sốt xuất huyết - sốt rét
Bản đồ dịch sốt xuất huyết
Muỗi Aedes làm lây truyền bệnh sốt xuất huyết (James Gathany)
Thanh Phương
Ở khu vực nào và vào thời điểm nào dịch sốt xuất huyết lần tới sẽ bùng phát ? Sắp tới đây chúng ta sẽ có thể giải đáp câu hỏi này nhờ vào các vệ tinh nhân tạo. Theo giới chuyên gia, việc sử dụng các h́nh ảnh chụp từ không gian sẽ giúp hiểu rơ hơn các tác nhân gây dịch sốt xuất huyết.
Cơ quan không gian Pháp CNES và công ty Sanofi Pasteur, chi nhánh chuyên về vaccin của tập đoàn dược phẩm Sanofi-Aventis, hôm thứ hai vừa qua thông báo sẽ liên kết với nhau trong một dự án thử nghiệm nhằm lập bản đồ những vùng có nguy cơ bị dịch sốt xuất huyết.
Cụ thể là các vệ tinh nhân tạo sẽ t́m cách lập những « bản đồ khí tượng học » những đám muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus, những loài muỗi truyền virus gây bệnh sốt xuất huyết. Theo lời ông Olivier Charmeil, Chủ tịch Tổng giám đốc Sanofi Pasteur, « việc sử dụng các h́nh ảnh chụp từ không gian sẽ giúp hiểu rơ hơn những tác nhân gây dịch sốt xuất huyết và từ đó có thể dự báo các dịch bệnh và như vậy chuẩn bị đối phó tốt hơn. »
Cho dù có độ phân giải ngày càng cao, các vệ tinh nhân tạo vẫn không thể phát hiện từ không gian những đám mây muỗi gây sốt xuất huyết. Nhưng nếu những h́nh ảnh chụp từ vệ tinh được kết hợp với các dữ liệu khí hậu học, môi trường và y tế thu thập được trên hiện trường những năm gần đây, các nhà khoa học nghĩ rằng họ có thể phân tích những cơ chế của các dịch sốt xuất huyết, theo giải thích của bà Murielle Lafaye, đặc trách chương tŕnh sốt xuất huyết của cơ quan không gian CNES.
Ngay từ năm 2003, bà Lafaye và êkíp của bà đă thành công trong việc lập bản đồ những vùng ở miền Bắc Sénégal nơi mà gia súc thường bị một loại dịch gọi là dịch « sốt thung lũng Rift » ( FVR ) và như vậy đă có thể dự báo trước mấy ngày sự lan truyền của loài muỗi gây dịch, nhất là dựa trên lượng mưa.
Trong khi chờ một loại vaccin ngừa sốt xuất huyết, mà tập đoàn Sanofi Pasteur dự trù sẽ sản xuất ngay từ năm 2014, phương tiện duy nhất để pḥng ngừa dịch bệnh này là diệt muỗi, đặc biệt là những nơi ao tù nước đọng. Theo bác sĩ Jean Lang, đặc trách phát triển vaccin cho Sanofi Pasteur, khác với muỗi anophèle truyền bệnh sốt rét, loài muỗi Aedes chích ban ngày và như vậy ban đêm ta có ngủ trong mùng cũng như không.
Cho dù sau này có chế được vaccin ngừa sốt xuất huyết th́ các bản đồ giúp dự báo nguy cơ dịch bệnh vẫn là con chủ bài quan trọng, bởi v́ như thế người ta có thể tập trung các chiến dịch chích ngừa vào những vùng có nhiều nguy cơ nhất.
Tập đoàn Sanofi Pasteur dự tính mỗi năm sẽ sản xuất 100 triệu liều thuốc ngừa sốt xuất huyết. Nhưng để có hiệu quả, phải chích ba liều rải đều trên 12 tháng. Tổ chức Y tế Thế giới thẩm định là hơn 2,5 tỷ người, tức là 40% dân số toàn cầu, hiện có nguy cơ bị dịch sốt xuất huyết.
Hiện mỗi năm, có từ 50 đến 100 triệu người bị sốt xuất huyết trên thế giới, chủ yếu ở các vùng nhiệt đới, và ngay cả ở châu Âu, với những ca đầu tiên được phát hiện vào năm 2010 ở miền Nam nước Pháp và ở Croatia. Khoảng 500 ngàn bệnh nhân, nhất là trẻ em, phát triển dạng xuất huyết, với tỷ lệ tử vong chưa tới 2,5%.