Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) đă ra lệnh bắt giữ thủ lĩnh Tập đoàn lính đánh thuê Wagner về tội nổi loạn. Yevgeny Prigozhin, người đứng đầu của tổ chức bán quân sự Wagner tố cáo quân đội Nga đă tiến hành các cuộc tấn công vào các doanh trại của ông ta và thề đ̣i lại công lư.
Yevgeny Prigozhin trong một video lên án Bộ Quốc pḥng Nga sau khi tổng hành dinh Quân khu Nam của quân đội Nga tại Rostov-on-Don bị lính Wagner bao vây ngày 24 tháng Sáu 2023 (Ảnh: Wagner/Anadolu Agency via Getty Images)
Chuyện ǵ phải đến đă đến
Chính quyền Nga ra lệnh tăng cường an ninh ở thủ đô Moscow và phát lệnh bắt giữ Yevgeny Prigozhin với cáo buộc nổi loạn sau khi ông này kêu gọi quân đội của ḿnh lật đổ giới lănh đạo quân sự. Prigozhin, một người thân tín một thời của Tổng thống Nga Vladimir Putin, đă kêu gọi trả đũa trong một đoạn băng ghi âm tố cáo quân đội Nga đă giết
"một số lượng lớn quân của ông ta trong các cuộc tấn công ngày 23 tháng Sáu vào một doanh trại của Wagner".
Quân đội Nga phủ nhận cuộc tấn công này và cũng không có bằng chứng độc lập nào chứng minh cho lời tuyên bố của Prigozhin. Trong khi các xe bọc thép chở quân bảo vệ các cơ sở trọng yếu ở Moscow, một số người chỉ huy quân sự hàng đầu của Nga từng làm việc với Wagner kêu gọi nhóm đánh thuê này
"dừng lại trước khi quá muộn".
"Điều cuối cùng chúng ta cần làm là ngưng tiến hành một cuộc nội chiến thực sự bên trong đất nước. Hăy tỉnh táo lại đi", Trung tướng Vladimir Alekseyev, phó giám đốc t́nh báo quân đội Nga lên tiếng cảnh cáo.
Moscow ngày 24 tháng Sáu 2023: An ninh được thắt chặt tối đa (Ảnh: Boris Alekseev/Anadolu Agency via Getty Images)
Một video phát tán trên mạng xă hội cho thấy xe bọc thép được triển khai ở trung tâm Moscow, gồm cả trên đường phố nơi có Hội đồng Liên bang, thượng viện của Quốc hội Nga và Văn pḥng Tổng công tố. Prigozhin nói rằng quân đội của ông ta đang
"hành quân đ̣i công lư" đến thành phố Rostov ở miền Nam nước Nga, nơi đặt sở chỉ huy phụ trách khu vực phía Nam giám sát cuộc chiến xâm lược Ukraine của quân Nga. Ông nói những người lính nghĩa vụ trẻ Wagner trên mặt đất không kháng cự nhưng một máy bay trực thăng của Nga đă tấn công họ. Không có xác nhận độc lập về nguồn tin này.
"Tội ác mà giới lănh đạo quân sự của đất nước gây ra phải bị ngăn chặn. Họ đă quên chữ công lư, và chúng tôi sẽ nhắc cho họ nhớ", Prigozhin tuyên bố trong một bản ghi âm được đăng trên mạng xă hội của Wagner ngày 23 tháng Sáu.
"Bất cứ một ai cố gắng chống cự sẽ bị xem là mối đe dọa và bị tiêu diệt ngay lập tức, gồm tất cả các trạm kiểm soát trên đường đi và bất cứ máy bay nào trên đầu chúng ta".
Các sự kiện ngày 23 tháng Sáu đă tiết lộ ra chiều sâu của cuộc khủng hoảng chính trị bên trong nước Nga sau 16 tháng chiến tranh mệt mỏi với một loạt thất bại của quân xâm lược. Áp lực đè nặng lên Putin buộc ông ta phải nhanh tay dập tắt bất cứ mối đe dọa nào mà ông Prigozhin gây ra cho quyền lực của ông ta và khả năng tiếp tục tiến hành chiến tranh xâm lược của Nga.
Yevgeny Prigozhin (thứ hai, trái sang) cùng nhóm sĩ quan bọn lính đánh thuê Wagner (Ảnh: Wagner/Anadolu Agency via Getty Images)
Từng là một tù nhân trở thành tay chân thân tín của Putin sau khi làm người cung cấp thực phẩm cho quân Nga ở St. Petersburg, Prigozhin đă lợi dụng cuộc chiến ở Ukraine để trở thành một trong những nhân vật nổi tiếng và quyền lực nhất nước Nga, với hàng chục ngàn quân thiện chiến trong biên chế của Wagner. Ông ta phát triển thế lực nhờ kiểu độc tài kiểm soát cấp dưới bằng cách làm cho họ chống đối nhau của Putin. Quân đội Wagner là lực lượng duy nhất của Nga có thể tiến vào Ukraine trong gần một năm vừa qua, chiếm thành phố Bakhmut vào tháng trước, và được chú ư nhiều v́ luận điệu dân túy, khoa trương chống lại giới tinh hoa Nga của Putin.
Prigozhin thành lập các trung tâm tuyển mộ lính trên khắp nước Nga. Trong hàng ngũ của Wagner có nhiều thành viên cũ của quân đội Nga, kể cả lực lượng đặc biệt và các đơn vị chọn lọc khác cũng như các binh lính được tuyển mộ trong các nhà tù với lời hứa ân xá. Tập đoàn Wagner có kỷ luật hà khắc kiểu giáo phái, sẵn sàng hành quyết xử tử những kẻ đào ngũ và phản bội bằng búa tạ. Trong vài tháng qua, Prigozhin đă tập trung công kích mạnh mẽ vào Bộ trưởng Quốc pḥng Nga Sergei Shoigu và Tham mưu trưởng Valery Gerasimov.
Không c̣n đường lùi
Tướng Sergei Surovikin, cựu chỉ huy quân đội Nga ở Ukraine, đă đưa ra lời kêu gọi qua video vào đêm khuya 23 tháng Sáu, yêu cầu quân đội của Wagner không tuân theo lănh đạo của họ.
"Chúng ta là chung ḍng máu, là những chiến binh. Kẻ địch chỉ chờ t́nh h́nh chính trị nội bộ của chúng ta bị hỗn loạn. Dừng lại các bạn. Hăy giải quyết mọi vấn đề một cách ḥa b́nh", ông nói.
Cơ quan an ninh
FSB đă chính thức kêu gọi binh lính của Wagner hăy bắt giữ ngay Prigozhin. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố: "
Tổng thống đă được thông báo về t́nh h́nh chung quanh Prigozhin. Tất cả biện pháp cần thiết đang được thực hiện". Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Adam Hodge nói:
"Chúng ta đang theo dơi t́nh h́nh, tham khảo với các đồng minh và đối tác về những diễn biến mới nhất tại Nga. Tổng thống Biden cũng đă được thông báo".
Vài năm qua, Prigozhin đă biến Wagner thành một lực lượng quân sự có kỹ năng tác chiến hỗ trợ các ư đồ chiến lược của Moscow trên khắp thế giới, từ miền Đông Ukraine năm 2014 đến Syria, Libya, Mali và Cộng ḥa Trung Phi. Prigozhin thừa nhận Wagner đă mất 20,000 quân trong trận chiến kéo dài nhiều tháng ở Bakhmut khiếncho thành phố này trở thành đống đổ nát. Là đơn vị chiến đấu hiệu quả nhất của Nga ở Ukraine, Wagner đóng vai tṛ quan trọng trong cuộc chiến và từng đụng độ một thời gian ngắn với các lực lượng chính quy của Nga gần Bakhmut trong tháng này, bắt giữ chỉ huy của một lữ đoàn Nga, người mà Prigozhin cáo buộc đă dùng con đường mà Wagner rút lui để chạy trốn khỏi thành phố.
Đầu tháng này, Bộ Quốc pḥng Nga đă cố giành quyền kiểm soát Wagner cũng như dàn vũ khí của họ, bằng cách yêu cầu tất cả các nhóm bán quân sự và các công ty quân sự tư nhân phải kư hợp đồng chính thức để chịu sự kiểm soát tập trung của Bộ này. Prigozhin nói Wagner sẵn sàng t́m cách tuân thủ mệnh lệnh.
Lính Wagner hiện kiểm soát khu vực Rostov-Na-Don (Ảnh: Stringer/Anadolu Agency via Getty Images)
"Nhưng khi thấy chúng tôi vẫn tiếp tục công việc của ḿnh, họ đă phóng hỏa tiển tấn công vào các căn cứ của chúng tôi. Nhiều đồng đội chiến đấu của chúng tôi đă chết. Chúng tôi sẽ quyết định cách đối phó với tội ác này. Bước tiếp theo thuộc về chúng tôi. Đây không phải là một cuộc đảo chính quân sự, đây là một cuộc tuần hành v́ công lư. Hành động của chúng tôi không cản trở quân đội. Chính phủ, cảnh sát và Lực lượng Vệ binh Quốc gia Nga vẫn hoạt động như b́nh thường một khi chúng tôi hoàn thành nhiệm vụ. Công lư trong lực lượng vũ trang sẽ được khôi phục, và sau đó là công lư trên toàn nước Nga", Prigozhin khẳng định.
Trong đoạn ghi âm, Prigozhin nói ông ta có 25,000 người dưới quyền nhưng cũng xem toàn bộ quân đội và toàn bộ xă hội Nga là lực lượng dự bị chiến lược của ḿnh. Các b́nh luận gia Nga đă phản ứng với sự kiện này theo cách bất ngờ và sốc.
"Chúa hăy cứu nước Nga!", Oleg Tsaryov, cựu nghị sĩ Ukraine nay đă trở thành chính trị gia nổi tiếng của Nga từ 2014, viết. Trước đó cùng ngày, Prigozhin cho biết Shoigu đă nói dối người Nga và Putin khi bịa ra câu chuyện về
"hành động gây hấn điên cuồng của Ukraine và kế hoạch tấn công Nga cùng với khối NATO", trích dẫn lại từ
Wall Street Journal.