"Thiên hà Bánh xe" (Cartwheel) dưới góc nhìn của kính viễn vọng 10 tỷ USD James Webb

[trungthuc]

Nhờ vào các thông tin mới từ kính viễn vọng James Webb, giới khoa học đã tạo ra hình ảnh chi tiết của Cartwheel, thiên hà kỳ lạ với kết cấu rất phức tạp.

Ngày 2/8, Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) có chia sẻ hình ảnh thiên hà Cartwheel (Thiên hà Bánh xe) chụp từ kính viễn vọng James Webb.

Cách chúng ta khoảng 500 triệu năm ánh sáng, Cartwheel được xem là một trong những thiên hà kỳ lạ, nhiều chi tiết bị bụi che khuất. Nhờ các công cụ tối tân hiện đại, James Webb có thể phân tích một số thành phần của thiên hà này.

Đúng như biệt danh "Bánh xe", Cartwheel có hình dạng giống bánh xe ngựa, là kết quả sau vụ va chạm dữ dội giữa thiên hà xoắn ốc với một thiên hà nhỏ hơn. Điều đó đã gây ra các đợt sóng xung kích với tốc độ cao, tạo nên vòng tròn gồm khí bụi và các ngôi sao ở chung quanh. NASA mô tả hiệu ứng này tương tự gợn sóng tạo ra khi ném viên đá xuống hồ nước.

Hình ảnh về thiên hà Cartwheel chụp từ kính James Webb được công bố ngày 2/8. (Ảnh: NASA).

"Những sự quan sát của kính viễn vọng này nhấn mạnh Cartwheel đang trong giai đoạn tạm thời. Một thiên hà, có lẽ trước đây chỉ thuộc dạng xoắn ốc bình thường như Dải Ngân hà trước vụ va chạm, sẽ tiếp tục biến đổi trong tương lai", NASA cho biết.

Cấu trúc của Cartwheel được đánh giá rất phức tạp với 2 vòng, vòng ngoài là đám khí để hình thành sao và luôn mở rộng, vòng bên trong chứa hạt nhân, bao quanh các ngôi sao già.

Nhờ các thiết bị tinh vi, hiện đại, kính James Webb có thể thu thập các thông tin, giúp xác định tuổi của các ngôi sao trong Cartwheel. Kính viễn vọng trị giá 10 tỷ USD còn tiết lộ thành phần lớp bụi vòng ngoài có cả silicate, hợp chất được dùng phổ biến trên Trái Đất.

Nghiên cứu của NASA cũng cho thấy Cartwheel là nơi hình thành rất nhiều bgoi6 sao mới. "Phần lõi sáng chứa lượng bụi nóng cực lớn, các vùng sáng nhất là nơi trú ngụ của những cụm ngôi sao trẻ khổng lồ. Mặt khác, vòng ngoài thiên hà đã mở rộng suốt 440 triệu năm, chủ yếu chứa các siêu tân tinh (supernova) và sự hình thành của các ngôi sao trẻ", NASA cho biết thêm.

Hình ảnh Cartwheel từng được chụp bằng Đài quan sát tia X Chandra và kính viễn vọng Hubble. So với những kết quả trước đây, quan sát từ James Webb thu được nhiều thông tin chi tiết rõ ràng hơn, đặc biệt là các chi tiết phía sau lớp bụi ngoài nhờ thiết bị quan sát hồng ngoại trung (MIRI).

Thiên hà Cartwheel có đường kính khoảng 150.000 năm ánh sáng, thuộc chòm sao Sculptor (Ngọc Phu). Theo NewScientist, hình ảnh từ James Webb cũng tiết lộ một vùng hình thành sao nằm bên phải của thiên hà Cartwheel, sáng hơn nhiều so với cách tính toán của giới khoa học.

Thiên hà Cartwheel chụp từ kính viễn vọng Hubble, hình ảnh này được công bố vào năm 2018. (Ảnh: NASA).

Kính viễn vọng James Webb được phóng lên không gian vào tháng 12/2021, hoạt động chính thức từ tháng 7 năm nay sau khi đã được chỉnh sửa nhiều lần. Đây là phiên bản nối tiếp của kính viễn vọng Hubble, để phát hiện các ngôi sao, thiên hà cổ đại, phục vụ tìm hiểu về lịch sử hình thành của vũ trụ. Những thiết bị tối tân sẽ giúp cho kính này thu thập đầy đủ chi tiết hơn so với kính viễn vọng Hubble.

Với những thiết bị khoa học mới mẽ này, giới khoa học còn sử dụng kính James Webb để phân tích các vật thể, hiện tượng vũ trụ, bao gồm nhóm hành tinh thuộc Hệ Mặt Trời như Mộc tinh. Từ giữa tháng 7, nhóm nghiên cứu James Webb đã chia sẻ loạt ảnh màu chi tiết về một số khu vực trong vũ trụ. Các nhà thiên văn học cũng tìm thấy thiên hà cổ nhất nhờ kính viễn vọng trị giá 10 tỷ USD này.