Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đang đối đầu ngay gắt trên mọi mối quan hệ. Khả năng diễn ra xung đột vũ trang giữa hai quốc ra đang đến gần hơn bao giờ hết. Putin đang gửi những lời đe dọa đanh thép nhất đến giới lănh đạo Thổ Nhĩ Kỳ.
"Dường như Đấng Allah quyết định trừng phạt nhóm cầm quyền ở Thổ Nhĩ Kỳ bằng cách tước đi của họ sự minh mẫn", Putin b́nh luận trong bài phát biểu hàng năm trước Quốc hội Nga hôm 3/12.
Theo hăng tin Đức Deutsche Well, nhà lănh đạo Nga nói như thể lập luận rằng đó là lư do duy nhất khiến Ankara bắn rơi chiến đấu cơ của một đối tác thương mại hàng đầu giữa lúc hai nước đang chiến đấu chống kẻ thù chung IS.
Trong bài diễn văn, Putin tiếp tục tuyên bố Nga không muốn đe dọa Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng Ankara nên nghĩ lại nếu lầm tưởng các đ̣n cấm vận của Moscow về thực phẩm và đầu tư đă là hồi kết của câu chuyện.
"Nếu mọi người nghĩ sau khi thực hiện một tội ác chiến tranh bất cần đạo lư, giết chết người của chúng tôi mà họ lại thoát được chỉ với một lệnh cấm cà chua và vài hạn chế về xây dựng, th́ họ đă lầm. Chúng tôi sẽ ghi nhớ những ǵ họ đă làm. Và họ sẽ phải hối tiếc".
Putin khẳng định, ông không có vấn đề ǵ với người dân Thổ Nhĩ Kỳ mà chỉ với những người chóp bu "phản bội" Nga. Tuy vậy, những ǵ mà Nga đáp trả Thổ Nhĩ Kỳ dường như đang tác động đến rất nhiều người. Đặc biệt là khoảng 70.000 người Thổ Nhĩ Kỳ đang làm việc ở Moscow. Tính cả gia đ́nh họ th́ con số này vào khoảng 200.000 người.
Lệnh cấm nhập khẩu trái cây và rau củ cùng các sản phẩm thịt gà Thổ Nhĩ Kỳ, có hiệu lực từ ngày 1/1/2016, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các hộ gia đ́nh và doanh nghiệp nhỏ. Việc hủy bỏ các chuyến đi nghỉ tới Thổ Nhĩ Kỳ cũng khiến nước này chịu thiệt hại.
Nhưng phía Nga cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Khoảng 20% trái cây và rau củ tại nước này có xuất xứ từ Thổ Nhĩ Kỳ. Bộ trưởng Phát triển kinh tế Nga Alexei Ulyukayev đă lên tiếng cảnh báo về nguy cơ khan hiếm các mặt hàng này.
Giao thương giữa hai nước cũng mang tính hai chiều. Thổ Nhĩ Kỳ nhập khẩu 55% lượng khí đốt và 30% lượng dầu lửa từ Nga. Nếu nước này t́m một nguồn cung khác th́ Nga sẽ mất một bạn hàng quan trọng. Về cán cân thương mại tổng thể năm 2014, các số liệu của Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy xuất khẩu của nước này sang Nga đạt 5,9 tỷ USD trong khi nhập khẩu từ Nga đạt 25,2 tỷ USD.
Nếu Thổ Nhĩ Kỳ quyết định đáp trả th́ rơ ràng nền kinh tế vốn đang khó khăn của Nga cũng "lănh đủ".
Hiện tại, người Nga đă phải mua thực phẩm với giá cao hơn. Nhiều người mất việc c̣n những người tiếp tục đi làm th́ hưởng lương èo uột.
Theo một câu chuyện trên đài truyền h́nh Nga, ở nước này bắt đầu xuất hiện một loạt trang web trao đổi những vật dụng như sách vở, hàng hóa điện tử và quần áo để lấy thực phẩm. Một trang ở thành phố Omsk của Siberia thu hút 58.000 người tham gia.
Một số chuyên gia nhận định, nguyên nhân sâu xa của mối bất ḥa Nga - Thổ không chỉ là cái chết của viên phi công và người lính giải cứu, cũng không phải chuyện ai ủng hộ hoặc không ủng hộ Tổng thống Syria Bashar al-Assad.
Một số người cho rằng, mục đích của Nga là khiến Thổ Nhĩ Kỳ "mất mặt" với tư cách thành viên NATO và chứng tỏ nước này là một đồng minh không đáng tin đối với phương Tây. Số khác chỉ ra, Ankara đang cố mở rộng vai tṛ ở Trung Đông như một chủ thể then chốt và ngăn Nga ở ngoài ŕa v́ ủng hộ của Moscow dành cho người Kurd.
Người Kurd - vốn hiện diện ở nhiều khu vực của Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq, Iran và Syria - đang muốn tái hợp sau khi quê hương của họ bị chia cắt hồi những năm 1920.
Đă có đối thoại về một hành lang Kurd ở Syria mà trong mắt Ankara th́ giống như một sự tái thiết lập của người Kurd.
Viễn cảnh này có nguy cơ đe dọa chủ quyền của Thổ Nhĩ Kỳ và khiến một phần lănh thổ nước này - vốn là mục tiêu của các hoạt động li khai ủng hộ người Kurd trong nhiều thập niên qua - bị tách ra cho người Kurd tái hợp. Đó là điều Thổ Nhĩ Kỳ không mong muốn.
Dù lư do là ǵ th́ hiện nay, cả phía Ankara lẫn Moscow đều không có vẻ sẽ nhượng bộ nhau.
Nếu t́nh h́nh không thay đổi th́ viễn cảnh có thể nhất là mối quan hệ song phương tiếp tục lạnh nhạt, nếu không muốn nói là băng giá. Tồi tệ hơn nữa sẽ là một sự đáp trả cấm vận lẫn nhau và không bên nào chiến thắng. Khi đó, chắc chắn một mặt trận thống nhất chống IS sẽ là điều quá xa vời.