01/09/20
(Washington Post) – Cuộc tấn công hoả tiễn của Iran vào các căn cứ quân sự Mỹ ở Iraq được điều chỉnh với ý định giảm tối thiểu thương vong, cho Iran biện pháp tránh mất thể diện, và tạo cơ hội cho cả hai bên dịu giọng, rút khỏi bờ vực chiến tranh, theo các viên chức cao cấp ở Washington và Trung Đông.
Các viên chức Toà Bạch Ốc từ sáng thứ Ba đã chuẩn bị tình thế Iran đáp trả vụ không kích giết Tướng Qassem Soleimani – Tư lệnh lực lượng Quds của Iran.
Theo các viên chức, vào chiều thứ Ba họ biết được Iran có ý định sẽ tấn công những mục tiêu Mỹ ở Iraq, mặc dù lúc đó chưa rõ chính xác họ nhắm vào những mục tiêu nào. Cảnh báo sớm nhất đến từ các nguồn tin tình báo, cũng như trao đổi thông tin từ Iraq thông báo dự tính phóng hoả tiễn của Iran. “Chúng tôi biết, Iraq thông báo, và có tin tình báo vài tiếng đồng hồ trước khi tấn công diễn ra,” một viên chức cao cấp giấu tên cho hay.
Tại Ngũ Giác Đài, lãnh đạo quân sự cấp cao nhất họp khẩn cấp về dự báo Iran phóng hoả tiễn. Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper triệu tập Chủ tịch Liên quân, Tướng Mark Milley cùng với lãnh đạo dân sự cao cấp trong Bộ Quốc phòng. Esper rút khỏi cuộc họp khi các viên chức quốc phòng nhận được tin báo cuộc tấn công bắt đầu diễn ra. “Có rất nhiều quan ngại,” một viên chức cho hay. “Tình trạng lo âu, muốn được cập nhật tình hình.” Những báo cáo ban đầu không nhắc đến bất cứ người Mỹ nào bị thương vong, “vì vậy có niềm lạc quan sau vòng ban đầu.”
Cảnh báo trước đó đã cho các vị tư lệnh quân đội Mỹ có thời gian để đưa binh sĩ vào nơi an toàn, củng cố vị trí tại các căn cứ. Theo các viên chức quân sự, binh sĩ tại các căn cứ ở Iraq được lệnh xuống hầm, mặc áo giáp, đội mũ bảo hiểm và “vào nơi trú ẩn.”
Binh sĩ vẫn giữ nguyên vị trí được bảo vệ như vậy trong nhiều tiếng đồng hồ, kể cả sau cuộc tấn công. Một viên chức cho hay, ít nhất một số đã rời khỏi căn cứ không quân al-Asad ở miền Tây Iraq trước khi Iran phóng hoả tiễn. Căn cứ này bị nhắm mục tiêu cùng với căn cứ Irbil ở miền Bắc Iraq.
“Không phải là nhờ may mắn mà không có ai bị thiệt mạng,” một viên chức quốc phòng khác cho hay. “May mắn luôn luôn đóng vai trò. Nhưng các tướng lãnh quân đội ở đó đã đưa ra phán đoán và phản ứng tốt.”
Trong bài diễn văn từ Toà Bạch Ốc vào sáng thứ Tư, Tổng thống Trump khen ngợi “hệ thống cảnh báo sớm” đã giúp ngăn ngừa thiệt hại nhân mạng. Một viên chức quốc phòng sau đó cho hay, Tổng thống ám chỉ đến hệ thống radar mà quân đội đã dùng để truy tìm hoả tiễn tiềm năng của kẻ thù.
Ít nhất hai nguồn tin tình báo đã cho Mỹ thời gian chuẩn bị.
Trước hết, có những thông tin chỉ ra Iran đang chuẩn bị tấn công vào các mục tiêu ở Iraq. Chưa rõ liệu thông tin đó đến từ một nguồn tin hay từ phương tiện kỹ thuật như từ nghe lén. Theo một viên chức quốc phòng, Quân đội Mỹ có “thông tin rõ ràng” về một cuộc tấn công trước khi chúng diễn ra từ “thông tin nội bộ gởi cho chính phủ Mỹ.” Các viên chức quân sự đánh giá Iran sẽ có hành động trả đũa vào cuối lễ tang ông Soleimani. Ngũ Giác Đài “hoàn toàn dự tính Iran sẽ trả đũa,” viên chức cao cấp nói. “Vấn đề ở chỗ, đó là gì? Nhưng chúng tôi hoàn toàn chuẩn bị có hành động trả đũa.”
Nguồn tin cảnh báo thứ hai đến từ phương tiện kỹ thuật. Quân đội Mỹ có hệ thống vệ tinh có thể phát giác ra hoả tiễn tức thời ngay sau khi được phóng đi. Các viên chức Mỹ đã báo động đồng minh ngay sau khi Iran phóng hoả tiễn, theo một viên chức phương Tây.
Iran phóng 16 hoả tiễn đạn đạo, gồm 11 quả rơi xuống căn cứ không quân al-Asad, và một ở căn cứ Irbil, ông Esper cho truyền thông hay. Hoả tiễn phóng vào Irbil rơi xuống khu vực trống giữa căn cứ và toà Lãnh sự Hoa Kỳ. Hiện chưa rõ tình trạng 4 quả hoả tiễn còn lại.
Trong tình trạng đề phòng sau vụ sát hại Soleimani, viên chức Quân đội Mỹ triển khai khoảng 4500 binh sĩ từ Sư đoàn Dù 82 ở Fort Bragg, North Carolina sang Trung Đông và cũng di chuyển một số lực lượng trong vùng.
Các tư lệnh Mỹ trên chiến trường, dưới sự chỉ huy của Tư lệnh Bộ chỉ huy Trung ương, Tướng Thuỷ quân Lục chiến Kenneth McKenzie, đã chuyển một số quân nhân ra khỏi những căn cứ nhỏ trong vùng, và phân tán thiết bị cũng như nhân sự ở các căn cứ để khó bị tấn công hơn. “Hãy kéo con người ra khỏi những khu vực ít được bảo vệ, đưa họ vào những khu vực dễ dàng được bảo vệ và bảo vệ tốt hơn,” một viên chức quốc phòng nói về tư duy này sau vụ không kích Soleimani. “Nhưng cùng một lúc, đừng nên tập trung nhân sự đông đúc vào một mục tiêu duy nhất.”
Các viên chức Mỹ bắt đầu báo động truyền thông khả năng Iran tấn công bắt đầu từ 4h chiều thứ Ba, 1 tiếng đồng hồ trước khi chúng xảy ra. Phó Tổng thống Mike Pence ban đầu dự tính sẽ thực hiện một cuộc phỏng vấn trên truyền hình vào tối hôm đó nhưng sau đó đã huỷ.
Tại Iran, chính phủ bắt đầu xác định chiến dịch tuyên truyền công khai. Cuối chiều thứ Ba, Iran chuyển một lá thư đến Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, nêu rõ căn cứ pháp lý trả đũa quân sự.
Ngũ Giác Đài không chắc, một khi hoả tiễn được phóng đi, chúng nhắm vào những mục tiêu nào, căn cứ nào bị tấn công, cho đến khi tác động thực sự lên hai căn cứ cụ thể. “Cuộc tấn công kéo dài hơn một tiếng đồng hồ … Hơn một tiếng đồng hồ từ tấn công đầu tiên đến cuối cùng,” một viên chức quân đội cho hay. “Không phải chỉ một cú, và tất cả bắn ra cùng một lúc, mà đó là, phóng, phóng, phóng.”
Khi các căn cứ quân sự hứng hoả tiễn, trao đổi không ngừng diễn ra giữa Toà Bạch Ốc, Bộ Chỉ huy Trung ương và hai Bộ Tư lệnh: Bộ Tư lệnh Hoa Kỳ đặc trách miền Bắc và Bộ Tư lệnh Chiến lược. Họ được gọi vào vì chuyên môn trong việc theo dõi và truy tìm đe doạ hoả tiễn đạn đạo.
Sau khi hoả tiễn phóng ra, các viên chức Quân đội Hoa Kỳ bắt đầu đánh giá thiệt hại.
Ngũ Giác Đài gọi cho các quốc gia đồng minh và đối tác ngay sau cuộc tấn công của Iran, nằm trong nỗ lực phối hợp trao đổi thông tin với họ sau khi không kích giết Soleimani. Trong khi một số đặt câu hỏi về chiến lược của Mỹ với Iran sau khi Soleimani bị giết, nhưng họ vẫn ủng hộ và đánh gía cao thông tin chia sẻ vào tối thứ Ba.
Đến 7h30’ tối thứ Ba (giờ miền Đông), các viên chức Toà Bạch Ốc đã báo cáo tình hình cho Tổng thống Trump, và “có thể nói rõ ràng là chúng tôi không nghĩ có người Mỹ nào bị thiệt mạng,” theo một viên chức chính phủ. “Chúng tôi cũng biết không có người của mình bị thương.”
Nhưng đến thứ Tư Mỹ mới chắc chắn không có thương vong nào sau khi quân nhân vào đánh giá đống đổ nát, và điểm danh. Esper cho hay, hoả tiễn trúng trại, và một chiếc trực thăng nhưng không gây thiệt hại nghiêm trọng.
Việc không có thương vong đã cho các viên chức chính phủ thêm tự tin rằng, Iran đã cố tình công khai biểu dương lực lượng rộng lớn để giữ thể diện trong nước. Sự đồng tình càng ngày càng lớn ở điểm, Iran có thể gây nhiều thiệt hại hơn. Nhưng không phải viên chức nào cũng đoan chắc về ý định của Iran. Chủ tịch liên quân, Tướng Milley cho rằng Tehran dự tính gây thiệt hại vật chất và nhân mạng người Mỹ nhưng đánh giá tình báo đã không hoàn tất. “Tôi tin dựa vào những gì nhìn thấy và những gì tôi biết được là họ dự tính gây thiệt hại nhà cửa, phá huỷ xe cộ và trang thiết bị, phi cơ và giết nhân sự.” ông Milley nói. “Đó là đánh giá của cá nhân tôi.”
Lãnh đạo Ngũ Gíac Đài và Ngoại trưởng Mike Pompeo đến Toà Bạch Ốc vào khoảng 7h tối thứ Ba. Khoảng nửa giờ sau, Trump bắt đầu gọi cho các nhà lập pháp, trong đó có đồng minh Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (Cộng hoà – South Carolina) và James Inhofe (Cộng hoà – Oklahoma). Trump thông báo với họ không có người Mỹ nào bị thiệt mạng trong vụ tấn công, và như vậy con đường đàm phán với Iran đã mở.
“Tổng thống không muốn chiến tranh, nhưng ông không muốn dung thứ cho sự khiêu khích chống lại lợi ích của Mỹ,” ông Graham nói trong một cuộc phỏng vấn với Washington Post. “Họ muốn phô trương lực lượng, nhưng họ muốn chuyện này đến hồi kết thúc vì họ sợ tổng thống của chúng ta. Tôi hy vọng điều này đúng sự thật,” Thượng nghị sĩ nói.
Matt Pottinger – cố vấn an ninh quốc gia – trong cuộc họp diễn ra tại Roosevelt Room vào chiều thứ Ba đã cho các phụ tá hay, phải mất ít nhất 2 tháng mới hiểu liệu chiến lược của Mỹ có kết quả hay không.
“Phản ứng đầu tiên của chúng tôi, đây là nỗ lực của Iran nhằm giữ thể diện, không muốn lâm chiến, vì vậy chúng tôi sẽ theo hướng đó,” một viên chức biết rõ phân tích cho hay.
Esper và Milley quay trở về Ngũ Giác Đài vào khoảng 9h tối.
Trump vào tối thứ Ba bảo các viên chức cao cấp quốc phòng rằng ông muốn con đường chấm dứt căng thẳng vốn dĩ đã leo thang kể từ khi cuộc không kích Soleimani diễn ra. Một lối thoát xuất hiện khi các cố vấn quân sự của Tổng thống bảo ông rằng, có lý do để tin các cuộc tấn công hoả tiễn không cố tình giết hại người Mỹ, một viên chức nói.
Thậm chí được báo trước, viên chức quốc phòng Mỹ vẫn chật vật đánh giá thiệt hại và xác định ý định của Iran sau vụ tấn công. Các lực lượng Mỹ ở trong vùng vẫn trong tình trạng báo động cao sau vụ tấn công, nhưng không có chuyển quân diễn ra ở Syria hay nơi nào khác.
Một viên chức cao cấp quốc phòng thứ hai thừa nhận, Ngũ Giác Đài vào tối thứ Ba dự tính hạn chế thông tin công khai cho đến khi thiệt hại và phản ứng của ông Trump như thế nào rõ ràng hơn. Ngũ Giác Đài và Bộ Ngoại giao phái nhân viên sang Toà Bạch Ốc vào sáng sớm thứ Tư để soạn bài diễn văn cho ông Trump. Tổng thống đã đưa ra một số bổ sung vào phút chót, gồm quyết định bắt đầu bài phát biểu bằng tuyên bố, “Chừng nào tôi còn là Tổng thống Mỹ, Iran sẽ không bao giờ được phép có vũ khí hạt nhân,” và “Iran dường như đang rút lui, đó là điều tốt cho tất cả các bên liên quan và điều rất tốt đẹp cho thế giới.”
Một viên chức thứ ba cho biết, có dấu hiệu nhẹ nhõm khi Trump đồng ý đọc diễn văn chuẩn bị sẵn và không trả lời các câu hỏi. Một số cố vấn quan ngại, Trump có thể trật khỏi những nhận xét chính xác và nói sai nếu ông ta ứng khẩu với giới ký giả.
Một số viên chức thừa nhận, Iran có thể tiếp tục những cuộc tấn công qua lực lượng uỷ nhiệm và bằng các phương tiện khác. Nhưng càng có nhiều viên chức chính phủ tin rằng, việc giết Soleimani làm Iran tỉnh táo trước việc ông Trump sẵn sàng ra đòn, sẵn sàng hành động.
“Chúng tôi tin căng thẳng sẽ dịu,” một viên chức cao cấp chính phủ chia sẻ. “Chúng tôi rõ ràng trong tình trạng báo động về các lực lượng uỷ nhiệm, nhưng chúng tôi tin việc này có hiệu quả.”
Hương Giang (Theo Washington Post)
