Thủ đô Mexico sụt lún trông thấy rõ với tốc độ báo động

[troopy]

Thủ đô Mexico - siêu đô thị đông dân nhất Bắc Mỹ đang sụt lún ở tốc độ hàng chục centimet mỗi năm và hầu như không có biện pháp khắc phục.


Thành phố Mexico City. Ảnh: Wikipedia.

Sau nhiều thế kỷ thoát nước từ các tầng ngậm nước dưới lòng đất, vùng trầm tích hồ dưới chân thành phố ngày càng khô, khiến các phiến đất sét bị nén chặt lại và nứt vỡ ở tốc độ không thể ngăn chặn. Quá trình này không chỉ tạo nguy cơ cho cơ sở hạ tầng mà còn đe dọa an ninh nguồn nước của hàng triệu người. Dù hoạt động khoan nước ngầm kết thúc vào thập niên 1950, dữ liệu mặt đất trong 115 năm và dữ liệu GPS trong 24 năm phát hiện thành phố tiếp tục sụt lún ở cùng tốc độ. Kết quả nghiên cứu được công bố trên tạp chí JGR Solid Earth.

Ở phần đông bắc của thành phố, khu vực vẫn chưa trải qua đô thị hóa, các nhà nghiên cứu nhận thấy mặt đất sụt lún ở tốc độ 50 cm một năm. Ngay cả khu mực nước nâng lên, phần lớn độ cao và khả năng lưu trữ của tầng ngậm nước không thể phục hồi. Khối lượng gia tăng liên tục của thành phố đang mở rộng và hoạt động khai thác nước ngầm biến sụt lún trở thành quá trình không thể tránh khỏi. Điều đặc biệt đáng lo ngại là quá trình này xảy ra cả ở những khu vực chưa đô thị hóa.

Nhóm nghiên cứu lần đầu tiên nhận thấy thành phố Mexico City đang sụt vào đầu thế kỷ 20, ở tốc độ khoảng 8 cm một năm. Năm 1958, con số tăng lên 29 cm một năm, dẫn tới quyết định hạn chế lượng nước lấy từ các giếng ở trung tâm thành phố. Sau đó, tốc độ sụt lún giảm xuống dưới 9 cm một năm, nhưng trong hai thập kỷ qua, dữ liệu độ phân giải cao hé lộ tốc độ đều đặn lên tới 40 cm một năm ở khu vực trung tâm lâu đời của thành phố.

Sử dụng dữ liệu hiện đại, nhóm nghiên cứu hiện nay ước tính các phiến đất sét bên dưới Mexico City có thể nén chặt 30%. Dù điều đó chỉ xảy ra sau 150 năm tới, con người hầu như không thể làm gì để ngăn chặn. Ngày nay, đất sét ở tầng trên đã nén chặt 17%. Tất nhiên, không phải mọi khu vực của thành phố đều sụt lún ở cùng tốc độ. Một số khu vực đã sụt xuống thấp hơn trầm tích hồ ban đầu, trong khi các khu vực khác vẫn ở cao hơn. Dù thiếu đồng nhất ở mọi nơi, quá trình sụt lún sẽ dẫn tới nguy cơ rạn nứt bề mặt nghiêm trọng, phá hủy cơ sở hạ tầng và làm ô nhiễm nguồn cung cấp nước.

Nước mưa và nước suối chảy từ những dãy núi bao quanh Mexico City khiến thành phố đặc biệt dễ ngập lụt. Do lớp đất sét bên dưới đang lún dần và nứt vỡ, nhóm nghiên cứu lo ngại dòng nước chảy mạnh này sẽ thấm qua nước ngầm, mang theo chất gây ô nhiễm và nước cống. Hiện nay, 70% nước uống của thành phố đến từ các giếng nước. Nếu nguồn nước bị nhiễm khuẩn, thảm họa ô nhiễm nước có thể xảy ra.

Do không có hệ thống tái chế nước thải hoặc thu thập nước mưa quy mô lớn, thành phố đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu sử dụng nước. Khoảng 1,1 triệu hộ gia đình không có nước sạch. Phần lớn nứt vỡ trên mặt đất xuất hiện ở các khu vực thu nhập thấp.

VietBF@sưu tập