Mẹo nhận biết sỏi mật qua các triệu chứng

[june04]

Khi sỏi mật gây triệu chứng, cơn đau xuất hiện đột ngột, ở bên phải, ngay dưới xương sườn; giữa hai bả vai hoặc vai phải, từ 30 phút đến vài giờ.

Sỏi mật là do dư thừa cholesterol và bilirubin trong mật, có quá ít muối mật để phân hủy cholesterol. Sỏi mật còn do túi mật hoạt động bất thường khiến mật không thể thoát ra khỏi túi mật. Túi mật là cơ quan nằm ở bên phải bụng, phía dưới gan, có hình quả lê, chứa dịch mật do gan tiết ra.

Nhiều người thường nghĩ đến những cơn đau khi nói đến triệu chứng của sỏi mật. Tuy nhiên, theo Very Well Health, hơn 80% người bị sỏi mật thường sẽ không có triệu chứng (sỏi im lặng). Sỏi im lặng không ảnh hưởng đến chức năng túi mật, gan hoặc tuyến tụy và không cần điều trị. Thông thường sỏi mật là một bệnh lành tính không nguy hiểm cho đến khi nó gây ra biến chứng.

Nếu các triệu chứng có xảy ra thì thường đột ngột, có thể vào ban đêm. Sỏi mật thường tấn công sau các bữa ăn nhiều chất béo. Các triệu chứng điển hình của loại sỏi này là đau dữ dội, liên tục ở vùng bụng trên, cơn đau nhiều hơn và kéo dài từ 30 phút đến vài giờ. Bạn còn có thể bị đau giữa bả vai và, hoặc dưới vai phải; đau ở giữa bụng, buồn nôn và nôn. Sỏi mật còn có thể có những triệu chứng không điển hình khác như chướng bụng, không dung nạp thức ăn béo, ợ hơi, ợ nóng, khó tiêu...

Đau ở hạ sườn bên phải cảnh báo sỏi mật. Ảnh: Shutterstock

Bạn nên đến bác sĩ thăm khám sớm nếu cảm thấy đau bụng không biến mất sau vài giờ hoặc rất nghiêm trọng, đổ mồ hôi, ớn lạnh, sốt nhẹ, vàng da hoặc vàng mắt, phân màu đất sét, nước tiểu màu trà. Những triệu chứng này có thể do biến chứng nghiêm trọng như tắc nghẽn ống tụy, ống mật chủ, ống gan hoặc thậm chí nhiễm trùng trong túi mật, gan hoặc tuyến tụy. Điều trị càng sớm càng tốt. Nhiều người thường không có triệu chứng sỏi mật cho đến khi gặp các biến chứng.

Nhiễm trùng ống mật: nếu sỏi mật làm tắc nghẽn ống dẫn mật trong một thời gian dài, tổn thương nghiêm trọng gây nhiễm trùng túi mật, có thể tử vong. Nhiễm trùng có thể xảy ra ở túi mật, gan hoặc tuyến tụy.

Viêm túi mật: sỏi mật có thể làm tắc nghẽn các ống dẫn khác. Chúng bao gồm ống dẫn mật luân chuyển mật tới lui từ gan đến túi mật và ống mật chung, dẫn mật từ những ống mật và ống gan đến ruột non. Khi mật bị mắc kẹt trong một trong các ống dẫn, tình trạng viêm nhiễm có thể xảy ra trong túi mật hoặc các ống dẫn. Trong một số trường hợp hiếm gặp, nếu mật bị mắc kẹt trong ống gan, gan có thể bị viêm.

Viêm tụy: Sỏi mật cũng có thể làm tắc ống tụy, ống dẫn các enzym tiêu hóa từ tuyến tụy. Khi ống tụy bị tắc nghẽn, các enzym tiêu hóa bị giữ lại và có thể xảy ra tình trạng viêm đau.

Ung thư túi mật: Mặc dù ung thư túi mật rất hiếm gặp nhưng khả năng mắc bệnh sẽ cao hơn nếu bạn từng bị sỏi mật.

Các yếu tố nguy cơ gây sỏi mật

Các yếu tố nguy cơ gây sỏi mật như từ 40 tuổi trở lên, phụ nữ có nguy cơ cao hơn nam giới, mức chất béo trung tính (triglyceride) cao, cholesterol "tốt" (HDL) thấp, dùng thuốc giảm cholesterol, bệnh tiểu đường, bệnh Crohn (viêm ruột), bệnh gan, nhiễm trùng ống mật, thiếu máu... Lối sống béo phì, giảm cân nhanh và ăn kiêng cũng góp phần hình thành sỏi mật.

Béo phì: Khi chỉ số khối cơ thể (BMI) càng cao, nguy cơ mắc sỏi mật càng tăng. Theo nghiên cứu đăng trên Harvard Health, phụ nữ có chỉ số BMI cao có nguy cơ bị sỏi mật cao gần gấp ba lần so với phụ nữ có chỉ số BMI trong mức bình thường (khoảng 18,5-25). Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người bị béo phì có thể có lượng cholesterol trong mật cao hơn, có thể gây ra sỏi mật. Người bị béo phì cũng có thể có túi mật lớn hoạt động không tốt.

Giảm cân, ăn kiêng: Những người giảm nhiều cân nhanh chóng có nguy cơ bị sỏi mật cao hơn. Chế độ ăn kiêng rất ít calo thường có khoảng 800 calo mỗi ngày, diễn ra trong một thời gian dài, thường là từ 12-16 tuần.

Ăn kiêng có thể gây ra sự thay đổi cân bằng muối mật và cholesterol trong túi mật. Mức cholesterol tăng lên và lượng muối mật giảm có thể làm giảm các cơn co thắt túi mật. Nếu túi mật không co bóp đủ thường xuyên để thải hết mật, sỏi mật có thể hình thành. Chế độ ăn kiêng rất ít calo có thể không chứa đủ chất béo để giúp túi mật co bóp. Một bữa ăn chứa khoảng 10 gram chất béo là cần thiết để túi mật co bóp bình thường.

Sỏi mật phát triển ở những người ăn kiêng rất ít calo thường im lặng và không gây ra triệu chứng. Nghiên cứu ở Thụy Điển với hơn 8.360 người, đăng trên tạp chí Nature cho thấy, những người ăn kiêng rất ít calo có thể tăng nguy cơ phát triển sỏi mật phải nhập viện hoặc phẫu thuật cắt túi mật.

Ngoài ra, các yếu tố lối sống khác có thể làm tăng khả năng phát triển sỏi mật như chế độ ăn uống nhiều chất béo, nhiều cholesterol và, hoặc ít chất xơ; lười tập thể dục; nhịn ăn làm chậm chuyển động của túi mật, khiến cholesterol tích tụ.