ ràng trong nội bộ của chế độ độc tài Putin, những mâu thuẫn này sẽ còn gây ra phức tạp, thậm chí cản trở chính sách đối ngoại của Nga trong tương lai. "Chế độ mafia đầy rẫy tội ác" của Putin sẽ không thể trở thành một giải pháp thay thế, một mô hình hấp dẫn để giới thiệu cho các quốc gia khác trên toàn cầu. Cuộc tấn công vào nguồn cung cấp ngũ cốc của Ukraine là một ví dụ điển hình. Bằng cách phá hoại mọi hoạt động xuất khẩu ngũ cốc, Nga (một nơi cung cấp ngũ cốc lớn và cũng là kẻ chiếm đoạt ngủ cốc của Ukraine) không những đã làm suy yếu nền kinh tế Ukraine và đẩy giá cả lương thực toàn cầu lên cao, hòng thu về lợi nhuận đúng theo kiểu hành xử của một tên trùm mafia.

Chiến thuật này là đòn giáng nghiêm trọng vào kiểu tuyên truyền láo khoét thường thấy của nước Nga: Nga ít hung hăng, ít ích kỷ hoặc biết lắng nghe hơn phương Tây. Những gì mà Nga đạt được trong ngắn hạn thông qua bạo lực đã tác động xấu đến sự tin cậy và sự đứng đắn (vốn là hai yếu tố quan trọng của chính sách đối ngoại không kém gì sức mạnh quân sự) trong chiến dịch nhằm thu phục sự ủng hộ của các quốc gia khác.

Dưới thời Stalin, khi Điện Kremlin đang gặp nhiều bất ổn trong nội bộ và thiếu sự minh bạch với bên ngoài, Thủ tướng Anh lúc đó là Ngài Winston Churchill từng đưa ra nhận xét: "Những âm mưu của Điện Kremlin có thể so sánh với cuộc thi đấu của chó bull dưới tấm thảm. Người ngoài chỉ nghe được tiếng gầm gừ!"

Sau cái chết của Stalin năm 1953 và sau khi các xương xẩu văng tung tóe từ cuộc cắn xé của bầy chó bull, người ta đã phỏng đoán ra gương mặt nào sẽ giữ vị trí nào tại các sự kiện công chúng. Sau khi đánh bại Mikhail Gorbachev trong cuộc đối đầu tóe lửa, Boris Yeltsin được bầu vào năm 1991 và một lần thứ hai vào năm 1996. Nhưng đến năm 2000, Yeltsin vì bệnh tật đã bất ngờ đưa Putin lên thay mình. Putin tiếp tục theo đuổi truyền thống bí ẩn này bằng cách đưa Dmitry Medvedev lên làm Tổng thống năm 2008 rồi sau đó quay lại nắm chức vụ Tồng thống nước Nga.

Từ 2012 cho đến 2022, Nga dường như là một đất nước đang "trùm chăn" và không có hoạt động chính trị sống động nào cả. Thậm chí không có tiếng gầm gừ nào dưới tấm thảm được nghe thấy. Người đầu tiên kéo tấm thảm ra khỏi sự yên tĩnh chính là Yevgeny Prigozhin. Ông ta không chờ cơ hội mà tự mình đưa đội quân đánh thuê đến cách Moscow vài trăm dặm. Dù kế hoạch này bị dở dang nữa chừng nhưng Prigozhin vẫn xuất hiện nổi bật trước công chúng cho đến khi "gặp nạn", chết không còn thân xác nguyên vẹn (nếu đây là sự thật).

Cuối cùng, cảnh tượng ghê tỡm, xấu xa của cuộc tranh giành quyền lực ở Nga đã lộ rõ, bí ẩn của chủ nghĩa Putin đã được phô bày rộng rãi. Một lần nữa, điều mà cả thế giới trông thấy, chế độ cai trị kiểu mafia có thể là công thức lý tưởng cho sự tồn tại lâu dài của Putin nhưng không thể nào làm khuôn mẫu cho bất cứ hình thức "bá quyền toàn cầu" nào.

Việc Sa hoàng không sử dụng các biện pháp truyền thống "plutonium" và "rơi tự do từ cửa sổ" làm cả thế giới há mồm kinh ngạc.