Đó là Phụ Hảo, vợ vua Vơ Đinh nhà Thương. Bà là một trong những nữ tướng quan trọng nhất trong lịch sử Trung Quốc cổ đại, từng chỉ huy nhiều trận đánh.
Năm 1976, một nhóm nhà khảo cổ khi khảo sát một khu đất để quy hoạch làm nông nghiệp tại thành phố An Dương, tỉnh Hà Nam đă phát hiện lăng mộ của Phụ Hảo, hoàng hậu vua Vơ Đinh nhà Thương.
Đây là ngôi mộ hoàng gia duy nhất chưa được phát hiện của triều Thương v́ không nằm trong khu chôn cất truyền thống. Kể từ đó, câu chuyện về một "vương hậu chiến binh" bị lăng quên hàng ngh́n năm bắt đầu được làm sáng tỏ.
Tượng Phụ Hảo ở Ân Khư, một trong những kinh đô trong lịch sử cổ đại Trung Quốc, gần thành phố An Dương, tỉnh Hà Nam ngày nay. Ảnh: Khan Academy
Phụ Hảo là một trong 64 người vợ của vua Vơ Đinh. Phụ là cách xưng hô trang trọng dành cho người phụ nữ, giống từ "Quư bà" ở phương Tây.
Phụ Hảo sống vào năm 1200 TCN, có địa vị rất cao so với phụ nữ thời đó, bởi ngoài việc là một trong ba người vợ được vua Vơ Đinh sắc phong hoàng hậu, bà c̣n là một vị tướng.
Bản khắc trên Giáp Cốt Văn (chữ khắc trên yếm rùa và xương thú) ghi chép bà thống lĩnh quân đội, chỉ huy nhiều chiến dịch quân sự thành công chống lại các quốc gia thù địch.
Khi ra trận, bà sử dụng ŕu, vũ khí tượng trưng cho quyền lực của bà. Ngoài vai tṛ tướng lĩnh, bà c̣n là nhà ngoại giao, người thực thi pháp luật, chủ tŕ các nghi lễ hiến tế và truy bắt tội phạm bỏ trốn. Dù là hoàng hậu, bà vẫn có lănh địa riêng của ḿnh và cống nạp cho nhà vua.
Dường như vua Vơ Đinh rất yêu thương Phụ Hảo, bởi ông thường đi cùng bà trong các trận chiến. Khi không thể đi cùng, ông liên tục hỏi thăm bà có tới đích an toàn và giành được thắng lợi hay không, theo các ghi chú trên Giáp Cốt Văn.
Khi Phụ Hảo đau ốm, vua Vơ Đinh cũng thường xuyên tới thăm. Hai người có một con trai tên là Tổ Kỷ. Đây là con trai trưởng của vua Vơ Đinh nhưng không được kế vị ngôi báu và chết khi lưu vong năm 25 tuổi.
Khi Phụ Hảo qua đời, Vơ Đinh cho xây lăng mộ lớn trong cung điện ngay cạnh thư pḥng. Bà không được chôn trong phần mộ hoàng gia truyền thống, bởi Phụ Hảo chết trên chiến trường và người ta quan niệm chôn người chết trận trong phần mộ hoàng gia sẽ đem lại xui xẻo. Đó là lư do măi tới năm 1976 lăng mộ của bà mới được phát hiện.
Trong số 1.600 vật phẩm t́m thấy trong lăng mộ có 755 đồ tạo tác bằng ngọc, 455 đồ vật bằng đồng, trong đó 130 món là vũ khí, 4 chiếc ŕu lớn, hài cốt từ 16 người hiến tế, cùng nhiều vật phẩm khác.
Ŕu khắc h́nh hai con rồng há miệng, ở giữa có h́nh đầu người, một trong những cổ vật phát hiện trong lăng mộ của Phụ Hảo. Ảnh: Khan Academy
Các món vũ khí chứng minh quyền lực và địa vị của bà với tư cách một nhà lănh đạo quân sự và người tư tế. 4 chiếc ŕu đồng thể hiện bà được trao quyền lực quân sự.
Một chiếc ŕu trang trí đôi rồng đang quay mặt vào nhau, miệng há to trước một đầu người. H́nh tượng này thể hiện địa vị của Phụ Hảo với tư cách là vợ vua Vơ Đinh.
Vua Vơ Đinh thường nghĩ về Phụ Hảo sau khi bà chết và cầu nguyện bà phù hộ cho ḿnh trước mỗi trận chiến. Ông thậm chí c̣n cử hành hôn lễ cho linh hồn Phụ Hảo và tổ tiên của ḿnh để đảm bảo bà có người đồng hành ở thế giới bên kia.
Việc phát hiện lăng mộ Phụ Hảo xác minh những câu chuyện khắc trên Giáp Cốt Văn về người vợ được vua Vơ Đinh sủng ái nhất, đồng thời khẳng định vai tṛ của Phụ Hảo với tư cách là một trong những nữ chỉ huy quân sự, nữ chiến binh, nữ tư tế quan trọng nhất lịch sử cổ đại Trung Quốc.
VietBF@ sưu tập