florida80

Tại mặt, có dây thần kinh mặt (thần kinh số 7) gồm hai nhánh: nhánh cảm giác dẫn truyền cảm giác từ mặt về óc, nhánh vận động điều khiển các bắp thịt mặt. Đôi khi, siêu vi shingles, tấn công nhánh cảm giác gây mất vị giác ở hai phần ba phía trước lưỡi, thừa thắng xông lên, tấn công luôn cả nhánh vận động của dây thần kinh mặt, làm liệt các bắp thịt một bên mặt (Ramsay Hunt's syndrome). Người bệnh mắt khép không kín, khi cười, nụ cười không tròn. Trong đa số các trường hợp, sau vài tuần hay vài tháng, mặt sẽ trở lại bình thường.

Shingles, nếu cắn vùng bụng dưới và háng (sacral zoster), ngoài cái đau, còn có thể gây khó hoặc bí tiểu.

Bài kỳ sau, chúng ta sẽ bàn đến các biến chứng của căn bệnh, sự chữa trị, và cách phòng ngừa căn bệnh.

Bài kỳ này, chúng ta bàn về các biến chứng của bệnh shingles (tiếng Việt, có người gọi bệnh zona, bệnh giời ăn), cách chữa trị và cách phòng ngừa căn bệnh.

Biến chứng

Bệnh có thể gây rất nhiều biến chứng, ở đây chỉ xin đề cập đến một vài chuyện dễ hiểu hay xảy ra.

1. Đau lâu (postherpet-ic neuralgia):

Biến chứng này xảy ra nhiều nhất. 10-15% số người bệnh shingles sẽ đau lâu hơn 4 tháng, nhất là ở người trên 60 tuổi.

Biến chứng đau lâu khiến nhiều vị khổ sở. Có vị nhiều tháng, nhiều năm sau vẫn đau, nhẹ hoặc nặng, hoặc có cảm giác khó chịu tại vùng trước bị shingles. Cái đau có thể dữ đến gây mất ngủ, làm xáo trộn công việc sinh hoạt hàng ngày, khiến người bệnh buồn và chán đời (depression), xuống cân.

Các thuốc thuộc nhóm chống sầu buồn (antidepressants, như Elavil, Pamelor, Tofranil, Norpramin), và nhóm chống kinh giật (anticonvulsants, như Gabapentin, Pregabalin) có thể giúp giảm đau. Kem thoa Zostrix (mua không cần toa bác sĩ) chứa chất capsicin, giúp đa số người bệnh bớt đau khổ rất nhiều, sau 4 tuần thoa thuốc đều (thoa 3-5 lần mỗi ngày). Miếng dán chứa chất lidocaine (lidocaine patches) cũng giúp bớt đau tạm thời được 4 đến 12 tiếng.

Đôi khi bác sĩ phải dùng đến thuốc giảm đau có chứa chất nha phiến giúp người bệnh bớt đau.

Người đau lâu vì shingles, rất cần những nâng đỡ về tinh thần (emotional support), ít ra cũng vài tháng.

2. Chết da, nhiễm vi trùng, và gây thẹo:

Chúng ta đã biết, ở một số người không may, nhất là các vị lớn tuổi, shingles có thể rất nặng. Siêu vi shingles làm chết chỗ da nó gặm, khiến các vi trùng (bacteria) sinh sống quanh đó, nhảy vào ăn có, tạo những vết loét có mủ, cần đến sự chữa trị bằng trụ sinh. Khi lành, chỗ da làm độc do vi trùng mang thẹo xấu. Có thẹo rất lớn. Nếu ở cổ, thẹo có thể làm da mất tính mềm mại, co dãn, khiến cổ khó xoay trở, cần đến giải phẫu lóc bớt thẹo.

3. Biến chứng ở mắt:

Biến chứng ở mắt xảy ra cho khoảng 2% người bị shingles, khi bệnh xuất hiện ở mặt, tấn công những vùng da quanh mắt.

Biến chứng này nghiêm trọng, có thể đưa đến mất thị giác, cần được nhận ra và chữa trị gấp để thị giác của mắt khỏi bị kém đi hoặc mất. Nếu bạn tự nhiên thấy có những mụn lạ gây đau mọc một bên mặt ở những vùng quanh mắt, bạn nên đi khám bác sĩ ngay.

4. Yếu bắp thịt (muscle weakness):

Biến chứng này xảy ra ở 3% số người bị shingles, do các siêu vi shingles, từ sợi thần kinh cảm giác, tiến sang và làm tổn thương luôn cả các dây thần kinh vận động gần đấy. Các dây thần kinh vận động này điều khiển sự hoạt động của các bắp thịt vùng đau, nên khi chúng thương tổn, các bắp thịt đó tất nhiên sẽ yếu, liệt.

Cũng may, sự yếu liệt thường tạm thời, và trong 75% (ba phần tư) các trường hợp, các bắp thịt yếu liệt sẽ dần hồi phục lại như trước. Quí vị cao niên, trong khoảng tuổi 60-80, hay có biến chứng này. Shingles tấn công trên mặt hay gây biến chứng yếu bắp thịt hơn ở các vùng khác của cơ thể, một bên mặt vừa đau vừa có thể trông xệ hơn bên lành.

4. Viêm óc (encephalit-its):

Viêm óc là biến chứng rất nặng, nếu xảy ra, thường trong vòng 2 tuần kể từ lúc các vết shingles bắt đầu xuất hiện trên da. Người bệnh mất sáng suốt, mê hoảng.

Những trường hợp dễ đưa đến viêm óc khi bị shingles: shingles tấn công trên mặt, vùng phụ trách bởi dây thần kinh số 5 (trigeminal nerve); người yếu sẵn (đang mang bệnh AIDS, bệnh ung thư, đang dùng thuốc làm giảm sức đề kháng của cơ thể).

Tử vong gây do viêm óc vì shingles: 10-20% (cứ 100 người, đến 10-20 người chết). Đa số những người sống sót sẽ hồi phục hoàn toàn.