Hành tŕnh 'cảm hóa' phụ huynh của cậu học sinh trường Ams đă từng bế tắc. Từng lên kế hoạch tự tử đă mang về trái ngọt khi hai bố con đă hiểu nhau, trở thành bạn của nhau. Cậu học tṛ hôm nào đă đạt những thành công hơn cả mong đợi.
Từng là cựu học sinh của trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, Đặng Nhật Minh hiện đang là Nghiên cứu sinh (NCS) Tiến sĩ tại Đại học Swinburne, ARC SEAM (Úc). Bản thân anh cũng từng không ít lần nghĩ đến việc tự tử nhưng đều vượt được qua nó.
Mới đây, anh đă có những chia sẻ thẳng thắn xoay quanh vấn đề này.
'Không phải là v́ ta thấy nhiều vụ tự tử lên báo gần đây mà vội đưa ra kết luận tâm lư này mới phổ biến mà đáng lẽ ta phải biết trước là nó cực kỳ phổ biến mới phải. Như ḿnh biết, th́ bao năm trước vẫn luôn nổi lên truyền kỳ về nhảy cầu sau mỗi kỳ thi đại học nhiều tới nỗi một số bạn c̣n lôi việc này ra đùa cợt nếu chẳng may thi trượt.
Theo ḿnh quan sát th́ ư định tự tử xuất hiện ở mọi lứa tuổi, cả bố mẹ cũng có thể có chứ không chỉ có học sinh, chỉ có cái khác là người lớn từng trải sẽ có tâm lư vững vàng hơn con trẻ ở lứa tuổi bồng bột. Có thể là v́ người lớn trải qua thất bại vô số lần nên họ biết vấp ngă sẽ tự đứng lên được, c̣n trong thế giới quan của con thơ th́ chỉ cảm thấy ṿng lặp luân hồi của địa ngục học hành không có hồi kết'.
Trước đó, Nhật Minh cũng từng có một bài chia sẻ dài về những áp lực học hành thi cử của chính bản thân ḿnh. Mặc dù là học sinh trường chuyên lớp chọn lại có thành tích xuất sắc nhưng cậu bạn cũng từng nhiều lần có ư định tự tử. Một phần v́ khối lượng bài tập quá lớn, một phần v́ sự kỳ vọng quá cao của bố mẹ và một phần bởi áp lực do chính bản thân ḿnh tạo ra.
Sau khi bài viết được chia sẻ rộng răi, bố của Nhật Minh vô t́nh bị chỉ trích v́ tạo áp lực cho con. Tuy nhiên, theo cậu bạn chia sẻ, không chỉ con cái mà chính bố mẹ cũng phải chịu áp lực lớn khi nuôi dạy con, bởi 'bố cũng là lần đầu làm bố': 'Ḿnh chỉ muốn nhấn mạnh rằng bố ḿnh bị hiểu nhầm, nhưng vẫn tự hào v́ ḿnh dám lên tiếng. và qua đây ḿnh mong muốn giải oan cho bố ḿnh'.
Nhật Minh tâm sự: ‘Như bố ḿnh sau khi đọc bài của ḿnh cũng rất sốc bởi ông cũng là lần đầu tiên đọc được như bao người v́ ḿnh chưa có chia sẻ chuyện này bao giờ. Bố cũng tâm sự đôi lúc chính bố cũng cảm thấy áp lực khi nuôi dạy các con và cũng có nghĩ tới cả chuyện kia, nhưng lại không ngờ rằng con ḿnh cũng từng nghĩ quẩn vậy.
Do đó, giáo dục tâm lư cho học sinh sớm được lúc nào là hay lúc đó, đồng thời phụ huynh và cả giáo viên cũng cần phải đi học các khóa đào tạo về tâm lư để tránh tạo môi trường bức ép con người ta tới bước đường cùng'.
Chia sẻ về vấn đề áp lực học tập ở trường Chuyên, Nhật Minh cho hay đây là điều tất yếu bởi ở môi trường này ai cũng giỏi, không chỉ học giỏi mà chơi cũng giỏi nữa.
‘Bạn có thể học tốt hơn người ta, nhưng mà người ta lại hát hay hơn bạn. Bạn có thể hát hay hơn, nhưng lại không biết cách ăn mặc đẹp như người khác. Thành ra ở Ams, tiêu chuẩn cho sự hoàn hảo là rất cao v́ nếu nh́n ra xung quanh sẽ thấy ḿnh luôn khiếm khuyết ở một điểm nào đó cơ mà chính sự sĩ diện hăo cho bản thân mới khiến suy nghĩ tự ti đó lên ngôi.
Kèm theo đó là một bộ phận không nhỏ các phụ huynh ganh đua nhau để lấy thành tích cho con, đặc biệt kinh khủng ở các kỳ thi lớn như cấp quốc gia, quốc tế khi bạn c̣n phải so tài cùng các anh hào tới từ trường khác, và nước khác.
Nhưng nói đi cũng phải nói lại, ḿnh thấy ở Ams cũng có rất nhiều bạn chả thấy áp lực ǵ, chơi suốt và tự do sinh hoạt ngoại khóa, cũng có thể là do bố mẹ của các bạn ấy hội nhập với quan điểm giáo dục quốc tế từ sớm nên thành ra tạo điều kiện cho con được là chính ḿnh nhiều nhất có thể’.
V́ thế, Nhật Minh rất mong những tấm gương chơi mà học thực tế này cần được nhân rộng và tiếp sức bởi ban giám hiệu nhà trường. Đặc biệt là bên cạnh áp lực học tập lớn th́ các nhà trường nên tạo điều kiện cho học sinh vui chơi hết ḿnh ở các hoạt động ngoại khóa thay v́ vui chơi vẫn bị kiểm soát.
Cậu bạn cũng đề xuất một số giải pháp đă được nêu ra trong cộng đồng Amser, tiêu biểu như trường nên mở pḥng tâm lư trị liệu cho các em học sinh, giảm tải chương tŕnh học hay thậm chí bỏ luôn hệ thống chạy đua giải quốc gia quốc tế.
Không chỉ học sinh cần tư vấn tâm lư, mà các thầy cô và phụ huynh, nơi mà áp lực được tạo ra, cũng cần phải được tư vấn để làm sao ứng xử mà không gây tổn thương tâm lư cho các bạn học sinh.
‘Hăy để các em xả stress một cách thoải mái sau mỗi giờ tan học bằng nhiều và thật nhiều sự kiện và hoạt động ngoại khóa được tài trợ, bảo trợ và tương trợ. Ḿnh nghĩ nhiêu đó là điều thiết thực nhất mà nhà trường có thể làm ngay lúc này, càng sớm càng tốt’.
Bên cạnh đó, nhà trường và gia đ́nh cần quan tâm hơn nữa đến việc giáo dục tâm lư cho học sinh. Bởi ‘đâu phải ai sinh ra cũng có siêu trí lực như Giáo sư X trong X-men. Học sinh cần được giáo dục từ nhỏ rằng nếu như gặp tâm lư tiêu cực th́ việc đầu tiên là phải đi khám bác sĩ tâm lư chứ không phải là tự ḿnh t́m cách giải quyết’.
Đặc biệt, chính phụ huynh và các thầy cô giáo cũng cần thay đổi nhận thức, không đè nặng áp lực học tập lên con cái; giáo viên không bao giờ so sánh học lực và ít giao bài tập về nhà.
‘Ḿnh nghĩ là nên bỏ kiểm tra bài cũ luôn th́ càng tốt nhưng ḿnh thấy cái này bất khả thi ở hiện tại bởi tư tưởng Nho giáo trong dạy học hiện đại c̣n bám rễ rất sâu’. Tuy nhiên, theo Nhật Minh chỉ cần thầy cô và phụ huynh đặt ḿnh vào vị trí con trẻ để hiểu và thông cảm th́ có lẽ áp lực sẽ giảm đi rất nhiều.
Theo cựu học sinh Amsterdam, để bố mẹ và con cái có thể làm bạn với nhau th́ cần xuất phát từ t́nh yêu: ‘Điểm cốt lơi của việc làm bạn với bố mẹ cũng giống như cách bố mẹ làm bạn với con, chính là xuất phát từ t́nh yêu.
Ḿnh không muốn bố mẹ áp đặt ǵ ḿnh th́ cũng không nên áp đặt bố mẹ phải chấp nhận với tư tưởng mới ngay lập tức. Người lớn tuổi tiếp thu kiến thức mới tất nhiên sẽ khó khăn và chậm hơn so với con trẻ, ḿnh hiểu rơ điều này nên hành tŕnh này là cả một quá tŕnh tỉnh thức của nhận thức’.
Nhật Minh thường dẫn các chủ đề thời sự nóng hổi tại Việt Nam và nước ngoài để bàn trong các bữa cơm tối với gia đ́nh, đa số là trao đổi với bố, thi thoảng sẽ có thêm sự tham gia của mẹ. Lúc đầu cả nhà đă căi nhau nảy lửa v́ không cùng quan điểm và khoảng cách thế hệ.
Cơ mà mưa dầm th́ thấm lâu, lần đầu nói thường bị mắng té tát, lần hai th́ ít tát té hơn, c̣n tới lần thứ mười th́ phụ huynh cũng oải thôi mày tha cho tao nói ǵ mà nhiều thế. Chính v́ lai rai như vậy cho nên dần dần các từ khóa quan trọng được ghi ở trong suy nghĩ của bố mẹ ḿnh, bố ḿnh lên mạng sẽ đọc thêm để tranh luận với ḿnh và dần dần tư tưởng ông thoáng hơn xưa rất nhiều. Từng vấn đề được bàn luận là từng bước để gần hơn với tư tưởng cấp tiến của xă hội văn minh, là từng bước bước xa khỏi tư duy hạn hẹp của ư thức hệ cũ để rồi bố ḿnh của ngày hôm nay là siêu hoàn hảo so với bố ḿnh của mười năm trước'.
Theo Nhật Minh th́ phương pháp tiếp cận với phụ huynh chỉ đơn giản như vậy thôi. 'Hăy nhẫn nại hết sức có thể, một ngày chưa hiểu th́ tiếp tục một tháng, một năm chưa tỏ th́ đợi mười năm ‘thời gian dành cho bố mẹ th́ nào ai dám tiếc, bơ ǵ so với công bố mẹ hi sinh cho ḿnh’.
Nam nghiên cứu sinh cũng chia sẻ một góc nh́n khác của bản thân sau khi thấu hiểu cha mẹ. Bên cạnh những kỳ vọng quá lớn của bố mẹ vô t́nh tạo áp lực cho bản thân th́ cậu bạn cũng hiểu rằng bố mẹ đă v́ ḿnh mà hi sinh lớn tới nhường nào.
'Bố đă từng v́ sợ ḿnh ngậm cán thuốc dư mà bỏ hút thuốc lá chỉ ngay sau một ngày mặc dù bố đă nghiện cả chục năm, một nghị lực không thể phi thường hơn mà mẹ ḿnh vẫn sốc mỗi khi kể lại. Bố đă từng giữ đúng lời hứa với ḿnh khi ḿnh đỗ danh hiệu Bảng nhăn hồi năm lớp 2 mà bỏ tiền lương mấy tháng ra mua chiếc xe điều khiển từ xa cho ḿnh nghịch vài bữa, mặc dù tiền đó đủ để cả nhà ḿnh có nhiều bữa cơm no nê. Bố chưa bao giờ lỡ hẹn chở ḿnh đi thi các kỳ thi chuyển cấp quan trọng, từ tiểu học lên đại học cho tới lúc ḿnh đi du học, bố luôn thu xếp việc cơ quan để chờ ḿnh ngoài cổng trường vài tiếng tới khi hết mùa thi.
Lần nào cũng như lần nào, bởi giữa bố con ḿnh, có một cái ǵ đó gờn gợn không thể nói nên lời trực tiếp với nhau nên bố đành mượn những ḍng tin nhắn điện thoại để gửi những lời động viên, lời chúc tinh thần cho ḿnh, rằng hăy thi thật tốt, đừng lo ǵ cả, đă có bố ở bên cạnh. Bởi vậy, ḿnh không nỡ vứt đi chiếc Nokia cục gạch siêu cũ là v́ ḿnh luôn khát khao được xem lại những ḍng chúc ấy cho tới măi sau này, nhất là những lúc ḿnh tụt mood nhất'.
Sau này, cậu bạn cũng dành thời gian trao đổi với bố nhiều hơn ‘chẳng phải chuyện học mà ḿnh luôn kể cho bố những câu chuyện vui nhất thế gian’.
‘Ḿnh kể cho bố rằng ḿnh cười tươi thế nào khi lần đầu tiên phóng thành công quả tên lửa nước với clb thiên văn, rồi cả kế hoạch làm kính ngắm sao băng nữa, thế là bố cặm cụi đi xin bằng được các thấu kính siêu xịn về. Ḿnh khóc gọi điện cho bố rằng ḿnh bị găy răng thế nào khi lỡ thực hiện động tác sai ở clb vơ thuật, thế rồi bố vội gác hết việc cơ quan để về đưa ḿnh đi khám. Ḿnh nói với bố ḿnh xấu hổ thế nào khi lần đầu cất giọng ở clb âm nhạc, thế là bố liền đầu tư một dàn karaoke nghiệp dư để ḿnh luyện thanh'.
Sau những lần tṛ chuyện vui vẻ và cởi mở với phụ huynh, cậu bạn nhận ra rằng bố chính là điểm tựa tinh thần vững chắc nhất của ḿnh. Những suy nghĩ của phụ huynh cung trở nên thoáng hơn.
'Bố ḿnh của năm lớp 8 khác hoàn toàn với bố ḿnh của năm lớp 10 và càng không thể so sánh với bố ḿnh hoàn hảo của năm lớp 12. Bố đă bỏ mất mấy ngày năn nỉ ḿnh bỏ bài tập luyện thi đại học lại mà dành thời gian đi dă ngoại với bạn bè cùng lớp lần cuối, bố ḿnh đă lớn tiếng với mẹ về việc bỏ bớt các lớp học thêm không cần thiết để cho ḿnh có thời gian sinh hoạt clb nhiều hơn'.
Theo Nhật Minh không chỉ người lớn có thể dạy cho trẻ con mà trẻ con cũng có thể 'giáo dục' ngược lại người lớn thay đổi về những quan điểm cũ kỹ lạc hậu, để từ đó hai thế hệ dần dần hiểu và thông cảm cho nhau nhiều hơn.
'Bản thân ḿnh cũng ngạc nhiên v́ bố dần thay đổi, theo một chiều tích cực hơn. Đôi khi người ta cứ nghĩ trẻ con th́ cần được người lớn dạy bảo, mấy ai ngờ rằng con trẻ cũng có thể giáo dục người lớn trưởng thành hơn trong tư duy. Rồi ḿnh đổi nhiều cách tiếp cận hơn, đề cập các vấn đề nóng hổi của xă hội như b́nh đẳng giới, đồng tính luyến ái, sống thử, nhận con nuôi và vân vân để rồi dần dần sau bao bữa cơm tranh luận sôi nổi, ḿnh có thể tự hào rằng bố ḿnh bây giờ suy nghĩ cực kỳ thoáng và không hề cổ hủ tí nào. Liệu có một cách giải thích nào hợp lư cho sự phát triển này hơn t́nh cha và con?'.