Tại sao đàn ông chết sớm hơn phụ nữ?

[sunshine1104]

Che giấu các vấn đề sức khỏe vì sợ đánh giá là yếu đuối, trì hoãn việc đi khám cùng việc thiếu nguồn lực khiến tuổi thọ của đàn ông ngắn hơn phụ nữ.

Nhiều năm liền, giới y khoa cho rằng tình trạng thiếu nghiên cứu đặc thù về giới tính khiến phụ nữ và những người yếu thế bị bỏ lại trong các chương trình chăm sóc sức khỏe. Đây là mối lo ngại có thật, song khi xem xét kỹ dữ liệu về tuổi thọ, các nhà khoa học nhận thấy một bức tranh phức tạp hơn.

Thực tế, nguy cơ tử vong của nam giới cao hơn ở mọi độ tuổi, từ giai đoạn sơ sinh, thiếu niên, trung niên đến tuổi già. Kết quả là khoảng cách tuổi thọ giữa nam và nữ ngày càng tăng. Tại Mỹ, tuổi thọ trung bình vào năm 2021 ở nữ là 79,1 còn ở nam là 73,2. Gần 6 năm là khoảng cách lớn nhất trong 25 năm trở lại đây. Trên toàn cầu, tuổi thọ trung bình của người phụ nữ là 74,2 trong khi con số ở nam giới chỉ là 69,8.

Derek Griffith, giám đốc Trung tâm Bình đẳng Sức khỏe Nam giới thuộc Đại học Georgetown, cho biết đàn ông có lợi thế về mọi mặt trong xã hội, nhưng kết quả sức khỏe hầu hết tồi tệ hơn.

"Chúng ta thường không có sự ưu tiên đối với nam giới trong lĩnh vực sức khỏe. Nhưng họ cũng cần được quan tâm. Điều này có tác động đến các thành viên còn lại trong gia đình, gồm cả phụ nữ và trẻ em", tiến sĩ Griffith nhận định.

Khoảng cách tuổi thọ giữa nam và nữ là một hiện tượng toàn cầu, dù chuẩn mực văn hóa, yếu tố địa chính trị, chiến tranh, biến đổi khí hậu và nghèo đói có thể ảnh hưởng đến dữ liệu.

Đàn ông có nguy cơ tử vong vì Covid-19 cao hơn phụ nữ. Đây là khoảng cách không thể giải thích được bằng tỷ lệ lây nhiễm hoặc tình trạng bệnh sử. Tỷ lệ tử vong theo độ tuổi của nam là 140 trên 100.000, trong khi ở nữ là 87 trên 100.000. Số đàn ông chết vì bệnh tiểu đường cũng nhiều hơn phụ nữ. Tỷ lệ đối với nam giới là 31 trên 100.000, nữ giới là 19 trên 100.000. Số ca tử vong vì ung thư, tự tử, tai nạn xe cộ cũng tương tự.

Các chuyên gia chưa thể lý giải đầy đủ về khoảng cách tuổi thọ, nhưng yếu tố sinh học đóng vai trò quan trọng. Ví dụ, nồng độ testosterone cao có thể giảm suy yếu phản ứng miễn dịch, giải thích tại sao nam giới và động vật giống đực nói chung dễ nhiễm ký sinh trùng hơn. Estrogen là nguyên do khiến phụ ít mắc bệnh tim hơn, vì thế khoảng cách tuổi thọ dần thu hẹp khi nữ giới đến tuổi mãn kinh.

Mặt khác, những định kiến xung quanh nam tính khiến đàn ông che giấu cảm xúc, không phàn nàn về các vấn đề sức khỏe. Họ cho rằng bộc lộ việc mình có bệnh là thể hiện sự yếu đuối.

"Trầm cảm ở nam giới rất khó nhận biết. Đàn ông được lập trình xã hội để không phàn nàn. Tự tử ở đàn ông thường đến đột ngột, bất ngờ hơn so với phụ nữ", bác sĩ Marianne J. Legato, người sáng lập Tổ chức Y học Giới tính tại New York, cho biết.

Những người ủng hộ nghiên cứu sâu hơn về sức khỏe nam giới cho biết mục tiêu không phải hạ thấp tài nguyên y tế của phụ nữ, trẻ em và những người yếu thế. Theo Ronald Henry, chủ tịch và đồng sáng lập của Mạng lưới Sức khỏe Nam giới, khi mặc định đàn ông là nhóm được hưởng nhiều đặc quyền, các chuyên gia y tế đang bỏ qua cuộc khủng hoảng thầm lặng mà họ phải chịu đựng.

Ví dụ, trong nhiều năm liền, giới y khoa tin rằng phụ nữ sử dụng quá nhiều nguồn lực chăm sóc sức khỏe, trong khi đàn ông sử dụng "vừa phải".

"Chúng ta từng nghĩ phụ nữ luôn tỏ ra lo lắng hoặc sốt ruột quá mức về tình trạng của mình, đàn ông thì lý trí hơn. Tuy nhiên, sau này, chúng tôi bắt đầu nhận ra phụ nữ chăm sóc sức khỏe tốt hơn, tập trung vào phòng ngừa, còn đàn ông khám bệnh quá ít, khai thác nguồn tài nguyên y tế dưới mức trung bình", tiến sĩ Griffith giải thích.

Các bệnh như tim mạch, tiểu đường và cao huyết áp phổ biến ở cả hai giới tính, nhưng nam giới trì hoãn khám bệnh và thường được chẩn đoán ở giai đoạn muộn, dẫn đến nhiều tổn thương và kết quả điều trị kém.

Tỷ lệ trẻ em trai và gái đến phòng khám ngang nhau, nhưng cán cân lệch đi ở tuổi trưởng thành. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), số phụ nữ đến khám bệnh cao hơn 40% so với đàn ông trong năm 2018.

Một phần lý do là nữ giới thường xuyên gặp bác sĩ phụ khoa ở độ tuổi sinh sản. Tuy nhiên, ngay cả khi loại trừ các lần khám thai sản và phụ khoa, phụ nữ vẫn kiểm tra định kỳ và sử dụng các dịch vụ phòng ngừa cao gấp đôi so với nam giới.

Theo các bác sĩ, đàn ông hầu hết đến bệnh viện vì chấn thương thể thao, điều trị rối loạn cương dương. "Ở tuổi 20, 30, một người đàn ông chủ yếu quan tâm đến sức khỏe thể chất và tình dục. Ý tưởng đi khám bác sĩ để ngừa ung thư hoặc bệnh tim không ở trong đầu", Howard LeWine, bác sĩ nội khoa tại Bệnh viện Brigham and Women's ở Boston, nhận định.

Các bệnh viện đều có Nam khoa, nhưng dịch vụ chăm sóc thường tập trung vào sức khỏe tiết niệu và tuyến tiền liệt hơn là tim mạch, sức khỏe tâm thần hoặc các vấn đề bệnh lý khác.

"Có khoảng cách về sự đồng cảm. Nhiều người nhún vai và nói 'Ừ, đàn ông chết sớm hơn. Đó là cách thế giới vận hành'. Nhưng mọi chuyện có thể đã khác. Nếu chúng ta dành sự quan tâm và nguồn lực, mọi thứ sẽ thay đổi", tiến sĩ Henry nói.