Cấp hộ chiếu và lưu hành đồng ruble ở các khu vực kiểm soát tại Ukraine là một phần trong nỗ lực giúp Nga tạo nền móng sáp nhập những vùng này vào lãnh thổ.
Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Nga Leonid Slutsky hồi đầu tháng 6 cho biết các khu vực do Moskva kiểm soát ở miền nam Ukraine có thể tiến hành trưng cầu dân ý để xin sáp nhập Nga vào ngày 11/9, gọi đây là động thái "hợp lý".
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov sau đó tuyên bố người dân ở các khu vực do Nga kiểm soát tại Ukraine sẽ tự lựa chọn tương lai của mình. "Chúng tôi không hoài nghi về việc họ sẽ đưa ra quyết định tốt nhất", ông nói.
Một số quan chức cấp cao Nga cũng khẳng định Moskva sẽ không bao giờ từ bỏ các khu vực đã kiểm soát ở Kherson và Zaporizhzhia, miền nam Ukraine, và việc trao trả những vùng lãnh thổ này sẽ không được thảo luận trong các cuộc đàm phán hòa bình tương lai với Ukraine.
Giới quan sát cho rằng đây là những dấu hiệu cho thấy Nga sẽ tổ chức trưng cầu dân ý để sáp nhập các khu vực đang kiểm soát ở miền nam và miền đông Ukraine vào lãnh thổ. Dấu hiệu này được thể hiện rõ ràng nhất trong tuyên bố của Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov hôm 20/7 nói rằng "yếu tố địa lý" đã thay đổi ở Ukraine và Moskav sẽ mở rộng mục tiêu chiến dịch quân sự tại đây.
Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby ngày 19/7 cảnh báo Moskva đang chuẩn bị các cuộc trưng cầu dân ý "giả mạo" để sáp nhập lãnh thổ Ukraine, xem đây là những động thái "có tính toán trước và bất hợp pháp".
Theo Nhà Trắng, Nga đang tái áp dụng chiến lược từng sử dụng để sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014, châm ngòi cho các cuộc nổi dậy của phe ly khai ở vùng Donbass, miền đông Ukraine.
Cờ Nga tại thành phố Melitopol, tỉnh Zaporizhzhia, Ukraine hôm 18/7. Ảnh: AFP.
Nhà phân tích chính trị Nga Tatiana Stanovaya, người sáng lập nhóm phân tích R. Politik, cho rằng bình luận của Ngoại trưởng Lavrov là nỗ lực đầu tiên nhằm hợp pháp hóa các kế hoạch sáp nhập lãnh thổ Ukraine của Nga.
Tổng thống Vladimir Putin vẫn chưa quyết định tổ chức trưng cầu dân ý ở miền nam và miền đông Ukraine, nhưng Stanovaya dự đoán chúng sẽ được tổ chức trước cuối năm nay, khi áp lực từ những chính trị gia và lãnh đạo an ninh ủng hộ chiến dịch quân sự ngày càng gia tăng.
"Những người này tin rằng Nga nên sáp nhập các vùng kiểm soát ở Ukraine, bởi chúng là một phần của lãnh thổ Nga trước đây và cần được trả lại. Đối với họ, đây là điều không thể tránh khỏi", Stanovaya nói, thêm rằng các lãnh đạo phương Tây không thể làm gì nhiều để ngăn chặn Nga, bởi họ đã loại trừ khả năng can thiệp quân sự vào Ukraine.
Tổng thống Nga cũng từng tuyên bố khu vực miền đông Ukraine là "vùng đất lịch sử" của Nga, đồng thời ca ngợi Sa hoàng Peter Đại đế vì nỗ lực khôi phục các vùng lãnh thổ đã mất.
Moskva đã tiến hành một chiến dịch quyết liệt để "Nga hóa" các khu vực kiểm soát ở Ukraine trong những tháng qua. Họ bổ nhiệm các quan chức mới để quản lý vùng "giải phóng" và ông Putin đã ký thông qua sắc lệnh cấp hộ chiếu Nga cho công dân Ukraine ở những khu vực này.
Sergei Kiriyenko, phó chánh văn phòng Tổng thống Nga, cùng Andrei Turchak, người đứng đầu đảng Nước Nga Thống nhất và nhiều bộ trưởng, chính trị gia Nga đã thường xuyên tới thăm những vùng đất Nga kiểm soát ở miền nam Ukraine.
Đầu tuần này, Kiriyenko đã thoát khỏi một cuộc tập kích tên lửa của Ukraine trong gang tấc khi tới thăm nhà máy thủy điện ở vùng Kherson, theo nhà báo quân sự Nga Semyon Pegov.
Mikhail Razvozhayev, thị trưởng Sevastopol ở bán đảo Crimea, cho biết địa phương của ông đang hỗ trợ thành phố Melitopol thuộc tỉnh Zaporizhzhia tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý để sáp nhập vùng Zaporizhzhia vào Nga.
"Chúng tôi có kinh nghiệm về những gì cần làm ở vùng lãnh thổ được giải phóng", Razvozhayev viết trên Telegram, thêm rằng các quan chức của ông cũng đã làm việc suốt nhiều tháng qua ở vùng Lugansk. "Chúng tôi đang giúp Melitopol thiết lập một cuộc sống hòa bình, trưng cầu dân ý và sáp nhập".
Tuy nhiên, nhà phân tích Stanovaya cho rằng ông Putin sẽ chỉ ra lệnh tổ chức các cuộc trưng cầu dân ý nếu cảm thấy chắc chắn sẽ giành được 90% số phiếu ủng hộ. "Điện Kremlin không có gì vội vàng, bởi họ tin chắc rằng chiến thắng trong cuộc chiến và thời gian đều đang đứng về phía mình", Stanovaya nói.
Nhưng các quan chức được Moskva bổ nhiệm ở Ukraine lại mong muốn được sáp nhập vào Nga nhanh nhất có thể, khi nỗi lo về nguy cơ Kiev tổ chức chiến dịch phản công ngày càng lớn. "Đối với họ, đây là vấn đề an ninh thực tế, liên quan đến những đảm bảo về tương lai", Stanovaya giải thích.
Trong chuyến thăm Kherson hồi tháng 5, Turchak nói "Nước Nga mãi ở đây". Bộ trưởng Giáo dục Sergei Kravtsov cũng đưa ra phát biểu tương tự trong chuyến thăm khu vực tháng trước, cam kết triển khai hệ thống giáo dục Nga trong các trường học Ukraine, trong đó có giảng dạy lịch sử của Nga.
"Công tác chuẩn bị cho các cuộc trưng cầu dân ý đang được tiến hành. Không có gì thay đổi. Hàng nghìn người đã nhận được hộ chiếu Nga", Kirill Stremousov, quan chức cấp cao thứ hai trong chính quyền của Nga ở Kherson, nói.
Bình luận viên Robyn Dixon của Washington Post cho rằng Nga đang nỗ lực xây dựng nền móng để từng bước sáp nhập các khu vực kiểm soát ở Ukraine, tạo ra thực tế không thể đảo ngược. Moskva đã giới thiệu hệ thống tiền tệ và phúc lợi riêng ở những khu vực này, đồng thời xóa bỏ địa danh bằng tiếng Ukraine và thay bằng tiếng Nga.
Hàng trăm giáo viên đang được trả lương cao để chuyển tới công tác ở những khu vực do Nga kiểm soát. Các đội xây dựng đang được cử đến. Trung tâm cứu trợ chuyên phân phát thực phẩm và thuốc men được thiết lập, trong khi bác sĩ Nga hỗ trợ khám trực tuyến cho người dân trong vùng.
Ngày 19/7, đảng Nước Nga Thống nhất thành lập trung tâm hỗ trợ sáng kiến dân sự ở Lugansk. Sáng kiến về thành phố kết nghĩa cũng đang được thiết lập, trong đó các thành phố và khu vực Nga được giao nhiệm vụ giúp đỡ những khu vực Ukraine bị tàn phá trong xung đột.
Margarita Simonyan, tổng biên tập RT, tuần này nói rằng Nga phải xây dựng một tương lai không còn Ukraine bởi Kiev "không thể tiếp tục tồn tại". "Sẽ không còn Ukraine mà chúng ta đã thấy nhiều năm qua. Đó sẽ không còn là Ukraine nữa", bà nhấn mạnh.
