Vài vấn đề ưu tiên cho sức khỏe ở Tuổi Vàng

[trungthuc]

"When grace is joined with wrinkles, it is adorable;
There is an unspeakable dawn in happy old age".
(Victor Hugo)

Tuổi Vàng là thời gian mà chúng ta sẽ trải qua khi đã đóng góp nhiều công sức, tâm não cho xã hội cũng như cho gia đình con cháu. Tại nhiều quốc gia, tuổi đó được tính từ 65 trở lên. Tuổi mà xã hội cho mình cái quyền vui thú điền viên với những khoản trợ cấp theo luật định hoặc tiền hưu, tiền để dành sau nhiều năm làm việc.

Với tuổi này, sức khỏe con người sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Có những yếu tố ngoài tầm kiểm soát của mỗi cá nhân như chủng tộc, đặc tính di truyền, phái tính.
Ngược lại, cũng có một số yếu tố mà nếu muốn duy trì được một sức khỏe tốt, chúng ta có nhiều khả năng thực hiện. Đó là thói quen tốt xấu trong nếp sống hàng ngày; mức độ quan tâm tới việc chăm lo sức khỏe; sự lượng định chính xác về các điều kiện y tế trong môi trường chung quanh; thái độ thích ứng với tiến trình lão hóa; dinh dưỡng ẩm thực và phương pháp vận động cơ thể.

Hãy cùng phân tích một số yếu tố vừa đan cử, rút tỉa ra những phương cách thực hiện, cũng như những quy luật cần theo để có một tuổi vàng an lạc.

MỐI QUAN TÂM VỀ SỨC KHỎE
Sự quan tâm, chăm sóc này là điều chúng ta cần coi trọng và thực hiện liên tục trong suốt cuộc đời. Dến Tuổi Vàng này, nó sẽ trở thành là ưu tiên số một.
Ở tuổi này, cơ thể con người sẽ trải qua nhiều đổi thay về thể xác lẫn tâm hồn. Các sự đổi thay đều ít nhiều làm suy yếu một số chức năng cũng như hệ thống phòng chống bệnh tật của cơ thể. Người cao tuổi cần phải chủ động, tích cực trong việc chăm sóc sức khỏe của mình; cần hiểu rõ những vấn đề mình phải đối phó, vì các nhu cầu về y tế bây giờ không giống như mấy chục năm về trước.
Hiểu biết những thay đổi đó rất cần thiết để có thể ứng phó, thích nghi đúng lúc, đúng nơi.

1/ Theo thời gian, tế bào thần kinh bị hủy diệt dần dần mà không được thay thế; tế bào nuôi dưỡng óc giảm nhiều, sự suy nghĩ bắt đầu chậm chạp, rối loạn, nhầm lẫn.
2/ Thủy tinh thể của mắt trở nên cứng đục, võng mạc kém nhạy cảm với ánh sáng, thị giác giảm khi nhìn sự vật ở gần hay trong bóng tối.
3/ Tai nghe bắt đầu nghễnh ngãng, khó bắt được các âm thanh có tần số cao và tiếng nói bình thường.
4/ Ăn uống mất ngon. Thức ăn như đắng chát vì tế bào vị giác trên lưỡi ngày một ít đi; miệng khô vì hiệu năng sản xuất của hạch nước miếng giảm đến mức đáng ngại.
5/ Khứu giác kém, mũi không phân biệt và tiếp nhận được các loại mùi của hóa chất, thực phẩm.
6/ Nhịp tim chậm, lượng máu xuất tim giảm, cơ tim xơ cứng, dễ bị suy tim, gây ngất xỉu, khiến chúng ta không cáng đáng được những công việc thường làm khi còn trẻ.
7/ Hơi thở ngắn, nhanh, số lượng dưỡng khí trong máu giảm. Tất cả đưa đến sự khó thở, dễ bị thấm mệt khi làm việc chân tay.
8/ Gan bị teo. Lượng máu lưu thông qua gan giảm; chức năng thanh lọc các độc chất kém hữu hiệu. Thuốc uống vào được giữ trong cơ thể lâu hơn và ở mức độ cao hơn.
9/ Thận cũng nhỏ đi. Máu đi qua thận giảm, nước tiểu loãng. Khả năng tống xuất chất muối kém, dễ gây sự khô nước trong người và kéo dài tác dụng của nhiều loại dược phẩm. Bàng quang co bóp yếu, gây chứng khó tiểu và chứng không nín đái được. Nhiếp hộ tuyến sưng, gây bí tiểu, đôi khi cần phải thông cho dễ chịu.
10/ Lớp mỡ dưới da teo, tuyến mồ hôi và tuyến nhờn kém hoạt động. Hậu quả là da khô, nhăn nheo, dễ bị tổn thương, ít chịu đựng được nhiệt độ lạnh giá.
11/ Hệ thống miễn nhiễm yếu, việc sản xuất kháng thể bị trì trệ, cơ thể dễ bị nhiễm trùng, bệnh tật sẽ trầm trọng hơn.
12/ Đời sống tính dục cũng có nhiều thay đổi, nhưng nói chung thì khả năng tình ái nam nữ giới có thể tồn tại đến tuổi 80, 90.
13/ Về tâm trí, khả năng thâu nhận kiến thức bằng suy luận, trực giác hay giác quan có nhiều rối loạn.
- Trí nhớ ngắn hạn kém dần.
- Tri thức lỏng, gồm khả năng thích nghi với hoàn cảnh mới và giải quyết cấp bách các vấn đề, đều giảm đi với tuổi già.
- Tri thức kết tính lại tăng lên. Tri thức này bao gồm khả năng thu nhập, tích lũy những hiểu biết về vũ trụ, ngôn ngữ, sự việc, ngày tháng, tên tuổi, nghề nghiệp. Thành ra khi ngồi hầu chuyện với một vị trưởng lão, chúng ta cứ được nghe các vị này kể vanh vách những sự việc xảy ra xưa rất xưa.

Cũng trong phạm vi tâm thần, nhiều người già có một số phản ứng tâm lý tiêu cực.
Họ thường trầm mặc, bi quan, hạ thấp khả năng của bản thân, thích cô đơn, giảm tiếp xúc qua lại, hay than thân trách phận hoặc oán trách người khác. Có người đang năng động, đột nhiên thu mình lại: bạn bè mời sinh hoạt, ăn uống đều từ chối, lại còn dẹp bỏ những hoạt động mà trước đây họ say mê. Lý lẽ chính được nêu ra là: "Tôi già rồi, đâu còn khỏe mạnh như trước". Con cái nhiều khi thắc mắc là bố tôi không còn là bố tôi của mấy năm về trước hoặc tôi không thể nào hiểu được mẹ tôi nữa.

Biết được những thay đổi trong cơ thể và những bệnh thường có của mình chưa đủ, chúng ta còn cần hợp tác chân thành với người thầy thuốc gia đình. Cũng phải lựa chọn một bác sĩ có lương tâm nghề nghiệp, sẵn sàng dành thì giờ cho bệnh nhân, chăm sóc, giải thích kỹ càng bệnh tật và nhu cầu trị liệu. Không được "Lương y như từ mẫu" thì cũng với tinh thần phục vụ nhiều hơn là nặng về thương mại.
Ngoài ra, cũng nên gây mối giao hảo tốt với cô y tá của ông bác sĩ, vì "quan xa, nha gần". Cô ta sẽ là người mà chúng ta sẽ tiếp xúc nhiều hơn như lấy hẹn, hỏi thuốc, hỏi kết quả thử nghiệm hoặc xin mua thêm thuốc.

Hãy tích cực trong việc tự săn sóc sức khỏe.
- Đề phòng bệnh bằng sự chích ngừa như cúm, viêm phổi, viêm gan...
- Tham dự chương trình sớm phát hiện bệnh như chụp hình nhũ hoa tìm kiếm ung thư vú, khám tìm ung thư nhiếp hộ tuyến, làm Pap smear cho ung thư cổ tử cung...
- Khám sức khỏe tổng quát hàng năm dù không có bệnh. Việc khám tổng quát này nhằm mục đích là tìm ra những dấu hiệu của bệnh lý trước khi căn bệnh lan rộng. Trong dịp này, bác sĩ sẽ có cơ hội giải đáp những thắc mắc chúng ta nêu ra, kiểm soát toàn bộ sức khỏe của mình. Đây cũng là dịp để bác sĩ thực hiện một số xét nghiệm về máu để coi mức độ đường, cholesterol, hồng cầu, bạch cầu; xét nghiệm nước tiểu để đánh giá tình trạng chức năng của thận, bàng quang. Khám ngực nhũ hoa, khám hậu môn, nhiếp hộ tuyến, làm Pap smear, tử cung quý bà cũng nằm trong chương trình khám sức khỏe tổng quát hàng năm.
Sau cùng là chúng ta cần sử dụng thuốc men đúng lời chỉ dẫn, giữ hẹn tái khám, kiêng khem trong việc ẩm thực, ngủ nghỉ đầy đủ để gìn giữ tuổi vàng.

THÁI ĐỘ TÍCH CỰC TRƯỚC SỰ LẢO HÓA
Đã sống đến tuổi 65 thì sẽ có nhiều triển vọng là có thể chúng ta sẽ sống đến ngoài 80-90. Thành ra giai đoạn tuổi già có thể là khoảng thời gian lâu hơn tuổi trung niên hay thiếu niên. Để an hưởng tuổi vàng, chúng ta cần phải có một thái độ ứng xử tích cực.
Nhà hùng biện Ciceron đã nói: "Ai cũng mong sống lâu, nhưng khi đến tuổi đó thì lại than phiền. Người khôn ngoan sẽ đối diện với sự già nua một cách nhẫn nhục, vì chống cự lại với thiên nhiên thì cũng vô ích, khác chi cuộc chiến của những người khổng lồ chống lại các vị thần linh".

Đối diện với tiến trình lão suy, con người có thể hoặc phớt lờ không để ý tới nó; bực bội với nó; sợ hãi khi thấy nó từ từ tiến đến hoặc là bình tĩnh chờ đón nó vì nghĩ rằng không thể tránh được nó. Một thái độ ứng xử tích cực, xây dựng, là rất cần thiết. Vạn sự khởi đầu nan. Cuộc hành trình đi vào Tuổi Vàng không phải bắt đầu bằng bước chân đầu tiên, mà bằng cái ý định trong đầu là sẽ nhập cuộc.
Rồi từ đó, tùy theo chương trình, kế hoạch, Tuổi Vàng của chúng ta sẽ trở nên hoặc hào hứng, đầy sinh động, nhiều sáng tạo, ích lợi cho gia đình cũng như cho bản thân. Hoặc sẽ buồn tẻ, vô vị. Kinh nghiệm cho hay, quan niệm của mổi người chúng ta về tuổi già có nhiều ảnh hưởng tới tiến trình của quá trình lão hóa, chẳng khác chi cái liên hệ chặt chẽ giữa tâm thần và thể xác, cảm xúc và sức khỏe, bệnh tật.

Quan niệm "tâm bất lão, trường thọ"(lòng trẻ sống lâu), hay "Lạc giả trường thọ, ưu giả dị yếu" (vui vẻ lạc quan sống lâu, ưu tư phiền não chết sớm), chắc còn giử giá trị đến muôn đời sau. Hãy luôn luôn sống lạc quan.
Albert Eistein đã có nhận xét: "Người lạc quan suốt ngày thấy ánh sáng màu xanh, người bi quan chỉ thấy màu đỏ". Còn nhận xét của Abraham Lincoln thì đúng cho cả trẻ lẫn già: "Nhiều người sống sung sướng, hạnh phúc theo đúng như quyết định là họ muốn được sung sướng".

1/ Hãy trở thành người bạn cần thiết cho mọi người. Sẵn sàng làm những việc lớn, nhỏ, cho tha nhân. Làm cho người khác cảm thấy sung sướng là họ sẽ được chăm sóc, ưu ái lại.
2/ Giữ phần chủ động cuộc đời mình. Tỏ ra mình còn hữu dụng, còn khả năng, không cần phụ thuộc vào ai. Sống biết chủ động giúp chúng ta khắc phục được những chông gai trên đoạn đường còn lại của cuộc đời.
3/ Tiếp tục học hỏi. Các cụ ta thường nói ông bẩy mươi học ông bẩy mốt. Đừng để khả năng học hỏi bị cùn dần với thời gian. Có người đã ví bộ óc như một trương mục đầu tư. Càng sử dụng nhiều thì nó càng sinh lợi cho chúng ta, giúp nâng cao thêm nhiều kiến thức hiểu biết mới.
4/ Luôn luôn giữ bề ngoài cho tươm tất, chải chuốt. Nữ giới thọ hơn nam giới, một phần có lẽ vì lúc nào cũng mặc đẹp đẽ, trang điểm như sắp đi dự dạ hội. Chả bù với nhiều vị nam nhân cứ mặc ra sao cũng được, lơ là chăm sóc cả cái răng cái tóc là góc con người. Nom nó GIÀ con người đi.
5/ Đừng để mình bị cô đơn, lẻ loi. Trong sinh hoạt hàng ngày, hãy ráng gần gũi với người này người khác. Bớt sinh dục tính, kiềm chế phẫn nộ, gạt bỏ tâm tư xấu, ngăn ngừa căng thẳng thần kinh, tránh tranh chấp mà nên biết nhượng bộ, hòa nhả với mọi người. Hãy cố gắng suy nghĩ như Ciceron: "Tuổi già chỉ được kính nể khi nó tự tranh đấu, duy trì cái tư cách của mình, tránh bị lệ thuộc, và quyết tâm giử quyền kiểm soát cái vị trí mình trong xã hội cho đến phút chót của cuộc đời".

ĐIỀU HÒA VIỆC ĂN UỐNG
Nói về điều hòa ăn uống thì chúng ta thấy có ở cả trăm ngàn pho sách trong thư viện. Vì phép ăn uống với thực phẩm dinh dưỡng là mối quan tâm lớn của con người. Nhất là ở các nước có nền kinh tế và kỹ nghệ cao. Hỏi rằng, có một công thức nấu ăn nào toàn hảo cho tuổi thọ trường sinh, thì câu trả lời là không có. Nhưng những lời khuyên thực tế sẽ là: thực phẩm phải đa dạng, phẩm chất dinh dưỡng cao và cân bằng. Con người, nói chung, không giống các sinh vật khác ở chỗ là không phải di chuyển để lùng kiếm thức ăn hay lo không kiếm đủ thức ăn. Mà chúng ta lại có mối lo là làm sao không chỉ biết ngồi đó mà ăn hoặc ăn quá nhiều. Tại nhiều quốc gia, thực phẩm quá dư thừa, chỉ cần muốn ăn gì và có tiền là xong. Nhưng ăn nhiều mà không chịu vận động, xê dịch thì thật là nguy hiểm.

1/ Biết lựa chọn thức ăn thích hợp.
Tại Hoa Kỳ, vào năm 1990 một đạo luật liên hệ với việc liệt kê phẩm chất, thành phần của thức ăn đã được ban hành, mục đích là để giới tiêu thụ dễ chọn lựa thức ăn hợp với nhu cầu của mình. Các quốc gia khác sau đó cũng đã làm theo. Những nhãn hiệu (Food Label) đó tuy không hoàn toàn đáng tin cậy, nhưng ít nhất nó cũng có giá trị hướng dẫn. Chúng ta nên coi kỹ nhãn hiệu phân tích này để lựa chọn thức ăn nào thích hợp với cơ thể mình.

2/ Khi nào thì ăn?
Tất nhiên sẽ có câu trả lời: "Thấy đói là ăn". Vậy khi nào thì đói, đói bụng hay đói con mắt? Lại nữa: ăn để sống hay sống để ăn? Á Đông quan niệm để sống lâu chỉ nên ăn "ba phần đói, bảy phần no", để còn hơi thòm thèm, sau này còn muốn ăn nữa. Nhiều người phương Tây có thói quen: bữa sáng bữa trưa nhẹ, bữa tối thịnh soạn. Cũng tiện đấy, vì sáng dậy vội vã đi làm, chỉ đủ thì giờ để chiêu mời một ly cà phê. Trưa ngồi ở sở vừa làm việc vừa nhai miếng bánh mì kẹp chả. Tối về rảnh rang, làm một bữa cơm rượu no nê, rồi lên giường ngủ. Thế là cholesterol trong máu tăng cao, những tảng mỡ không mời mà ngang nhiên xâm lấn vùng bụng, vùng hông.

Từ hơn ba chục năm trước, tại viện Đại học ở Chicago, Clarence Cohln đã chứng minh rằng những người ăn một bữa no mỗi ngày thì chỉ số cholesterol sẽ cao hơn ở những người nhâm nhi nhiều lần trong ngày. Và đây cũng là lý do mà cholesterol ở nữ giới, lúc thiếu thời, thấp hơn ở nam giới, vì quý bà hay ăn quà vặt. Còn quý ông thì nhồi nhét một bữa cho xong. Ăn một bữa no thì bắt buộc sự biến hóa thực phẩm phải làm việc quá sức, vị tố tiêu hóa, nhất là chất insulin, phải tiết ra nhiều trong một thời gian quá ngắn, đôi khi lại có khuyết điểm. Tốt hơn hết là tuổi già chúng ta nên cứ nhâm nhi, ăn lai rai chút một, nhiều lần trong ngày

3/ Tránh thực phẩm có nhiều chất mỡ, nhất là mỡ động vật có vú.
Mỡ bão hòa làm tăng cholesterol. Mỡ thực vật, bất bão hòa, làm giảm cholesterol. Giản dị nhất là ăn thịt nạc, thịt gà, vịt bỏ lớp da đầy mỡ; hấp hay nướng nhiều hơn là chiên; thay thịt bằng cá, rau trái cây, uống sữa có ít chất béo.

4/ Ăn thực phẩm có nhiều chất carbohydrates như rau, trái cây, hạt ngũ cốc, vừa rẻ lại tốt lành và cung cấp nhiều năng lượng. Cơ quan Natural Research Council khuyên nên dùng 5 suất ăn (servings) trái cây và rau mỗi ngày, 6 đếni 11 servings hạt ngũ cốc. Mỗi serving là một đơn vị thức ăn mà chúng ta thường dùng như là một bát cơm, một quả táo cỡ trung. Nên nhớ là trên thế giới có cả hàng trăm triệu người ăn chay mà họ vẫn sống lâu. Như vậy ăn chay chắc phải có một giá trị dinh dưỡng nào đó. Lại nữa, khẩu phần ăn của các lực sĩ vô địch trước khi tranh giải đều có nhiều carbohydrates, là một lý do để chúng ta nên tăng cường số lượng rau và trái cây trong bếp và trên bàn ăn của chúng ta.

5/ Một vài ý kiến về chất đạm (protein). Cơ thể người được tạo dựng lên bằng chất đạm. Chất này có nhiều nhất trong thịt của động vật nhưng cũng có trong thảo mộc, nhất là các cây thuộc họ đậu (legumes): đậu Hòa Lan, đậu cô ve, đậu nành. Khoa học đã chứng minh là một khẩu phần có nhiều chất thịt súc vật sẽ làm tăng hiểm họa bệnh tim mạch. Với số tuổi cao, chúng ta nên theo chế độ thực phẩm với thịt nạc, sữa ít chất béo, nhiều rau, trái cây.

6/ Nước và muối cũng cần được lưu ý. Trong cơ thể, tỷ lệ nước lên đến 60%, mỗi ngày trái thận lọc gần 200 lít máu và thải ra 1% dung dịch nước. Như vậy cơ thể người đỏi hỏi một lượng nước tối thiểu để sống. Trung bình chúng ta cần uống 1 lít rưỡi nước mỗi ngày, và uống thêm khi nào thấy cần để tránh tình trạng khô nước hay loãng nước tiểu. Nước không có calories, không có khoáng chất, đôi khi không mất tiền mua lại còn là chất bôi trơn (lubricant) tốt cho cơ thể. Còn muối thì chỉ cần một phần tư thìa cà phê mỗi ngày là đủ. Dân chúng dùng nhiều muối, như người Nhật, thường có nhiều nguy cơ bị cao huyết áp.

7/ Gần đây, chất xơ (fiber) trong rau và trái cây được nhắc nhở nhiều vì có công dụng trong việc hạ thấp lượng cholesterol trong máu, tăng tốc độ di chuyển của thức ăn trong ruột, tránh được táo bón và viêm ruột. Chất xơ không có giá trị dinh dưỡng mà chỉ làm cho đầy bao tử, nên có tác dụng giúp giảm béo mập.

8/ Sinh tố và khoáng chất có tác dụng xúc tác trong việc chuyển hóa thức ăn và có nhiều trong các loại thực phẩm. Tuy nhiên, ở người cao tuổi, khẩu phần nhiều khi không được cân bằng và có thể thiếu một vài loại sinh tố nào đó. Vì vậy, cũng nên dùng thêm một phân lượng sinh tố phụ trội. Tiện đây, xin nói qua về các chất chống oxy-hóa (anti-oxidant) và về gốc tự do (free radicals).

Ai cũng biết là dưỡng khí là một nhu yếu phẩm rất cần thiết cho toàn bộ cơ thể. Thiếu dưỡng khí trong ít phút, não bộ sẽ bị tê liệt. Chẳng hạn chỉ nín thở dăm phút là mặt trở nên xanh dờn. Vậy mà cũng chính cái oxygen này lại gây ra một hiện tượng làm “rỉ sét” trong cơ thể, như là một chiếc xe hơi bỏ mặc trong mưa gió, không dùng đến.
Số là, để có năng lượng điều hành, tế bào dùng dưỡng khí để đốt hóa chất, như đường trong máu. Trong khi làm công tác này, một vài đơn vị oxygen mất đi một số điện tử, và trở thành những gốc tự do. Để bổ túc số điện tử bị mất này, gốc-tự-do bèn cướp điện tử của các phân tử khác, gây thiệt hại cho cơ thể về hóa tính cũng như về chức năng. Đây có thể là một trong những nguyên nhân đưa đến lảo hóa với da nhăn, thịt teo, xương mềm và một số bệnh như ung thư, xơ cứng động mạch. Để chống lại các phản ứng tai hại này, người ta dùng những antioxidant, mà 3 chất chính là sinh tố C, sinh tố E và Beta-caroten.

VẬN ĐỘNG CƠ THỂ
Ciceron có phát biểu: "Sự tập luyện và sự tự chủ giúp con người duy trì được một phần lớn sức bền bĩ đã có dù rằng người ta đã vào tuổi lão suy".
Ngày nay, nhiều người, nhất là các vị lớn tuổi, cứ cho là mình phải giữ gìn và duy trì tiềm năng của cơ thể bằng cách thư thả về thể xác. Chúng ta quá nhấn mạnh vào sự nghỉ ngơi, dưỡng sức. Tập luyện làm gì cho phí sinh lực, mất calories, hao mòn cơ thể.
Thực tế ra thì, cơ thể chúng ta bị "rỉ sét" vì không được dùng đến nhiều hơn là bị hao mòn do được sử dụng. Một đời sống tĩnh tại, có hại cho cả sức khỏe cũng như sự trường thọ và đưa đến sự sớm hủy hoại về tâm thần, thể xác của chúng ta.
Các cơ thịt và khối xương bị teo lại, yếu đi. Tế bào mỡ to lên, chiếm chỗ của bắp thịt, con người mập phệ ra. Tim đập yếu. Khả năng sử dụng dưỡng khí giảm, nuôi dưỡng kém, làm chúng ta dễ mỏi mệt, uể oải, chán nản. Con người trở nên kém linh động, di chuyển chậm chập, buông xuôi mọi việc, NOM GIÀ ĐI, một sự già nua trước tuổi.

Sinh học đã chứng minh sự ngưng trệ sẽ dẩn đến sự thoái hóa. Nước mà chẳng lưu thông, nước trở thành thối, bẩn. Ao tù thì nước đọng. Mà cơ thể người bao gồm 60% là chất lỏng. Cho nên vào tuổi già mà tự cho phép mình sống một đời sống tĩnh tại, không vận động, thì chắc là bệnh hoạn cũng như tử vong sẽ đến rất mau.

Sự sung sức của người còn trẻ là một tự do lựa chọn, nhưng đối với người cao niên, nó là một cái gì thiết yếu. Hãy nghĩ đến cái đồng hồ chạy bằng giây thiều xưa kia. Nó ngưng chạy không phải vì hư mòn hay bể vỡ, mà nó cần lên dây thiều. Con người cũng vậy: Cũng cần phải biết tự lên dây thiều.

Ích lợi của sự vận động cơ thể thì vô biên. Chỉ xin tóm lược là nó tăng sự nhịp nhàng của toàn thân; tim phổi tăng hiệu năng; giảm cao huyết áp và cao cholesterol; khớp xương co duỗi trơn tru, thịt xương cứng cáp; trí óc sáng suốt, nhạy cảm hơn, tâm thần thoải mái, yêu đời và làm tình cũng tốt hơn. Tuổi thọ sẽ cao hơn, để chiêm ngưỡng những thành quả mà con cháu đạt được với sự đóng góp công sức của mình.

Hãy sắp đặt một chương trình tập luyện thích hợp với tuổi, sức khỏe, hoàn cảnh, điều kiện của mình. Dành cho sự vận động một thì giờ ưu tiên và cố định trong ngày, coi sự vận động như một nhu cầu chứ không phải để giải trí. Hãy tự lấy hẹn để vận động, rồi giữ hẹn đó như hẹn đi bác sĩ, đi vay tiền ngân hàng và kiên nhẫn tiếp tục chương trình. Đừng sợ hãi khi tập dượt. Hãy làm sao để sự tập dượt trở thành người bạn đồng hành của các cơ năng trong người mình. Nếu bỏ đi không được dùng đến, sự xao lãng không chăm sóc, sự biếng nhác không vận động là những nguyên nhân dẩn đến sự hao mòn, bệnh tật của cơ thể. Câu nói "Use it or lose it" thật đáng để mổi người chúng ta ghi nhớ.

NHỮNG THÓI QUEN TỐT
Đã leo đến tuổi sáu lăm một cách bình an thì chúng ta đã có nhiều đóng góp tốt cho cơ thể trong lúc thiếu niên,trung niên. Chúng ta đã có nhiều thói quen tốt hơn là những tật xấu. Giờ đây cứ tiếp tục như vậy mà đi, và luôn giữ vững lập trường.
Tứ đổ tường thì cũng nên tránh, để tâm thân an lạc, gia đạo bình an, tài chánh ổn định. Tứ khoái thì giữ cho hài hòa, hợp luật trời và luật sinh hóa, chẳng nên thái quá mà hao tổn tâm can, sức khỏe, nhất là với đệ tam khoái. Có phải dùng đến Viagra, Levita thì cũng nên lựa phân lượng nhỏ thôi mà tăng sự mơn trớn, nỉ non...

Kết Luận

Trên đây là một số ý kiến đóng góp vào việc bảo trì và vận hành bộ máy tuy đã cũ, nhưng còn nhiều công dụng cho gia đình và xã hội. Xin hãy đồng ý với Maria W. Chapman là "Đừng kéo lê cái đầu máy xe lửa như một tên khờ khạo mà hãy tiếp tế củi, nước và lửa như một tay lành nghề".